PDF/HTML Page 2801 of 4199
single page version
ahā! e agnānīne anādithī karmano uday jemanun nimitta chhe evā rāgadveṣhamohādi pariṇāmo chhe. shun kīdhun? ā paravastunī prīti te rāg, paravastunī aprīti te dveṣh, ane te rāgadveṣh mārā-evo bhāv te moh-em agnānīne anādithī rāgadveṣhamohādi pariṇāmo chhe. ādi kahetān viṣhayavāsanā, hāsya, rati, arati, bhay, shok vagere badhā pariṇāmo samajī levā.
ā koī marī jāy tyāre bāīo rotī nathī? emān koīne dhaṇī marī jāy tyāre ‘kuvāmān uṇḍā utārīne’ -evun badhun rove. ā badhun navān karma bandhāy emān nimitta chhe em kahe chhe. emān (rāgadveṣhādimān) junān karma nimitta chhe ane navān karma bandhāy emān ā rāgadveṣhamohanā pariṇām nimitta chhe. nimitta chhe, paṇ koī-koīnā (ekabījānā) kartā nahi hon; puṇya-pāpanā-rāgadveṣhamohanā bhāv kare emān junān karma nimitta chhe, paṇ karme e karyā nathī; ane e rāgadveṣhamohanā pariṇām navān karma bandhāy emān nimitta chhe, paṇ e navun karmabandhan rāg-dveṣh-mohe karyun nathī. ām paraspar nimitta-naimittik bhāv chhe paṇ kartākarmabhāv nathī.
āmān atyāre moṭā vāndhā ūṭhayā chhe. em ke sonagaḍhavāḷā nimittane mānatā nathī. hamaṇān bhāī! e kailāsachandrajīe khulāso karyo chhe ke-sonagaḍhavāḷā nimittane mānatā nathī em nathī, nimitta chhe em to māne chhe, paṇ nimittathī paramān (upādānamān) kāī thāy chhe em mānatā nathī. -vāt to sāchī chhe.
be vāt āvī chhe. ek to kramabaddhanī; em ke darek dravyamān je samaye je avasthā thavānī hoy te samaye te avasthā thāy thāy ne thāy em badhun kramabaddha ja chhe; paṇ enī yathārtha pratīti ene thāy chhe ke jenī draṣhṭi trikāḷī dravya (-ātmā) par hoy chhe. bījī nimittanīḥ em ke sonagaḍhavāḷā nimittane nathī mānatā em nahi, paṇ teo nimittane paranā kartā mānatā nathī. jem ke-pāṇī unun thāy tyāre agni nimitta chhe, paṇ agnie pāṇī unun karyun nathī. pāṇī unun thayun chhe e potānā kāraṇe thayun chhe, agninā kāraṇe nahi.
to prashna thāy ke jo agnine dūr karo to pāṇī unun nahi rahe.
samādhān em chhe ke-pāṇī unun nahi rahe te paṇ potānā kāraṇe. ṭāḍhun thāy e paṇ potānā kāraṇe ne unun thāy e paṇ potānā kāraṇe, ane tyāre agninun na hovun ne hovun e to nimittamātra chhe.
paradravyanā kāraṇe paramān kāī thatun nathī e mūḷ siddhānt chhe. agnānī kalpanāthī māne ke men ā karyun ne te karyun. dukāne-dhandhe beṭho hoy tyāre ā vechyun ne ā
PDF/HTML Page 2802 of 4199
single page version
kharīdyun ne āṭalun kamāṇo em moṭā moṭā āṅkaḍā gaṇe paṇ bhāī! dhūḷey kamāṇo nathī sāmbhaḷane. e badhī paranī kriyā ke di’ tun karī shake chhe? ten to khālī rāg-dveṣh-mohanā bhāv karyā bas eṭalun ja. ahin kahe chhe-agnānīne ā je rāgadveṣhamohanā pariṇāmo chhe te ja pharīne rāgadveṣhamohanun je nimitta chhe evā pudgalakarmanā bandhanun nimitta kāraṇ thāy chhe.
‘agnānīne karmanā nimitte je rāgadveṣhamoh ādi pariṇāmo thāy chhe teo ja pharīne āgāmī karmabandhanān kāraṇ thāy chhe.’
jūnun karma rāgadveṣhamohādi vikāranun nimitta thāy chhe, ane te vartamān rāgadveṣhamohādinā pariṇām navān karma bandhāy chhe tenun nimitta thāy chhe ā pramāṇe agnānīne sansār paramparā chhe. āvī vāt chhe.
PDF/HTML Page 2803 of 4199
single page version
एदेणुवदेसेण य अकारगो वण्णिदो चेदा।। २८३।।
अप्पडिकमणं दुविहं दव्वे भावे अपच्चखाणं पि।
एदेणुवदेसेण य अकारगो वण्णिदो चेदा।। २८४।।
जावं अप्पडिकमणं अपच्चखाणं च दव्वभावाणं।
कुव्वदि आदा तावं कत्ता सो होदि णादव्वो।। २८५।।
एतेनोपदेशेन चाकारको वर्णितश्चेतयिता।। २८३।।
अप्रतिक्रमणं द्विविधं द्रव्ये भावे तथाऽप्रत्याख्यानम्।
एतेनोपदेशेन चाकारको वर्णितश्चेतयिता।। २८४।।
यावदप्रतिक्रमणमप्रत्याख्यानं च द्रव्यभावयोः।
करोत्यात्मा तावत्कर्ता स भवति ज्ञातव्यः।।
–ā rītanā upadeshathī varṇyo akārak jīvane. 283.
aṇapratikramaṇ be–dravyabhāve, em aṇapachakhāṇ chhe,
–ā rītanā upadeshathī varṇyo akārak jīvane. 284.
aṇapratikramaṇ vaḷī em aṇapachakhāṇ dravyanun, bhāvanun,
ātmā kare chhe tyān lagī kartā bane chhe jāṇavun. 28p.
gāthārthaḥ– [अप्रतिक्रमणं] apratikramaṇ [द्विविधम्] be prakāranun [तथा एव] tem ja [अप्रत्याख्यानं] apratyākhyān be prakāranun [विज्ञेयम्] jāṇavun;- [एतेन उपदेशेन च] ā upadeshathī [चेतयिता] ātmā [अकारकः वर्णितः] akārak varṇavavāmān āvyo chhe.
[अप्रतिक्रमणं] apratikramaṇ [द्विविधं] be prakāranun chhe- [द्रव्ये भावे] dravya sambandhī ane bhāv sambandhī; [तथा अप्रत्याख्यानम्] tevī rīte apratyākhyān paṇ be prakāranun chhe- dravya sambandhī ane bhāv sambandhī;- [एतेन उपदेशेन च] ā upadeshathī
PDF/HTML Page 2804 of 4199
single page version
[चेतयिता] ātmā [अकारकः वर्णितः] akārak varṇavavāmān āvyo chhe.
[यावत्] jyān sudhī [आत्मा] ātmā [द्रव्यभावयोः] dravyanun ane bhāvanun [अप्रतिक्रमणम् च अप्रत्याख्यानं] apratikramaṇ tathā apratyākhyān [करोति] kare chhe [तावत्] tyān sudhī [सः] te [कर्ता भवति] kartā thāy chhe [ज्ञातव्यः] em jāṇavun.
