Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Kalash: 178-179.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 142 of 210

 

PDF/HTML Page 2821 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)
इत्यालोच्य विवेच्य तत्किल परद्रव्यं समग्रं बलात्
तन्मूलां बहुभावसन्ततिमिमामुद्धर्तुकामः समम्।
आत्मानं समुपैति निर्भरवहत्पूर्णैकसंविद्युतं
येनोन्मूलितबन्ध एष भगवानात्मात्मनि स्फूर्जति।। १७८।।

bandhasādhak bhāvane pachakhato (tyāgato) nathī, tem samasta paradravyane nahi pachakhato (- nahi tyāgato) ātmā tenā nimitte thatā bhāvane pachakhato (tyāgato) nathī. vaḷī, “ adhaḥkarma ādi je pudgaladravyanā doṣho temane ātmā kharekhar karato nathī kāraṇ ke teo paradravyanā pariṇām hovāthī temane ātmānā kāryapaṇāno abhāv chhe, māṭe adhaḥkarma ane uddeshik evun je pudgaladravya te mārun kārya nathī kāraṇ ke te nitya achetan hovāthī tene mārā kāryapaṇāno abhāv chhe,” -em tattvagnānapūrvak nimittabhūt pudgaladravyane pachakhato ātmā (-muni) jem naimittikabhūt bandhasādhak bhāvane pachakhe chhe, tem samasta paradravyane pachakhato (tyāgato) ātmā tenā nimitte thatā bhāvane pachakhe chhe. ā pramāṇe dravya ane bhāvane nimittanaimittikapaṇun chhe.

bhāvārthaḥ– ahīn adhaḥkarma ane uddeshik āhāranān draṣhṭāntathī dravya ane bhāvanun

nimitta-naimittikapaṇun draḍh karyun chhe.

je pāpakarmathī āhār nīpaje te pāpakarmane adhaḥkarma kahevāmān āve chhe, tem ja te āhārane paṇ adhaḥkarma kahevāmān āve chhe. je āhār, grahaṇ karanāranā nimitte ja banāvavāmān āvyo hoy tene uddeshik kahevāmān āve chhe. āvā (adhaḥkarma ane uddeshik) āhārane jeṇe pachakhyo nathī teṇe tenā nimitte thatā bhāvane pachakhyo nathī ane jeṇe tattvagnānapūrvak te āhārane pachakhyo chhe teṇe tenā nimitte thatā bhāvane pachakhyo chhe. ā rīte samasta dravyane ane bhāvane nimitta-naimittikabhāv jāṇavo. je paradravyane grahaṇ kare chhe tene rāgādibhāvo paṇ thāy chhe, te temano kartā paṇ thāy chhe ane tethī karmano bandh paṇ kare chhe; jyāre ātmā gnānī thāy chhe tyāre tene kāī grahaṇ karavāno rāg nathī, tethī rāgādirūp pariṇaman paṇ nathī ane tethī āgāmī bandh paṇ nathī. (e rīte gnānī paradravyano kartā nathī.)

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chhe, jemān paradravyane tyāgavāno upadesh kare chheḥ-

shlokārthaḥ– [इति] ām (paradravyanun ane potānā bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun) [आलोच्य] vichārīne, [तद्–मूलां इमाम् बहुभावसन्ततिम् समम् उद्धर्तुकामः] paradravya


PDF/HTML Page 2822 of 4199
single page version

(मंदाक्रान्ता)
रागादीनामुदयमदयं दारयत्कारणानां
कार्य बन्धं विविधमधुना सद्य एव प्रणुद्य।
ज्ञानज्योतिः क्षपिततिमिरं साधु सन्नद्धमेतत्
तद्वद्यद्वत्प्रसरमपरः कोऽपि नास्यावृणोति।। १७९।।

jenun mūḷ chhe evī ā bahu bhāvonī santatine ekīsāthe ukheḍī nākhavāne īchchhato, puruṣh, [तत् किल समग्रं परद्रव्यं बलात् विवेच्य] te samasta paradravyane baḷathī (-udyamathī, parākramathī) bhinna karīne (tyāgīne), [निर्भरवहत्–पूर्ण–एफ–संविद्–युतं आत्मानं] atishayapaṇe vahetun (-dhārāvāhī) je pūrṇa ek samvedan tenāthī yukta evā potānā ātmāne [समुपैति] pāme chhe, [येन] ke jethī [उन्मूलितबन्धः एषः भगवान् आत्मा] jeṇe karmabandhanane mūḷathī ukheḍī nākhyun chhe evo ā bhagavān ātmā [आत्मनि] potāmān ja (-ātmāmān ja) [स्फूर्जति] sphurāyamān thāy chhe.

bhāvārthaḥ– paradravyanun ane potānā bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun jāṇī samasta paradravyane bhinna karavāmān-tyāgavāmān āve tyāre samasta rāgādibhāvonī santati kapāī jāy chhe ane tyāre ātmā potāno ja anubhav karato thako karmanā bandhanane kāpī potāmān ja prakāshe chhe. māṭe je potānun hit chāhe chhe te evun karo. 178.

have bandh adhikār pūrṇa karatān tenā antamaṅgaḷarūpe gnānanā mahimānā arthanun kaḷashakāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [कारणानां रागादीनाम् उदयं] bandhanān kāraṇarūp je rāgādik (rāgādikabhāvo) temanā udayane [अदयम्] nirday rīte (arthāt ugra puruṣhārthathī) [दारयत्] vidāratī thakī, [कार्य विविधम् बन्धं] te rāgādikanā kāryarūp (gnānāvaraṇādi) anek prakāranā bandhane [अधुना] hamaṇān [सद्यः एव] tatkāḷ ja [प्रणुद्य] dūr karīne, [एतत् ज्ञानज्योतिः] ā gnānajyoti- [क्षपिततिमिरं] ke jeṇe agnānarūpī andhakārano nāsh karyo chhe te- [साधु] sārī rīte [सन्नद्धम्] sajja thaī, - [तद्–वत् यद्–वत्] evī rīte sajja thaī ke [अस्य प्रसरम् अपरः कः अपि न आवृणोति] tenā phelāvane bījun koī āvarī shake nahi.

bhāvārthaḥ– jyāre gnān pragaṭ thāy chhe, rāgādik rahetā nathī, temanun kārya je bandh te paṇ raheto nathī, tyāre pachhī tene (-gnānane) āvaraṇ karanārun koī rahetun nathī, te sadāy prakāshamān ja rahe chhe. 179.


PDF/HTML Page 2823 of 4199
single page version

इति बन्धो निष्क्रान्तः। इति श्रीमदमृतचन्द्रसूरिविरचितायां समयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ बन्धप्ररूपकः सप्तमोऽङ्कः।।

ṭīkāḥ– ā pramāṇe bandh (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayo.

bhāvārthaḥ– raṅgabhūmimān bandhanā svāṅge pravesh karyo hato. have jyān gnānajyoti pragaṭ thaī tyān te bandh svāṅgane dūr karīne bahār nīkaḷī gayo.

jo nar koy parai rajamānhi sachikkaṇ aṅg lagai vah gāḍhai,
tyon matihīn ju rāgavirodh liye vichare tab bandhan bāḍhai;
pāy samai upadesh yathārath rāgavirodh tajai nij chāṭai,
nāhin bandhai tab karmasamūh ju āp gahai parabhāvani kāṭai.

ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān bandhno prarūpak sātamo aṅk samāpta thayo.

