PDF/HTML Page 2901 of 4199
single page version
‘ātmā ane bandhane pratham to temanān niyat svalakṣhaṇonā vignānathī sarvathā ja chhedavā arthāt bhinna karavā.’
‘pratham to’ -sanskr̥itamān ‘तावत्’ shabda chhe ne? eṭale ke samakit pāmavā pahelān ane pāmavā kāḷe sau pahelān shun karavun? pahelāmān pahelun ā karavun em kahe chhe. shun? ke tun ātmā koṇ chho? ne ā vikār koṇ chhe? ahā! e bannenā niyat svalakṣhaṇone jāṇīne-nishchit karīne gnān vaḍe bannene sarvathā ja chhedavā-bhinna karavā. ahā! pote trikāḷ shāshvat shuddha ek chetanālakṣhaṇ jīv chhe ne ā rāgādi vikāranā utpannadhvansī kṣhaṇik bhāvo bandhanun lakṣhaṇ chhe em bannene niyat svalakṣhaṇonā bhedathī bhinna jāṇī gnān vaḍe bannene sarvathā ja bhinna karavā. rāg vaḍe chhedavā em nahi; rāg to agnānamay jaḍ āndhaḷo chhe, enāthī kem chhedāy? na chhedāy. vaḷī ‘sarvathā ja’ chhedavā em kahyun chhe; matalab ke samastapaṇe chhedavā em kahevun chhe. bhāī! vītarāg parameshvar jineshvaradevanī ā āgnā chhe.
loko kahe chhe ne? ke dayā pāḷo, vrat karo, dān karo, bhakti karo, pūjā karo-e karatān karatān (nishchay dharma) thashe; paṇ enī ahīn nā pāḍe chhe. ahīn to kahe chhe-e sarva vyavahār chhe te rāg chhe, bandhanun lakṣhaṇ chhe ane ene sarvathā ja bhinna pāḍatān lābh thāy, samakit thāy, enāthī na thāy; enāthī to bandh thāy. vyavahār pahelo ne nishchay pachhī em ahīn kahyun nathī. koī ṭhekāṇe shāstramān em āve to e bhūtanaigamanaye nimittanun gnān karāvavā māṭe kahyun chhe em yathārtha samajavun. (ane e to jene samakit thayun chhe enī vāt chhe).
koīne thāy ke bahāramān gīloḍān vagere shākanā chharī vaḍe kaṭakā karavānun kahe to e to samajāy paṇ āne (-ātmā ane bandhane) sarvathā ja judā karavānun shen samajāy? em ke ā samajātun nathī.
are bhāī! shākanā kaṭakā to tun kayān karī shake chhe? shākanā kaṭakā karavānun to tārun sāmarthya ja nathī. (paradravya paradravyanun kāī kare evun koī dravyamān sāmarthya ja hotun nathī). paṇ rāgathī-bandhathī bhinna potānā ātmāne anubhavavo e to tārun sāmarthya chhe. antarmukh vaḷelī gnānanī dashā vaḍe bhinna ātmāne anubhavī shakāy chhe. bhāī! ā to tane samajāy evun chhe ne nāth!
ahā! paṇ ene kayān samajavānī darakār chhe? arere! chidānandaghan prabhu ātmānī samajaṇ vinā jagat ākhun chorāsīnā avatāramān rakhaḍī-ravaḍī mare chhe! anantakāḷamān ene nārakī ne pashunā anantabhav karyā. kadāchit manuṣhya thayo ane
PDF/HTML Page 2902 of 4199
single page version
emān kanīk puṇyayogathī sagavaḍatā maḷī to badhun bhūlī gayo, ne chaḍhī gayo madamān. vaḷī koī rāganī mandatāmān salavāī gayo; em ke vyavahār karatān karatān thāy. are! eṇe ā vāt sāmbhaḷavānī ne samajavānī darakār karī nahi!
have kahe chhe- ‘pachhī, rāgādik jenun lakṣhaṇ chhe evā samasta bandhane to chhoḍavo ane upayog jenun lakṣhaṇ chhe evā shuddha ātmāne ja grahaṇ karavo.’
juo, ā bhedagnān kahyun. āne chhoḍavo ne āne grahaṇ karavo e bhed karavānā sūkṣhma vikalpa to vikalparūp bhedagnān chhe. paṇ ātmānī bhūmikāmān je jāṇavā-dekhavāno upayog thāy tene ekadam jāṇanār... jāṇanār... jāṇanār prabhu gnāyak prati vāḷīne shuddhātmānubhūti kare tyāre rāgādi je puṇya-pāpanā bandhabhāvo chhe tenun lakṣha chhūṭī jāy chhe ane te vāstavik bhedagnān chhe, samyaggnān chhe, dharma chhe. samajāṇun kāī...?
vaḷī kahe chhe- ‘ā ja kharekhar ātmā ane bandhane dvidhā karavānun prayojan chhe ke bandhanā tyāgathī shuddha ātmānun grahaṇ karavun.’
joyun? bannene judā pāḍavānun prayojan ja ā chhe ke rāganun lakṣha chhoḍī chidānandaghan prabhu ātmāne ja grahaṇ karavo-anubhavavo. ā rīte ja ene samyagdarshanagnān ne antar- ramaṇatārūp dharma pragaṭ thāy chhe. ā sivāy bahāramān dev-guru-shāstranī shraddhā ke navatattvanī bhedarūp shraddhāthī samakit thavānun koī kahe to te asatya chhe, satyārtha nathī.
‘shiṣhye pūchhayun hatun ke ātmā ane bandhane dvidhā karīne shun karavun? teno ā uttar āpyo ke bandhano to tyāg karavo ane shuddha ātmānun grahaṇ karavun.’
ātmā chaitanyalakṣhaṇe jāṇavālāyak chhe, ane bandhane rāgalakṣhaṇe jāṇavālāyak- oḷakhavālāyak chhe. ām bene lakṣhaṇabhede bhinna jāṇīne antarmukh upayog vaḍe shuddha chaitanyamay ātmāne grahaṇ karavo-anubhavavo ane rāgalakṣhaṇ je bandh ene chhoḍī devo- em kahe chhe. āmān em na āvyun ke pahelān dayā, dān, vrat, bhakti ādi vyavahār karo ne pachhī nishchay thashe. bhāī! vyavahārathī nishchay thāy em vastu ja nathī. rāg je bandhanun lakṣhaṇ chhe enāthī abandhasvabhāvī ātmā kem prāpta thāy? na thāy. āvī vāt chhe.
PDF/HTML Page 2903 of 4199
single page version
जह पण्णाइ विभत्तो तह पण्णाएव घेत्तव्वो।। २९६।।
यथा प्रज्ञया विभक्तस्तथा प्रज्ञयैव गृहीतव्यः।। २९६।।
(‘ātmā ane bandhane bhinna to pragnā vaḍe karyā parantu ātmāne grahaṇ shā vaḍe karāy?’ -evā prashnanī tathā tenā uttaranī gāthā kahe chheḥ-
pragnāthī jyam judo karyo, tyam grahaṇ paṇ pragnā vaḍe. 296.
gāthārthaḥ– (shiṣhya pūchhe chhe ke-) [सः आत्मा] te (shuddha) ātmā [कथं] kaī rīte [गृह्यते] grahaṇ karāy? (āchāryabhagavān uttar āpe chhe ke-) [प्रज्ञया तु] pragnā vaḍe [सः आत्मा] te (shuddha) ātmā [गृह्यते] grahaṇ karāy chhe. [यथा] jem [प्रज्ञया] pragnā vaḍe [विभक्तः] bhinna karyo, [तथा] tem [प्रज्ञया एव] pragnā vaḍe ja [गृहीतव्यः] grahaṇ karavo.
ṭīkāḥ– shuddha evo ā ātmā shā vaḍe grahaṇ karavo? pragnā vaḍe ja shuddha evo ā ātmā grahaṇ karavo; kāraṇ ke shuddha ātmāne, pote potāne grahatān, pragnā ja ek karaṇ chhe-jem bhinna karatān pragnā ja ek karaṇ hatun tem. māṭe jem pragnā vaḍe bhinna karyo tem pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo.
bhāvārthaḥ– bhinna karavāmān ane grahaṇ karavāmān karaṇo judān nathī; māṭe pragnā vaḍe ja ātmāne bhinna karyo ane pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo.