ṭīkāḥ– ātmā potāthī rāgādikano akārak ja chhe; kāraṇ ke, jo em na hoy to (arthāt jo ātmā potāthī ja rāgādibhāvono kārak hoy to) apratikramaṇ ane apratyākhyānanā dvividhapaṇāno upadesh banī shake nahi. apratikramaṇ ane apratyākhyānano je kharekhar dravya ane bhāvanā bhede dvividh (be prakārano) upadesh chhe te, dravya ane bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jāher karato thako, ātmānā akartāpaṇāne ja jaṇāve chhe. māṭe em nakkī thayun ke paradravya nimitta chhe ane ātmānā rāgādibhāvo naimittik chhe. jo em na mānavāmān āve to dravya-apratikramaṇ ane dravya-apratyākhyānano kartāpaṇānān nimitta tarīkeno upadesh nirarthak ja thāy, ane te nirarthak thatān ek ja ātmāne rāgādikabhāvonun nimittapaṇun āvī paḍatān nityakartāpaṇāno prasaṅg āvavāthī mokṣhano abhāv ṭhare. māṭe paradravya ja ātmāne rāgādibhāvonun nimitta ho. ane em hotān, ātmā rāgādikano akārak ja chhe em siddha thayun. (ā rīte joke ātmā rāgādikano akārak ja chhe) topaṇ jyān sudhī te nimittabhūt dravyane (-paradravyane) pratikramato nathī tathā pachakhato nathī (arthāt jyān sudhī nimittabhūt dravyanun pratikramaṇ tathā pachakhāṇ karato nathī) tyān sudhī naimittikabhūt bhāvane (-rāgādibhāvane) pratikramato nathī tathā pachakhato nathī, ane jyān sudhī bhāvane pratikramato nathī tathā pachakhato nathī tyān sudhī kartā ja chhe; jyāre nimittabhūt dravyane pratikrame chhe tathā pachakhe chhe tyāre ja naimittikabhūt bhāvane pratikrame chhe tathā pachakhe chhe, ane jyāre pratikrame chhe tathā pachakhe chhe tyāre sākṣhāt akartā ja chhe.
bhāvārthaḥ– atīt kāḷamān je paradravyonun grahaṇ karyun hatun temane vartamānamān sārān jāṇavā, temanā sanskār rahevā, temanā pratye mamatva rahevun, te dravya-apratikramaṇ chhe ane te paradravyonā nimitte je rāgādibhāvo thayā hatā temane vartamānamān bhalā jāṇavā, temanā sanskār rahevā, temanā pratye mamatva rahevun, te bhāv-apratikramaṇ chhe. tevī rīte āgāmī kāḷ sambandhī paradravyonī vāñchhā rākhavī, mamatva rākhavun, te dravyaapratyākhyān chhe ane te paradravyonā nimitte āgāmī kāḷamān thanārā je rāgādibhāvo temanī vāñchhā rākhavī, mamatva rākhavun, te bhāv-apratyākhyān chhe. ām dravyaapratikramaṇ ne bhāv-apratikramaṇ tathā dravya-apratyākhyān ne bhāv-apratyākhyān
PDF/HTML Page 2805 of 4199
single page version
-evo je apratikramaṇ ane apratyākhyānano be prakārano upadesh chhe te dravya-bhāvanā nimitta-naimittikabhāvane jaṇāve chhe. māṭe em ṭharyun ke paradravya to nimitta chhe ane rāgādibhāvo naimittik chhe. ā rīte ātmā rāgādibhāvone svayamev nahi karato hovāthī te rāgādibhāvono akartā ja chhe em siddha thayun. ā pramāṇe joke ā ātmā rāgādibhāvono akartā ja chhe topaṇ jyān sudhī tene nimittabhūt paradravyanān apratikramaṇ- apratyākhyān chhe tyān sudhī tene rāgādibhāvonān apratikramaṇ-apratyākhyān chhe, ane jyān sudhī rāgādibhāvonān apratikramaṇ-apratyākhyān chhe tyān sudhī te rāgādibhāvono kartā ja chhe; jyāre te nimittabhūt paradravyanān pratikramaṇ-pratyākhyān kare tyāre tene naimittik rāgādibhāvonān paṇ pratikramaṇ-pratyākhyān thaī jāy chhe, ane jyāre rāgādibhāvonān pratikramaṇ-pratyākhyān thaī jāy chhe tyāre te sākṣhāt akartā ja chhe.
have pūchhe chhe ke ātmā rāgādikano akārak ja shī rīte chhe? tenun samādhān (āgamanun pramāṇ āpīne) kare chheḥ-
‘ātmā potāthī rāgādikano akārak ja chhe; kāraṇ ke jo em na hoy to (arthāt jo ātmā potāthī ja rāgādibhāvono kārak hoy to) apratikramaṇ ane apratyākhyānanā dvividhapaṇāno upadesh banī shake nahi.’
jarī jhīṇo adhikār chhe, (māṭe) dhyān daīne sāmbhaḷavun. prabhu! kahe chhe-shuddha chidānandarasakand prabhu ātmā pote potānā svabhāvathī rāgādi vikārapaṇe thato nathī. ahāhā...! ek jāṇag-jāṇag-jāṇag jeno svabhāv chhe evo ek gnāyak svabhāvamay ātmā rāgādi vikārano potāthī kartā thāy em chhe nahi. antar svabhāvathī-... ‘आत्मना’ em chhe ne? matalab ke antarasvabhāvathī ātmā rāgādikano akārak ja chhe. lyo, āvī sūkṣhma vāt!
are! anantakāḷathī e duḥkhī chhe, duḥkhathī dājhelo chhe. jem agninā aṅgārāthī sharīr baḷe tem e puṇya-pāparūp kaṣhāyane karanāro nathī. ātmāno svabhāv to ekalo gnān ne ānandarūp chhe. te rāgane kem kare? ā dayā, dān, vratādi vyavahāranā vikalpa hoy chhe ne? bhagavān ātmā enoy svabhāvathī kartā nathī, akārak ja chhe.
prashnaḥ– āvo svabhāv chhe to ene rāg kem thāy chhe? uttaraḥ– e paranun lakṣha kare chhe ne? parano hun svāmī chhun em mānīne paranun
PDF/HTML Page 2806 of 4199
single page version
lakṣha kare chhe te ene vikāranun-rāgādinun kāraṇ chhe. potānun svarūp chhe eno sva-svāmī sambandh na karatān je svarūpamān nathī evā paradravyo ne puṇya-pāpanā bhāvomān svāmitvanī pratīti kare chhe tethī ene rāg thāy chhe ne bandhan thāy chhe; emān paradravya nimitta kāraṇ chhe. nimitta kāraṇ chhe eṭale em nahi ke paradravya ene nimittakāraṇ thaīne rāg karāve chhe, paṇ pote paradravyanā lakṣhe pariṇame chhe tethī rāg thāy chhe em artha chhe. samajāṇun kāī...?
ahin kahe chhe-ātmā svabhāvathī rāgādino akārak ja chhe. have tenun kāraṇ āpe chhe ke jo em na hoy arthāt jo ātmā potāthī ja rāgādibhāvono kārak hoy to apratikramaṇ ane apratyākhyānanā dvividhapaṇāno upadesh banī shake nahi. shun kīdhun? ke ātmā svabhāvathī ja jo shubhāshubh bhāvono kartā hoy to bhagavāne, dravya-bhāvanun pratikramaṇ kar, dravya-bhāvanun pratyākhyān kar-em je be prakāre (dravyabhāvano) upadesh karyo chhe te banī shake nahi. dravya eṭale sanyogī chīj ne bhāv eṭale shubhāshubh vikār-em beyathī pāchhā pharavāno ne beyanā pachakhāṇano je bhagavānano upadesh chhe te banī shake nahi kemake ātmā svabhāvathī ja rāgādino kārak hoy to te rāgādithī kevī rīte pāchho phare? enun pachakhāṇ kevī rīte kare?
kharekhar to beyathī (dravya ne bhāvathī) pāchhun haṭavun-evo bhagavānano upadesh chhe. paṇ rāgādino jo ātmā kharekhar kartā hoy to enāthī pāchhun haṭhavun hoī shake nahi. ā nyāyano jarī jhīṇo viṣhay chhe.
pahelān kahyun ke ātmā trikāḷī dhruv ekalo chaitanyabimb prabhu rāgadveṣhādi vikāranā bhāvono potānā svabhāvathī akārak ja chhe. have kahe chhe-jo em na hoy to, bhagavānanā upadeshamān je em āvyun ke-bhāv eṭale shubhāshubh vikār ane dravya eṭale e vikāranun nimitta bāhyachīj-e beyathī pāchho haṭh-e banī shake nahi. vikār jo enun svarūp ja hoy to enāthī pāchhā haṭhavānun kem banī shake?
shun kīdhun? āmān nyāy samajāy chhe? je sanyogī chīj vikāramān nimitta chhe tene dravya kahīe ane paryāyamān je vikār chhe tene bhāv kahīe. have bhagavāne upadeshamān em kahyun ke dravya-bhāv beyathī khasī jā, arthāt vikāranun nimitta je bāhyachīj enāthī khasī jā ne vikārathīy haṭhī jā. parantu ātmā jo svabhāvathī ja vikārano ne nimittano kartā hoy to ‘enāthī, pāchho haṭhī jā’ -em upadesh hoī shake nahi. māṭe em nakkī thayun ke vikār ne vikāranā nimittanun karavāpaṇun svabhāvathī ātmāne chhe ja nahi arthāt ātmā akārak ja chhe; ane tethī ja dravya-bhāv-beyathī pāchho haṭhī jā em bhagavānano upadesh chhe. samajāṇun kāī...?