*
samayasār gāthā 286–287ḥ mathāḷun

have dravya ane bhāvanā nimitta-naimittikapaṇānun udāharaṇ kahe chheḥ-

* gāthā 286–287ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jem adhaḥkarmathī nīpajelun ane uddeshathī nīpajelun evun je nimittabhūt (āhār ādi) pudgaladravya tene nahi pachakhato ātmā (-muni) naimittikabhūt bandhasādhak bhāvane pachakhato nathī, tem...’

juo, sādhune māṭe sādhue kahyun hoy ne āhār banyo hoy ene adhaḥkarma kahe chhe. sādhun kahe ke -amāre māṭe ā banāvajo, pīṇun garam karāvajo ītyādi ane gr̥uhastho tem āhārādi kare ene adhaḥkarma doṣh kahe chhe, te mahāpāp chhe.

vaḷī uddeshathī nīpajelun eṭale sādhunā nimitte gr̥uhastho āhārādi banāve, pāṇī bharī lāvī unun kare, sādhune ā joīshe ne te joīshe em vichārī anek prakāranī rasoī banāve, kerī lāve, mosambī lāve ityādi badhun uddeshīne āhār banāve te uddeshik āhār chhe. bhale sādhue kahyun na hoy paṇ emane uddeshīne kare te uddeshik āhār chhe.

ahā! ahīn kahe chhe-adhaḥkarmathī ane uddeshathī nīpajelo nimittabhūt je āhārādi tene sādhu chhoḍato nathī te, tenā sambandhe je pāpabhāv nīpaje chhe tene


PDF/HTML Page 2824 of 4199
single page version

paṇ chhoḍato nathī. atyāre to lyo, chhāpāmmān āve ke-mahārāj padhāryā chhe, āṭalā di’ rokāshe eṭale gr̥uhastho āvīne chokā kare. are! bahu bagaḍī gayun bhāī! badho pheraphār thaī gayo! nishchay tattva to kyāy ekakor rahī gayun paṇ vyavahārey ākho bagaḍī gayo! bahāramāny kāī ṭhekāṇun na rahyun! ene (-sādhune) māṭe pāṇī unān karavān, āhār banāvavo, gharamān banāvatā hoy emān dāḷ, chokhā, loṭ vagere umerīne ene māṭe āhār banāvavo-e uddeshik āhār chhe. sādhune khabar hoy vā khyālamān āve ke ā āhār- pāṇī māre māṭe banāvyo chhe, uddeshik chhe ane te grahaṇ kare to te potāne mahāpāp upajāve chhe. vāstavamān e sādhupadane shobhe nahi, uddeshik āhār grahaṇ kare tyān sādhupaṇun rahe nahi. lyo, āvī vāt ākarī paḍe eṭale rāḍun pāḍe paṇ shun thāy? tattva to jem chhe tem chhe.

prashnaḥ– paṇ shrāvakane to puṇya thāy ne? uttaraḥ– ene āhāradānanā shubhabhāvathī puṇya thāy paṇ e pāpānubandhī puṇya chhe kemake te uddeshik āhār āpe chhe e mithyātvanun mahāpāp to sāthe ūbhun ja chhe. atyāre to patromān chokakhun āve chhe ke-atre sādhu birāje chhe, chokā karavā āvo, chokā karo ne āhāradānano lābh lo. lyo, have āvun! potāne māṭe banāvelo āhār sādhu le, ane gr̥uhastha ene sādhu mānīne de-banne bhraṣhṭa chhe bāpā!

ahīn kahe chhe-adhaḥkarmathī nīpajelun ane uddeshathī nīpajelun evun je nimittabhūt āhārādi pudgaladravya tene nahi pachakhato ātmā (-muni) naimittikabhūt bandhasādhak bhāvane pachakhato nathī. sādhune khabar chhe ke gr̥uhasthane ghare be ja māṇas chhe ne āṭalo badho āhār (-bhojan) banāvyo chhe te bījā (-sādhu) māṭe banāvelo chhe, uddeshik chhe, ane chhatān te āhār le to kahe chhe-nimittabhūt āhārādi dravyone nahi pachakhato te naimittikabhūt bandhasādhak bhāvane pachakhato nathī. arthāt anivāryapaṇe tene bandhabhāv- pāpabhāv thāy ja chhe juo, ā bandh adhikār chhe ne? emān ā kahe chhe ke sādhu uddeshik āhārane grahaṇ kare te bandhasādhak bhāv chhe, pāpabhāv chhe, bandhanun kāraṇ chhe.

ahā! adhaḥkarmathī nīpajelo ne uddeshathī nīpajelo āhār munine yogya nathī; chhatān ene muni le chhe to ene tethī pāpabandh ja thāy chhe; e to kharekhar vyavahārey muni kahevā yogya nathī. ā vāt bahār āvatān bīje khaḷabhaḷāṭ machī jāy chhe, paṇ shun thāy? vastutattva to ā chhe bhāī!

koī kahetun hatun ke atyāre to uddeshik āhār ja levāy chhe, kāraṇ ke aṇ- uddeshik āhār maḷe kyāthī? kone gher jaīne āhār levāno chhe e to agāuthī nakkī thaī gayun hoy chhe. ā to ek be chokā hoy ne tyān unān pāṇī, sheraḍīno ras, mosambīno ras, roṭalī, unun dūdh vagere sādhunā uddeshathī kare ne tyān sādhu


PDF/HTML Page 2825 of 4199
single page version

jaine uddeshik āhār jāṇīne le chhe. ahā! e to pāpabandhan kare chhe bhāī! lenārā ne denārā banne pāpabandhan kare chhe. manashuddhi, vachanashuddhi, kāyashuddhi, āhārashuddhi, jaḷashuddhi vagere e badhun juṭhun bole chhe; (muniney e khabar hoy chhe) kem ke āhār banāvyo hoy sādhu māṭe ne bole em-āhārashuddhi vagere-e juṭhun bole chhe. ā badhī nagna digambar muninī vāt chhe hon, bījā lugaḍāmvāḷā to mūḷ jainadharmathī ja bhraṣhṭa chhe. āvun bahu ākarun lāge paṇ shun thāy? mārag to āvo chhe prabhu! āchārya shrī kundakunde sūtra pāhuḍamān bahu spaṣhṭa kahyun chhe ke-vastrano ek dhāgo paṇ rākhīne koī muni māne, manāve ke mānanāranī anumodanā kare te nigod jāy.

ahīn to em vāt chhe ke koī bahārathī nagna digambar sādhu hoy, pañchamahāvratādi pāḷato hoy paṇ potāne māṭe banāvelān uddeshik āhār-pāṇī grahaṇ kare to te enā nimittathī thatā bandhasādhak bhāvane pachakhato nathī. vāstavamān tene sādhupaṇun ja nathī. mārag to āvo chhe bāpu! ā koī vyaktinī vāt nathī, mārag shun chhe-enī vāt chhe. āvī vātu lokone ākarī lāge eṭale virodh kare; paṇ shun kare chhe prabhu! tun? are! kevaḷīnā virah paḍayā! kevaḷagnān rahyun nahi, ane avadhignān tathā manaḥparyayagnān thavānīy lāyakāt rahī nahi ne ā badhī gaḍabaḍ ūbhī thaī!

ahā! bhagavān kundakundāchārya ne emanā pachhī hajār varṣhe thayelā amr̥utachandrāchārya bhāvaliṅgī vītarāgī munivar-sant jene antaramān prachur atīndriy ānandanān jharaṇān jhare chhe te kahe chhe ke- munine māṭe je āhār banāvyo hoy te uddeshik chhe, ne munie kahyun hoy ne banāvyo hoy te adhaḥkarmī chhe. e adhaḥkarmīne uddeshik āhār sādhune hoy nahi ane chhatān koī evo āhār le to te tenā nimitte upajatā bandhasādhak pāpane pachakhato nathī, arthāt te pāpabandh ja kare chhe. lyo, ā munirāj pote kahe chhe. (ā kāī sonagaḍhavāḷā gharanun kahe chhe em nathī).

prashnaḥ– to pachhī koī dharam pāḷī shake evun na rahyun? (em ke uddeshik āhār letān ne detān pāp thāy to dharma kem karīne pāḷavo?)

uttaraḥ– are bhāī! dharma to andar ātmāmān thāy ke kyāy bahāramān āhārādimān thāy? shun āhār-pāṇī karīne de eṭale dharma thāy chhe? nā, hon; andar shuddha antaḥtattvamān ekāgra thāy to dharma thāy chhe, bījī koī rīte nahi.

prashnaḥ– to shāstramān to em āve chhe ke sādhune āhār āpyo e to māno mokṣhamārga āpyo?

uttaraḥ– hā, āve chhe; paṇ e to bhāvaliṅgī sādhunī vāt chhe bhāī! je andar vītarāg nirmaḷ pariṇatie pariṇamyā chhe ane je atyant nirdoṣh āhār-pāṇī grahe


PDF/HTML Page 2826 of 4199
single page version

chhe temane nirdoṣh āhāradān denār māṭe vyavahāre em kahyun chhe. mokṣhamārgamān ene bāhya sahakārī jāṇī vyavahārathī shāstramān em kahelun chhe. jyān je apekṣhā hoy te yathārtha samajavī joīe.

ahā! e to pahelān āvī gayun ke-dravya eṭale bhūt ane bhaviṣhyanun nimittabhūt paradravya ne bhāv eṭale enā nimitte thato naimittikabhūt vikār-ene je chhoḍato nathī ene apratikramaṇ ane apratyākhyān varte chhe. ahīn e dravya-bhāvanā nimitta- naimittikapaṇānun draṣhṭānt āpyun chhe-ke munirāj, nimittabhūt dravya je uddeshik āhār tene grahaṇ kare to te naimittikabhūt bandh bhāvane pachakhato nathī, arthāt tene pāpabandh avashya thāy chhe. ane gr̥uhastha ke je mahārājane āje āhār devo chhe em vichārīne āhār- pāṇī mahārāj māṭe taiyār kare chhe te paṇ pāp ja upajāve chhe. āvun chhe bhāī! have kahe chhe-

‘tem samasta paradravyane nahi pachakhato ātmā tenā nimitte thatā bhāvane pachakhato nathī.’

