Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 19.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 210

 

PDF/HTML Page 321 of 4199
single page version

bhāī! sukh shāmān chhe enī tane khabar nathī. shun sukh paisāmān chhe? strīnā sharīramān chhe? ābarūmān chhe? puṇya-pāpanā bhāv thāy emān chhe? emān to sukh dhūḷey (kāī) nathī. ahāhā! sukh to bhagavān ātmā je anākuḷ ānandanā rasathī bharelo chhe emān chhe. āvī nijasattāno jemane svīkār ja nathī te bhale koī puṇya kare, ethī ene puṇyanā phaḷamān svargādi (bhav) maḷe; paṇ e badhā duḥkhī chhe, chāragatimān rakhaḍanārā chhe. ahīn kahe chhe ke evā atīndriy ānandasvarūp bhagavān ātmānān draṣhṭi, gnān ane ramaṇatā karatān atīndriy nirākuḷ ānand-sukhano je svād āve chhe te svādamān samyagdarshan-gnān-chāritra traṇe samāy chhe. em samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nishchay mokṣhamārganun je traṇapaṇe pariṇaman chhe e paryāyārthikanayano viṣhay chhe.

atyāre sampradāyamān to ajainane jainapaṇun manāvī rahyā chhe. shun thāy? bhaktivāḷā em kahe chhe ke bhagavānanī bhakti karatān karatān dharma thāy, dayā pāḷanārā em kahe chhe ke paranī dayā pāḷatān pāḷatān dharma thāy, paisāvāḷā em kahe chhe ke pāñch pachās lākhanun dānamān kharcha karīe to dharma thāy. e traṇe jūṭhā chhe. dharma to vastuno svabhāv chhe. kahyun chhe ne ke वत्थु सहावो धम्मो bhagavān ātmā vastu je trikāḷ ānandaghanasvabhāvī chhe enī draṣhṭi karīne, enun gnān karīne emān ramaṇatā karavī e vastuno svabhāvarūp dharma chhe.

jene āvā dharmanī draṣhṭi thaī chhe tenī pariṇatimān vartamān paryāyadraṣhṭithī joīe to traṇapaṇun prāpta chhe ‘topaṇ shuddha dravyadraṣhṭithī je ekapaṇāthī rahit nathī thaī....’ ahāhā! shuddha dravyadraṣhṭithī ā trikāḷī ānandakand prabhu ātmāne ekapaṇun chhe e agnānīne kem bese? jyān thoḍīk anukūḷatā thāy, bahāramān pāñch pachās lākhano sanyog thāy tyān khushī khushī thaī jāy e rāṅkāne ātmā ānandakand chhe e kem bese? paṇ bhāī! ā to jinendradev trilokanāth sarvagna tīrthaṅkaradeve em kahyun chhe ke tun andaramān trikāḷī ekarūp ānandasvarūp gnāyak paramātmatattva chhe. shuddha dravyadraṣhṭithī jotān e ekapaṇun, gnāyakapaṇun kadī chhūṭayun nathī. āvo mārga kaṭhaṇ paḍe, kem ke ākho divas dhandhāmān pāpamān jāy. 7-8 kalāk ūṅghamān jāy, 10-12 kalāk dhandhāmān jāy, 2-3 kalāk khāvāmān jāy ane vakhat maḷe to koīk divas ekād kalāk sāmbhaḷavāmān jāy. tyān āvun sāmbhaḷe ke vrat karo, tap karo, upavāsādi karo, tethī tamane dharma thashe. arere! bichārānī jindagī lūṇṭāī jāy chhe. ahīn paramātmā em kahe chhe ke e vrat, tap, dayā, dān, bhakti ādinā bhāv e rāganā ane kaṣhāyanī mandatānā bhāv e duḥkhanā bhāv chhe.

jem sakkarakandamān je upar lāl pātaḷī chhāl chhe e kāḍhī nākho to bākīno ākho sakkarakand mīṭhāshano piṇḍ chhe; em ā bhagavān ātmāmān puṇya-pāpanī vr̥uttio, dayā, dān, vrat ādi vikalpo e chhāl chhe. enī pāchhaḷ juo to chaitanyamūrti bhagavān ātmā ākho atīndriy ānandano kand chhe. paṇ sharīr ane puṇya-pāpanā vikalpanun lakṣha


PDF/HTML Page 322 of 4199
single page version

chhoḍī andaramān traṇalokano nāth ānandakand bhagavān virājamān chhe tenun lakṣha karato nathī tene ā kem bese? jene ek be bīḍī pīe to chain paḍe ane to pāyakhāne dasta utare āvī to rāṅkāī chhe tene ā kem bese? jem haraṇanī nābhimān kastūrī chhe enī haraṇane khabar nathī; ene em lāge ke āvī gandh bahārathī āve chhe eṭale bahāramān rakhaḍe chhe. tem ā paramātmā andar atīndriy ānandano rasakand paḍayo chhe enī ene khabar nathī eṭale bichāro bahāramān ānand-sukh māṭe phāmphān māre chhe.

ahāhā! jene atīndriy ānandanī ek kṣhaṇamān-samyagdarshanādi anubhūtinā svādamān indranā indrāsano ane indrāṇīnā bhog saḍelān kūtarān jevān (tuchchha, phīkā) lāge tene dharmī kahīe. ākho divas rāganān chūnthaṇān karyā kare ane emān majā-māṇe e to mūḍh chhe. tene dharma kayān chhe? kadāch pāpanā pariṇām chhoḍīne jarā puṇyabhāvamān āve eṭale to jāṇe ame kāīk chhīe em mānavā lāge. lākh be lākhanun dān kare ane pattharanī taktīmān nām maḍhāve ke phalāṇānī smr̥utimān phalāṇāe dān karyun, ityādi. bhāī! āmān to dayā, dānanā pariṇāmanān paṇ kayān ṭhekāṇān chhe? kadāchit rāganī mandatāthī dān kare topaṇ e puṇyabhāv chhe, dharma nathī. e pariṇām duḥkh chhe, duḥkharūp chhe. ane ā paisāne sāchavavā ane bāyaḍī-chhokarān-parivārane poṣhavān ityādi to ekalā pāpanā pariṇām chhe, tīvra duḥkharūp chhe. ā to vītarāgano mārga, bhāī! atyāre to badhā adharmanā ḍhasaraḍā karīne em māne ke ame dharma karīe chhīe. paṇ janma- maraṇarahit bhagavān ātmānā bhān vinā māthe janma-maraṇanī ḍāṅg ūbhī chhe, bhāī! moṭā rājā hoy te marīne narake jāy ane moṭā karoḍapati ke abajopati sheṭhiyā hoy te marīne tiryañchamān avatare-kūtarīnī kūkhe galuḍiyān thāy ke bakarīne peṭe lāvarān thāy. māyā, kapaṭ ādi kriyāonā phaḷ evān ja hoy, bījun kāī na hoy.

ahāhā! vītarāgadev parameshvar ām kahe chhe, nāth! ke dravyadraṣhṭithī eṭale vastunī draṣhṭithī joīe to tenun ekapaṇun kadīy chhūṭayun nathī. ane te ek gnāyak bhagavān ātmāne-potāne ekapaṇe anubhavīne draṣhṭi gnān ane ramaṇatā kare tene paryāyadraṣhṭie traṇapaṇun prāpta chhe em jāṇavāmān āve chhe. bas āṭalī enī (sattānī) maryādā chhe. bākī e (enī sattā) nathī. dayā, dān ādi pariṇāmamān, sharīr, man ke vāṇīmān ke kuṭumbādi paramān enī sattāno ansh paṇ nathī.