PDF/HTML Page 2807 of 4199
single page version
have ā vāṇiyāne hāth paḍayo jainadharma! bichārā vepār āḍe navarā paḍe to āno vichār kare ne? ākho di’ ā bhāve līdhun ne ā bhāve dīdhun ne āṭalun kamāṇo- bas enā sivāy bījo (-tattvano) vichār ja na hoy tyān shun thāy? paṇ bhāī! ā samajavun paḍashe hon. tārā rūpiyā to kayāny tijorīmān raheshe athavā anya avasthāe raheshe, ā deh baḷīne khākh thashe ne tun kayāny chālyo jaīsh hon. badhuy pharī jashe bhāī! kṣhetra pharī jashe, kāḷ pharī jashe, bhav pharī jashe ne bhāv pharī jashe. bhagavān! tun kayān jaīsh? ahīn to moṭo karoḍapati sheṭh hoy ne marīne ararar! vāndarī ne kutarīne peṭe jāy! shun thāy? māns-dārūnun sevan hoy nahi eṭale narake to na jāy paṇ māyā-kapaṭ ne āḍoḍāī ghaṇī hoy eṭale āḍoḍāīmān jāy. āḍoḍāī eṭale ā ḍhoranā sharīr ām āḍān hoy chhe emān jāy.
dharma to karyo na hoy ne svādhyāy ādiy na kare eṭale puṇyanāny ṭhekāṇān na hoy ane dhūḷ-paisā kamāvāmān khūb kūḍ-kapaṭ-māyā kare eṭale marīne ḍhoramān-tiryañchamān ja jāy. māṭe kahe chhe-bhāī! e prapañchanā bhāv chhoḍīne sva-svarūpamān udyamī thā. tāro bhagavān e prapañchanā bhāvothī bhinna chhe. māṭe prapañchanā bhāvothī ane enān bāhya nimittothī haṭhī jā. ahā! e rāgadveṣhādi bhāvo paralakṣhe kr̥utrim ūbhā thayā chhe; bhagavān ātmā eno kharekhar kartā nathī; jo kartā hoy to ‘enāthī haṭhī jā’ evo bhagavānano je upadesh chhe te ja na hoī shake. samajāṇun kāī...? have kahe chhe-
‘apratikramaṇ ane apratyākhyānano je kharekhar dravya ane bhāvanā bhede dvividh (be prakārano) upadesh chhe te, dravya ane bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jāher karato thako, ātmānā akartāpaṇāne ja jaṇāve chhe.’
shun kīdhun? ke vikārano bhāv te naimittik chhe ne bāhyavastu je strī-putra-parivār, dhan, vepār-dhandho vagere te nimitta chhe. e bene paraspar nimitta-naimittik sambandh chhe. tyān e nimitta chhe to vikār thayo em nathī, ane vikār thayo māṭe nimitta-tyān āvyun emey nathī. pote potānā svabhāvane bhūlīne vikārabhāv kare chhe tyāre tyān bījī chīj sāme nimitta hoy chhe bas. āvo vikārane ne bījī chījane nimitta-naimittik sambandh hoy chhe.
ahā! ā puṇya-pāpanā je asaṅkhya prakāre vikārī bhāv chhe e naimittik chhe ane bāhyachījo emān nimitta chhe. e nimittane dravya kīdhun ne vikārane bhāv kīdho. e dravya ane bhāvane nimitta-naimittik sambandh chhe. e beyano sambandh chhoḍ em kahe chhe; kāraṇ ke e nimittanā lakṣhe thayelā vikāro e kāī vāstavik-sāchun ātma svarūp nathī. ‘enāthī (beyathī) pāchho haṭh’ -e upadeshano artha ja e chhe ke
PDF/HTML Page 2808 of 4199
single page version
vikārano kartā ātmā chhe nahi. e agnānabhāve eno kartā potāne māne chhe e bījī vāt chhe. lyo, have āvun jhīṇun! e beyathī haṭhavun enun nām pratikramaṇ. bākī savār-sāñj ‘paḍikkamāmi bhante’ ītyādi bhaṇī jāy e to dhūḷey paḍikkamaṇ nathī. e to rāganā pariṇām chhe ane eno kartā thāy chhe e to apaḍikkamaṇ chhe.
ahīn dravyathī-bāhya nimittathī haṭhavānun kahe chhe kāraṇ ke enā taraphanun ene lakṣha chhoḍāvavun chhe. bāhya nimittathī haṭhī jā eno artha em ke nimittanun lakṣha chhoḍī de to tāro bhāv (-vikār) paṇ chhūṭī jashe, ane tun tārā gnātā-draṣhṭā svabhāvamān āvīsh. lyo, ānun nām dharma ne ā paḍikkamaṇ chhe. ahā! āvo upadesh dravya ne bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jāher karato thako ātmānā akartāpaṇāne ja jaṇāve chhe.
apratikramaṇ ane apratyākhyān banney babbe prakāranān chhe. ek to dravyanun eṭale paradravyanun lakṣha ane bījun bhāvanun eṭale paradravyanā lakṣhe thatā vikāranun āvun bepaṇun enī paryāyamān chhe, paryāyanā sambandhamān chhe, paṇ vastunā svabhāvamān nathī. tethī paryāyamān chhe eno tyāg karāvyo chhe kemake e tyāg thaī shake chhe, jo svabhāvamān hoy to tyāg thaī shake nahi ane eno upadesh paṇ banī shake nahi. e be prakārano upadesh dravya ne bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jāher karato thako ātmā akartā chhe em siddha kare chhe. kevo saras nyāy āpyo chhe!
bhāī! e dravya ne bhāvanun apratikramaṇ ane dravya ne bhāvanun apratyākhyān tārī paryāyamān chhe. te vartamān kr̥utrim chhe, tene chhoḍ kemake e tāro svabhāv nathī. paradravyanā lakṣhamān javun ane enā lakṣhe vikār karavo e (tārun) vastusvarūp nathī, vastue to tun akartā chho bhagavān!
ahāhā...! sarvagna parameshvar trilokīnāth paramātmā em kahe chhe ke-tun akārak chho ne prabhu! jevo hun chhun tevo tun andar ātmā chho ne nāth! hun jem jagatano jāṇanār- dekhanār chhun tem tun paṇ jagatano jāṇanār-dekhanār chho ne! ahā! ā puṇya ne pāpanun lakṣha jāy e tāro akr̥utrim svabhāv nathī. ahā! tun paralakṣhamān jāy ne vikār kare e kāī tārun svarūp chhe? (nā.) bhagavān! tun enāthī bhinna nirāḷī chīj chho. ahā! tane amārun lakṣha thāy e apaḍikkamaṇ chhe, apratyākhyān chhe, kemake ame paradravya chhīe ane paradravyanā lakṣhe rāg ja thāy chhe. māṭe paradravyanā lakṣhathī ne rāgathī haṭhī jā. lyo, have āvo upadesh ane āvo mārag! bīje kayāny chhe nahi.