ā, uddeshik āhārano dākhalo dīdho ne have kahe chhe-tem je samasta paradravyanun lakṣha chhoḍato nathī te tenā nimitte thatā vikāranā-rāgadveṣhamohanā bhāvane chhoḍato nathī arthāt tene badhun apratikramaṇ ne apratyākhyān ja chhe.

lokone have khyāl āvī gayo chhe ke ā uddeshik āhār chhe te pāp chhe. paṇ have karavun shun? andaramān kāī kriyā (shuddhopayoganī) chhe nahi ane bahāramān tyāg laī līdho. paṇ bhāī! e mārag nathī.

tyāre koī vaḷī kahe chhe-āp (-kānajīsvāmī) thoḍun moḷun mūko ane ame kāīk moḷun mūkīe eṭale āpaṇe ek thaī jaīe.

parantu bhāī! ā to vītarāgano mārag bāpu! āmān moḷun mūkavāno kyān avakāsh chhe? vastunā svarūpamān bāndhachhoḍ shun? e to jem chhe tem ja chhe. have tattvadraṣhṭinī khabar na maḷe ne bahār kriyākāṇḍamāny ṭhekāṇān na maḷe ne kahe ke-moḷun mūko. arere! eṇe māragane vīṅkhī nākhyo chhe!

bhagavān kundakundāchārya to bahu moṭethī pokārīne kahe chhe ke sādhu māṭe unun pāṇīy banāvelun hoy ene e le ne denāro de-e bey pāpane bāndhe chhe. bhāī! ā koī vyaktinī vāt nahi bāpā! ā to bhagavānano mārag āvo chhe em vāt chhe. jenun yathārtha gnān-shraddhān karavun chhe te mārag āvo chhe. samajāṇun kāī....? have kahe chhe-

‘vaḷī adhaḥkarma ādi je pudgaladravyanā doṣho temane ātmā kharekhar karato


PDF/HTML Page 2827 of 4199
single page version

nathī kāraṇ ke teo paradravyanā pariṇām hovāthī temane ātmānā kāryapaṇāno abhāv chhe,....’

shun kahe chhe? ke ene māṭe karelo je āhār chhe ene levānā e (-muni) doṣhayukta pariṇām karato ja nathī. nirdoṣh hoy to le nahitar muni chālyā jāy. ene māṭe banāvelun chhe e le to e rāg chhe, (bhūmikāthī viruddhano e rāg chhe.) ne rāganun kārya to agnānīnun chhe, enun (-gnānīnun, muninun) nahi. potāne māṭe banelo āhār le e dharmīnun-muninun kārya nathī; ahā! e ātmānun kārya nathī.

prashnaḥ– e ātmānun kārya nathī to pachhī e le to shun vāndho? uttaraḥ– nā, e kadīy nā le. ahīn to enā māṭe banāvelā āhārane levāno ene bhāv hoto ja nathī tethī te enun kārya nathī em kahyun chhe. samajāṇun kāī....? munirājane-bhāvaliṅgī santane potāne māṭe banāvelān āhār-jaḷ levānā pariṇām thatā ja nathī māṭe te enun-ātmānun kārya nathī, kemake e rāganā pariṇām paradravyanā- pudgalanā pariṇām chhe. āvī vāt chhe!

‘māṭe adhaḥkarma ane uddeshik evun je pudgaladravya te mārun kārya nathī kāraṇake te nitya achetan hovāthī tene mārā kāryapaṇāno abhāv chhe,’ .....

joyun? ‘adhaḥkarma ane uddeshik evun pudgaladravya mārun kārya nathī’ eno artha e chhe ke e levānā pariṇām mārā (ātmānā) hoī shake ja nahi, e to paramāṇunā- jaḍanā chhe. ahā! jenī draṣhṭi shuddhanī chhe arthāt je shuddha draṣhṭivant chhe ene ashuddhatā potānun kārya hoy ja nahi arthāt te ashuddhatāno kartā chhe ja nahi, ashuddhatā to jaḍ-pudgalanun kārya chhe.

vi. san. 1969 mān prashna thayo hato ke-tamārā māṭe makān banāvyun, tame karyun nathī, karāvyun nathī; to ene vāparo to emān shun? em ke emān shun doṣh?

tyāre kahyun ke navakoṭimān ek ‘anumodanā’ nī koṭi emān tūṭe chhe. vāpare to navakoṭimān ek koṭie bhaṅg thatān nave koṭi jūṭhī thaī jāy chhe. ahā! munirāj kahe chhe- adhaḥkarma ādi ashuddhatā amārun kārya ja nathī.

ahāhā....! munirāj shuddha gnānānandasvarūp prabhu ātmāmān antarnimagna hoy chhe. te samyagdarshan-gnān ne prachur ānandanā svāmī chhe. tethī tenī bhūmikāmān uddeshik āhār na levo eṭale ke ene levā pratyeno bhāv na thavo e sahaj chhe; ane ene uddeshikano tyāg ne pachakhāṇ kahe chhe. ahāhā...! adhaḥkarma ne uddeshik āhār e to pudgaladravyanun kārya chhe, ene munirāj le e rāganun agnānamay kārya chhe, paṇ evo rāg e munidashāmān hoy ja nahi. tethī kahe chhe ke-e mārun kārya nathī, e nitya


PDF/HTML Page 2828 of 4199
single page version

achetan hovāthī ene mārā kāryapaṇāno abhāv chhe. aho! āvī alaukik muninī antaradashā hoy chhe. samajāṇun kāī.....?

ahāhā....! ātmā gnān ne ānandanun bharelun trikāḷī tattva chhe. enī sanmukh thaīne pariṇamatān vyavahāranā bhāvanī ruchi ene uḍī jāy chhe. shun kīdhun? antadraṣhṭi karanārane vyavahāranī draṣhṭi-ruchi rahetī nathī ane e vyavahārano tyāg chhe. ahā! rāg chāhe to dev-guru-shāstrano ho ke pañchamahāvratano ho, enī ruchi jyānsudhī chhe tyānsudhī ātmānā svabhāvano tyāg chhe, ne antar-svabhāvanī draṣhṭi-ruchi thāy chhe tyāre vyavahāranī ruchino tyāg chhe. vyavahār bhale ho, paṇ vyavahāranī ruchino dharmīne tyāg chhe. have ām chhe tyān munirāj udeshik āhārane kem grahaṇ kare? ene levāno bhāv to jaḍ agnānamay rāg chhe ane tene, munirāj kahe chhe, mārā kāryapaṇāno abhāv chhe arthāt uddeshik āhār-pāṇī levāno rāg mārun kārya hoī shakatun nathī.

pahelun to vyavahārano je prem chhe e svadravyathī viruddha paradravya chhe. bīje paryāyane paradravya kīdhun chhe e vāt ahīn nathī levī. ahīn to ā vyavahāranī-rāganī kriyā jeṭalī chhe te badhī paramārthe paradravya chhe em vāt chhe ane paradravyanun kārya mārun e mānyatā mithyātvabhāv chhe. samyagdraṣhṭine vyavahāranun kārya mārun-em vyavahāranī ruchi hotī nathī. ene vyavahārano rāg āve chhe, paṇ ene vyavahār je paradravya enī ruchi chhūṭī gaī hoy chhe. jhīṇī vāt chhe.

have āmān charaṇānuyogano dākhalo āpīne uddeshik āhārano munine tyāg hoy chhe e vāt karī chhe. ākarī vāt chhe; atyāre to badhī gaḍabaḍ thaī gaī chhe, badhun tattva - viruddha chāle chhe. ahīn to pote svadravya ne badhān paradravyo-e be vachcheno vyavahār (nimitta-naimittik) ākhoy toḍī nākhavāno siddhānt kahe chhe. eṭale svadravya pote chaitanyamahāprabhu-enī jyān antadraṣhṭi ne ruchi thaī tyān ene vyavahār je paradravya enī ruchi chhūṭī jāy chhe. have āgaḷ jatān munine, jyāre visheṣh antar-sthiratā thaī chhe, chāritranā ānandamān visheṣh ramaṇatā thaī chhe-evī antar-dashā thatān munirāj kahe chhe-ā je uddeshik chhe e jaḍathī banelun jaḍ chhe, ane ene levāno bhāv e paṇ jaḍ chhe. e jaḍane-jaḍanā kāryane hun kem karun? ahā! uddeshik levānā bhāvane mārā kāryapaṇāno abhāv chhe. arthāt munirājane uddeshik āhāranā grahaṇanā bhāvano abhāv ja hoy chhe. ā pachakhāṇ chhe.