have kahe chhe ke dravyadraṣhṭithī jotān je kadīy ekapaṇāthī rahit thaī nathī tathā je anant chaitanyasvarūp nirmaḷ udrayane prāpta thaī rahī chhe evī ātmajyotino ame nirantar anubhav karīe chhīe. ahāhā! avināshī gnānasvarūp e ātmajyoti nirmaḷ prakāsh vaḍe paryāyamān pragaṭ thaī rahī chhe. ame nirantar eno anubhav karīe chhīe eṭale puṇya-pāpanā


PDF/HTML Page 323 of 4199
single page version

vikalpathī haṭhī nirvikalpa ānandanī pariṇatine ame sevīe chhīe. ā anubhūti- nirvikalpa ānandanī anubhūti e dharma chhe, sākṣhāt dharma chhe. paṇ dayā, dān, pūjā ādi paramparā (dharma) chhe em nathī. paramparā dharma kahyo chhe ne? kahyo chhe, paṇ e kone lāgu paḍe? jene rāgamān dharma chhe evī mānyatā ṭaḷī gaī chhe ane ātmāno ānand chhe e dharma chhe evī draṣhṭi thaī chhe ene shubhabhāv paramparā dharma chhe em lāgu paḍe chhe; kem ke eṇe ashubh ṭāḷ‌yun chhe ane ātmānī draṣhṭi vaḍe e shubh ṭāḷashe. paṇ hajī je shubhabhāvamān dharma māne ene to paramparā lāgu paḍatī nathī, kem ke e to mithyādraṣhṭi chhe. mārga judā chhe, bāpā! bahāranā badhā ḍahāpaṇamān guñchāīne marī jāy paṇ arere! bichārāne ā antaranā ḍahāpaṇanī khabar nathī. āchāryadeve e ja kahyun chhe ke ame nirantar ātmajyotino anubhav karīe chhīe kem ke e anubhav vinā sādhya ātmānī siddhi nathī.

have kahe chhe ke-‘ām kahevāthī evo paṇ āshay jāṇavo ke je samyagdraṣhṭi puruṣh chhe te, jevo ame anubhav karīe chhīe tevo anubhav kare. samyagdraṣhṭine atīndriy ānandano kand prabhu ātmā anubhavamān āvyo chhe ane pratīti thaī chhe. tane kahe chhe ke- bāpu! tāre sādhya je siddhadashā tenī prāpti karavī hoy to anubhūtithī thashe. dhavalamān āve chhe ke निरपेक्षनयाः मिथ्याः ek nay, bījānī apekṣhā vinā mithyā chhe. eno artha e ke rāgādibhāv je chhe e vyavahāranay chhe. ene e jāṇe chhe ane enī upekṣhā karīne svanī apekṣhāmān āvī jāy chhe. bhāī! ā kāī vādavivādathī pār paḍe evun nathī. banārasīdās to kahe chhe ke “sadguru kahe sahajakā dhandhā, vādavivād kare so andhā” ā to sahajano dhandho chhe. vastu sahajānand sahaj svabhāv chhe. ātmasiddhimān āve chhe keḥ-

“pāñche uttarathī thaī, ātmā viṣhe pratīt,
thāshe mokṣhopāyanī, sahaj pratīt e rīt.”

ātmā sahaj pratītirūp svabhāvik vastu andar chhe. tenān darshan-gnān-chāritra sahajapaṇe thāy chhe-emān haṭh na hoy. āvun sahajapaṇun je samyagdraṣhṭine shraddhā-gnānamān āvyun chhe teṇe āvo anubhav karavo e ja mokṣhano mārga chhe. ātmānā sādhyanī siddhi anubhavathī thāy chhe-kahyun chhe ne keḥ-(samayasār nāṭakamān).

“anubhav chintāmani ratan, anubhav hai rasakūp,
anubhav mārag mokhakau, anubhav mokh sarūp”

ā bhāvārtha thayo.

* gāthā 17–18ḥ ṭīkā (āgaḷano ansh) uparanun pravachan *

“have, koī tarka kare ke ātmā to gnān sāthe tādātmyasvarūpe chhe, judo nathī,


PDF/HTML Page 324 of 4199
single page version

tethī gnānane nitya seve ja chhe; to pachhī tene gnānanī upāsanā karavānī shikṣhā kem āpavāmān āve chhe?” ahīn shiṣhya em kahe chhe ke ātmā ane gnān banne tatsvarūp chhe, ekarūp chhe. jem sākarane mīṭhāsh tadrūp chhe, judān nathī; jem agni svabhāvavān ane uṣhṇatā teno svabhāv-e banne ekarūp chhe, judān nathī tem ātmā svabhāvavān ane gnān teno svabhāv-e banne ekarūp chhe, judā nathī. ām gnān ane ātmā banne abhed chhe, ekarūp chhe, judā nathī. tethī ātmā sadāy gnānane seve ja chhe. to pachhī gnānane sevavo, ātmāne sevavo-em tene gnānanī upāsanā karavāno upadesh kem āpavāmān āve chhe?

tenun samādhānaḥ-‘te em nathī,’ kemake gnān ane ātmā abhed chhe evī (anubhavarūp) paryāy pragaṭ kare to sevā karī kahevāy. traṇ vāt karī chhe ne? dravya te ātmā, gnān te svabhāv ane e svabhāvanī ektā kare te sevā e paryāy. kevī gajab shailī līdhī chhe? kahe chhe-‘te em nathī. joke ātmā gnān sāthe tādātmyasvarūpe chhe topaṇ ek kṣhaṇamātra paṇ gnānane sevato nathī.’ eṭale ke gnān te ātmā em paryāyamān ektā karato nathī tethī gnānane sevato nathī. lyo ā sevā. bhagavānanī sevā mūkī daīne ā sevā te sevā chhe. bhāī, bhagavānanī sevānā bhāv e to puṇya chhe, shubhabhāv chhe (ashuddhabhāv chhe) ane ā nijaparamātmānī sevā-ekāgratā e shuddhabhāv chhe, dharma chhe. ek samayamātra paṇ gnān te ātmā evī antar anubhavadrashā eṇe karī nathī eṭale e gnānane sevato ja nathī. e to puṇya-pāp, dayā, dān, vrat, bhakti ādi rāgane seve chhe.

kartā-karma adhikār, gāthā 69-70 mān āve chhe keḥ- ‘ā ātmā, jemane tādātmyasiddha sambandh chhe evā ātmā ane gnānamān visheṣh (taphāvat, judān lakṣhaṇo) nahi hovāthī temano bhed (judāpaṇun) nahi dekhato thako, niḥshaṅk rīte gnānamān potāpaṇe varte chhe ane tyān vartato te, gnānakriyā svabhāvabhūt hovāne līdhe niṣhedhavāmān āvī nathī māṭe, jāṇe chhe-jāṇavārūp pariṇame chhe.’ juo, gnān te ātmā em gnānamān potāpaṇe varte te gnānanun-ātmānun sevan chhe. je ātmā vastu chhe tenī asti-sattā gnānasvabhāv sāthe tādātmyarūpe chhe, parantu tādātmyarūpe chhe evī draṣhṭi karīne paryāyamān enī ekāgratā karato nathī. tethī te kṣhaṇamātra paṇ ātmāne sevato nathī. ahāhā! paryāyane antarmukh vāḷīne gnān te ātmā em tadrūpasvarūpamān ekāgra thaī ene jāṇe to eṇe gnānanī sevā karī kahevāy. ā sivāy badhī rāganī sevā chhe, paṇ ātmānī sevā nathī.