ahīn nimitta ne naimittik bhāv beyane chhoḍ em kahetān andar ātmā svabhāvathī akartā chhe em siddha thāy chhe. bhagavānano upadesh em āvyo ke-paḍikkamaṇ
PDF/HTML Page 2809 of 4199
single page version
kar, pachakakhāṇ kar; eṭale ke paravastu je bāhya nimitta chhe teno tyāg kar arthāt enun lakṣha chhoḍī de jethī tatsambandhī bhāvano paṇ tyāg thaī jashe. ahīn em kahevun chhe ke jyāre nimitta-naimittik sambandhamān tun chho to e bhāv thāy chhe, paṇ vastusvabhāvamān e kāī chhe nahi, tethī vastunā-svanā lakṣhamān jatān nimitta-naimittikabhāv chhūṭī jāy chhe. have kahe chhe-
‘māṭe em nakkī thayun ke paradravya nimitta chhe ane ātmānā rāgādibhāvo naimittik chhe.
strī-kuṭumb, dhan-sampatti dev-guru-shāstra ityādi bāhyavastu nimitta chhe ane tenā lakṣhe-sambandhe thatā ātmānā rāgādi-puṇya-pāpanā bhāvo naimittik chhe. tyān nimitta- bāhyavastu kāī naimittik bhāv je rāgādi tene karatun-karāvatun nathī, tathā naimittikabhāv je rāgādi te nimittane lāvatun-chhoḍāvatun nathī. mātra nimitta upar draṣhṭi rākhī pariṇame chhe to naimittik rāgādibhāv thāy chhe, ane nimitta uparathī draṣhṭi khase chhe tyāre naimittik bhāv parathī paṇ draṣhṭi khase chhe ne tyāre banne draṣhṭimānthī chhūṭī jāy chhe. ātmā parano- vikārano svabhāvathī kartā chhe nahi māṭe vikār chhūṭī jāy chhe, jo kartā hoy to kadīy chhūṭe nahi.
have kahe chhe-paradravya nimitta chhe ane ātmānā rāgādibhāvo naimittik chhe; ‘jo em na mānavāmān āve to dravya-apratikramaṇ ane dravya-apratyākhyānano kartāpaṇānā nimitta tarīkeno upadesh nirarthak ja thāy.’
e paranun lakṣha chhoḍ ne paranā lakṣhe thatā vikārane chhoḍ-evo bhagavānano upadesh chhe. ahāhā...! bhagavān em kahe chhe ke-amārā pratyenun lakṣha paṇ tun chhoḍī de. juo, jyān sudhī pūrṇa vītarāgatā na thāy tyān sudhī dharmīne paṇ dev-guru ādi paradravyanā lakṣhano shubhabhāv āve chhe, paṇ vāstavamān e apratikramaṇ ane apratyākhyān chhe, e kāī svarūpanun vāstavik sādhan nathī.
paradravya je strī-kuṭumb-parivār ādi e to pāpanān nimitta chhe, ane dev- guru-shāstra ādi puṇyanān nimitta chhe, e beyanun pratikramaṇ karāvyun chhe. e bey dravya ne bhāvanā bhede apratikramaṇ ane apratyākhyānano paraspar sambandh (nimitta- naimittik sambandh) kaī rīte chhe te batāvīne em kahe chhe ke-bhagavān! tun akārak chho, māṭe e beyane draṣhṭimānthī chhoḍī de. ahā! ā naimittik je puṇya-pāpanā bhāv eno sambandh paravastu-nimitta sāthe chhe, tethī enun paḍikkamaṇ kar, pachakhāṇ kar, arthāt par taraphanun lakṣhane lakṣhavāḷo bhāv-beyane chhoḍī de. ahā! e bāhyavastu ane enā lakṣhe thato vikārano bhāv e tārā gharanī-svabhāvanī chīj nathī. ahā! e
PDF/HTML Page 2810 of 4199
single page version
tārā trikāḷī shuddha astitvamān chhe ja nahi, māṭe e beyathī pāchho phar ne beyane chhoḍī de.
juo, ā bandh adhikār chhe. emān ahīn em vāt līdhī chhe ke ātmā kharekhar svabhāvathī akārak ja chhe. parantu sva-dravyane chhoḍīne te jyān sudhī paradravyanā lakṣhe pariṇame tyān sudhī tene rāgādi vikār thāy chhe ane tethī tene bandh paṇ thāy chhe. tyān paradravya chhe te nimitta chhe; ane enā lakṣhe thayelo vikārī bhāv chhe te naimittik chhe. e bene nimitta-naimittik sambandh ek samayanī paryāyamān chhe, paṇ bey vastu-ātmānā svabhāvamān nathī. ātmāno svabhāv jo vikārarūp thavāno hoy to vikār ne vikāranā nimittothī khasavānun ene kadīy bane nahi; ane to dravyabhāvarūp apratikramaṇ ne apratyākhyān chhoḍ evo bhagavānano upadesh nirarthak ja thāy. paṇ em chhe nahi, kemake vikār-rāgadveṣhādi bhāvo naimittik chhe, svabhāv-bhāv nathī; svabhāvanā lakṣhe te avashya chhoḍī shakāy chhe.
jemake kudev-kuguru ādi paradravyanā lakṣhe jīv pariṇame tyān sudhī tene mithyātvādi bhāvo thāy ja ane tenī bandh paṇ thāy ja. paṇ kudev-kuguru ādi paradravyanun lakṣha chhoḍe, enā lakṣhe thatā vibhāvanun lakṣha chhoḍe ane svalakṣhamān jāy tyān dravya-bhāv-beyanun pratikramaṇ thāy chhe ane e dharma chhe, jhīṇī vāt chhe bhāī!
jeṇe dharma karavo chhe eṇe potānun lakṣha pheravavun joīe. ahā! anādithī paradravyanā ane vikāranā lakṣhe pariṇamī rahyo chhe paṇ ethī to rāgadveṣhādi vikār-adharma ja thāy chhe. tethī tyānthī lakṣha pheravī svamān lakṣha karavun joīe, kemake svasvarūpamān paradravya nimittey nathī ane naimittik vibhāvey nathī. ahāhā...! paradravyanimitta ane enā lakṣhe thatā vikārī pariṇām-e beyanā abhāvasvabhāvarūp bhagavān ātmāno svabhāv chhe; ane tethī dravya-bhāvarūp beyanun pratikramaṇ ane pratyākhyānano bhagavānano upadesh chhe. samajāṇun kāī...?
ahāhā...! bhagavān kahe chhe-kudev, kuguru ne kushāstranun lakṣha chhoḍ, strī-kuṭumb, parivār ādinun lakṣha chhoḍ ane sāchā dev-guru-shāstranuny lakṣha chhoḍ (em sarva paradravyanun lakṣha chhoḍ); ane paranā lakṣhe thatā vikārane paṇ chhoḍ. ām dravya ne bhāv- beyane bhagavān chhoḍāve chhe. eno artha shun thayo? ke nahi chhoḍavārūp bhāv je tārī paryāyamān paḍayo chhe te tāro svabhāv nathī. ahāhā...! paradravyey tāro svabhāv nathī ne parabhāvey tāro svabhāv nathī. tāro to prabhu? ek gnātā-draṣhṭā svabhāv chhe. paranā lakṣhamān rahevun ne rāganun-vikāranun karavun e emān (-svabhāvamān) chhe ja nahi. māṭe e beyathī (paradravya ne parabhāvathī) khasī jā arthāt andar svabhāvamān jā, svabhāvamān vas ne tyān ja sthit thā.