‘-em tattvagnānapūrvak nimittabhūt pudgaladravyane pachakhato ātmā (-muni) jem naimittikabhūt bandh sādhakabhāvane pachakhe chhe, tem.......’

‘em tattvagnānapūrvak......... ’ juo ā sūkṣhma vāt! em samyagdarshan rahit uddeshik āhār na le ane āhār na le (upavās kare) evun to eṇe anantavār


PDF/HTML Page 2829 of 4199
single page version

karyun chhe. paṇ ethī shun? tattvagnānapūrvak-ātmagnānapūrvak te sambandhīnun lakṣha ane te sambandhīnā rāganun kārya ene chhūṭī jāy ene vāstavik munipaṇun kahe chhe.

em to dravyaliṅgī sādhu hoy te paṇ potāne māṭe banāvelā uddeshik āhār- pāṇī letā nathī. jo potāne māṭe banāvelān āhār-pāṇī le evo eno bhāv hoy to te navamī graiveyak jaī shake nahi. ahā! dravyaliṅgī potāne māṭe banāvelā jaḷanun ṭīpuy, khūb ākarī tr̥uṣhā hoy toy, prāṇānte paṇ na le evo ene andar shubhabhāv hoy chhe. paṇ e kāī nathī, kemake ene andar tattvagnān hotun nathī, arthāt rāganā abhāvasvarūp shuddha chaitanyanun pariṇaman tene hotun nathī. te shubhabhāvamān santoṣhāī gayo chhe ane enāthī bhinna ek gnāyakasvabhāvī ātmānī draṣhṭi e karato nathī. tethī ātmagnān vinā potāne māṭe karelo āhār na le toy e kāī (-tyāg) nathī.

ahīn kahe chhe-tattvagnānapūrvak eṭale ātmagnānapūrvak nimittabhūt pudgaladravyane eṭale uddeshik āhārādine pachakhato-lakṣhamānthī chhoḍato te (-muni) naimittikabhūt bandhasādhak bhāvane pachakhe chhe. joyun? uddeshik āhārādi levāno bhāv bandhasādhak bhāv chhe. ahā! uddeshik āhār le e bandhano bhāv chhe ne te munine hoy nahi, thāy nahi. tethī kahyun ke uddeshik ādi āhāranā lakṣhane chhoḍe chhe te tenā nimitte thatā vikāranā-bandhanā pariṇāmane chhoḍe chhe, arthāt tene bandhabhāv thato nathī, abandh rahe chhe. chhe? ‘bandhasādhak bhāvane pachakhe chhe.’ sāme pustak chhe ke nahi? bhāī! ā to tattvagnānanī vārtā! ā kāī kathā nathī.

ahā! khyālamān āve ke ā uddeshik āhār māre māṭe karyo chhe ane e le to ene bandhasādhak bhāv ūbho chhe, ene antaraṅgamān munipaṇun nathī; ane jo enā lakṣhane chhoḍayun chhe to tenā nimitte thatā bandhasādhak bhāvane te chhoḍe chhe arthāt tene abandh pariṇām chhe. muni andar eṭalā abandh pariṇāmane pragaṭ kare chhe. nyāyathī dhīme dhīme samajavun bāpu! vastunun svarūp je yathārtha chhe temān ‘nī’ (nay) eṭale gnānane dorī javun- laī javun te nyāy chhe. samajāṇun kāī...?

gr̥uhasthāshramamān samakitī tattvagnānī hoy tene āhārādino bhāv hoy chhe te bandhabhāv chhe. te asthiratāno doṣh chhe, draṣhṭimān ene doṣh nathī. ahīn munidashānī vāt chhe. munidashānī antar-sthiratā evī hoy chhe jethī te nimittabhūt udeshik ādi āhāranā lakṣhane chhoḍato lakṣhabhūt bandhasādhak bhāvane chhoḍe chhe, arthāt tene uddeshik ādi āhār levāno bhāv utpanna thato nathī. āvī munidashā chhe. tathāpi koī udeshik ādi āhārane grahaṇ kare to te bandh sādhakabhāvamān ūbho chhe, tene antaramān sāchun munipaṇun nathī. ā koī vyaktinī vāt nathī; ā to siddhānt ane satya shun chhe - enī vāt chhe. ahā! tattvadraṣhṭi-samyagdraṣhṭine rāganun pariṇaman hoy chhe, paṇ eno


PDF/HTML Page 2830 of 4199
single page version

e kartā thato nathī. ahīn to munine ey kāḍhī nākhyun ke-munirājane udeshik ādi āhār nathī hoto ane tatsambandhī (-naimittik) rāganun pariṇaman paṇ nathī hotu.n ā to siddhānt kahyo emān ā charaṇānuyogano nyāy āpyo.

have sarva siddhānt siddha kare chheḥ- ‘tem samasta paradravyane pachakhato (tyāgato) ātmā tenā nimitte thatā bhāvane pachakhe chhe. ā pramāṇe dravya ane bhāvane nimitta naimittikapaṇun chhe.’

ahāhā...! bhagavān ātmā shuddha ek gnāyakasvabhāvī prabhu trikāḷ paramātmadravya chhe. emān ekāgra thato samasta paradravyanun lakṣha chhoḍato ātmā tenā nimitte thatā bhāvane pachakhe chhe. olāmān to udeshik ne adhaḥkarmanun draṣhṭānt līdhun. paṇ āmān to samasta paradravyo-emān dev-guru-shāstra paṇ āvī gayā-upar līdhun chhe. matalab ke dev-guru- shāstranā lakṣhane chhoḍato ātmā tenā nimitte thatā rāgane paṇ chhoḍe chhe. ahīn to siddhānt ā chhe ke- ‘परदव्वादो दुग्गह’ (aṣhṭapāhuḍ) -paradravyanā lakṣhamān jāy tyān vikār thāy chhe. ahā! dev-guru-shāstra paṇ paradravya chhe. tenā nimitte-āshraye ene naimittik vikār thāy chhe. ahīn kahe chhe-ātmā sarva paradravya taraphanun valaṇ chhoḍīne paradravyonā nimitte thatā vikārane chhoḍī de chhe. ahā! enun gnān atyant sthir thaī gayun hoy chhe, asthiratā ene hotī nathī ānun nām pachakhāṇ chhe. gāthā 34mān āvyun ne keḥ-

“sau bhāvane par jāṇīne pachakhāṇ bhāvonun kare,
tethī niyamathī jāṇavun ke gnān pratyākhyān chhe.”

‘samasta paradravyane pachakhato’ em kīdhun ne? emān to potānā sivāy jeṭalān paradravya chhe te darekane chhoḍe chhe em vāt chhe. adhaḥkarmī ne udeshik āhār ane sadoṣh āhārane chhoḍe chhe eṭalun ja nahi, nirdoṣh āhārane paṇ chhoḍe chhe. bhale munipaṇāne yogya āhār nirdoṣh ho, paṇ āhārano vikalpa bandhasādhak bhāv chhe ne? sarva paradravyanun lakṣha chhoḍe chhe emān to āhār nirdoṣh levo e paṇ rahyun nahi; kemake e paradravya chhe ne paradravyanā lakṣhe naimittik vikār vinā rahe nahi.

have āvī vāt chokakhī chhe emāny lokone takarār-vāndhā. em ke ek adhaḥkarma ne udeshik āhār thaī gayo emān shun thaī gayun? bākī to badhun munipaṇun chhe ne? nagna chhe, ek ṭaṅk ūbhā ūbhā khāy chhe, ughāḍā page joīne chāle chhe ītyādi badhun to chhe.

paṇ bāpu! em mārag nathī bhāī! ahīn ā tārā hitanī vāt chhe prabhu! ahīn to sarva nimitta-naimittik sambandhane toḍavānī vāt chhe. nishchayathī munimārga to ek shuddhopayog ja chhe. paradravya sambandhī vikalpa chhe e kāī munipaṇun nathī.