ā gnānanī kriyā vinā ātmānī sevā thatī nathī. kriyā traṇ prakāre chheḥ- (1) jaḍanī kriyā-jaḍanun pariṇamavun, badalavun te. (2) vikāranī kriyā-dayā, dān, vratādinā pariṇām tathā hinsā, jūṭh, chorī ādi tathā krodhādinā pariṇām te. (3) gnānanī kriyā


PDF/HTML Page 325 of 4199
single page version

-ā je ātmā chhe te gnānasvarūp chhe em tādātmyapaṇe emān ekāgra thavun te gnānanī kriyā, dhārmik kriyā. āvī vāt chhe. ahīn kahe chhe ke ātmā ane gnān ekarūp hovā chhatān te ekarūp chhe evī eṇe paryāyamān anubhūti nathī karī. kevī shailī! ā to sarvagna vītarāgano panth, bāpu! ā kāī sādhāraṇ vāt nathī.

sarvagna parameshvar em kahe chhe ke ātmānun gnān sāthe chhe to tadrūpapaṇun ja topaṇ tadrūp chhe evī paryāyamān eṇe pratīti kayān karī chhe? shiṣhya prashnamān em to kahe chhe ke ātmā ane gnān tadrūpe ja chhe. sākar ane sākaranī mīṭhāsh tadrūpe, chhe tethī mīṭhāshane seve chhe; nathī sevato em tame kem kaho chho? sāmbhaḷ, bhāī sāmbhaḷ. sākar ane tenī mīṭhāsh chhe to tadrūpe, paṇ eno svād āve tyāre tadrūpe chhe em sāchun thayun ne? em guṇ (gnān) ane guṇī (ātmā) chhe ekarūp, paṇ paryāyamān eno svād āve tyāre enī sevanā thaī kahevāy ne?

koī kahe ke ā te vaḷī kevī vāt? jainamān to vaḷī āvī vāt hoy? āpaṇe jainamān to kandamūḷ na khāvun, rātre chovihār karavo, sāmāyik karavī, pratikramaṇ karavun, posā karavā, upavās karavā evun āve. ahīn kahe chhe ke e jainadharma ja nathī. e to rāganī-vikāranī kriyāo chhe. paryāyane antarmukh vāḷī ekāgratā karyā vinā gnān ane ātmā ekarūpe chhe evī ene pratīti na thāy tethī eṇe ātmānī-gnānanī sevā karī ja nathī. dīn-duḥkhiyānnī, daridrīonī mānavasevā karavī ke bhagavānanī sevā karavī enī to vāt ja nathī. ahīn to bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvathī bharelo chhe evun jeṇe antarmūkh thaīne paryāyamān jāṇyun eṇe ātmānī sevā karī kahevāy ane e jainadharma chhe enī vāt chhe.

chhaṭhṭhī gāthāmān ‘upāsanā’-sevānī vāt āve chhe. paradravya ane paradravyanā bhāvonun lakṣha chhoḍī ātmānā gnāyakabhāvanun sevan-upāsanā kare to ‘shuddha’ kahevāy. vikāranun lakṣha chhoḍīne em tyān nathī līdhun, paṇ je dravyakarma chhe te paradravya ane dravyakarmanā udrayarūp bhāv te paradravyanā bhāvo-enun lakṣha chhoḍīne ek gnāyakabhāv ātmāmān ekāgra thāy chhe tyāre paryāyamān ātmānī upāsanā-sevā thāy chhe. paradravyanun lakṣha chhoḍī ātmāmān līn thayo eṭale vikāranun lakṣha paṇ chhūṭī gayun em tyān līdhun chhe. e dravyanī sevā- upāsanā thāy tyāre vastu trikāḷī ‘shuddha’ chhe em khyālamān āve chhe. trikāḷī ‘shuddha’, ‘shuddha’ chhe em to sau koī kahe chhe, paṇ paryāyamān ashuddhatā chhe ene kem ṭāḷavī enī khabar na hoy eṭale e trikāḷī ‘shuddha’ chhe em jāṇyun ja nathī. ātmā je gnāyakasvabhāv shuddha chhe enī paryāyamān draṣhṭi karī antarmukh vaḷatān ene jyāre shuddhatānun vedan thāy tyāre vedanamān dravya ākhun shuddha chhe em āve ane tyāre eṇe ‘shuddha’ mānyo kahevāy.


PDF/HTML Page 326 of 4199
single page version

mārga to ā chhe. bhāī! paṇ sampradāyavāḷāne lāge ke ā te vaḷī kaī jātano mārga? navo kāḍhayo hashe? are bhāī! tane khabar nathī, bāpu! ātmā to sarvagnasvabhāvī chhe ja, paṇ kone? jeṇe antarmukh thaī emān ekāgratā karī pratītimān līdho ene. ātmā sarvagnasvabhāvī chhe enī sattāno svīkār koṇe karyo? e paryāy e taraph ḍhaḷīne ā chhe em jyāre jāṇyun tyāre te shraddhāmān āvyo. tyāre eṇe gnānanī-ātmānī sevā karī em yathārtha kahevāy.

joke ātmā gnān sāthe tadrūpe chhe topaṇ te ek kṣhaṇamātra gnānane sevato nathī, kemake puṇya-pāp, dayā, dān, ādi je vikalpa te ātmā em enī draṣhṭi paryāyamān paḍī chhe. gnānanī paryāye gulāṇṭ khāīne ā ‘gnān te ātmā’ em eṇe kadī anubhav karyo ja nathī. bījā loko āvī vāto sāmbhaḷīne rāḍo pāḍe chhe hon. bichārā! (kāyar chhe tethī kampī ūṭhe chhe) ekānta chhe, ekānta chhe em shor kare chhe. paṇ bhāī, e samyak ekānta chhe, trikāḷī gnāyakasvabhāv ā chhe em e paryāye jāṇyun tyāre samyak ekānta thayun. (samyak ekānta evā nijapadanī prāpti thaī.) bhāī! nijagharamān shuddhachaitanyaghanamān jue nahīn ane bahārathī rāḍo pāḍe; paṇ em kāī chāle?

pote vītarāgasvarūp bhagavān ātmā chhe. ā vītarāganī āgnā chhe. kaḷashaṭīkāmān āve chhe ne ke जिनवचमि रमन्ते eṭale jinavachanano kahevāno bhāv vītarāgatā chhe. jinavachananun tātparya vītarāgatā chhe. pañchāstikāy gāthā 172 mān sūtratātparya ane shāstratātparya em be vāt līdhī chhe. sūtratātparya sūtra pramāṇe chhe ane shāstratātparya vītarāgatā chhe em līdhun chhe. chārey anuyogonun tātparya vītarāgatā batāvyun chhe. have vītarāgatā kayāre pragaṭe? svano āshray laīne parano āshray chhoḍe tyāre. jinavachanamān shuddhadravyārthikanaye ek shuddhātmāne upādey kahyo chhe. eno artha e ke vītarāgabhāv kem pragaṭ thāy eno upadesh āpyo chhe. paranī apekṣhā chhoḍī ek shuddha jīvavasturūp svamān jāy tyāre vītarāgatā thāy. samajāṇun kāī? ā to paramātmāno gahan mārga, bhāī! andarathī ukel karyā vinā bahārathī vādavivād kare ke ām chhe ne tem chhe emān kāī vaḷe nahi.