PDF/HTML Page 2811 of 4199
single page version
vyavahār-dayā, dān, bhaktinā vikalpo paṇ bhagavān! tārun kartavya nathī, kemake par upar lakṣha jāy tyāre e vikalpo thāy chhe. ā jīvanī dayā pāḷun, āne hun ām paisā, āhār ādi daīne sukhī karun-em par taraph lakṣha jāy chhe tyāre e vikalpo thāy chhe. tyān par uparanun lakṣha ane tethī thatā vikalpa e beyanun karavun te enī dashāmān apratikramaṇ ne apratyākhyān chhe. tethī ā bhagavānano upadesh chhe ke e beyane chhoḍī de, dravya ne dravyanā lakṣhe thatā vikārī bhāv e beyane chhoḍī de; kemake e beyane chhoḍī de evo tāro andar shuddha gnātā-draṣhṭā svabhāv chhe. bhāī! ā hitanī vāt chhe. ‘shrīmad rājachandra’ mān ek pad āve chhe ke-
yahī vachanase samaj le, jinapravachanakā marma;
bhagavān ātmā sadā jinasvarūp-vītarāgasvarūp ja chhe; ane karma nām puṇya- pāpanā bhāv badhun anya eṭale par-ajīv chhe. puṇya-pāpamān ātmā nahi, ane ātmānā svabhāvamān puṇya-pāp nahi. ahā! puṇya-pāpanā bhāv to paranā lakṣhe thatā naimittik bhāv chhe ane te svabhāvanā lakṣhe chhoḍavā yogya chhe. lyo, āvo upadesh chhe.
ahīn em kahe chhe ke-jo paradravyone ne ātmānā rāgādibhāvone paraspar nimitta- naimittikapaṇun na mānavāmān āve to dravya-apratikramaṇ eṭale paranun lakṣha na chhoḍavun ne dravya-apratyākhyān eṭale parano tyāg na karavo evā apratikramaṇ ne apratyākhyānanā bhāvane chhoḍī devāno je bhagavānano upadesh chhe te nirarthak ja thāy; bhagavānanā upadeshanī sārthakatā ja na rahe. dravya-apratikramaṇ bhāv-apratikramaṇano nimittakartā chhe, ne dravya apratyākhyān bhāv-apratyākhyānano nimittakartā chhe-em jo na mānavāmān āve to dravya ne bhāv em be prakāranā apratikramaṇ ne apratyākhyānane chhoḍavāno bhagavānano je upadesh chhe te nirarthak ja thāy arthāt evo upadesh hoī shake ja nahi. have kahe chhe-
‘ane te nirarthak thatān ek ja ātmāne rāgādibhāvonun nimittapaṇun āvī paḍatān nityakartāpaṇāno prasaṅg āvavāthī mokṣhano abhāv ṭhare.’
joyun? vikāranā bhāvo chhe te ātmānī dashāmān naimittik chhe ane temān paradravya nimitta chhe. e beyano nimitta-naimittik sambandh chhe te chhoḍāvavo īṣhṭa chhe. tethī bhagavāne upadeshamān beyanun-dravya ne bhāvanun-je apratikramaṇ ne apratyākhyān paryāyamān chhe te chhoḍāvyun chhe, eṭale ke beyanun-dravya ne bhāvanun pratikramaṇ ne pratyākhyān karāvyun chhe; bhagavān em ja kahe chhe ke- rāg ne rāganā lakṣhavāḷun tattva te ātmā
PDF/HTML Page 2812 of 4199
single page version
nahi, enāthī dharma nahi, sukh nahi. ā to ātmā andar anantaguṇamaṇḍit chaitanyamahāprabhu chhe ene paranā lakṣhathī ane paranā lakṣhe thatā vikārathī chhoḍāvīne svabhāvamān laī javā māṭe upadesh chhe; kemake svabhāvamān jāy tyāre ene dharma ne sukh thāy chhe. āvī vāt chhe.
have ā rīte je upadesh chhe te nirarthak jāy to shun thāy? shun doṣh āvī paḍe? to kahe chhe-ek ja ātmāne rāgādibhāvonun nimittapaṇun āvī paḍatān nityakartāpaṇāno prasaṅg āvī paḍe ane tethī mokṣhano abhāv ṭhare.
ahāhā...! ātmā gnātā-draṣhṭā prabhu shuddha ek trikāḷī dravya chhe; ane rāg ne rāganun lakṣha je paradravya-enāthī e bhinna chhe. tathāpi rāg ane rāganā lakṣhavāḷun tattva jo enun svarūp hoy vā eno e kartā hoy to e sadāy vikār karyā ja kare arthāt kadīy e vikārarahit thaī shake nahi, vikārathī koī di’ pāchho haṭhe nahi. rāgādibhāvonun nimitta bhinna paradravya ja chhe em jo na mānavāmān āve to ek ātmāne ja rāgādibhāvonun nimittapaṇun āvī paḍe, ane em hotān tene rāganun nityakartr̥utva āvī paḍatān te kadīy rāgarahit thaī shake nahi. ahā! ātmā parathī pāchho haṭhe evo jo eno svabhāv na hoy ane rāgano kartā ne paranā lakṣhamān ja rahevāno jo eno svabhāv hoy to te sadāy vikār karyā ja kare ane sansāramān rakhaḍayā ja kare; koī di’ ene rāgarahit thavāno prasaṅg āve ja nahi.
bhagavān ātmā trikāḷ mokṣhasvarūp-vītarāgasvarūp ja chhe. svabhāvathī te rāgādino akārak ja chhe. tethī rāgādi vikār ne vikāranā lakṣhathī-beyathī rahit thavāno bhagavānano upadesh chhe. paṇ e upadesh nirarthak thatān ek ātmāne ja puṇya-pāpabhāvonun kartāpaṇun āvī paḍe. ane e pramāṇe jo rāganā kartāpaṇānun ene kārakatva hoy to koīdi’ ene mokṣhasvarūp pote je shaktie chhe enī vyaktatā na thāy. ane vikārī thaīne, duḥkhī thaīne chārey gatimān rakhaḍayā ja kare. chārey gati duḥkharūp chhe bhāī! ek mokṣhadashā-vītarāg dashā ja param sukharūp chhe. paṇ ātmāne ja jo rāgādibhāvonun nimittapaṇun āvī paḍe to ene vikārahit samyagdarshaney thāy nahi to mokṣha to kem thāy? ā pramāṇe ene mokṣhano abhāv ṭhare. samajāṇun kāī...?
prashnaḥ– paṇ āmān karavānun shun? e to kāī āvatun nathī. (em ke dayā, dān, vrat, bhakti karavānun to āvatun nathī.)
samādhānaḥ– bhāī! andar samajavānun e karavānun chhe. rāg ne puṇya-pāpanā bhāv ne enun lakṣha-e beyane chhoḍīne ā bāju ahin ātmāmān ḍhaḷavun e karavānun chhe. vibhāv ne vibhāvanā nimittonun lakṣha chhoḍī svabhāvasanmukh thavun e karavānun chhe.
PDF/HTML Page 2813 of 4199
single page version
rāgathī vimukh thaī svabhāvasanmukh thavun-e sār chhe. bākī dayā, dān, vrat, bhakti ītyādinā rāg e kāī karavāyogya kartavya nathī. jene chhoḍavun chhe te karavā yogya kem hoy?
ahāhā...! paradravya nimitta ane enā lakṣhe thatā rāgādibhāvo naimittik em paraspar nimitta-naimittik sambandh batāvīne beyano bhagavānanā upadeshamān niṣhedh karyo ne bhagavān ātmāne avikārī akārak svabhāvamān sthāpyo. have kahe chhe-jo em na hoy to ātmā pote svabhāvathī ja kārak ṭharī jāy evo doṣh āve; ne jo te kārak ṭhare to nitya rāgādi vikār ja karyā kare, duḥkhī ja thayā kare, kadīy duḥkhathī mukta thaī shake nahi.
‘māṭe paradravya ja ātmāne rāgādibhāvonun nimitta ho. ane em hotān, ātmā rāgādino akārak ja chhe- em siddha thayun.’
ā shun kīdhun? ke paradravya ja ātmāne vikāranun nimitta-kāraṇ chhe, svadravya nahi. ahāhā...! shuddha chaitanyamūrti chidānandarasakand prabhu ātmā vikār thavāmān nimittakāraṇ nathī paṇ paradravya ja ene vikāranun nimitta chhe. ene paradravya taraph lakṣha jāy chhe māṭe vikār thāy chhe, māṭe paradravya ja vikāranun nimitta chhe. aṣhṭapāhuḍamān āve chhe ke- ‘परदव्वादो दुग्गइ’ potānā svadravya sivāy paradravyamān lakṣha jāy chhe e ja shubhāshubh bhāvanun kāraṇ chhe, e ja jīvane durgatinun kāraṇ chhe.