PDF/HTML Page 2831 of 4199
single page version

‘jayadhaval’ mān to tyān sudhī līdhun chhe ke- men ek shuddhopayoganī pratignā karī hatī, paṇ emān hun na rahī shakyo ne ā chha kāyanī dayāno vikalpa thayo, nirdoṣh āhārano vikalpa thayo emān mārī pratignā tūṭī gaī, emān pachakhāṇano bhaṅg thayo; kemake parataraphanā valaṇano bhāv vikār chhe. ek svadravyanā valaṇano bhāv nirvikār chhe. em ke māre svadravyamān ja rahevun evī pratignā līdhī hatī tyān are! ā chha kāy ādinā vikalpa!

juo, munine nirdoṣh āhār levāno vikalpa āve emān munidashāne bādh nathī, ethī munipaṇun jāy nahi paṇ ene adhaḥkarmī, udeshik ādi doṣhayukta āhār levāno vikalpa āve to tyān munipaṇun rahetun nathī. āvī vāt chhe. hit karavun hoy teṇe hitanī satya vāt samajavī ja paḍashe.

ahīn to saghaḷāy paradravya taraphanun valaṇ eṭale āhāranun, vihāranun, dev-guru- shāstra pratye vinay-bhaktinun valaṇ chhoḍīne ek svadravyamān āvavun ne rahevun e munine hoy chhe ane e vāstavik munidashā chhe-em satya siddhānt siddha kare chhe.

prashnaḥ– to pachhī pratikramaṇ kare ke nahi?

uttaraḥ– svadravyamān āvavun ne rahevun te asti ne paradravyathī-chha kāy ādithī haṭhavun te nāsti-e pratikramaṇ chhe. ahāhā...! nirmaḷānandanā nāth prabhu ātmāmān āvīne vasavun te parathī khasavun chhe ne te pratikramaṇ chhe. ā sivāy paradravya taraph lakṣha jāy-e to kahyun ne ke- ‘परदव्वादो दुग्गइ’ - e durgati chhe, e chaitanyanī gati nathī. vikār thāy e kāī chaitanyanī gati nahi. aho! āvī vāt digambar sivāy bīje kyāy chhe nahi.

ahā! bhāṣhā to juo! ke jem udeshik āhārane chhoḍato muni te sambandhīnā bandhasādhak bhāvane chhoḍe chhe tem ātmā sivāy jeṭalā paradravyo chhe te badhāy taraphanā lakṣhane chhoḍe chhe te tenā sambandhe thatā vikārī bhāvane paṇ chhoḍe chhe. paṇ ā badhun tattvagnānapūrvak hon; bākī samyagdarshan vinā potāne māṭe karelun udeshik na le-evun to eṇe anantavār karyun chhe ne anantavār navamī graiveyak gayo chhe. paṇ ethī shun? bhavano ek pheroy ghaṭayo nahi.

vītarāgano mārag bhāre ākaro bāpā! pratham to paradravyathī lābh thāy e draṣhṭi mithyātva chhe, samakitīne paradravyamān lābhanī draṣhṭi nathī chhatān paradravya taraphanun jeṭalun lakṣha rahe chhe eṭalo chāritrano doṣh chhe. e chāritranā doṣhane maṭāḍavānī ā vāt chhe ke - samasta paradravyane pachakhato te tatsambandhī naimittik vikārane chhoḍe chhe arthāt chāritra doṣhane maṭāḍe chhe. paradravyamān lakṣha jatun hatun te chāritradoṣh hato, have paradravyathī lakṣha chhoḍatān chāritrano doṣh chhūṭī jāy chhe.


PDF/HTML Page 2832 of 4199
single page version

‘samasta paradravyane pachakhato’ eṭale shun? ke ek svadravyano ja āshray karavo ne emān ja rahevun. pañchamahāvratane pāḷavān emey nahi. kemake pañchamahāvratanā pariṇāmano āshray paradravya chhe. e to āvī gayun ne? (gāthā 276-77mān) ke āchārāṅg ādi shabdashrutanun gnān te gnān chhe, jīvādi nav padārtho darshan chhe ne chha jīvanikāy chāritra chhe- e badho vyavahār chhe. e vyavahār hey chhe, niṣhedhya chhe.

lokone ā moṭā vāndhā chhe; em ke nishchay-vyavahār-bey joīe

paṇ bhāī! vyavahār hoy chhe, (enī kone nā chhe?) paṇ chhe e bandhanun kāraṇ ne hey. bhāvaliṅgī sant digambar munirājane paṇ vyavahār hoy chhe, paṇ ene e bandhanun kāraṇ jāṇī hey ja māne chhe. vyavahārathī nishchay thāy em traṇakāḷamān chhe nahi. par taraphanun lakṣha kare ne sva-lakṣhavāḷī dashā thāy em kadīy bane nahi. e to andhārāthī ajavāḷun thāy enā jevī asambhav vāt chhe. vyavahāranun lakṣha par upar chhe, ne nishchayanun sva upar chhe. beyanī dashānī dishāmān pher chhe tyān vyavahārathī nishchay kem thāy? na thāy.

ahīn to samasta paradravya pachakhavānī vāt līdhī chhe. nirdoṣh āhār le ey vikalpa chhe, ey chhoḍ em kahe chhe. nirdoṣh āhār le tyān munipaṇāne āñch āve chhe em nahi, paṇ ahīn paradravyano sarvathā āshray chhoḍāvavā ek svadravyano pūraṇ āshray karavo em vāt chhe kemake ene tyāre shuddhanay pūro thāy chhe arthāt tyāre kevaḷagnān thāy chhe. samajāṇun kāī....?

lyo, have mārag āvo, ane vāt āvī āve emān karavun shun? ek patramān moṭo lekh āvyo chhe virodhano; em ke nishchay-vyavahār bey joīe; bey chhe, vyavahār sādhan chhe ne nishchay sādhya chhe. ‘pañchāstikāy’ mān vyavahār sādhan sādhyanī vāt āve chhe.

bāpu! e to tyān nimittanun gnān karāvyun chhe bhāī! nahitar ākhā satyano virodh thaī jashe. ahīn em kahe chhe ke-paradravyanā lakṣhamān jeṭalo jāy teṭalo tene vikār thashe ane vikārathī ene bandh ja thashe. shun enāthī dharma thashe? nā; enāthī avashya bandh thashe. ene sādhan kahevun e to nimittanun-sahacharanun gnān karāvatun upachāranun kathan chhe. samajāṇun kāī....?

lyo, have ā saravāḷo kahe chhe ke- ‘ā pramāṇe dravya ane bhāvanun nimitta- naimittikapaṇun chhe.’

shun kīdhun e? ke ā pramāṇe paradravya badhā nimitta chhe ane nimittane lakṣhe thato vikārī bhāv naimittik chhe. dharmī puruṣho-munivaro e samasta paradravyanā lakṣhane


PDF/HTML Page 2833 of 4199
single page version

ane tenā sambandhe thatā vikārī bhāvane pachakhe chhe tyāre svadravyano āshray sampūrṇa-pūro thāy chhe ane ene kevaḷagnān thāy chhe. āvī vāt chhe.

-udeshik ādi doṣhayukta āhār levāno bandhasādhak bhāv hoy tyān munipaṇun hotun nathī; ane

-sāchā bhāvaliṅgī munivarane nirdoṣh āhār-pāṇī levāno, chha jīv-nikāyanī rakṣhāno ītyādi vikalpa rahe tyān sudhī kevaḷagnān thatun nathī.

bhāī! siddhānt to ām chhe. bhagavāne kahelān tattvonun sat to ā rīte chhe. koī undhun māne ethī kāī sat asat na thaī jāy ane asat sat na thaī jāy.

pratham to vyavahārathī lābh thāy evī je draṣhṭi chhe te jūṭhī chhe. samakitīne te nathī. samakitīne shuddha nishchayanī draṣhṭi thatān tene vyavahāramān heyapaṇun thaī jāy chhe. parantu svadravyano shuddha ek gnāyakabimb prabhu ātmāno āshray tene jeṭalo ochho chhe teṭalo tene paradravyano āshray thāy chhe ane teṭalo tene bandhasādhak bhāv-vyavahārano bhāv utpanna thāy chhe. ā rīte tene yathākram vyavahār hoy chhe. paṇ tene emān heyabuddhi chhe ne? tethī te svadravyano āshray ugra karīne, samasta paradravyanun lakṣha chhoḍato thako sarva vyavahārane uḍāvī de chhe, ane svadravyano pūrṇa āshray karīne kevaḷagnān upajāve chhe. lyo, ahīn to sarva vyavahāranā bhāvone uḍāvī devānī vāt chhe. samajāṇun kāī...?