have kem sevato nathī enun kāraṇ āpatān kahe chhe keḥ-‘kāraṇ ke svayambuddhatva (pote potānī meḷe jāṇavun te) athavā bodhitabuddhatva (bījānā jaṇāvavāthī jāṇavun te)-e kāraṇapūrvak gnānanī utpatti thāy chhe.’ svayambuddhatva eṭale hun shuddha gnānaghan chaitanyasvarūpī ātmā chhun em svayam potānī meḷe sva taraph jhūkāv thatān jāṇe te. ane bodhitabuddhatva eṭale bījā koī dharmātmā gnānīnā jaṇāvavāthī jāṇe te. samakti be prakāre thāy chhe em āve chhe ne? निर्सगात् अधिगमात् वा dharmātmā gnānī ene kahe ke-bhāī tārī puñjī moṭī. shuddha ātmatattva e tārī puñjī-nidhān chhe; tyān jo ne. jemān tun nathī tyān tun


PDF/HTML Page 327 of 4199
single page version

jue chhe, paṇ jyān tun ākho chhe tene jo ne. tyān pachhī ene dravyadraṣhṭi thatān potāne jāṇe te bodhitabuddhatva chhe. ām svayambuddhatva ane bodhitabuddhatva-e kāraṇapūrvak gnānanī utpatti thāy chhe. kān to kāḷalabdhi āve tyāre pote ja jāṇī le athavā koī upadesh denār maḷe tyāre jāṇe-jem sūtelo puruṣh kān to pote ja jāge athavā to koī jagāḍe tyāre jāge.

paryāyamān potānī meḷe ja gnān te ātmā evā gnānanī utpatti thāy te svayam buddhatva athavā kāḷalabdhi āve tyāre thāy e be ek ja vāt chhe. kāḷalabdhi eṭale shun? je paryāyamān-kāḷamān nirmaḷ samyakdashā thāy te kāḷalabdhi. paṇ enun gnān sāchun kone thāy? je gnāyakasvabhāvanī pratīti ane anubhav kare ene paryāyamān ā kāḷ pākayo em sāchun gnān thāy. (parakāḷ sāme jovāthī kāḷalabdhi na thāy.)

sampradāyamān em kahetān ke kevaḷagnānīe dīṭhun hashe te divase (samakit ādi) thashe, āpaṇe shun puruṣhārtha karīe? parantu ek samayamān traṇakāḷ traṇalokane jāṇe evā kevaḷagnānanī asti jagatamān chhe eno svīkār karyā vinā dīṭhun, jāṇyun em koṇe nakkī karyun? kevaḷagnānanī sattā jagatamān hovāpaṇe chhe eno nirṇay thayā vinā je kevaḷīe dīṭhun te thāy e kayānthī āvyun? e sarvagna bhagavān kevā chhe, kevaḍā chhe ityādi shraddhānamān bese ene ja ‘kevaḷīe dīṭhun em thāy chhe’ no sācho nirṇay hoy chhe. (kevaḷīno nirṇay arthāt kevaḷagnān paryāyano nirṇay pūrṇa kevaḷagnān svarūp ātmānī sanmukh thayā vinā thaī shakto nathī. ām je svabhāv sanmukh thaī kevaḷagnānano nirṇay kare chhe, teno moh avashya nāsh pāme chhe. ane samyakdarshan thāy chhe.)

pravachanasār gāthā 80 mān kahyun chhe keḥ-

‘‘जो जाणदि अरहंतं दव्वत्तगुणत्तपज्जयत्तेहिं।
सो जाणदि अप्पाणं मोहो खलु जादि तस्स लयं।। ’’

jeṇe arihantanī ek samayanī paryāyamān kevaḷagnān chhe em svabhāv sanmukh thaī nirṇay karyo teṇe kevaḷagnānano svīkār karyo kahevāy. kevaḷagnān je ek samayanī paryāy chhe ene je jāṇe ene bhav rahī shake nahin. te divas san. 1972 mān ā bhāv āvyo hato. tyāre pravachanasār vāñchyun na hatun.

kevaḷagnān ek samayamān ek guṇanī (gnānaguṇanī) paryāy jenī mudta ek samay te traṇ kāḷ jāṇe! ahāhā! svayambhūstotramān svāmī samantabhadrāchārye kahyun chhe ke-he nāth!


PDF/HTML Page 328 of 4199
single page version

āp sarvagna chho em ame nirṇay karyo chhe; kem ke āpanī sarvagnanī paryāyamān bhūt- vartamān-bhāvi paryāyo sahit tathā ek samayano kāḷ ane jagatanā anantā dravyone ek samayamān utpād-vyay-dhrauvya sahit āpe jāṇyā, ek samayamān traṇano nirṇay karyo. kāḷ traṇ, anantā dravyo traṇ (utpād-vyay-dhrauvya) sahit ane samay ekamān (ek samayamān) āpe jāṇyān. ām ek samayamān traṇ, sarvagna sivāy koī kahī shake nahi tethī āp sarvagna chho em ame nishchay karyo chhe. ā rīte kevaḷagnānano svīkār karyo kahevāy.

have pharīthī shiṣhya pūchhe chhe ke gnānanī utpatti svayambuddhatvathī eṭale pote potāthī ātmāmān gnān ane ānandanī jāgr̥uti kare athavā bodhitabuddhatvathī eṭale bījo koī samajāvavāvāḷo maḷe tyāre samaje-‘jo ām chhe to jāṇavānā kāraṇ pahelān shun ātmā agnānī ja chhe kem ke tene sadāy apratibuddhapaṇun chhe?’ shiṣhyano prashna em chhe ke bhagavān ātmā gnātā-draṣhṭā chhe evun bhān haju thayun nathī to pahelānthī e agnānī chhe, apratibuddha chhe? ātmā to gnānasvarūpī chhe, jāṇavānā svabhāvavāḷo gnānavāḷo to chhe, to pachhī ene agnānī kem kahevāy?

uttaraḥ–e vāt em ja chhe, te agnānī ja chhe. kem ke eṇe ātmā gnātā-draṣhṭā chhe evo anubhav kadī karyo nathī. ahāhā! vastu trikāḷī gnānasvabhāvī hovā chhatān ‘gnān te ātmā’ evo anubhav karyo nathī tyānsudhī te agnānī ane mūḍh chhe. chāhe te dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi lākh-karoḍ-anantavār kare topaṇ agnānī ja chhe, kem ke e to shubharāg chhe, dharma nathī.