‘ātmā ane bandhane bhinna to pragnā vaḍe karyā parantu ātmāne grahaṇ shā vaḍe karāy?’ arthāt shuddhātmāne anubhavavo kevī rīte? -evā prashnanī tathā tenā uttaranī gāthā kahe chheḥ-
lyo, ā ekadam sār-sār gāthā chhe. jhagaḍā badhā maṭī jāy evī ā gāthā chhe. gāthāmān prashna ane uttar banne chhe. shun kahe chhe? ke-
PDF/HTML Page 2904 of 4199
single page version
‘shuddha evo ā ātmā shā vaḍe grahaṇ karavo? pragnā vaḍe ja shuddha evo ā ātmā grahaṇ karavo;...’
juo ā prashna ne uttar! jem antaramān vaḷelī gnānanī dashā bhagavatī pragnā vaḍe rāgane ātmāthī sarvathā judo karyo hato tem te ja gnānanī dashā bhagavatī pragnā vaḍe shuddha ātmāne anubhavavo.
shiṣhyano prashna chhe ke ek vār rāgane judo pāḍayā pachhī vāramvār shuddhātmāno anubhav shā vaḍe karavo? em ke ekavār anubhav thayā pachhī vyavahār to āve chhe, to shun te vyavahār vaḍe vā vyavahār karatān karatān kāī andaramān vishrām-sthiratā thatān hashe em chhe? eno ā uttar āpavāmān āve chhe ke-
pachhī paṇ pragnā vaḍe ja shuddhātmāne grahaṇ karavo kemake pragnā vaḍe ja arthāt ātmānā anubhav vaḍe ja ātmā grahāy chhe-pakaḍāy chhe. bhāṣhā joī? ‘प्रज्ञयैव’ - ‘pragnā vaḍe ja’ em kahyun chhe. matalab ke bījī koī rīte nahi. āgaḷanī gāthāmān bene ‘sarvathā ja’ bhinna karavā em kahyun hatun.
prashnaḥ– hā, paṇ bhagavānano mārga to anekānta chhe. uttaraḥ– pragnā vaḍe ja shuddhātmānun grahaṇ thāy, bījī rīte na thāy e anekānt chhe. have tenun kāraṇ āpe chheḥ- ‘kāraṇ ke shuddha ātmāne, pote potāne grahatān, pragnā ja ek karaṇ chhe-jem bhinna karatān pragnā ja ek karaṇ hatun tem.’
shun kahe chhe? ke gnānasvarūp bhagavān ātmāne gnānalakṣhaṇe lakṣhit karīne tathā dayā, dān, vratādi vyavahāranā rāgane bandhanā lakṣhaṇapaṇe jāṇīne jem bandhane sarvathā ja lakṣhamānthī chhoḍī dīdho ne bhagavān ātmāne antar-ekākār gnān-pragnā vaḍe grahaṇ karyo -anubhavyo tem bhagavān ātmāne draṣhṭimān laī, mokṣhane māṭe, pote potāne visheṣhapaṇe pragnā vaḍe ja anubhavavo. ahā! pragnā ja ek mokṣhanun karaṇ-sādhan chhe. ahā! ātmāno anubhav ja ek rāgathī bhinna paḍavānun ne ātmāne grahavānun sādhan chhe. paṇ em nathī ke bījun koī (dayā, dān, vrat ādi vyavahāraratnatray) paṇ sādhan chhe.
kahe chhe-rāgathī bhinna paḍavāmān ane ātmāne grahavāmān pragnā ja ek karaṇ chhe. ātmā ātmānā anubhavamān rahe e ek ja mokṣha prāpta karavānun sādhan chhe. vyavahār sādhan chhe em bīlakul nathī. sādhan ek ja chhe; paṇ tenun nirūpaṇ be prakāre karavāmān āve chhe. shāstramān jyān vyavahārane sādhan kahyun hoy to te nimitta vā sahacharanun gnān karāvavā upachārathī kahyun chhe em yathārtha jāṇavun.
lyo, nimittathī ne vyavahārathī thāy e vātano ahīn spaṣhṭa niṣhedh karyo chhe. ‘pragnā ja ek karaṇ chhe’ em uttar karīne nimitta ne vyavahāranā sarva vivādanun samādhān karavāmān āvyun chhe.
PDF/HTML Page 2905 of 4199
single page version
paṇ e to loko māne to ne? bhāī! shun thāy? bhagavāne kahelī hitanī vāt na māne ene shun karīe? e to enun bhavitavya ja evun chhe em jāṇī samabhāvamān rahevun yogya chhe.
have kahe chhe- ‘māṭe jem pragnā vaḍe bhinna karyo tem pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo.’ ātmā ane bandhane bhinna karavāmān pragnā ja ek karaṇ kahyun hatun. tem ātmāne grahavāmān paṇ pragnā ja ek karaṇ chhe. māṭe jem pragnā vaḍe bhinna karyo tem ātmāne pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo. ahīn ‘ja’ kār mūkīne ekānta karyun chhe. ā samyak ekānta chhe.
kathañchit pragnā vaḍe ne kathañchit rāg vaḍe-em ahīn kahyun nathī. ahā! āvī spaṣhṭa chokakhī vāt chhe chhatān ‘vyavahārathī na thāy’ -e mānyatā ekānta chhe em koī loko rāḍu pāḍe chhe. paṇ shun thāy? ahīn ā kevaḷīnā keḍāyatīo digambar āchāryo bahu ūñchethī pokār karī kahe chhe ke- ‘pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo, pragnā ja ek karaṇ chhe.’
bhāī! ā to dhīrānān kām chhe bāpā! bahu bhaṇatar karyān hoy ne shāstramān hoshiyār hoy, bahu garjanā karatān āvaḍatun hoy, bījāne samajāvatān āvaḍatun hoy eṭale ene vahelun samakit ne mokṣha thaī jāy em chhe nahi. bhinna chījane bhinna karī ātmānubhav karanārī bhagavatī pragnā ja samakit ane mokṣhanun sādhan chhe.
bāpu! ā deh to ātmāthī chhūṭo paḍashe ja; paṇ te chhūṭo paḍe te pahelān gnānamān andar chhūṭo pāḍī nākh. e sivāy ene paribhramaṇ nahi maṭe hon. andar ātmāne bhinna anubhavyā vinā prabhu! tārā janma-maraṇano ant nahi āve. bhāī! ā bhavasamudra to ekalā duḥkhano samudra chhe. enā duḥkhanun shun karīe?
ghaṇā varas pahelān dhandhukāmān banelī ā ghaṭanā chhe. koī ek komanā lokoe ek gāyane pahelān khūb khavaḍāvyun. pachhī shaṇagārīne ākhā nagaramān pheravī jethī bījā lokone khabar thāy ke ā gāyane have mārī nākhashe. tyār pachhī ekānt sthānamān laī te jīvatī gāyanā jīṇā jīṇā ṭukaḍā karī nākhyā ane lokone vaheñchyā. re agnān! re duḥkh!
bījī ek banelī ghaṭanā chhe. ek bhāī ek vakhat potānā ek anyamatī mitrane tyān gael. te vakhate te mitrane ghare ek moṭī agninī bhaṭṭhī saḷagāvī hatī, ane temān ek jīvatā bhuṇḍane ākhe ākhun saḷiyāmān bāndhī nākhyun hatun. e to ābho ja thaī gayo. ararar! jem shakkariyun sheke tem jīvatā bhuṇḍane bhaṭṭhīmān sheke! ahā! kahyun na jāy evun pārāvār duḥkh!!