* gāthā 286–287ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ahīn adhaḥkarma ne uddeshik āhāranā draṣhṭāntathī dravya ne bhāvanun nimitta- naimittikapaṇun draḍh karyu chhe.’

adhaḥkarma ne uddeshik āhār e paradravya nimitta ne enā āshraye thato vikārano bhāv te naimittik. ā pramāṇe dravya-bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun chhe. nimittanun-paradravyanun lakṣha kare ene naimittik vikārī bhāv thāy evo nimitta-naimittik vyavahār ūbho thāy chhe. matalab ke eṭalo svadravyano ene āshray chhe nahi. jeṭalo nimitta-naimittik sambandhamān jāy eṭalo svadravyano āshray nathī.

agnānīne svadravyano āshray sarvathā hoto nathī.

ātmā-svadravya pote je svarūpe chhe teno pratham āshray letān samyagdarshan-abandh pariṇām utpanna thāy chhe ane tyāre ene vyavahāranī ruchi chhūṭī jāy chhe. pachhī te jeṭalun paradravya-nimittanun lakṣha chhoḍe chhe teṭalā tatsambandhī rāgane te chhoḍe chhe ane


PDF/HTML Page 2834 of 4199
single page version

tyāre svadravyanā āshraye tene sthiratā vadhe chhe. ā to nyāyanā siddhānt bāpu! ahīn to draṣhṭāntathī samajāvyun chhe. loko (nishchay, nishchay-em) rāḍu pāḍe chhe paṇ bāpu! emān (- samayasāramān) badhun chhe bhāī! charaṇānuyoganun chhe, karaṇānuyoganuny chhe. prathamānuyoganun āmān kathā tarīke na hoy paṇ āchārya jayasenanī ṭīkāmān pāṇḍavo vagere ghaṇā munivaronī kathāy āve chhe.

adhaḥkarma eṭale sādhu kahe ke mārā māṭe āhār-pāṇī banāvo ane gr̥uhastha enā māṭe e pramāṇe banāve te āhārane adhaḥkarma arthāt mahāpāpathī nīpajelo āhār kahevāy. ane uddeshik eṭale sādhue kīdhun na hoy paṇ gr̥uhasthe ene māṭe karelo hoy te udeshik āhār chhe. ahīn āhāranā draṣhṭānt vaḍe dravya ne bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun draḍh karyun chhe. āhār te nimitta chhe ane enā āshraye thato vikārī bhāv te naimittik chhe em nimitta-naimittikapaṇun samajāvyun chhe.

‘je pāpakarmathī āhār nīpaje te pāpakarmane adhaḥkarma kahevāmān āve chhe, tem ja te āhārane paṇ adhaḥkarma kahevāmān āve chhe. je āhār grahaṇ karanāranā nimitte ja banāvavāmān āvyo hoy tene udeshik kahevāmān āve chhe.’

juo, āhār nīpaje emān pāpakarma thāy chhe. tyān e pāpakarmane adhaḥkarma kahe chhe. tem ja te āhārane paṇ adhaḥkarma kahe chhe, je pāpakarma chhe ene to adhaḥkarma kīdhun paṇ āhārane paṇ adhaḥkarma kīdhun. eno artha shun? ke adhaḥkarmathī nīpajelo je āhār chhe tene grahaṇ karavāno bhāv chhe e adhaḥkarma-pāpakarma chhe ne tethī āhārane paṇ adhaḥkarma kahevāmān āve chhe.

vaḷī sādhunā nimitte gr̥uhastha je āhār-pāṇī banāve te udeshik āhār chhe. āje mahārāj āhār māṭe padhāravānā chhe, māṭe emanā māṭe āhār-jal banāvo -em banāvelo āhār udeshik āhār chhe.

‘āvā (adhaḥkarmane udeshik) āhārane jeṇe pachakhyo nathī teṇe tenā nimitte thatā bhāvane pachakhyo nathī...........’

shun kīdhun? ke āvo adhaḥkarma ne udeshik āhār jeṇe pachakhyo-chhoḍayo nathī teṇe enā nimitte thatā vikārī bhāvane pachakhyo-chhoḍayo nathī. ahā! vītarāganā māragaḍā nyārā chhe prabhu! atyāre to badho pheraphār karī nākhyo. āvun satya bahār āvyun eṭale eno virodh karavā lāgyā ke-ā loko (-sonagaḍhavāḷā) sādhune mānatā nathī, ane ene mithyādraṣhṭi kahe chhe.

are bhāī! amane to ‘ṇamo loe savvasāhūṇan’ chhe; paṇ shun thāy? sāchā sādhu to hovā joīene! paṇ jenī prarūpaṇā ja ‘āsravathī samvar thāy’ -em viparīt


PDF/HTML Page 2835 of 4199
single page version

chhe tenun shun kahevun? tathā potāne māṭe karelā āhārane grahaṇ kare tenun paṇ shun kahevun? e to pāpamān ūbho chhe. ahā! pahelāne shraddhānano doṣh chhe ne bījāne khoṭī shraddhā sahit chāritradoṣh chhe. bhāī! ā koī vyaktinī vāt nathī. ā to sanātan digambar jainadarshan-anantā tīrthaṅkaroe prarūpelo mārag-te ā chhe em vāt chhe. ahā! āvo mārag ne āvī vāt digambar sivāy bīje kyāy nathī.

have kahe chhe- ‘ane jeṇe tattvagnānapūrvak te āhārane pachakhyo chhe teṇe tenā nimitte thatā bhāvane pachakhyo chhe.’

ahā! tattvagnānapūrvak eṭale shuddha antaḥtattva prabhu ātmānān gnān-shraddhān sahit jeṇe udeshik ādi āhārane pachakhyo-chhoḍayo chhe teṇe tenā nimitte thatā vikāranā bhāvane pachakhyo chhe arthāt tene tevo vikār utpanna ja thato nathī.

tyāre koī vaḷī kahe chhe-atyāre to udeshik āhār ja chhe; basher pāṇīnoy nirdoṣh āhār maḷī shake nahi evī sthiti chhe. to shun karavun?

shun karavun? e to kahyun ne ke-digambar bhāvaliṅgī sant-munivarane udeshik ādi doṣhavāḷā āhārano bhāv hoto nathī; ene e bhāvonun pachakhāṇ chhe. tathāpi koī vivash thaī udeshik ādi āhārane grahaṇ kare chhe to tene antaraṅgamān munipaṇun hotun nathī. koīne ruche, na ruche paṇ mārag to āvo chhe. jene māraganun shraddhān nathī tene mokṣhamārga kem hoy? e to mithyāmārgamān ja chhe. samajāṇun kāī..?

‘ā rīte samasta dravyane ane bhāvane nimitta-naimittik bhāv jāṇavo.’ ‘ā rīte’ eṭale ā draṣhṭānte samasta anyadravya te nimitta ane enā lakṣhe utpanna thato bhāv-vikār te naimittik-em dravyane ane bhāvane nimitta-naimittikabhāv chhe. ahāhā....! bhagavān kahe chhe-ame (tārā māṭe) paradravya chhīe tethī amārā taraph tārun jeṭalun lakṣha jashe tethī tane vikār ja thashe. ahā! potānā ātmā sivāy sammedashikhar ne shatruñjay ādi badhān nimitta chhe ane emān lakṣha jāy tethī naimittik rāg thāy chhe-em kahe chhe.

paṇ jātrā karīe to dharma thāy ke nahi? bhāī! jātrā andaramān svadravya jinasvarūp bhagavān gnāyakabimb chhe enī kare to dharma thāy. bākī ashubhathī bachavā bahāramān jinabimb ādinā lakṣhe shubhabhāv ho, paṇ te dharma nathī, dharmanun kāraṇey nathī. vāstavamān e bandhasādhak bhāv chhe.

tyāre kāī (bhakti, pūjā, jātrā vagere) karavun ja shun kām? koṇ kare bhāī? pūrṇa vītarāg na hoy tyān lagī ene heyabuddhie e bhāv āvyā vinā rahe nahi. paṇ e (-gnānī) kartavyabuddhie ene karato nathī.


PDF/HTML Page 2836 of 4199
single page version

‘je paradravyane grahaṇ kare chhe tene rāgādibhāvo paṇ thāy chhe, te temano kartā paṇ thāy chhe ane tethī karmano bandh paṇ kare chhe;.....’

joyun? je paradravyane grahaṇ kare chhe eṭale paradravyanā lakṣhe pariṇame chhe tene rāgadveṣhādibhāvo thayā vinā rahe nahi ane teno te kartā thaī pariṇame chhe tethī karmano bandh paṇ kare chhe. agnānī ā rīte karmano bandh kare chhe.