dharma to vastunā svabhāvane kahe chhe. kahyun chhe ne ke-वत्थु सहावो धम्मो vastuno svabhāv te dharma. vastu je ātmā chhe temān anantaguṇo (dharmo) rahelā chhe, vaselā chhe. tethī tene vastu kahe chhe. gommaṭasāramān āve chhe ke jemān anant guṇ vasyā-rahelā chhe tene vastu kahe chhe. ahāhā! gnān, ānand, shānti, vītarāgatā, svachchhatā, ishvaratā ityādi anantaguṇ vastumān vaselā chhe evī antaradraṣhṭipūrvak svīkār, shraddhā-pratīti karīne, anant-guṇasampanna bhagavān ātmā chhe tenī taraphanā jhūkāvathī-svabhāvasanmukhatāthī ekatā thavī tenun nām dharma chhe. bākī badhī vāto chhe, bhāī!

jyāre e gnānasvarūp bhagavān ātmā pote potāthī andaramān ekāgra thāy athavā koī samajāvavāvāḷo maḷe tenāthī andar ekāgra thāy tyāre e gnānī thāy chhe. shiṣhya


PDF/HTML Page 329 of 4199
single page version

pūchhe chhe ke e gnānī thayā pahelān agnānī hato? to kahe chhe hā, e agnānī ja hato. bhale pachhī e digambar sādhu hoy, hajāro rāṇīono tyāgī hoy ke bāḷabrahmachārī hoy; jyānsudhī ātmānā gnānanī ektārūp dharma na karyo tyānsudhī agnānī ja chhe.

vaḷī pharī pūchhe chhe ke ā ātmā keṭalā vakhat sudhī (kayān sudhī) apratibuddha chhe te kaho, tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-

[pravachan nambar pa8 thī 61 * tārīkh ra7-1-76 thī 30-1-76]






PDF/HTML Page 330 of 4199
single page version

vaḷī pharī pūchhe chhe ke ā ātmā keṭalā vakhat sudhī (kayān sudhī) apratibuddha chhe te kaho. tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-

कम्मे णोकम्मम्हि य अहमिदि अहकं च कम्म णोकम्मं। जा एसा खलु बुद्धी अप्पडिबुद्धो हवदि ताव।। १९ ।।


कर्मणि नोकर्मणि चाहमित्यहकं च कर्म नोकर्म।
यावदेषा खलु बुद्धिरप्रतिबुद्धो भवति तावत्।। १९ ।।

nokarma–karme ‘hun’, hummān vaḷī ‘karma ne nokarma chhe’,
–e buddhi jyān lagī jīvanī, agnānī tyān lagī te rahe. 19.

gāthārthaḥ– [यावत्] jyān sudhī ā ātmāne [कर्मणि] gnānāvaraṇādi dravyakarma, bhāvakarma [च] ane [नोकर्मणि] sharīr ādi nokarmamān [अहं] ‘ā hun chhun’ [च] ane [अहकं कर्म नोकर्म इति] hummān (-ātmāmān) ‘ā karma-nokarma chhe’- [एषा खलु बुद्धिः] evī buddhi chhe, [तावत्] tyān sudhī [अप्रतिबुद्धः] ā ātmā apratibuddha [भवति] chhe.

ṭīkāḥ– jevī rīte sparsha, ras, gandh, varṇa ādi bhāvomān tathā pahoḷun taḷiyun, peṭāḷ ādinā ākāre pariṇat thayel pudgalanā skandhomān ‘ā ghaḍo chhe’ em, ane ghaḍāmān ‘ā sparsha, ras, gandh, varṇa ādi bhāvo tathā pahoḷun taḷiyun, peṭāḷ ādinā ākāre pariṇat pudgal-skandho chhe’ em vastunā abhedathī anubhūti thāy chhe, tevī rīte karma-moh ādi antaraṅg pariṇāmo tathā nokarma-sharīr ādi bāhr̥uā vastuo-ke jeo (badhān) pudgalanā pariṇām chhe ane ātmāno tiraskār karanārā chhe-temanāmān ‘ā hun chhun’ em ane ātmāmān ‘ā karma-moh ādi antaraṅg tathā nokarma-sharīr ādi bahiraṅg, ātma-tiraskārī (ātmāno tiraskār karanārā) pudgal-pariṇāmo chhe’ em vastunā abhedathī jyān sudhī anubhūti chhe tyān sudhī ātmā apratibuddha chhe; ane jyāre koī vakhate, jem rūpī darpaṇanī sva-paranā ākārano


PDF/HTML Page 331 of 4199
single page version

(मालिनी)
कथमपि हि लभन्ते भेदविज्ञानमूला–
मचलितमनुभूतिं ये स्वतो वान्यतो वा।
प्रतिफलननिमग्नानन्तभावस्वभावै–
र्मुकुरवदविकाराः सन्ततं स्युस्त एव।। २१ ।।

__________________________________________________ pratibhās karanārī svachchhatā ja chhe ane uṣhṇatā tathā jvāḷā agninī chhe tevī rīte arūpī ātmānī to potāne ne parane jāṇanārī gnātr̥utā (gnātāpaṇun) ja chhe ane karma tathā nokarma pudgalanān chhe em potāthī ja athavā paranā upadeshathī jenun mūḷ bhedavignān chhe evī anubhūti utpanna thashe tyāre ja (ātmā) pratibuddha thashe.

bhāvārthaḥ– jem sparshādimān pudgalano ane pudgalamān sparshādino anubhav thāy chhe arthāt banne ekarūp anubhavāy chhe, tem jyān sudhī ātmāne, karma-nokarmamān ātmānī ane ātmāmān karma-nokarmanī bhrānti thāy chhe arthāt banne ekarūp bhāse chhe, tyān sudhī to te apratibuddha chhe; ane jyāre te em jāṇe ke ātmā to gnātā ja chhe ane karma-nokarma pudgalanān ja chhe tyāre ja te pratibuddha thāy chhe. jem arīsāmān agninī jvāḷā dekhāy tyān em jaṇāy chhe ke “jvāḷā to agnimān ja chhe, arīsāmān nathī peṭhī, arīsāmān dekhāī rahī chhe te arīsānī svachchhatā ja chhe”; te pramāṇe “karma-nokarma potānā ātmāmān nathī peṭhān; ātmānī gnān-svachchhatā evī ja chhe ke jemān gneyanun pratibimb dekhāy; e rīte karma-nokarma gney chhe te pratibhāse chhe”-evo bhedagnānarūp anubhav ātmāne kān to svayamev thāy athavā upadeshathī thāy tyāre ja te pratibuddha thāy chhe.

have, ā ja arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [ये] je puruṣho [स्वतः वा अन्यतः वा] potāthī ja athavā paranā upadeshathī [कथम् अपि हि] koī paṇ prakāre [भेदविज्ञानमूलाम्] bhedavignān jenun mūḷ utpattikāraṇ chhe evī [अचलितम्] avichaḷ (nishchaḷ) [अनुभूतिम्] potānā ātmānī anubhūtine [लभन्ते] pāme chhe, [ते एव] te ja puruṣho [मुकुरवत्] darpaṇanī jem [प्रतिफलन–निमग्न–अनन्त–भाव–स्वभावैः] potāmān pratibimbit thayelā anant bhāvonā svabhāvothī [सन्ततं] nirantar [अविकाराः] vikārarahit [स्युः] hoy chhe, - gnānamān je gneyonā ākār pratibhāse chhe temanāthī rāgādi vikārane prāpta thatā nathī. ra1.