ā to draṣhṭānt kahyān. bākī ānāthīy anant guṇān duḥkh pahelī narakathī sātamī narakamān eṇe veṭhayān chhe. ahīn nyāy shun kahevo chhe ke-bhāī! āvān pārāvār duḥkhothī chhūṭavun hoy to ā ek upāy kar. shun? ke rāgano prem chhoḍ ne gnānane
PDF/HTML Page 2906 of 4199
single page version
bhagavān ātmāmān joḍ. bāpu! rāg chāhe shubh ho ke ashubh-e svayam duḥkharūp ne duḥkhanā kāraṇarūp ja chhe. ahā! rāg bandh eṭale duḥkhanun-sansāranun ja lakṣhaṇ chhe. em jāṇī enun lakṣha sarvathā chhoḍī, upayogane antaramān vāḷī sukhadhām prabhu ātmāmān joḍī de. ahā! upayoganī-gnānanī antar-ekākār dashā-pragnā ja shuddhātmāne grahavāno upāy chhe. bhāī! janma-maraṇanān duḥkhothī mukta thavānī ā ek ja rīt chhe. samajāy chhe kāī...?
māṇasane abhyās nahi eṭale ā samajavun kaṭhaṇ paḍe, paṇ ā samajyā vinā tārā duḥkhano ant āve em nathī. bākī to kahyun chhe ne ke-
‘bālapaṇ khelamān khoyā, juvānī strīmān mohyā, ane buḍhāpā dekhakar royā.’ badhān duḥkh ja duḥkh chhe. dolatarāmajīe kahyun chhe ne ke-
potānā svarūpane jāṇyā vinā badhe duḥkh ja chhe bhāī! māṭe ṭūṅkāmān kahīe ke-rāgathī khas, ātmāmān vas; ā ṭuṅkun ne ṭach, eṭalun bas. paṇ āmān to ananto puruṣhārtha joīe hon. kāī vāte vaḍān thāy em nathī.
bhinna karavāmān ane grahaṇ karavāmān karaṇo judān nathī. ahā! sādhya je mokṣha tenun sādhan ātmāthī abhinna ek pragnā ja chhe. ātmānun sādhan ātmāmān ja chhe. enun sādhan koī bījī chīj-nimitta ke vyavahār-nathī. māṭe pragnā vaḍe ja ātmāne bhinna karyo ane pragnā vaḍe ja grahaṇ karavo. bannemān ‘ja’ līdhun chhe. samyak ekānt karyun chhe.
PDF/HTML Page 2907 of 4199
single page version
कथमयमात्मा प्रज्ञया गृहीतव्य इति चेत्–
अवसेसा जे भावा ते मज्झ परे त्ति णादव्वा।। २९७।।
अवशेषा ये भावाः ते मम परा इति ज्ञातव्याः।। २९७।।
have puchhe chhe ke-ā ātmāne pragnā vaḍe kaī rīte grahaṇ karavo? teno uttar kahe chheḥ-
gāthārthaḥ– [प्रज्ञया] pragnā vaḍe [गृहीतव्यः] (ātmāne) em grahaṇ karavo ke- [यः चेतयिता] je chetanāro chhe [सः तु] te [निश्चयतः] nishchayathī [अहं] hun chhun, [अवशेषाः] bākīnā [ये भावाः] je bhāvo chhe [ते] te [मम पराः] mārāthī par chhe [इति ज्ञातव्यः] em jāṇavun.
ṭīkāḥ– niyat svalakṣhaṇane avalambanārī pragnā vaḍe judo karavāmān āvelo je chetak (-chetanāro), te ā hun chhun; ane anya svalakṣhaṇothī lakṣhya (arthāt chaitanyalakṣhaṇ sivāy bījān lakṣhaṇothī oḷakhāvāyogya) je ā bākīnā vyavahārarūp bhāvo chhe, te badhāy, chetakapaṇārūpī vyāpakanā vyāpya nahi thatā hovāthī, mārāthī atyant bhinna chhe. māṭe hun ja, mārā vaḍe ja, mārā māṭe ja, mārāmānthī ja, mārāmān ja, mane ja grahaṇ karun chhun. ātmānī, chetanā ja ek kriyā hovāthī, ‘hun grahaṇ karun chhun’ eṭale ‘hun chetun ja chhun’; chetato ja (arthāt chetato thako ja) chetun chhun, chetatā vaḍe ja chetun chhun, chetatā māṭe ja chetun chhun, chetatāmānthī ja chetun chhun, chetatāmān ja chetun chhun, chetatāne ja chetun chhun. athavā-nathī chetato; nathī chetato thako chetato, nathī chetatā vaḍe chetato, nathī chetatā māṭe chetato, nathī chetatāmānthī chetato, nathī chetatāmān chetato, nathī chetatāne chetato; parantu sarvavishuddha chinmātra (-chaitanyamātra) bhāv chhun.
PDF/HTML Page 2908 of 4199
single page version
चिन्मुद्राङ्कितनिर्विभागमहिमा शुद्धश्चिदेवास्म्यहम्।
भिद्यन्ते यदि कारकाणि यदि वा धर्मा गुणा वा यदि
भिद्यन्तां न भिदास्ति काचन विभौ भावे विशुद्धे चिति।। १८२।।
bhāvārthaḥ– pragnā vaḍe bhinna karavāmān āvelo je chetak te ā hun chhun ane bākīnā bhāvo mārāthī par chhe; māṭe (abhinna chha kārakothī) hun ja, mārā vaḍe ja, mārā māṭe ja, mārāmānthī ja, mārāmān ja, mane ja grahaṇ karun chhun. ‘grahaṇ karun chhun’ eṭale ‘chetun chhun’ , kāraṇ ke chetavun te ja ātmānī ek kriyā chhe. māṭe hun chetun ja chhun; chetanāro ja, chetanār vaḍe ja, chetanār māṭe ja, chetanāramānthī ja, chetanāramān ja, chetanārane ja chetun chhun. athavā dravyadraṣhṭie to-chha kārakonā bhed paṇ mārāmān nathī, hun to shuddha chaitanyamātra bhāv chhun. - ā pramāṇe pragnā vaḍe ātmāne grahaṇ karavo arthāt potāne chetanār tarīke anubhavavo.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [यत् भेत्तुं हि शक्यते सर्वम् अपि स्वलक्षणबलात् भित्त्वा] je kāī bhedī shakāy chhe te sarvane svalakṣhaṇanā baḷathī bhedīne, [चिन्मुद्रा–अङ्कित–निर्विभाग– महिमा शुद्धः चिद् एव अहम् अस्ति] jeno chinmudrāthī aṅkti nirvibhāg mahimā chhe (arthāt chaitanyanī chhāpathī chihnit vibhāgarahit jeno mahimā chhe) evo shuddha chaitanya ja hun chhun. [यदि कारकाणि वा यदि धर्माः वा यदि गुणाः भिद्यन्ते, भिद्यन्ताम्] jo kārakonā, athavā dharmonā, athavā guṇonā bhedo paḍe, to bhale paḍo; [विभौ विशुद्धे चिति भावे काचन भिदा न अस्ति] parantu *vibhu evā shuddha (-samasta vibhāvothī rahit-) chaitanyabhāvamān to koī bhed nathī. (ām pragnā vaḍe ātmāne grahaṇ karāy chhe.)
bhāvārthaḥ– jemanun svalakṣhaṇ chaitanya nathī evā parabhāvo to mārāthī bhinna chhe, mātra shuddha chaitanya ja hun chhun. kartā, karma, kāraṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇarūp kārakabhedo, sattva, asattva, nityatva, anityatva, ekatva, anekatva ādi dharmabhedo ane gnān, darshan ādi guṇabhedo jo kathañchit hoy to bhale ho; parantu shuddha chaitanyamātra bhāvamān to koī bhed nathī. -ām shuddhanayathī abhedarūpe ātmāne grahaṇ karavo. 182.
_________________________________________________________________ * vibhu = draḍh; achaḷ; nitya; samartha; sarva guṇaparyāyomān vyāpak.
PDF/HTML Page 2909 of 4199
single page version
have pūchhe chhe ke-ā ātmāne pragnā vaḍe kaī rīte grahaṇ karavo? teno uttar kahe chheḥ-
ātmāne rāgathī bhinna pāḍavānī ke shuddhātmāne andar grahaṇ karavānī- anubhavavānī rīt shun? em shiṣhyano prashna chhe. bījī rīte kahīe to anantakāḷamān je karyun nathī te samyagdarshan kem pragaṭ thāy? samyagdarshananun dhyey shun hoy? ahā! enī vartamān kriyā shun hoy? ā prashnano uttar kahe chheḥ-
ahā! bhagavān sarvagnadeve je pratyek ātmā joyo te dravye ane guṇe shuddha chhe. enī paryāyamān je mithyātva ne rāgadveṣhādi vikār chhe enān ṣhaṭkārak-kartā, karma ādi paryāyanān paryāyamān chhe, shuddha ātmadravya emān kāī karatun nathī. tevī rīte je nirmaḷ nirvikār dharmanī pariṇati thāy enān ṣhaṭkārak enāmān chhe; ahā! te nirmaḷ pariṇati rāg-vyavahārane laīne thaī chhe em nathī, vā shuddha dravya-guṇane laīne thaī chhe em paṇ nathī. ahā! āvī omdhvanimān āvelī bahu sūkṣhma vāt ahīn kahe chhe.