‘jyāre ātmā gnānī thāy chhe tyāre tene kāī grahaṇ karavāno rāg nathī, tethī rāgādirūp pariṇaman paṇ nathī ane tethī āgāmī bandh paṇ nathī. (e rīte gnānī paradravyano kartā nathī).’

juo, ātmā gnānī thāy chhe tyāre tene paradravya grahaṇ karavāno rāg nathī. ahīn atyāre utkr̥uṣhṭa munipaṇānī vāt chhe. tethī, kahe chhe, tene rāgādi pariṇaman paṇ nathī, paradravya uparanun lakṣha nathī to tatsambandhī rāgādi pariṇaman paṇ nathī. tethī tene āgāmī bandh paṇ nathī. ene navo bandh thato nathī.

ā rīte gnānī paradravyano kartā nathī. ahā! samasta paradravyanā lakṣhane chhoḍato gnānī tenā nimitte thatā rāgane chhoḍī de chhe ane tethī te kartā nathī. jyānsudhī asthiratā chhe tyānsudhī kiñchit paradravyanā lakṣhe rāganun pariṇaman hoy chhe, paṇ ahīn to sarva paradravyanā lakṣhane chhoḍato pūraṇ svanā āshraye pariṇamato te sarva asthiratāne chhoḍī de chhe ne pūrṇa vītarāg thaī jāy chhe em vāt chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chhe, jemān paradravyane tyāgavāno upadesh kare chheḥ-

* kaḷash 178ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘इति’ ām (paradravyanun ane potānā bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun) ‘आलोच्य’ vichārīne.......

shun kahyun e? ke ātmā chhe e svadravya chhe. ahāhā....! āṭh karmathī rahit andar anupam chidghan-gnānaghan, ek gnān jenun sharīr chhe evo bhagavān ātmā svadravya chhe. ane enā sivāy ā sharīr-vāṇī-karma, strī-putra-parivār ke dev-guru-shāstra ītyādi badhun paradravya chhe. bhāī! jene ātmānun kalyāṇ karavun hoy eṇe paradravya tyāgavun joīe eṭale ke paradravya je nimitta-āshray chhe tenun lakṣha chhoḍavun joīe; kemake paradravyano āshray-lakṣha karavāthī rāgādi vikār thāy chhe. svadravyano āshray chhoḍīne paradravyano āshray-lakṣha kare chhe tene enā nimitte naimittik rāgadveṣhamohanā bhāv thāy chhe.

ahāhā....! paradravya nimitta chhe ane potāno rāgadveṣhamohano bhāv naimittik chhe em vichārīne ‘तद्–मूलां इमाम् बहुभावसन्ततिम् समम् उद्धर्तुकामः’ paradravya jenun


PDF/HTML Page 2837 of 4199
single page version

mūḷ chhe evī ā bahu bhāvonī santatine ekī sāthe ukheḍī nākhavāne īchchhato puruṣh.......

shun kīdhun? ke vikāranā-duḥkhanā bhāvo-chāhe puṇya ho ke pāp ho-e bahubhāvonī santatino pravāh je chālī rahyo chhe tenun mūḷ kāraṇ paradravya eṭale paradravyanun svāmīpaṇun chhe. paradravyanā nimitte potāmān je vikār thāy teno e svāmī thāy e enī santatinun mūḷ chhe.

pāṭh to em chhe ke- ‘paradravya jenun mūḷ chhe’ -konun? ke bahubhāv-santatinun. jem dīkarāno dīkaro, eno dīkaro-em vanshaparamparā chāle tem rāgadveṣhamohanā bahubhāvono santati-pravāharūp paramparā je chāle tenun mūḷ paradravya chhe em kahe chhe. eṭale shun? ke vikāranī santatino pravāh paradravyanā āshraye-nimitte ūbho thāy chhe. paradravyano āshray- lakṣha karavāthī vikāranī paramparā thāy chhe.

‘paradravya jenun mūḷ chhe’ - āmānthī keṭalāk loko undho artha kāḍhe chhe ke-juo, vikāranun mūḷ paradravya chhe arthāt paradravya vikār karāve chhe.

are bhāī! eno artha em nathī. paṇ paradravyanā lakṣhe vikār ja thāy chhe tethī vikāranī santatinun mūḷ paradravya kahyun chhe. vikāranā bhāvonī pravāharūp santati je uṭhe chhe enun kāraṇ to āne je paradravyano āshray, paradravyanun svāmīpaṇun, ane paradravyanā āshraye thatā vikāranun svāmīpaṇun chhe te chhe.

ahāhā....! ātmā shuddha ek chaitanyamūrti prabhu gnān ne ānandanī lakṣhmīno bhaṇḍār chhe; te svadravya chhe. bākī badhun lokālok paradravya chhe. ahīn kahe chhe-potānā svadravyane chhoḍīne lokālokanī chījo je nimitta chhe eno āshray-lakṣha kare tyān vikār ja thāy chhe. ahā! dev-guru-shāstra ane sākṣhāt tīrthaṅkar paramātmā hoy toy tenā āshraye-lakṣhe vikār ja thāy. ahāhā....! chaitanyamūrti ānandasvarūp prabhu svadravyanā āshraye nirmaḷ nirvikār kalyāṇasvarūp dharmanā pariṇām thāy chhe ane ene chhoḍīne paradravyano āshray karī pariṇame tyān akalyāṇarūp vikāranī-doṣhanī santatino pravāh ūbho thāy chhe.

pāṭhamān ‘तन्मूलां’ shabdano shabdārtha em chhe ke-doṣhanun mūḷ kāraṇ paradravya chhe, paṇ bhāv em nathī. shrī rājamalajīe kaḷashaṭīkāmān ‘तन्मूलां’ no artha karyo chhe ke- “ paradravyanun svāmitvapaṇun chhe mūḷ kāraṇ jenun evī chhe.” matalab ke vikār santatinun mūḷ kāraṇ paradravyanun svāmīpaṇun chhe. ahā! pūraṇ gnān ne ānandanī sahajānandasvarūp mūrti prabhu ātmānun svāmīpaṇun chhoḍī daī je e paradravyanā jhukāvamān jāy chhe e vikāranī santati- paramparānun mūḷ chhe.

prashnaḥ– bījāne samajāve to dharmano prachār thāy ne?


PDF/HTML Page 2838 of 4199
single page version

uttaraḥ– koṇ samajāve? bhāṣhā to paradravya chhe. eno āshray levā jāy to vikār thāy chhe em kahe chhe. bījāne āshraye paṇ vikār ja thāy chhe. parano āshray bahu bhāvasantatinun-vikāranun ja mūḷ chhe. have āvun ākarun lāge eṭale kahe ke ā sonagaḍhavāḷāoe navun kāḍhayun chhe. paṇ bāpu! ā navun nathī bhāī! ā to anant tīrthaṅkaro ne kevaḷīoe kahelī pravāhathī chālī āvelī vāt chhe.

samakitīne svadravyano āshray thayo chhe, paṇ hajī apūrṇa chhe. tethī tene kanīk parano āshray chhe ne tethī tene hajī alpa rāgādi thāy chhe; dharma prachārano bhāv paṇ ene hoy chhe, paṇ ene mithyātva hotun nathī. agnānīne to bījo mane samajāvī de -em paradravyanā āshrayamān svāmīpaṇun ne lābhabuddhi varte chhe ne tethī tene mithyātva ane rāgadveṣhanī paramparāno ja lābh thāy chhe. samajāṇun kāī....?

mokṣhapāhuḍamān gāthā 16 mān āve chhe ke-

परदव्वादो दुग्गइ सद्व्वादो हु सग्गई होई

svadravyanā āshraye sugati nām nirmaḷ mokṣhanī pariṇati thāy chhe ne paradravyanā āshraye dugarti nām malin sansāranī pariṇati thāy chhe. tyān 13mī gāthāmān paṇ kahyun chhe ke- svadravyamān rati te mokṣhanun kāraṇ ne paradravyamān rati te sansāranun kāraṇ chhe. lyo, āvun ṭuṅkun paṇ kevun spaṣhṭa!

have svadravya-paradravya kone kahīe? ahā! paradravya traṇ prakāre chheḥ sachet, achet ane mishra. tyān arihantano ātmā, strīno ātmā, nigodano ātmā e badhā sachet; ek paramāṇuthī māṇḍīne mahāskandh e achet chhe ane shiṣhya, nagar, strī-parivār ādi sahit badhā mishra chhe. ā koī paṇ-sachet, achet ke mishra-paradravyano āshray letān vikār ja thāy chhe.