‘paradravya ja ātmāne rāgādibhāvonun nimitta ho’ -juo, āmānthī keṭalāk em kāḍhe chhe ke ātmāne paradravya rāgadveṣh karāve chhe; paṇ em mānavun barābar nathī. jyāre pote rāgādi bhāv kare tyāre enun lakṣha paradravya-nimitta taraph hoy chhe bas eṭalun paradravyanā lakṣhe pariṇamatān rāgādi thāy chhe māṭe rāgādinun nimitta paradravya chhe em kahyun chhe. mūḷ to rāganun svāmīpaṇun ene chhe e paradravya chhe, ane enun (rāganun) svāmīpaṇun ja kharekhar ene vikāranun kāraṇ chhe. ā pramāṇe paradravya ja ātmāne puṇya-pāp ādi vikārī bhāvonun kāraṇ-nimitta chhe. ām hotān ātmā pote potāthī rāgādino akārak ja chhe em siddha thayun. juo, ā ṭīkānī sharūātamān kahyun hatun e siddha karyun.
ā rīte bhagavān ātmā shuddha ek gnānānandasvarūp prabhu rāgādino akārak ja chhe. rāgādinun mūḷ kāraṇ to paravastunun nimittapaṇun ne svāmīpaṇun chhe. rāg ne rāganā lakṣhavāḷā dravyo-e be taraphanun svāmīpaṇun chhūṭayun tyāre ātmā svabhāvano svāmī thayo ane tyāre te rāgādino akārak bhagavān gnātā-draṣhṭā jaṇāyo. lyo, ānun nām dharma chhe.
PDF/HTML Page 2814 of 4199
single page version
prashnaḥ– ānāthī bījo koī sahelo mārag chhe ke nahi? uttaraḥ– ā ja sahelo chhe; je rīte hoy te rīte sahelo hoy ke je rīte na hoy te rīte sahelo hoy? bhāī! mārag ā ja chhe, ne ā ja sahelo chhe.
have kahe chhe- ‘topaṇ jyān sudhī te nimittabhūt dravyane (-paradravyane) pratikramato nathī tathā pachakhato nathī tyān sudhī naimittikabhūt bhāvane (-rāgādi bhāvane) pratikramato nathī tathā pachakhato nathī, ane jyān sudhī bhāvane pratikramato nathī tathā pachakhato nathī tyān sudhī kartā ja chhe.;...’
juo, shun kīdhun? ‘topaṇ...’ eṭale ke ātmā svabhāvathī to akārak ja chhe topaṇ jyān sudhī te nimittabhūt paradravyane pratikramato nathī, pachakhato nathī arthāt paradravyanā lakṣhathī haṭhato nathī ane enun lakṣha chhoḍato nathī tyān sudhī te naimittikabhūt rāgādi bhāvane pratikramato nathī, pachakhato nathī. ahā! te anādithī paradravyanā lakṣhamān dorāī gayo. gnānānandasvarūp prabhu pote chhe temān na āvatān paradravya-nimittamān e gherāī gayo chhe. ā karun ne te karun, dayā pāḷun ne vrat karun ne pūjā karun ne bhakti karun- em paradravyanā lakṣhe e guñchāī paḍayo chhe. ane e pramāṇe nimittabhūt paradravyanā lakṣhathī jyān sudhī te haṭhato nathī tyān sudhī naimittik rāgādithī paṇ te haṭhato nathī. ahā nimittanun lakṣha e chhoḍato nathī to enā sambandhe thatā vikārane paṇ e chhoḍato nathī. āvī vāt chhe!
ahā! te sva-lakṣha karato nathī ne paranā lakṣhamān jāy chhe to avashya tene vikār thāy ja chhe. jyān sudhī par-lakṣhathī pāchho pharato nathī tyān sudhī naimittik vikārathī paṇ te pāchho pharato nathī.
āmān āvyun ne? ke- ‘jyān sudhī nimittabhūt paradravyane chhoḍato nathī...’ have emānthī loko em artha kāḍhe chhe ke paradravyane chhoḍo to paradravyanā sambandhano vikār chhūṭī jashe; māṭe paradravya chhoḍo, chhoḍo em kahe chhe. parantu ahīn to paradravyanun lakṣha chhoḍe tyāre enā lakṣhe je vikār thato hato ene paṇ chhoḍe chhe-em kahevun chhe. lyo, āvo pher chhe. samajāṇun kāī...! sharīrādi paradravyane chhoḍavun nathī paṇ enun lakṣha chhoḍavun chhe em vāt chhe. (paradravya to chhūṭun ja chhe).
ahāhā...! kahe chhe-jyān sudhī nimittabhūt paradravyane (enun lakṣha) pratikramato nathī, pachakhato nathī tyān sudhī te naimittik puṇya-pāpanā bhāvane pratikramato nathī, pachakhato nathī; ahā! paradravyanun lakṣha rahe tyān sudhī to shubhāshubh vikār ja thāy. ane jyānsudhī te vikāranā bhāvane pratikramato nathī, pachakhato nathī tyān sudhī te kartā ja chhe. ahā! agnānī rāgadveṣh-bhāvono kartā ja chhe. vastuno svabhāv akartā
PDF/HTML Page 2815 of 4199
single page version
chhe, paṇ nimitta ane nimittanā lakṣhe thatā vikārane jyān sudhī pachakhato nathī tyān sudhī te kartā ja chhe.
pahelān (kartānī) nā pāḍī hatī ke ātmā potāthī rāgādikano akārak ja chhe. e to dravyasvabhāv kahyo. have (paryāy) kahe chhe ke jyān sudhī te svadravyanā lakṣhamān āvato nathī ane paradravyanā ja lakṣhamān rahe chhe tyān sudhī te paradravyanā lakṣhe thatā rāgadveṣhamohādi bhāvone chhoḍato nathī ane tethī tyānsudhī te kartā ja chhe. jyān sudhī svabhāvamān āvato nathī tyānsudhī kartā ja chhe. āvo vītarāgano mārag bahu jhīṇo bāpu! paṇ enun phaḷ anant ānand ne anant sukh chhe. ahāhā...! pote andar ānandadhām prabhu chhe; emān- nijānandarasamān līn thaīne rahe enā ānandanun pūchhavun ja shun?
‘jyāre nimittabhūt dravyane pratikrame chhe tathā pachakhe chhe tyāre ja naimittikabhūt bhāvane pratikrame chhe tathā pachakhe chhe, ane jyāre bhāvane pratikrame chhe tathā pachakhe chhe tyāre sākṣhāt akartā ja chhe.’
joyun? jyāre te vikāranā nimittabhūt paradravyanun lakṣha chhoḍe chhe tyāre ja te naimittikabhūt vikārane chhoḍe chhe ane jyāre vikāranā bhāvane chhoḍe chhe tyāre sākṣhāt akartā ja chhe. svabhāvathī akartā chhe; ne nimitta-naimittik sambandh chhūṭatān sākṣhāt akartā thāy chhe.
ahīn nimittabhūt paradravyane pachakhe chhe em kahyun tyān paradravyane chhoḍavun chhe em vāt nathī. paradravyane chhoḍe koṇ? e to chhūṭun ja paḍayun chhe. paradravyane kayān grahyun chhe ke chhoḍe? vāstavamān ātmā paradravyanā grahaṇ-tyāg rahit ja chhe. ahīn to nimittane chhoḍe chhe eṭale enun lakṣha chhoḍe chhe-em artha chhe. samajāṇun kāī...?