‘niyat svalakṣhaṇane avalambanārī pragnā vaḍe judo karavāmān āvelo je chetak (- chetanāro), te ā hun chhun...’
niyat svalakṣhaṇane avalambanārī pragnā...’ shun kahyun e? ke andaramān gnānanī dashā antaḥsvabhāvane (-svane) jāṇatān rāgane jāṇe (parane jāṇe) evun svaparaprakāshak pragnānun niyat nām nishchay svalakṣhaṇ chhe. ahā! jāṇavun e eno svabhāv chhe. gnān... gnān... gnān-e ātmāno svabhāv chhe ane te enun svalakṣhaṇ chhe. rāg bandhanun lakṣhaṇ chhe ane gnān ātmānun svalakṣhaṇ chhe. ahā! āvā svalakṣhaṇane gnānasvabhāvane avalambanārī pragnā nām gnānanī dashā ātmāne rāgathī bhinna anubhave chhe, jāṇe chhe. ahāhā! je gnānanī dashā rāgathī bhinna paḍī andar bhagavān gnānasvabhāvamān ekākār thaī te gnānanī dashāmān bhagavān ātmā bhinna jaṇāy chhe, anubhavāy chhe. ānun nām pragnā vaḍe bhinna karavāmān āvelo chetak; samajāṇun kāī...? gnānasvabhāvane ālambīne antarmukh thayelī gnānanī dashā-pragnā je pragaṭ thaī temān bhagavān ātmā-chetak chetanāro jaṇāyo ane emān ā chetak-chetanāro te ā hun chhun em pratyakṣha thāy chhe. chetanāro te ā hun-em vikalpa nahi, paṇ antaramān vaḷelī gnānanī dashāmān je judo jaṇāyo chetak-chetanāro, te ā hun chhun em pratyakṣha anubhav thāy chhe. em vāt chhe samajāṇun kāī...?
have kahe chhe- ‘ane anya svalakṣhaṇothī lakṣhya (arthāt chaitanyalakṣhaṇ sivāy bījān lakṣhaṇothī oḷakhavā yogya) je ā bākīnā vyavahārarūp bhāvo chhe, te badhāy
PDF/HTML Page 2910 of 4199
single page version
chetakapaṇārūpī vyāpakanā vyāpya nahi thatā hovāthī, mārāthī atyant bhinna chhe.’
shun kīdhun? ke ā dayā, dān, vrat, tap, bhaktinā bhāv ane kām, krodhādi bhāv- e badhā vyavahārarūp bhāvo chhe, ne te badhāy chaitanyalakṣhaṇathī bhinna bandhalakṣhaṇathī oḷakhāvāyogya chhe. ahā! nishchay ātmānun lakṣhaṇ bhinna chhe ne vyavahār bhāvonun lakṣhaṇ bhinna chhe. gnānalakṣhaṇathī (-svabhāvathī) jaṇāy evo chetanāro te hun chhun ane anyalakṣhaṇothī oḷakhāy evā bākīnā badhāy bhāv vyavahārarūp bhāvo chhe. ātmā guṇī, ane gnān, darshan enā guṇ evo guṇ-guṇīnā bhedano vikalpae vyavahārabhāv chhe. ahīn kahe chhe-e badhāy vyavahārabhāvo chetanāro je chetak-gnāyak enī avasthā thavāne lāyak nathī. āvī sūkṣhma vāt chhe!
sūkṣhma paḍe paṇ vāt to ā chhe. mārga to ā chhe bhāī! anantakāḷanā janma- maraṇanā duḥkhathī chhūṭavāno ā ja mārga chhe.
bhagavān ātmā chetanāro-chetak, vyāpak thaīne-prasarīne-vistarīne rāgarūp- vikārarūp thāy evī vastu ja nathī-em kahe chhe. ahāhā...! māro nāth sachchidānand prabhu vistarīne-vishāḷarūp thaīne vikārapaṇe thāy em chhe ja nahi. vikārarūp thāy e hun- ātmā nahi em ahīn kahe chhe. ātmā andar vastu ekalun chaitanyanun daḷ nirmaḷ nirvikār ānandasvarūp chhe; ane ā vikāranā bhāv enāthī viparīt vibhāvabhāv chhe. ahīn kahe chhe-shuddha ātmavastu pote vyāpak thaīne vibhāvabhāvanī avasthāone dhāraṇ kare evun enun svarūp ja nathī. andar gnānamān pratyakṣha thāy ke ā chetanāro te hun chhun, anya je vyavahārarūp bhāvo te mārā chetakapaṇārūpī vyāpakanun vyāpya nathī māṭe mārāthī atyant bhinna chhe tyāre ene samakit thāy chhe. āvo jain dharma chhe bāpā!
ā vāṇīyāo māne ke ame jain chhīe paṇ ene khabarey nathī ke jain shun chhe? bāpu! bhedagnān-samyaggnān vinā kayāny jainapaṇun hotun nathī. bhedagnān vaḍe samakit pragaṭ kare te jain chhe. bhāī! kothaḷīmān kāḷījīrī bhare ne upar nām (lebal) sākar lakhe eṭale kāī andar sākar thaī jāy? em nām jainanun rākhe paṇ andar samakit vinā jainapaṇun koīney hotun nathī. samajāṇun kāī...?
bhāī! ā to sarvagna parameshvaranī vāṇī! ene samajavā māṭe upayog sūkṣhma svābhimukh karavo joīe. sarvagnanā peṭanī vāt tyāre samajāy chhe.
‘je ā bākīnā vyavahārarūp bhāvo chhe, te badhāy...’ em kahyun chhe ne! eṭale ke te bhāvo chhe to kharā, paṇ te badhāy-badhāy hon-chetakapaṇārūp vyāpakanun vyāpya nathī. je koī shubhāshubh vikalpo uṭhe chhe te mārā chetan-chidrūp svarūpanun vyāpya thāy arthāt mārā thanāranun thavun thāy evun vastusvarūp ja nathī. ahā! chetanāro hun vistarun to shuddha chaitanyamay paryāyapaṇe vistarun, māro vistār thāy to chaitanyanī nirmaḷ
PDF/HTML Page 2911 of 4199
single page version
vītarāgī paryāyapaṇe thāy. paṇ ā shubhāshubh rāgano vistār te kāī māro vistār nathī, te mārī avasthā nathī; māṭe e vyavahārarūp bhāvo badhāy mārāthī atyant bhinna chhe.
ahā! bhagavānanun nām-smaraṇ karavun, bhagavānanān darshan-stuti-bhakti-pūjā karavān e badhā vyavahāranā bhāv chhe. e vikalpo kāī chetak-chetanār ātmānī dashā nathī. vyavahār-rāg hoy chhe kharo, dharmīne paṇ hoy chhe. chetanāro chetak ene potānā svabhāv-sāmarthyathī jāṇe chhe. tyān e vyavahār chhe māṭe ene jāṇe chhe eme nahi; paṇ ā hun chetanāro chhun em jāṇatān, dharmī te kāḷe potāthī potāmān potānān kāraṇe svaparane prakāshanārī gnānanī dashāe pariṇame chhe. ānun nām te te kāḷe vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe. gāthā 12 mān āvyun ne? ke vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe-te ā. samajāṇun kāī...?