tathā āṭh karmathī rahit nirmaḷ nirvikār shuddha chaitanyaghan prabhu ātmā chhe te svadravya chhe, ane svadravyano āshray letān kalyāṇarūp param vītarāg bhāv thāy chhe. ahā! vītarāgano ā mārga to juo! keṭalun vaheñchī nākhyun chhe.! bhagavān vītarāgadev em kahe chhe ke-amārī sāme lakṣha karasho ne vāṇī sāmbhaḷasho to tamane rāg ja thashe, kemake ame tamāre māṭe paradravya chhīe. aho! āvī alaukik vāt vītarāganā shāsan sivāy bīje kyāy chhe nahi.

ahā! jenā nimitte navān navān karma bandhāy chhe te vikāranī santatinun mūḷ paradravyanun svāmīpaṇun chhe; ane svadravyanun svāmīpaṇun e muktinun kāraṇ chhe. ahā! par- āshraye bandh ne sva-āshraye mukti-ā sarvano saṅkṣhepamān sār chhe.

ahīn bandh adhikāramān paradravyano āshray bandhanun kāraṇ līdhun, samayasār


PDF/HTML Page 2839 of 4199
single page version

nāṭakamān banārasīdāse moh ane rāgadveṣhanā pariṇām bandhanun kāraṇ līdhun ane kaḷash ṭīkākār shrī rājamalajīe parabhāvanā svāmīpaṇāne mūḷ kāraṇ kīdhun, mokṣhapāhuḍamān ‘paradavvādo duggaī’ em līdhun-ā badhāno artha ek ja chhe.

ahā! vyavahār-dayā, dān, pūjā ādino rāg-bandhanun kāraṇ chhe e vāt keṭalākane ākarī paḍe chhe. paṇ bhāī! pūrṇa āshray nathī, kevaḷagnānanī dashā nathī ane sādhakadashā chhe tyān sudhī dharmīne paradravyanā āshrayanā dayā, dān, bhakti, vrat, tap ādinā puṇyabhāv āve kharā, āvyā vinā rahe nahi, paṇ chhe e bandhanun kāraṇ. ā bandh adhikār chhe ne? emān paradravyanā lakṣhe thayelā saghaḷā pariṇām bandh sādhak bhāv chhe em kahe chhe.

hā, paṇ loko ‘ekānt chhe, ekānt chhe’ -em rāḍo pāḍe chhe ke nahi? em ke dev-guru-shāstrathī paṇ lābh thāy chhe, vyavahārathī paṇ lābh thāy chhe-em anekānta chhe. bhagavāne nishchay ne vyavahār-be nay kīdhā chhe, to beyathī lābh thāy em kaho te anekānta chhe.

samādhānaḥ– bhagavān! be nay chhe, be nayanā viṣhay chhe-em bhagavāne kīdhun chhe e to yathārtha chhe; paṇ banne nay ādaraṇīy chhe em kyān bhagavāne kīdhun chhe? bāpu! be nayane ādaraṇīy māne to bey ek thaī jāy, be rahe nahi. paṇ bey chhe, bannenā viṣhay paṇ chhe, nishchay chhe ne vyavahārey chhe; paṇ ādaraṇīy-upādey to ek nishchay ja chhe. vyavahār chhe te jāṇelo prayojanavān chhe, ādarelo nahi (juo, gāthā 12 ṭīkā) koī vyavahār nathī em māne to te mithyādraṣhṭi chhe, ne vyavahārathī lābh thāy em māne toy mithyādraṣhṭi chhe.

prashnaḥ– vyavahār karatān karatān nishchay thāy em to kharun ne? uttaraḥ– shun kharun? shun jher pītān pītān amr̥utano oḍakār āve? na āve. tem paradravyano āshray karatān karatān svadravyano āshray kadīy na āve. rāg karatān karatān vītarāgatā kadīy nā thāy. ā to nyāyathī vāt chhe; āmān koīnī mati-kalpanā na chāle.

ek kor bhagavān ātmā andar pote shuddha jīv-tattva chhe, ne bījī kor puṇya- pāpanā bhāv e bhinna āsrav tattva chhe ane sharīr ane karma e ajīv tattva chhe. have ek samayanī je paryāy chhe te vyavahāre ātmā chhe. ahā! e paryāyanī buddhimān to anādi kāḷathī rahelo chhe; par-āshrayamān te anādi kāḷathī rahelo chhe. have ene nishchay shuddha jīvatattva akhaṇḍ ek gnāyakabhāvarūp svadravyamān sthāpīne svadravyanā āshraye jeṭalī je dashā thāy te dharma chhe, mokṣhanun kāraṇ chhe. ane svano āshray chhoḍīne jeṭalo paradravyanā āshrayamān jāy, paradravya chāhe to sammedashikhar ho ke sākṣhāt tīrthaṅkar dev ho, teṭalo ene vikār thāy, bandh thāy; shubhabhāv thāy ethī paṇ (puṇya) bandh ja thāy.


PDF/HTML Page 2840 of 4199
single page version

ahā! jeṇe svadravyane jāṇyun eṇe badhuy jāṇyun. ahīn kahe chhe-paradravya eṭale svadravya sivāy je dev-guru-shāstra, strī-putra-parivār, dhan-sampatti ādi ākhun jagat chhe te paradravya chhe. tyān svano āshray chhoḍīne ātmā jeṭalo par nimittanā āshrayamān jāy chhe teṭalo tene doṣh-vikār thāy chhe; chāhe puṇya ho ke pāp-bey vikāranī santati chhe, ātmānī santati nahi.

koī vaḷī kahe chhe-vikāranī santatinun paradravya kāraṇ chhe. hā, kāraṇ chhe eṭale nimitta chhe. e to pahelān ja kīdhun ne ke- ‘paradravyanun ane potānā bhāvanun nimitta-naimittikapaṇun vichārīne’ .... , eṭale ke paradravya to nimitta chhe. nimitta chhe eṭale ke e paramān (-jīvamān) kāī karatun nathī; kare to nimitta rahe nahi.

shun kīdhun? siddhānt samajāy chhe? chāhe to traṇalokanā nāth arihant paramātmā ane emanun vāṇīnun nimitta ho, paṇ e nimitta kāī ātmāne gnān-shraddhān karāvī de em chhe nahi. gnān-shraddhān potāne thāy chhe e to svadravyanā āshraye ja thāy chhe. hun paripūrṇa gnānānandasvarūp prabhu chhun evun paripūrṇanun gnān-shraddhān to svane āshraye ja thāy chhe. par nimitta ho, paṇ e jīvamān kāī karatun nathī.

‘paramātmaprakāsh’ mān āve chhe ke-bhagavānanī divyadhvanithī paṇ ātmā jaṇāy evo nathī.

tyāre loko rāḍun pāḍe chhe ke-shun enāthī na jaṇāy? pravachanasāramān to pāṭh chhe ke- ‘सत्यं समधिदव्यं’ -shāstra samadhyayanīy chhe. (gāthā 86)

bhāī! eno artha e chhe ke-tārun lakṣha ātmā upar rākhī shāstra shun kahe chhe e barābar sāmbhaḷ ane samaj. bhale vikalpa chhe, paṇ ātmānun lakṣha chhe tethī ene andar nirjarā thāy chhe. jeṭalo vikalpa rahe chhe eṭalo bandh chhe, paṇ ene gauṇ gaṇīne shāstra barābar jāṇavān, samajavān em kahyun chhe.

ahīn kahe chhe-shāstra paradravya chhe, nimittamātra chhe, ane enā lakṣhe naimittik vikār thashe, puṇyabhāv thashe, bandhabhāv thashe. bhāī! paradravyano āshray ane svāmīpaṇun e vikāranī-puṇya-pāpabhāvanī santatinun mūḷ chhe. jyān sudhī ene paradravyanā nimittapaṇānun lakṣha chhe. tyān sudhī vikāranī -duḥkhanī santati ūbhī ja rahe chhe.

ahā! ‘e bahubhāvasantatine ekī sāthe ukheḍī nākhavāne īchchhato puruṣh’ -puruṣh kahetān ātmā; je asaṅkhya prakāre shubhāshubh bhāvo chhe tenī santatine ekī sāthe ukheḍī nākhavā māge chhe te puruṣh-ātmā ‘तत् किल समगं्र परद्रव्यं बलात् विवेच्य’ -te samasta paradravyane baḷathī (-udyamathī, parākramathī) bhinna karīne.....