PDF/HTML Page 332 of 4199
single page version

upodghātaḥ–

have shiṣhyano prashna chhe ke-ātmā keṭalā vakhat sudhī apratibuddha rahe chhe? mahārāj! āp ā ātmāne anādithī apratibuddha kaho chho. teṇe anantavār dayā, vrat, tap, brahmacharya, ādi pāḷ‌yān topaṇ ātmānun sevan karyun nathī em kaho chho to have te kayān sudhī apratibuddha raheshe te kaho. tenā uttararūpe gāthāsūtra kahe chheḥ-

* gāthā 19ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

amr̥utachandrāchārya draṣhṭānt āpe chheḥ-jevī rīte sparsha, ras, gandh, varṇa ādi bhāvomān tathā pahoḷun taḷiyun, peṭāḷ ādinā ākāre pariṇat thayel pudgal skandhomān, ā ghaḍo chhe’ em, ane ghaḍāmān ‘ā sparsha, ras, gandh, varṇa ādi bhāvo tathā pahoḷun taḷīyun, peṭāḷ ādinā ākāre pariṇat pudgal skandho chhe’ em vastunā abhedathī anubhūti thāy chhe; ā draṣhṭānt thayun. tevī rīte karma-moh-shubhāshubharāg ādi antaraṅg pariṇāmo tathā nokarma-sharīrādi bāhya vastuo-e badhān pudgalanān pariṇām chhe. jem sparsha, ras, gandh, varṇamān ghaḍo chhe ane ghaḍāmān sparsha, ras, gandh, varṇa chhe em puṇya- pāpanā antaraṅg pariṇām bhāvakarma ane jaḍakarma tathā nokarma-sharīr, man, vāṇī ādi bahiraṅg pudgal pariṇāmo chhe. ahāhā! andaramān dayā, dān, vrat, bhakti ādi je rāgabhāv thāy te bāhya vastu chhe, kem ke jem ātmāmān gnān ane ānand svabhāv chhe tem puṇya-pāpanā bhāv teno svabhāv nathī. e ātmā nathī.

bhagavān ātmāmān antaraṅgamān je puṇya-pāp dekhāy chhe te, jaḍ karma tathā sharīrādi nokarma-e traṇey pudgalapariṇāmo ātmāno tiraskār karanārā chhe. juo, shubh-ashubhabhāvane pudgalapariṇām kahyā kemake te ātmāno anādar karavāvāḷā chhe. jeo rāganī ruchivāḷā chhe teo ātmāno anādar kare chhe. rāgabhāv ja ātmāno anādar karavāvāḷo chhe.

puṇya-pāparūp bhāvakarma, jaḍ dravyakarma ane sharīrādi nokarma e traṇey pudgalanī jāt chhe; bhagavān ātmā gnānanī jāt chhe. puṇya-pāpanā bhāvamān gnānanā anshano abhāv chhe. e traṇey pudgalapariṇāmono chaitanyabhāvamān abhāv chhe. e traṇey bhagavān ātmānā pariṇām nathī, kemake bhagavān ātmā gnānasvabhāvī vastu hovāthī enā pariṇām gnānarūp hoy; jyāre ā traṇeyamān chaitanyanā anshano abhāv chhe. vyavahāraratnatray e shubharāg chhe, e pudgalanā pariṇām chhe kemake e (rāg) chaitanyathī khālī chhe. āvī vāt bahu bhāre, bhāī. lokone to evun lāge ke ā sonagaḍhavāḷāoe ‘nishchayathī dharma’ e navo shodhyo. sahelo saṭ laīne beṭhā chhe. vrat ane tapamān duḥkh paḍe, kaṣhṭa paḍe eṭale sahelo dharma kāḍhayo. bas ātmā jāṇo, ātmā jāṇo-e dharma. are bhagavān! tun sāmbhaḷ to kharo. prabhu! tun ātmā chaitanyachamatkār vastu chhe. e chaitanyachamatkāramān ekāgra thavun enun nām dharma


PDF/HTML Page 333 of 4199
single page version

chhe. e chaitanyachamatkārane chhoḍī je dayā, dān, vratādi chhe te achetan chhe. te gnānasvarūp chaitanyanī jāt nathī. sīdhī sādī bhāṣhā chhe. vastu āvī chhe, bhāī.

ghaḍānā draṣhṭānte-e puṇya-pāp ādi bhāvakarma, ane dravyakarma tathā sharīr, man, vāṇī ādi nokarma e traṇemān ātmā chhe ane e traṇey chīj ātmāmān chhe evī jenī mānyatā chhe te mithyādraṣhṭi agnānī-apratibuddha chhe. parasattānun potāmān hovāpaṇun mānavun e mithyātvabhāv chhe. koī kahe ke vyavahārathī (dharma) thāy. paṇ bhāī, vyavahār e shubharāganī kriyā chhe ane shubharāg chhe e achetan chhe, pudgalapariṇām chhe. chetan ātmā achetan pudgalapariṇāmamān chhe ane pudgalapariṇām ātmāmān chhe evī mānyatā agnānīnī chhe. bhale ne nagna sādhu kem na hoy, ‘rāganā pariṇāmamān hun chhun ane mārāmān rāganā pariṇām chhe’-evī mānyatā jo tene hoy to te agnānī chhe, apratibuddha chhe. ahāhā! karma-moh ādi antaraṅg pariṇām eṭale moh-rāg-dveṣhādi bhāvakarma ane jaḍ karma tathā nokarma-sharīrādi-e badhī bāhya vastuo chhe. ā bāhya vastumān hun chhun ane bāhya vastu mārāmān chhe em mānanār bahirātmā-mithyādraṣhṭi chhe. aho! āchāryadeve satne samajāvanārī mīṭhī ane madhur ṭīkā karī chhe.

bhagavān! bahirātmā kone kahīe ane antarātmā kone kahīe? ke je andar rāganī kriyānā puṇya-pāparūp, dayā, dān, bhakti, vrat ādirūp bhāv thāy chhe te pudgal-pariṇām chhe ane bāhya chhe. temān hun chhun ane tethī mane lābh chhe em mānanār bahirātmā chhe. bahu ākarun paḍe. pelā bhaktivāḷā em kahe ke bhakti karo, em karatān karatān dharma thashe; ā dayā pāḷavāvāḷā em kahe ke paranī dayā pāḷo, tethī dharma thashe ane sharīranā baḷiyā hoy te em kahe upavāsādi tap karo, em karavāthī dharma thashe. ā traṇe mandarāganī kriyā chhe. ā mandarāganī kriyāthī lābh mānanārā rāganī ruchivāḷā bahirātmā chhe, agnānī chhe.

ahāhā! ahīn to dāṇḍī pīṭīne kahevāy chhe ke bhagavān jinendradevano kahelo dharma e alaukik chīj chhe. evī chīj bīje kayāny nathī. paṇ enā gharamān (digambar jainamān) jeṇe janma līdho chhe ene ya khabar nathī. ahīn traṇ vāt kahe chheḥ-puṇya- pāparūpabhāv e bhāvakarma, gnānāvaraṇādi jaḍ karma ane sharīrādi nokarma e traṇey pudgalapariṇām chhe, ek vāt. e ātmānā tiraskār karavāvāḷā chhe e bījī vāt ane ām hovā chhatān temān hun chhun ane e pariṇām mārāmān chhe em vastunā abhedathī jyān sudhī anubhūti chhe tyān sudhī ātmā apratibuddha chhe, mithyādraṣhṭi chhe. shun kahe chhe? shubharāg ādi pudgal-pariṇām chhe. e jīvasvabhāvamān to nathī paṇ jīvano tiraskār karavāvāḷā chhe. tethī puṇyabhāv ādi bhāvakarma tathā sharīr, man, vāṇī, strī, kuṭumb, parivār ādi nokarmano