have kahe chhe- ‘māṭe hun ja, mārā vaḍe ja, mārā māṭe ja, mārāmānthī ja, mārāmān ja, mane ja grahaṇ karun chhun. ātmānī chetanā ja ek kriyā hovāthī, “hun grahaṇ karun chhun” eṭale ‘hun chetun ja chhun;’
joyun? hun ja-e kartā, mārā vaḍe ja-e sādhan, mārā māṭe ja-e sampradān, mārāmānthī ja-e apādān ane mārāmān ja-e ādhār;-ā pramāṇe kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān, ane adhikaraṇ e chha kārakothī hun mane ja grahaṇ karun chhun em kahe chhe. ātmānī chetanā ja eṭale dharmanī nirmaḷ vītarāgī dashā thaī te ja ek kriyā hovāthī hun grahaṇ karun chhun eṭale hun chetun ja chhun em artha chhe.
shun kahe chhe? ke hun ja kartā chhun; mārī chetavārūp vītarāgī dashāno kartā koī bāhya nimitta ke vyavahār nathī. vyavahāraratnatrayano vikalpa uṭhe chhe te mārī nirmaḷ paryāyano kartā nathī. pragnābrahma evo hun ja eno kartā chhun. rāgādi to mārāthī atyant bhinna chhe. ā pramāṇe dharmī puruṣh, vītarāgī nirmaḷ paryāy te mārun vyāpya ane hun eno vyāpak kartā chhun em jāṇe chhe. paṇ nirmaḷ ratnatray vyāpya ane vyavahār ratnatray vyāpak em chhe nahi. ahā! vyavahār karatān karatān nishchay thāy em chhe nahi.
vaḷī te dharmanī nirmaḷ vītarāgī paryāyanun sādhan paṇ vītarāgasvabhāvī ātmā pote ja chhe. ‘mārā vaḍe ja’ em līdhun chhe ne? eṭale ke chidrūp evo hun ja sādhan-karaṇ chhun, paṇ vratādi vyavahār kāī nirmaḷ paryāyanun sādhan nathī. ahā! chetanār evā mārā vītarāg bhāv (-guṇ) vaḍe ja vītarāg bhāv (-paryāy) thayo chhe, rāg ke nimitta vaḍe vītarāg bhāv thayo nathī. kartānun karaṇ kartāthī abhinna ja hoy. tethī chetanāro evo hun ja enī chetavārūp nirmaḷ dashāno kartā ane karaṇ chhun juo badhe ‘ja’ mūkīne (samyak) ekānta karyun chhe.
PDF/HTML Page 2912 of 4199
single page version
tevī ja rīte mane je vītarāgabhāv pragaṭ thayo chhe tenun sampradān hun ja chhun. ‘mārā māṭe ja’ em līdhun chhe ne? matalab ke koī bījāne devun chhe ke koī bījāne levun chhe em nathī; vītarāgī paryāyano denārey hun chhun ne lenārey hun chhun, -hun ja sampradān chhun.
have apādānanī vātaḥ e vītarāgī paryāy mārāmānthī ja āvī chhe. dev-guru- shāstramānthī ke tenā pratyenā rāgamānthī nirmaḷ paryāy āvī chhe em nathī. kharekhar to te paryāyamānthī (te) paryāy āvī chhe. vītarāg sarvagnadev em kahe chhe ke-ame tāre māṭe paradravya chhīe. amārī sāmun joīsh to tane rāg ja thashe ane tethī tane puṇyabandh thashe, dharma nahi thāy. amārī jem tun andar svasanmukh thā; em karavāthī tārāmānthī ja tane nirmaḷ vītarāgī dashā pragaṭ thashe. lyo, āvī vāt chhe! samajāy chhe kāī...?
ādhāraḥ mārī vītarāgī paryāyano hun ja ādhār chhun. rāg ke vyavahār eno ādhār chhe em chhe nahi.
vaḷī e nirmaḷ vītarāgī paryāyane ja men grahaṇ karī chhe tethī e mārun ja kārya chhe. ahā! mane ja grahaṇ karun chhun em kīdhun ne? eṭale hun vītarāgī paryāy sivāy rāgane-vyavahārane grahaṇ karun chhun em chhe nahi.
ahā! chetak-chetanāro evo chaitanyasvarūpī bhagavān ātmā hun mārī chetavānī- jāṇavā-dekhavānī vartamān dishāne men, mārā vaḍe, mārā māṭe, mārāmānthī, mārā ādhāre pragaṭ karī chhe. ā ja mārun kārya chhe em dharmī jāṇe chhe. āṭh varṣhanī kumārikā hoy ane samyagdarshan pāme to ā rīte te jāṇe chhe. samyagdarshan pāmyā pachhī ene rāg hoy ane kadāch vivāh ādi paṇ kare toy e rāganī kriyāno kartā potāne na māne. e to ek nirmaḷ pariṇatino hun kartā chhun em ja māne chhe.
ahīn kahe chhe-ātmānī, chetanā ja ek kriyā hovāthī hun grahaṇ karun chhun’ eṭale ‘hun chetun ja chhun.’ juo, chetanā eṭale jāṇavun-dekhavun e ek ja ātmānī kriyā chhe. kathañchit chetanā ne kathañchit rāganī kriyā ātmānī chhe em kahyun nathī. ātmānī chetanā ja ek kriyā chhe, rāg nahi. ā anekānta chhe. bhāī! dayā, dān, vrat ādino rāg e ātmānī kriyā ja nathī.
juo, ā rūpāḷī chāmaḍīthī maḍhelun hāḍ-mānsanun poṭalun evo ā deh to jaḍ māṭī-dhūḷ chhe. enī kriyā to ātmāne kadī chhe nahi. paṇ andar dayā, dān-vrat ādinī vr̥uti je uṭhe eno karanāroy ātmā nathī. shun kīdhun? ā dev-guru-shāstranī shraddhāno vikalpa, shāstra-shravaṇano vikalpa ke pañchamahāvratādino vikalpa e bhagavān
PDF/HTML Page 2913 of 4199
single page version
ātmānun kārya nahi. e badhā vyavahāranā bhāvo to bhagavān ātmāthī bhinna chhe, te enī kriyā kem hoy?
are! satya sāmbhaḷavāy maḷe nahi te satyane sharaṇe kayāre jāy? kapaḍān sahit munipaṇun to vītarāgamārgamān chhe nahi; parantu jainano digambar sādhu thaīne pañchamahāvrat pāḷato hoy ne em māne ke e mārun kartavya chhe ane hun eno kartā chhun to te mithyādraṣhṭi ja chhe. bahu ākarī vāt. paṇ bāpu! āvān dravyaliṅg to eṇe anantakāḷamān anantavār dhāraṇ karyān chhe. paṇ antaranī bhedagnānanī kriyā vinā bhāī! e badhān thothethothān chhe, sansāramān rakhaḍavā sivāy kāī kāmanān nathī.
have āchārya mahārāj pote pratham je sāmānya ṣhaṭkārakonī vāt karī hatī te vistārathī samajāve chhe. āchārya amr̥utachandradev bhagavān kundakundāchāryanī gāthānun visheṣh spaṣhṭīkaraṇ kare chhe ke bhagavān kundakundadev ā kahevā māge chhe-
‘chetato ja (arthāt chetato thako ja) chetun chhun, chetatā vaḍe ja chetun chhun, chetatā māṭe ja chetun chhun. chetatāmānthī ja chetun chhun, chetatāmān ja chetun chhun, chetatāne ja chetun chhun.’
shun kahe chhe? ke chetato ja chetun chhun. eṭale rāgane chetato thako chetun chhun em nahi, paṇ potāne chetato thako chetun chhun. chetatā vaḍe chetun chhun eṭale chetavārūp kāryanun sādhan pote ja chhe, koī anya sādhan chhe em nahi. chetatā māṭe ja chetun chhun, eṭale bījā-paragney māṭe chetun chhun em nahi. chetatāmānthī ja chetun chhun, eṭale rāgamānthī ke vyavahāramānthī chetun chhun em nahi. chetatāmān ja chetun chhun e ādhār kahyo. chetatāne ja chetun chhun-e karma līdhun. hun mārā chetavārūp kāryane chetun chhun, rāgane ke vyavahārane chetun chhun em nahi.
ā pramāṇe vyavahār te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe e vātane paṇ ahīn kāḍhī nākhī. vyavahārane karavun ke vyavahārane jāṇavun e to kāḍhī nākhyun paṇ ahīn to sadbhūt vyavahāranā chha bhed je samajāvavā māṭe pāḍayā hatā tenun lakṣha paṇ chhoḍāve chhe. rāgādi to asadbhūt vyavahār chhe. juo, shun kahe chhe?