‘atīt kāḷamān je paradravyonun grahaṇ karyun hatun temane vartamānamān sārān jāṇavā, temanā sanskār rahevā, temanā pratye mamatva rahevun, te dravya-apratikramaṇ chhe ane te paradravyonā nimitte je rāgādibhāvo thayā hatā temane vartamānamān bhalā jāṇavā, temanā sanskār rahevā temanā pratye mamatva rahevun, te bhāv-apratikramaṇ chhe.’
pūrve paradravyonun grahaṇ karyun hatun eṭale shun? ke ā sharīr, vāṇī, īndriy ane strī-putra parivār, dhanādi par padārthone potānā mānī temanā lakṣhamān rahyo hato. te sarva paradravyone vartamānamān sārā jāṇavā, temanā sanskār rahevā ane temanā prati mamatva rahevun te dravya-apratikramaṇ chhe. dravya kahetān paravastu ne apratikramaṇ eṭale enāthī nahi khasavun te. ahā! parapadārthonā lakṣhathī haṭhavun nahi, pāchhā pharavun
PDF/HTML Page 2816 of 4199
single page version
nahi te dravya-apratikramaṇ chhe. potānī shuddha chaitanyasattāne chhoḍīne pūrve grahyā hatā te paramān-sharīrādi padārthomān rokāī javun te dravya-apratikramaṇ chhe.
ane sharīrādi par padārthonā nimitte pūrve je rāgadveṣhanā bhāv thayā hatā temane vartamānamān bhalā jāṇavā, temanā sanskār rahevā, vā te mārā hatā em temān mamatva rahevun te bhāv-apratikramaṇ chhe. ahā! pūrve je paradravyonā lakṣhe rāgadveṣhādi bhāvo thayā hatā enāthī vartamānamān pāchhā na pharavun, enāthī khasavun nahi enun nām bhāv-apratikramaṇ chhe. ahā! te ene moṭun mithyātvanun pāp chhe.
ām ā badhā lokonī sevā karī ne āvā dān dīdhān ne ām jīvonī dayā pāḷī-em je paradravyonā lakṣhe rāg vikār thayo hato tene vartamānamān bhalo jāṇavo, tenā sanskār rahevā ane tenun mamatva rahevun e bhāv-apratikramaṇ chhe. lyo, āvī ākarī vāt! savār sāñj pāṭh karatā hoy ne paḍikkamaṇano? e sampradāyanā-vāḍānā lokone ā ākarun lāge; em ke ame pāṭh karīe ne e paḍikkamaṇ nahi?
e paḍikkamaṇ nahi bāpā! e to ekalo rāg chhe bhāī! pote svavastu shun? ne e paravastu shun? -enun have bhāney na hoy ene paḍikkamaṇ kevun? pūrve dev-guru-shāstra maḷyā hatā; e paradravya hatā. enā lakṣhathī pāchho haṭayo nathī e dravya-apratikramaṇ chhe; ane emane bhalā jāṇīne emanā prati rāg thayo hato tene vartamānamān bhalo jāṇīne enāthī pāchho haṭayo nathī te bhāv-apratikramaṇ chhe. āvī vāt chhe! samajāṇun kāī...? ā atīt kāḷanī vāt karī. have kahe chhe-
‘tevī rīte āgāmī kāḷasambandhī paradravyonī vāñchhā rākhavī, mamatva rākhavun, te dravya-apratyākhyān chhe ane te paradravyonā nimitte āgāmī kāḷamān thanārā je rāgādibhāvo temanī vāñchhā rākhavī, mamatva rākhavun te bhāv-apratyākhyān chhe.’
have bhaviṣhyamān sharīr sārun rūpāḷun maḷe to ṭhīk, sāmagrī anukūḷ maḷe to ṭhīk- evī bhaviṣhyanā paradravyanī vāñchhā rākhavī ne temān mamatva karavun te dravya-apratyākhyān chhe. bhaviṣhyasambandhī paradravyanun pachakhāṇ nathī karyun te dravya-apratyākhyān chhe. ane par-dravyanā nimitte āgāmī kāḷamān thanārā puṇya-pāp ādi bhāvonī vāñchhā rākhavī, bhaviṣhyamān āvā shubhāshubh bhāvo thāy to ṭhīk em vibhāvanī vāñchhā rākhavī, enun mamatva rākhavun te bhāv-apratyākhyān chhe.
ahāhā...! ātmā chaitanyamūrti prabhu ekalī pavitratāno piṇḍ chhe. jem pudgalano skandh ghaṇā rajakaṇono khandh-skandh chhe tem bhagavān ātmā anant anant guṇano khandh nām piṇḍ chhe-ahā! evī potānī nirvikār nirmaḷ pavitra chījane bhūlīne
PDF/HTML Page 2817 of 4199
single page version
ā sharīrādi paradravya-jenī sāthe ene kāī sambandh nathī te-mane bhaviṣhyamān ho evī īchchhā karavī te dravya-apratyākhyān chhe. ā dev-guru-shāstranun lakṣha karīne bhaviṣhyamān temano mane sanyog ho-em vāñchhā rākhavī ane temanun mamatva karavun te dravya-apratyākhyān chhe; ane tenā lakṣhe je shubhabhāvo thashe te ṭhīk chhe em enī vāñchhā karavī te bhāv- apratyākhyān chhe.
‘ām dravya-apratikramaṇ ne bhāv-apratikramaṇ tathā dravya-apratyākhyān ne bhāv-apratyākhyān-evo je apratikramaṇ ne apratyākhyānano be prakārano upadesh chhe te dravya-bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jaṇāve chhe.’
ahā! apratikramaṇ ane apratyākhyānano bhagavānano be prakārano upadesh chhe te dravya-bhāvanā nimitta-naimittikapaṇāne jaṇāve chhe. matalab ke je rāgadveṣhādi vikār paryāyamān thāy chhe tenun kāraṇ ātmā nathī, vā te ātmāno svabhāv nathī. paṇ je vikāranā pariṇām chhe te naimittik chhe ane jenā lakṣhe te vikār thāy chhe te paradravyo nimitta chhe. ām dravya je paravastu-paradravya ane tenā lakṣhe paryāyamān thato je vikār bhāv te bannene nimitta-naimittikapaṇun chhe. tyān naimittik vikārane nimitta utpanna kare chhe em nahi, paṇ nimittanā lakṣhe naimittik bhāv-vikārano bhāv utpanna thāy chhe. e ja kahe chhe ke-
‘māṭe em ṭharyun ke paradravya to nimitta chhe ane rāgādibhāvo naimittik chhe.’ ahāhā...! ā rāgādibhāvo chhe te naimittik chhe, paradravyanā-nimittanā lakṣhe utpanna thayelā chhe. tene bhagavān ātmā sāthe shun sambandh chhe? te nimitta je paravastu chhe enī sāthe sambandh rākhavāvāḷā chhe.
ā sharīr chhe te jagatanī dhūḷ chhe, enī sāthe bhagavān ātmāne kāī sambandh nathī; ā vāṇī chhe te jagatanī dhūḷ chhe. enī sāthe bhagavān ātmāne kāī sambandh nathī; ā āṭh karma je andaramān chhe te jagatanī dhūḷ chhe, tenī sāthe bhagavān ātmāne kāī sambandh nathī. ahā! jagatanī pratyek vastu bhagavān ātmāthī sambandharahit bhinna chhe. ane te paravastunā-nimittanā lakṣhe utpanna thayelā rāgādi bhāvo naimittik hovāthī bhagavān ātmāthī bhinna chhe. āvī vāt chhe!
ahā! paradravya nimitta chhe, ne rāgādibhāvo naimittik chhe. ‘ā rīte ātmā rāgādibhāvone svayamev nahi karato hovāthī te rāgādi bhāvono akartā ja chhe em siddha thayun.’
juo, sahaj ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evo shuddha gnātā-draṣhṭāsvabhāvī prabhu ātmā, kahe chhe, svayamev eṭale pote potānā svabhāvathī ja rāgādibhāvo nahi
PDF/HTML Page 2818 of 4199
single page version
karato hovāthī rāgādibhāvono akartā ja chhe. ahāhā.....! ātmā paradravyane, paradravyanā lakṣhane ane rāgādine kare evo eno svabhāv ja nathī. tethī te rāgādibhāvono akartā ja chhe-em siddha thayun. have kahe chhe-
‘ā pramāṇe joke ā ātmā rāgādibhāvono akartā ja chhe topaṇ jyānsudhī tene nimittabhūt paradravyanān apratikramaṇ-apratyākhyān chhe tyānsudhī tene rāgādibhāvonān apratikramaṇ-apratyākhyān chhe, ane jyānsudhī rāgādibhāvonān apratikramaṇ-apratyākhyān chhe tyān sudhī te rāgādibhāvono kartā ja chhe.’
juo, ātmā svabhāve akartā ja hovā chhatān jyānsudhī ene bhūtakāḷ ne bhaviṣhyakāḷanā paradravyanā lakṣhano tyāg nathī tyān sudhī tene naimittik rāgādibhāvonun paṇ apratikramaṇ-apratyākhyān chhe. ane jyānsudhī te bhūt-bhaviṣhyanā paradravyosambandhī thatā rāgadveṣhādi vikāranā bhāvone chhoḍe nahi tyānsudhī te rāgadveṣhādi bhāvono kartā ja chhe. ahā! jyānsudhī bhūt ne bhaviṣhya kāḷanā vikārī bhāvono-puṇya-pāpanā bhāvono ene prem, sanskār ne mamatvano bhāv chhe tyānsudhī te rāgādino kartā ja chhe. svabhāve akartā chhe chhatān vikārane ne paradravyane bhalān mānīne pariṇame chhe tyānsudhī agnānabhāve te rāgādino kartā ja chhe.