PDF/HTML Page 334 of 4199
single page version

prem ādar karīsh vā tethī potāne lābh chhe em mānīsh to bhagavān ātmāno anādar thashe. ā traṇeyamān abhedapaṇe anubhūti e to mithyādarshan chhe, agnān chhe.

prashnaḥ–anubhūti chhe topaṇ agnānī?

uttaraḥ–e anubhūti chhe emān shun? e to jaḍanī anubhūti chhe. (agnān chhe) ene anubhūti kahetā ja nathī. anubhūti eṭale anubhavavun, thavun. svane anusarīne thavun, pariṇamavun. eṭale potānā darshan-gnān-chāritrarūp svabhāvane anusarīne thavun-pariṇamavun tene ātmānī anubhūti kahe chhe. parantu jaḍane, rāgane anusarīne thavun-pariṇamavun e ātmānī anubhūti nathī. pahelān bījī gāthāmān ā āvī gayun chhe.

āhāhā! shun kahyun? jaḍakarma ane sharīrādi nokarma e to pudgalapariṇām chhe ja. paṇ ā ātmā je ek gnāyakabhāv gnātādraṣhṭā chaitanyachamatkār vastu chhe temān thatā kṣhaṇik puṇya-pāpanā je bhāv te paṇ pudgalapariṇām chhe, achetan chhe. e chaitanyachamatkār gnāyak-bhāvarūp ātmā ek vastu ane puṇya-pāpanā bhāv e bījī vastu. ā be vastu bhinna hovā chhatān draṣhṭimān jyānsudhī bannemān ekapaṇānī abhedabuddhi chhe tyānsudhī ātmā apratibuddha-agnānī chhe, pachhī bhale lākho shāstro bhaṇyo hoy.

ahīn koī kahe ke āmān jarā ḍhīlun karo. thoḍo rāgathī lābh thāy ane thoḍo rāgathī lābh na thāy em syādvād karo. to āpaṇe badhā ek thaī jaīe. paṇ bhāī, āmān ḍhīlun mūkavāno prashna ja kayān chhe? trilokīnāth bhagavān ane santo jāher kare chhe ke tun chaitanyachamatkārī vastu chhe. tārāmān chaitanyachamatkāranī īshvaratā bharelī chhe. evā nij ātmasvarūpane dayā, dān, vrat, bhakti ādi shubhabhāvarūp jāṇe ane māne, e shubhabhāvo mārā chhe ane ethī mane lābh (dharma) thashe em māne to mithyādraṣhṭi, agnānī chhe, mūḍh chhe, jain nathī.

navā māṇasane jarā ākarun lāge. pahelān sāmbhaḷ‌yun hoy ne ke vrat, tap, jātrā ādi karo eṭale dharma thaī jashe. paṇ koīnī jātrā, bhāī? bahāranī ke andaranī? tīrthe jāo paṇ kayun tīrtha? ātmānī andar ke ātmānī bahār? kāī khabar na maḷe bichārāne. bhagavān ātmā svayam tīrtharūpe-devarūpe chhe. e paramānandasvabhāvavāḷun dravya chhe. temān andar jātrā kare-andar jāy e dharma chhe. bahāranī jātrā e to rāganī kriyā chhe. e rāgakriyā je ātmāno tiraskār karavāvāḷī chhe enāthī lābh thashe evī mānyatā to apratibuddha-ajainanī chhe. bhāī! vrat, tap ādi shubhabhāv e to pudgalanā pariṇām chhe, achetan chhe. je bhāve tīrthaṅkar gotra bandhāy e bhāv pudgalapariṇām chhe, achetan chhe. emān chaitanyanī jāt nathī. tethī e shubharāgādi bhāvakarma, dravyakarma tathā sharīrādi nokarma e bāhya vastuo sāthe jyānsudhī ekapaṇānī abhedapaṇe anubhūti chhe tyānsudhī te apratibuddha chhe, bahirātmā


PDF/HTML Page 335 of 4199
single page version

chhe. tathā e traṇey pudgalapariṇāmo bāhya chīj hovāthī mārā-potānāmān nathī em mānī je potāno darshan-gnān-chāritrasvabhāvarūp ek gnāyakabhāv ātmā chhe tevī shraddhā karī tenī sāthe ja ekapaṇānī nirmaḷ gnān, ānandanī anubhūti kare te antarātmā chhe. potānā darshan-gnān-chāritra ādinī pūrṇadashā pragaṭ thavī e paramātmā chhe. ā bahirātmā, antarātmā ane paramātmānī vyākhyā chhe.

pahelān ghaḍānun draṣhṭānt āpyun. have darpaṇanun draṣhṭānt āpīne samajāve chhe. ‘jem rūpī darpaṇanī sva-paranā ākārano pratibhās karanārī svachchhatā ja chhe ane uṣhṇatā tathā jvāḷā agninī chhe....shun kahe chhe? jyāre darpaṇanī sāme agni hoy tyāre darpaṇamān je pratibimb (agni jevo ākār) dekhāy chhe te darpaṇanī svachchhatānī paryāy chhe, paṇ agninī paryāy nathī. je bahāramān jvāḷā ane uṣhṇatā chhe te agninān chhe. parantu darpaṇamān je pratibimb dekhāy chhe te to darpaṇanī sva-paranā ākārano-svarūpano pratibhās karanārī svachchhatā ja chhe. ‘tevī rīte arūpī ātmānī to potāne ne parane jāṇanārī gnātr̥utā (gnātāpaṇun) ja chhe ane karma tathā nokarma pudgalanān chhe.’ shun kahe chhe? rāg-dayā, dān, puṇya-pāp ādi je vikalpa enā ākāre eṭale gneyākāre gnān thayun e to gnānanī paryāy chhe, paṇ rāganī nathī. jem agninī paryāy agnimān rahī, paṇ teno ākār (pratibimb) je arīsāmān dekhāy chhe te agninī paryāy nathī paṇ e to arīsānī svachchhatānī ākr̥utinī paryāy chhe, tem bhagavān ātmā gnānasvarūp chhe e gneyākār svanun gnān kare chhe ane dayā, dān, vrat, ādi vikalpanun gnān kare chhe. e paranun gnān thāy chhe e potānī paryāyamān thāy chhe. e paranun gnān paramān to thatun nathī, paṇ parane līdhe paṇ thatun nathī. potānā gnānanī svachchhatva shaktine līdhe thāy chhe.