‘athavā-nathī chetato; nathī chetato thako chetato, nathī chetatā vaḍe chetato, nathī chetatā māṭe chetato, nathī chetatāmānthī chetato, nathī chetatāmān chetato, nathī chetatāne chetato; parantu sarvavishuddha chinmātra (-chaitanyamātra) bhāv chhun.’
kahe chhe-mārāmān koī bhed ja nathī, hun to je chhun te sarvavishuddha chinmātra bhāv chhun. ‘sarvavishuddha’ eṭaloy bhed paḍayo e ashuddhatā chhe. paṇ samajāvavun kevī
PDF/HTML Page 2914 of 4199
single page version
rīte? samajāvavāmān bhed paḍayā vinā raheto nathī arthāt bhed pāḍayā vinā abhed samajāvī shakāto nathī. paṇ anubhav kāḷe bhed nathī. samyagdarshanano viṣhay āvo abhed ek chinmātra bhāv chhe. samyagdarshananun dhyey ek abhed ātmā chhe. bhed e samakitanun dhyey nathī. ahāhā...! hun to chinmātra-jāṇanār-dekhanār mātra bhāv chhun evī nirvikalpa draṣhṭi ane anubhav enun nām samyagdarshan chhe, ane tyānthī dharmanī sharūāt thāy chhe.
abhedanī draṣhṭi-dravyadraṣhṭi te samyagdarshan chhe. ahā! āmān vyavahārane chetavun to dūr raho, bhedane paṇ chetavun nathī em vāt chhe. ā svānubhavadashānī vāt chhe. have pachhī sarvavishuddhagnān adhikār āvavāno chhe ne? eno ahīn ā upodghāt kare chhe.
ahā! āvun durlabh manuṣhyapaṇun ene kyāre maḷe ane kyāre ene āvī satya vāt sāmbhaḷavā maḷe? are! chhatān hajī tene kayān navarāsh chhe? raḷavun, kamāvun ne bāyaḍī- chhokarān sāchavavān ityādi jañjāḷamān guñchāyelo rahīne are! eṇe potānā ātmāne mārī nākhyo chhe. vaḷī koī dayā, dān, bhakti, pūjā, vrat ādi bāhya kriyāmān rachyāpachyā rahīne potāne dharma thavānun māne chhe. paṇ bhāī! dharmanun evun svarūp nathī. e rāganī kriyāthī puṇya bandhāy paṇ dharma na thāy. rāgathī bhed karī svabhāvanun grahaṇ karyā vinā bhāī! tārī e kriyā badhī raṇamān pok mūkavā jevī chhe. are! em ne em ā jindagī (-avasar) veḍaphāī jāy chhe!
‘pragnā vaḍe bhinna karavāmān āvelo je chetak te ā hun chhun ane bākīnā bhāvo mārāthī par chhe;...’
shun kahe chhe? pragnā-pra eṭale visheṣh-prakuṣhṭa gnān. ahā! je vartamān gnānanī dashāmān dravyano-nityānand chaitanyamahāprabhu ātmāno-anubhav thāy te dashāne pragnā kahe chhe. svānubhavanī-svasamvedanagnānanī dashā te pragnā chhe, te rāgane chhedanārī chhe māṭe tene pragnāchhīṇī kahe chhe. ahā! pragnā vaḍe ātmāne chetatān-anubhavatān ātmā rāgathī bhinna paḍī jāy chhe arthāt ā anubhavāy chhe te chetanālakṣhaṇ ātmā hun chhun ane enāthī bhinna ā rāg chhe te bandhanun lakṣhaṇ chhe em banne bhinna bhinna jaṇāy chhe. ahā! jenī sattāmān ā chetavun-jāṇavun-dekhavun chhe te chetak-chetanāro hun chhun ane bākīnā sarva bhāvo par chhe em svābhimukh gnānanī dashāmān ātmā bhinna anubhavāy chhe.
rāganī dashānī dishā par taraph chhe ane pragnā eṭale gnānanī dishā sva taraph chhe. dashā-avasthā bey chhe, paṇ beyanī dishā bhinna chhe, ekanī par bhaṇī ane bījānī sva bhaṇī. rāg paralakṣhī chhe, ne gnān-pragnā svalakṣhī.
PDF/HTML Page 2915 of 4199
single page version
vartamān gnānanī dashā-bhagavatī pragnā sva je chetak te taraph jāy chhe tyāre ā chetak-chetanāro chhe te hun chhun em draṣhṭi thāy chhe, ane bākīnā bhāvo parathī draṣhṭi chhūṭī jāy chhe arthāt bākīnā bhāvo mārā chhe em ene bhāsatun nathī, teo par chhe em bhāse chhe.
pragnārūpī gnānanī dashā vaḍe bannene bhinna karavāmān āvatān ā chetak te hun chhun em anubhavamān āve chhe. tyān kharekhar ākhun chetak-dravya kāī gnānanī paryāyamān āvī jatun nathī. dravya to dravyarūpe rahe chhe; paṇ trikāḷī dravyanī je anantī shakti te vartamān gnānanī paryāyamān jaṇāī jāy chhe. ahā! āvun adbhut sāmarthya ek samayanī gnānanī dashānun-pragnānun hoy chhe ke je sarvagnasvabhāvī bhagavān ātmānā sāmarthyane pūraṇ jāṇī le chhe. aho pragnā!
pahelān je gnānanī dashā par taraphanā valaṇavāḷī hatī temān rāgādi svapaṇe bhāsatā hatā. ahā! have te paryāy vyay thaīne trikāḷī shuddha dravyanā āshraye nathī paryāy utpanna thaī temān ā chetak chhe te hun chhun em jaṇāyun, vyavahār to hun nahīn paṇ chetakano jemān anubhav thayo te gnānanī dashā-pragnā paṇ hun nahi, te badhā bhāvo par chhe em yathārtha bhāsyun. ānun nām bhedagnān ne dharma chhe. ā hun ne ā hun nahi-e to samajāvavā māṭe bhedathī vāt karī, bākī svānubhavamān to ek abhed dravyano ja āshray hoy chhe, bhedanun lakṣha hotun nathī. aho! āvī param satya vāt digambar dharma sivāy bīje kayāny nathī; sūkṣhma paḍe paṇ ā ja vastusthiti chhe. have kahe chhe-
māṭe (abhinna chha kārakothī) hun ja, mārā vaḍe ja, mārā māṭe ja, mārāmānthī ja, mārāmān ja, mane ja grahaṇ karun chhun.’
joyun? hun ja grahaṇ karun chhun te kartā kahyo ane hun mane ja grahaṇ karun chhun te karma kahyun. ahā! pragnā eṭale svānubhavanī nirmaḷ dashāne men ja grahaṇ karī chhe, e mārun ja kārya chhe. bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷī māṭe e kāī vāṇīnun kārya nathī. vyavahār ke nimittanun e kārya nathī. ā pramāṇe kartā-karma abhinna ja chhe. vaḷī mārā vaḍe ja hun mane grahaṇ karun chhun-e sādhan kahyun. vyavahāraratnatray sādhan chhe em nahi, paṇ mārī antaramān vaḷelī gnānanī dashā-pragnā ja sādhan chhe. mārā māṭe ja grahaṇ karun chhun-ā sampradān kīdhun. je svānubhav thayo te men mane ja dīdho ne men mārā māṭe ja rākhyo, bījāne māṭe nahi. mārāmānthī ja grahaṇ karun chhun ā apādān kīdhun; svānubhavanī dashā nimitta ke vyavahāramānthī pragaṭ thaī chhe em nahi, paṇ pote potāmānthī ja pragaṭ thaī chhe. mārāmān ja grahaṇ karun chhun-ā ādhār kīdho. ahā! svānubhavanī dashāne koī bahārano-nimitta
PDF/HTML Page 2916 of 4199
single page version
ke vyavahārano-ādhār nathī. potāne potāmān ja ādhār chhe. ā abhinna ṣhaṭkārakanun pariṇaman paryāyanun paryāyamān chhe; dhruvamān nathī kemake dhruv to kūṭastha apariṇāmī chhe.