‘jyāre te nimittabhūt paradravyanān pratikramaṇ-pratyākhyān kare tyāre tene naimittik rāgādibhāvonān paṇ pratikramaṇ-pratyākhyān thaī jāy chhe, ane jyāre rāgādibhāvonān pratikramaṇ-pratyākhyān thaī jāy chhe tyāre te sākṣhāt akartā ja chhe.’
ahāhā...! ātmā gayā kāḷanā paradravyanā lakṣhathī pāchho vaḷe ane bhaviṣhyanā paradravyano paṇ vartamānamān tyāg kare tyāre tene naimittik rāgādibhāvono draṣhṭimānthī tyāg thaī jāy chhe ane ānandakand prabhu ātmānun lakṣha ne grahaṇ thāy chhe. lyo, bhūt bhaviṣhya sambandhī paradravya ne paradravyanā nimitte thatā vikār-eno jyāre tyāg kare arthāt apratikramaṇ chhe enun pratikramaṇ kare tyāre te svabhāvamān āve chhe ane ene sāchun pratikramaṇ ne pratyākhyān kahe chhe. ahā! jyāre te nimittabhūt dravya ne naimittik vikārane draṣhṭimānthī chhoḍī svadravyanun lakṣha kare ne eno āshray kare tyāre tene rāgādinān pratikramaṇ ne pratyākhyān thāy chhe ane tyāre te sākṣhāt akartā thāy chhe.
ahāhā...! ā to dharma kem thāy enī alaukik vātu chhe bāpā! shun kahe chhe? ke paravastu ne paravastunā nimitte thato vikār-bhūtakāḷ ne bhaviṣhyakāḷano - e bey taraphathī pāchhā haṭhī javun ane nirvikār nij shuddha gnānānandasvarūpamān sāvadhān thaī līn thavun enun nām samakit ne dharma chhe.
ahāhā...! ātmā shuddha chaitanyamay vastu chhe te ek samayamān pūraṇ gnān ne
PDF/HTML Page 2819 of 4199
single page version
ānandano sāgar prabhu chhe. emānthī khasī jaīne, eno āshray ane lakṣha karyā vinā anādithī ene bhūtakāḷanā sharīrādi paradravyonā premamān ṭhīk lāgyun chhe te dravya apratikramaṇ chhe; vaḷī te paradravyonā nimitte tene thatā rāgādibhāvomān tene je ṭhīk lāge chhe te bhāv-apratikramaṇ chhe.
vaḷī tevī rīte ā vajravr̥uṣhabhanārāch sanhanan hoy to ṭhīk, kemake enāthī kevaḷagnān thāy, ane bhaviṣhye manuṣhyabhav hoy to bhalo kemake enāthī mukti thāy-em paradravya pratye bhaviṣhya māṭenā sanskār, mamatā te ṭhīkapaṇun rahe te dravya-apratyākhyān chhe, ane e paradravyonā nimitte je rāgādi bhāv thashe temān ṭhīkapaṇun ne mamatā māne e bhāv-apratyākhyān chhe. bhaviṣhyanā paradravyo ane tenā nimitte thanārā rāgādithī pāchho haṭhayo nathī te dravya-bhāvarūp apratyākhyān chhe.
bhāī! ā barābar samajavun bāpu! ā vāramvār ghūṇṭī-ghūṇṭīne to kahevāy chhe. paṇ shun thāy? jene sansārano adhik ras hoy tene āno (-ātmāno) ras lāge nahi. bichārāne badhun lukhun-lukhun las lāge. paṇ bhāī! ā jīvan (-avasar) jāy chhe hon. hamaṇān jo nā samajyo to kyāre samajīsh? (pachhī anantakāḷey avasar nahi maḷe).
are! eṇe anantakāḷamān sva ne par shun chhe? -enī bhinnatā jāṇī nathī. eṇe paramān sadāy ekatā mānī chhe. paradravya ne paradravyanā nimitte thatā rāgādi vikār sāthe eṇe ekatā karī rākhī chhe. paṇ bāpu! e mithyābhāv chhe, jūṭho bhāv chhe, sansāramān rakhaḍavā māṭeno bhāv chhe. ahīn kahe chhe-e bhūt-bhaviṣhya-sambandhī paradravya ne paradravyane nimitte thatā bhāvonī ekatā toḍīne jyāre sva-svabhāvamān ekatā kare tyāre sāchun pratikramaṇ ne pratyākhyān thāy chhe ane te dharma chhe. lyo, ā pramāṇe te sākṣhāt akartā thāy chhe. vikār ne vikāranā nimittothī pāchho haṭhī shuddha svabhāvamān āve tyāre sākṣhāt akartā thāy chhe. lyo, ā gāthā pūrī thaī.
PDF/HTML Page 2820 of 4199
single page version
द्रव्यभावयोर्निमित्तनैमित्तिकभावोदाहरणं चैतत्–
आधाकम्मादीया पोग्गलदव्वस्स जे इमे दोसा। कह ते कुव्वदि णाणी परदव्वगुणा दु जे णिच्चं।। २८६।। आधाकम्मं उद्देसियं च पोग्गलमयं इमं दव्वं। कह तं मम होदि कयं जं णिच्चमचेदणं वुत्तं।। २८७।।
कथं तान् करोति ज्ञानी परद्रव्यगुणास्तु ये नित्यम्।। २८६।।
अधःकर्मोद्देशिकं च पुद्गलमयमिदं द्रव्यं।
कथं तन्मम भवति कृतं यन्नित्यमचेतनमुक्तम्।। २८७।।
have dravya ane bhāvanā nimitta-naimittikapaṇānun udāharaṇ kahe chheḥ-
te kem ‘gnānī’ kare sadā paradravyanā je guṇ chhe? 286.
uddeshī tem ja adhaḥkarmī paudgalik ā dravya je,
te kem mujakr̥ut hoy nitya ajīv bhākhyun jehane? ra87.
gāthārthaḥ– [अधःकर्माद्याः ये इमे] adhaḥkarma ādi je ā [पुद्गलद्रव्यस्य दोषाः] pudgaladravyanā doṣho chhe (temane gnānī arthāt ātmā karato nathī;) [तान्] temane [ज्ञानी] gnānī arthāt ātmā [कथं करोति] kem kare [ये तु] ke je [नित्यम्] sadā [परद्रव्यगुणाः] paradravyanā guṇo chhe?
māṭe [अधःकर्म उद्देशिक च] adhaḥkarma ane uddeshik [इदं] evun ā [पुद्गलमयम् द्रव्यं] pudgalamay dravya chhe (te mārun karyun thatun nathī;) [तत्] te [मम कृतं] mārun karyun [कथं भवति] kem thāy [यत्] ke je [नित्यम्] sadā [अचेतनम् उक्तम्] achetan kahevāmān āvyun chhe?
ṭīkāḥ– jem adhaḥkarmathī nīpajelun ane uddeshathī nīpajelun evun je nimittabhūt (āhār ādi) pudgaladravya tene nahi pachakhato ātmā (-muni) naimittikabhūt