shun kīdhun? ke dhruv to kūṭastha apariṇāmī chhe. dravya ane guṇ-banne trikāḷ dhruv chhe. māṭe kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ne adhikaraṇ-em ṣhaṭkārakarūp pariṇaman dhruvamān nathī. paryāyanun ṣhaṭkārakarūp pariṇaman paryāyamān chhe. paryāyano paryāy kartā, paryāyanun paryāy karma, paryāyanun paryāy sādhan em paryāyanun ṣhaṭkārakarūp pariṇaman abhinna paryāyamān ja chhe. samajāṇun kāī...?
tyāre koī vaḷī kahe chhe-potāthīy thāy ne nimittathīy thāy em anekānta kahevun joīe.
bāpu! mārā vaḍe thāy ne par-nimittādi vaḍe na thāy enun nām anekānta chhe. mārā vaḍey thāy ne par-nimittādi vaḍey thāy evī mānyatā to phudaḍīvād chhe, anekānt nathī.
ahā! vītarāg sarvagnadev em kahe chhe ke je rīte vastu chhe te rīte na mānatān ene je viparīt māne chhe te vastune āḷ āpe chhe. jemake ātmā rāgathī jaṇāy, bhedathī abhed jaṇāy, nimittathī (upādānamān) kārya thāy-ityādi māne te vastune āḷ āpe chhe. ahā! satanun sattva je rīte chhe te rīte na māne te satne āḷ āpe chhe. ahāhā...! ātmā anant shaktiono piṇḍ sachchidānand prabhu chaitanyasvabhāvano sāgar andar pūraṇ padārtha chhe. chhatān ene apūrṇa ane rāgavāḷo koī māne to te svarūpane jem chhe tem na mānatān te potāne āḷ āpe chhe. ahā! ām vastune-potāne āḷ āpatān āpatān enī evī bhūṇḍī dashā thaī jashe ke te nigodamān chālyo jashe jyān bījā, ā jīv chhe em mānavā paṇ sammat nahi thāy. bāpu! vastune āḷ devānā aparādhanī sajā bahu ākarī chhe.
bhāī! ā samayasār to sarvagna bhagavānanī omdhvanino sār chhe. banārasī vilāsamān banārasīdāse kahyun chhe ke-
bhagavān mukhethī bole chhe em kahyun e to lokashailīnī bhāṣhā chhe. āno khulāso pañchāstikāyamān chhe. kharekhar to bhagavāne hoṭh hālyā vinā andaramān sarva pradeshothī omdhvani nīkaḷe chhe. ahā! vastunī sthiti kāī bhagavāne karī nathī. e to jevī chhe tevī emaṇe jāṇī chhe ane evī ja emanī vāṇīmān āvī chhe. jem ātmāno svabhāv svaparane jāṇavāno chhe tem vāṇīno svabhāv svaparane kahevāno chhe. to svaparanī
PDF/HTML Page 2917 of 4199
single page version
vārtā-vastunī sthiti jem chhe tem bhagavānanī vāṇīmān āvī chhe; ane te ā samayasāramān āchāryadeve kahī chhe.
emān ahīn shun kahe chhe? ke- ‘grahaṇ karun chhun’ eṭale ‘chetun chhun,’ kāraṇ ke chetavun te ja ātmānī ek kriyā chhe. māṭe hun chetun ja chhun;...
ahā! jāṇavun... jāṇavun... jāṇavun-bas jāṇavun e ja ek ātmānī kriyā chhe; rāg-vyavahār paṇ bījī (ātmānī) kriyā chhe em nathī. māṭe kahe chhe-hun chetun ja chhun, hun svarūpane jāṇun ja chhun! ā to sāmānya kahyun; have kārakonā chha bhed pāḍīne samajāve chhe-
‘chetanāro ja, chetanār vaḍe ja, chetanār māṭe ja, chetanāramānthī ja, chetanāramān ja, chetanārane ja chetun chhun.’
chetanāro te kartā ne ‘chetun chhun’ te karma. hun chetanāro mane ja chetun chhun. ahāhā...! hun jāṇanārane ja jāṇun chhun; rāgane jāṇun chhun em nahi. rāg sambandhī je gnān chhe te svatantra mārun chhe ane hun mane ja jāṇun chhun, rāgane nahi. sūkṣhma vāt bhāī! vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe em āve chhe ne? (gāthā 12 mān) em vyavahār chhe. ahīn to kahe chhe- hun mārā gnānane ja jāṇun chhun. bhāī! hun kartā, hun karma, hun karaṇ ityādi ā chha kārakonā bhed to samajavā māṭe sadbhūtavyavahārathī kahyā chhe. nishchayathī to e bhed kāī nathī. e ja kahe chhe ke-
‘athavā dravyadraṣhṭie to-chha kārakonā bhed paṇ mārāmān nathī, hun to shuddha chaitanyamātra bhāv chhun. -ā pramāṇe pragnā vaḍe ātmāne grahaṇ karavo arthāt potāne chetanār tarīke anubhavavo.’
joyun? vastu je sāmānya... sāmānya... sāmānya chinmātra ekarūp dhruv dravya-enī draṣhṭie joīe to chha kārakonā bhed vastumān nathī. hun to shuddha chaitanyamātra bhāv chhun. ṭīkāmān sarvavishuddha chinmātra bhāv chhun em līdhun hatun. e to ek ja vāt chhe. ahā! antarmukh gnānanī dashā em jāṇe anubhave chhe ke-hun shuddha chaitanyamātra bhāv chhun; khaṇḍakhaṇḍ bhed te hun nahi. juo, ā vikalpanī vāt nathī; ā to svānubhav pratyakṣhanī vāt chhe. ahīn kahe chhe-ā pramāṇe pragnā vaḍe ātmāne anubhavavo arthāt potāne chetanār tarīke anubhavavo. bhāī! ā kāī vādavivādathī pate em nathī, āne māṭe andaramān khūb honsh ne dhīraj joīe.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
PDF/HTML Page 2918 of 4199
single page version
‘यत् भेत्तुं हि शक्यते सर्वम् अपि स्वलक्षणबलात् भित्त्वा’ je kāī bhedī shakāy chhe te sarvane svalakṣhaṇanā baḷathī bhedīne,...
shun kahe chhe? juo, ahīn vikāranī vāt nathī, kemake e to ātmāno bhed ja nathī. parantu chaitanyasvarūpī ek gnāyakabhāv prabhu ātmāmān guṇabhed ādi jeṭalā bhed paḍe chhe te sarvane svalakṣhaṇanā baḷathī bhedīne...
‘चिन्मुद्रा–अङ्कत–निर्विभागमहिमा शुद्धः चिद् एव अहम् अस्मि’ jeno chinmudrāthī aṅkit nirvibhāg mahimā chhe evo shuddha chaitanya ja hun chhun.
chinmudrā-gnān ne darshan e ātmānī mudrā nām mahor-chhāp chhe. vaḷī te (- ātmā) ek abhed jeno chaitanyaras chhe evo nirvibhāg (abhed) mahimā-yukta chhe. ahāhā...! dharmī jīv potāne em anubhave chhe ke-abhed ek chaitanya ja hun chhun; khaṇḍakhaṇḍ bhedo te hun nahi. e ja kahe chhe-
‘यदि कारकाणि वा यदि धर्माः वा यदि गुणाः भिद्यन्ते, भिद्यन्ताम’ jo kārakonā athavā dharmonā athavā guṇonā bhedo paḍe, to bhale paḍo; ‘विभौ विशुद्धे चिति भावे काचन भिदा न अस्ति’ parantu vibhu evā shuddha (samasta vibhāvothī rahit) chaitanyabhāvamān koī bhed nathī.
ahāhā...! samyagdarshananun dhyey evā chinmātra shuddha ātmāmān kartā-karma ādi koī bhed nathī. e pramāṇe nitya, anitya; ek, anek ādi apekṣhit dharmonā bhed paṇ shuddha vastumān nathī. tevī rīte gnān, darshan, ānand ādi anant guṇonā bhed vibhu evā shuddha achal chaitanyabhāvamān nathī. ahāhā...! ek, nitya, trikāḷī shāshvat akhaṇḍ ekarūp dhruv sāmānya-sāmānya evā gnāyakabhāvamātra ātmāmān ā koī bhedo nathī. sadbhūtavyavahāranayathī ṣhaṭkārakanā, nitya-anitya ādi apekṣhit dharmonā ne gnān ādi anant guṇonā bhedo chhe, paṇ nishchayathī vibhu evā shuddha chinmātrabhāvamān koī bhedo nathī. gnān... gnān... gnān gnānanā nūranun pūr evā gnānamātra bhūtārthasvabhāvamān koī bhedo nathī.
loko to dayā, dān ādi shubharāg karavāthī dharma thaī jashe em mānīne vyavahāramān aṭakayā chhe. have e vāt to kayāny rahī gaī; ahīn to kahe chhe-paryāyamān ṣhaṭkārakanā bhedo ūbhā thāy e paṇ vastumān nathī. ā kartā, ā karma-evā bhed paryāyamān uṭhe chhe te abhed ekarūp vastumān nathī.
kārako, dharmo ane guṇonā bhedo jāṇavā māṭe chhe, parantu andar draṣhṭinā viṣhayamān jatān emān koī bhedo nathī. dravyamān vastumān bhed chhe kharā, parantu abhed upar draṣhṭi jatān
PDF/HTML Page 2919 of 4199
single page version
arthāt nirvikalpa anubhav thatān bhed dekhātā nathī, abhed ātmāmān anant guṇo chhe kharā, parantu draṣhṭi abhed upar paḍatān te dekhātā nathī. ane jo abhedane chhoḍī bhedane jovā jāy to vikalpa-rāg thayā vinā raheto nathī. arthāt bhedadraṣhṭimān rāg ja thāy chhe dharma nahi.
gnānanī ek samayanī paryāyamān chha dravyanun gnān thāy eṭalun sāmarthya chhe, ane evī evī anant paryāyono piṇḍ ek gnānaguṇ chhe; jevo gnānaguṇ chhe evā evā anantaguṇo anant paryāyonā sāmarthyavāḷā chhe; ane evā anant guṇano abhed ek piṇḍ ātmadravya chhe. bāpu! ten tārī moṭapanī (mahimānī) vātu sāmbhaḷī nathī tārī moṭap andaramān evaḍī chhe ke bhed ke kārakonā kāraṇonī apekṣhā ene chhe nahi. ahā! āvī potānī abhed vastumān guṇ-guṇī bhed paṇ lakṣhamān levā jevo nathī. ā guṇ ne ā guṇī evā bhedanun paṇ lakṣha karavā jevun nathī, kemake enāthī rāg ja thāy chhe.
samayasār gāthā 11mān paryāyone gauṇ karīne ‘vyavahāro abhūdattho’ -em kahyun chhe. joke bhūtārthano āshray paryāy le chhe, chhatān paryāyane asatyārtha-abhūtārtha kahī chhe. vaḷī tyān bhūdattho desido du suddhanao ‘-shuddhanay bhūtārtha chhe em kahyun chhe. jemān nay ane nayano viṣhay-eṭalo bhed paṇ nathī tathā jemān paryāy ane paryāyabhed nathī evo shuddha ātmā e ja bhūtārtha chhe. e ja vāt ahīn karī chhe ke-ek shuddha chaitanya ja hun chhun.
ām pragnā vaḍe eṭale ke vartamān gnānanī dashārūp anubhav dvārā ātmā grahaṇ karāy chhe-jaṇāy chhe. temān shuddha ātmā te dravya chhe ane anubhav te paryāy chhe. ātmā gnānanī dashānā anubhav dvārā jaṇāy, chhatān te gnānanī dashāmān āvato nathī, ane paryāy paṇ dravyamān ekamek (tadrūp) thatī nathī. tathāpi jāṇe chhe paryāy kemake kārya paryāyamān thāy chhe, dhruvamān nahi; dhruv to akriy chhe.
have āvī vāt koīne na bese to enī sāthe virodh na hoy; kemake vastue to badhā bhagavān chhe. dravya apekṣhāe to te sādharmī chhe. ek samayanī paryāyamān bhūl chhe paṇ shun thāy? shuddha dravyanā āshraye te nīkaḷī javā yogya chhe. dharmī puruṣho to saune dravyadraṣhṭithī ja jue chhe.
‘jemanun svalakṣhaṇ chaitanya nathī evā parabhāvo to mārāthī bhinna chhe, mātra shuddha chaitanya ja hun chhun,
juo, ā dayā, dān, vrat, bhakti ādi shubhabhāvomān chaitanyalakṣhaṇano abhāv chhe. ahā! e parabhāvo badhā chaitanyalakṣhaṇathī khālī chhe. āgaḷ gāthā 72mān temane jaḍ kahyā chhe. eṭale jem ā sharīranā paramāṇuo jaḍ chhe tem teo jaḍ chhe em nahi, parantu temān chaitanyalakṣhaṇano abhāv chhe māṭe teo jaḍ chhe-em kahyun chhe. ahā! pote
PDF/HTML Page 2920 of 4199
single page version
potāne jāṇe nahi, parane jāṇe nahi; paṇ ātmā vaḍe jaṇāy chhe tevā chhe māṭe teo jaḍ chhe. āṭalī to spaṣhṭatā karī chhe. pote potā vaḍe jaṇātā nathī māṭe teo jaḍ chhe.
ahā! pāp bhāvo to achetan jaḍ chhe ja; parantu puṇya bhāvo-dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg, pañchamahāvratano rāg ne shāstra bhaṇavāno bhāv ityādi vyavahāraratnatrayanā bhāvo-paṇ achetan jaḍ chhe em vāt chhe kemake enāmān chaitanyalakṣhaṇ nathī. bhāī! koīpaṇ rāg jāṇavālāyak chhe, paṇ ādaravā lāyak nathī. ā nyāy chhe. jevun jaḍachetananun svarūp chhe ene e rīte jāṇavun e nyāy chhe.
are! ene sansār-paribhramaṇamān anantakāḷ gayo. emān anantavār eṇe nagna digambar avasthā dhārī munivrat aṅgīkār karyān. paṇ are! eṇe satyane nyāyathī samajīne kadī lakṣhamān līdhun nahi! chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-
pai nij ātamagnān binā sukh les na pāyau.”
āno artha ja e thayo ke bahāranun dravyaliṅg e kāī jainanā sādhunun vāstavik (nishchay) lakṣhaṇ nathī. aṭṭhavīs mūlaguṇ ādino shubharāg te ātmānā chaitanyalakṣhaṇathī rahit chhe. māṭe enāthī svabhāvanī prāpti thavī sambhavit nathī. bhāī! chaitanyalakṣhaṇathī shūnya evā shubharāgathī-vyavahārathī nishchayanī prāpti na thāy. vikārathī nirvikārī dashā na thāy. shodh bhāī! tārī bhūl shodh bāpu! anantavār munipaṇān līdhān toy samakit na thayun to ā vītarāganī vātane nyāyathī samajī bhūl maṭāḍī de. ā to divā jevī spaṣhṭa vāt chhe ke-
‘hun to mātra shuddha chaitanya ja chhun.’ chaitanyamān gnān ne darshan bey levā. mātra shuddha chaitanya ja chhun-em ‘ja’ kahīne samyak ekānta karyun chhe. kathañchit rāg chhun ne kathañchit chaitanya chhun em nahi, shuddha chaitanya ja chhun. juo, ā dharmī puruṣhanī draṣhṭi!
have kahe chheḥ- ‘kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇarūp kārakabhedo sattva, asattva, nityatva, anityatva, ekatva, anekatva ādi dharmabhedo ane gnān, darshan ādi guṇabhedo jo kathañchit hoy to bhale ho; parantu shuddha chaitanyamātra bhāvamān to koī bhed nathī.’
shun kīdhun? parabhāvo to mārāthī bhinna chhe ja; parantu chaitanyanī pariṇati-avasthā, enā je ṣhaṭkārako chhe e paṇ hun nathī. chetan pariṇatino kartā chetan pariṇati, chetan pariṇati pote karma, chetan pariṇatinun sādhan chetan pariṇati ityādi āvā paryāyanā abhinna chha kārakanā bhedo chhe kharā, paṇ te mārāmān nathī.
bījī vātaḥ- hun potāthī chhun, parathī nathī; hun dravye nitya chhun, avasthāe