svanun gnān thavun ane par-rāganun gnān thavun e to potānī gnānanī pariṇatino sva-paraprakāshak svabhāv chhe. rāg chhe to rāganun gnān thayun em nathī. parantu te samaye potānī gnānanī paryāy svayam rāganā gneyākārarūpe pariṇamatī thakī gnānākārarūp thaī chhe. te potāthī thaī chhe, potāmān thaī chhe, parathī (gneyathī) nahīn. arūpī ātmāne to potāne ane paranī jāṇavāvāḷī gnātr̥utā chhe. e gnātr̥utā potānī chhe, potāthī sahaj chhe, rāgathī nahi ane rāganī paṇ nahīn. e rāg chhe to gnātr̥utā (jāṇapaṇun) chhe em nathī. vastunun sahajasvarūp ja āvun chhe. aho! āchāryadeve mīṭhī, madhurī bhāṣhāmān vastu bhinna pāḍīne batāvī chhe. emān ṭhar to tārun kalyāṇ thashe.

jem rūpī darpaṇanī svachchhatāmān sva-parano pratibhās karavānī potānī shakti chhe tem gnānanī paryāyamān potānun gnān thavun ane par evā vyavahāraratnatrayanun gnān thavun-e svaparanun jāṇavārūp pariṇaman thavun e potānī shaktinā kāraṇe chhe, paṇ rāganā (vyavahāraratnatrayanā) kāraṇe nahi ane rāgamān paṇ nahi. 12 mī gāthamān āve chhe


PDF/HTML Page 336 of 4199
single page version

ne ke te kāḷe vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe. (व्यवहारनयो परिज्ञायम नस्तदात्वे प्रयोजनवान्’) enun spaṣhṭīkaraṇ chhe. potānī gnānanī paryāy potāne jāṇe chhe ane rāgane jāṇe chhe. rāg chhe to jāṇe chhe em nathī, paṇ te kāḷe potānī gnānaparyāy ja evī sva-paraprakāshak pragaṭ thāy chhe. āvo mārga, bhāī. have ā vāṇiyāne vepār karavo, bāyaḍī-chhokarānnun karavun ke āvun sāmbhaḷavā besavun? dhūḷamāny vepārādi karato nathī; e to rāg ane dveṣh kare chhe shun vepār karī shake chhe? paranī kriyā karī shake chhe? nā. e (par) to jaḍ chhe.

ghaḍānun draṣhṭānt pahelān daīne have darpaṇanun draṣhṭānt āpyun. ghaḍānā draṣhṭāntamān to jem varṇa, gandh, ras, sparshamān ghaḍo chhe ane ghaḍāmān varṇa, gandh, ras, sparsha chhe tem puṇya- pāpamān hun chhun ane mārāmān e chhe evī anubhūti e agnān chhe em kahyun. āmān kahe chhe ke lokālok chhe to kevaḷagnānanī paryāy chhe em nathī. gnānanī svaparaprakāshak pariṇati e potānī potānā svabhāvathī thāy chhe, lokālokathī nahīn. sva-parano pratibhās thavo e potānun sahaj sāmarthya chhe. par chhe to parano prakāsh thāy chhe em nathī. ātmānī to svaparane jāṇanārī gnātr̥utā chhe ane karma ane nokarma pudgalanān ja chhe em jaṇāy chhe. rāgādi karma ane sharīrādi nokarma pudgalanān chhe em potāthī jāṇe athavā paranā upadeshathī. jenun mūḷ bhedavignān chhe-eṭale rāgathī ane sharīrādi parathī bhinna paḍavun e jenā mūḷamān chhe-evī anubhūti utpanna thashe tyāre ja ātmā pratibuddha thashe.

* kaḷash 19ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

jem sparshādimān pudgalano ane pudgalamān sparshādino anubhav thāy chhe arthāt banne (ghaḍānā draṣhṭāntanī jem) ekarūp anubhavāy chhe tem jyānsudhī ātmāne karma-jaḍ karma ane antaraṅg rāgādi bhāvakarma ane nokarma-sharīr, man, vāṇī ityādimān ātmānī ane ātmāmān karma-nokarmanī bhrānti thāy chhe tyānsudhī te apratibuddha chhe.

bhagavān ānandasvarūp gnāyak ātmā chhe. ene ā rāg te hun chhun ane e rāg mārāmān chhe evī bhrānti chhe tyānsudhī e mithyādraṣhṭi chhe. have keṭalāk kahe chhe ke vyavahār - rāg karatān karatān ātmānī anubhūti-nishchay thāy, paṇ em nathī. e rāg to vikalparūp chhe. ane ātmā to nirvikalparūp ānandakand chhe. ātmā to shuddha pavitra ānandaghan gnāyakarūp chhe. ane vyavahāranā shubhabhāv to jaḍasvabhāvī, ashuddha, apavitra ane duḥkharūp chhe. tethī ātmā te rāg chhe ane rāg te ātmāmān chhe evī ekapaṇānī mānyatā bhram chhe. jyānsudhī banne ekarūp bhāse tyānsudhī te agnānī-apratibuddha chhe. puṇya-pāpanā bhāv svarūpamān to nathī, e to svarūpano tiraskār karavāvāḷā-anādar karavāvāḷā chhe. ām chhe topaṇ e potāpaṇe ekarūp bhāse e agnān chhe.


PDF/HTML Page 337 of 4199
single page version

have jyāre te em jāṇe chhe ke ātmā to gnātā ja chhe ane karma-nokarma pudgalanān ja chhe tyāre ja te pratibuddha thāy chhe. shun kahyun? ke ā jāṇanār, jāṇanār chhe te ja ātmā chhe. je ā jāṇe chhe te ja ātmā chhe. ane par taraphanā lakṣhe utpanna thaelān rāgādi bhāvakarma ane sharīr, man, vāṇī ityādi nokarma e pudgalanā ja chhe. juo, ā paisā, bāyaḍī, chhokarān, vepārandhadho e to bahu dūr rahī gayā. e to badhī pudgalanī paryāyanī ja jāt chhe. ahīn to dayā, dān, vratādi vikalpa ūṭhe e paṇ pudgalanā ja chhe em vāt chhe. e chaitanya-gnāyakanī sattāmān-gnāyakanā hovāpaṇāmān e rāganī sattā nathī ane rāganī sattāmān bhagavān gnāyakanī sattā nathī. em sharīranī sattāmān ātmānī sattā nathī ane ātmānā hovāpaṇāmān sharīranī sattā nathī. bhagavānanī bhakti thāy, vrat ane tapano vikalpa āve upavās karun, brahmacharyapāḷun evo shubharāg āve e badhā shubharāganī sattāmān chaitanyasvarūp ātmā nathī ane chaitanyasvarūp ātmāmān e shubharāganī sattā nathī. āvun jyāre bhedagnān thāy tyāre te pratibuddha thāy chhe. lyo, ām rāgādithī bhed karī gnāyakamān ekapaṇe ekāgratā kare tyāre pratibuddha thāy chhe.

jem arīsāmān agninī jvāḷā dekhāy tyān em jaṇāy chhe ke-jvāḷā to agnimān ja chhe; arīsāmān nathī peṭhī. arīsāmān dekhāī rahī chhe te arīsānī svachchhatā ja chhe. shun kahe chhe? temān je agninī jvāḷā (pratibimb) dekhāy chhe te jvāḷā agninī nathī ane agnithī paṇ nathī. e to arīsānī svachchhatānī dashā chhe. e (e arīsānā svabhāvane kāraṇe chhe) arīsānī svachchhatāno svabhāv ja evo chhe ke te potānī svachchhatāne batāve ane sāme chīj chhe eno je potāmān pratibhās thāy ene paṇ batāve. kharekhar arīsāmān je dekhāy chhe e jvāḷā nathī paṇ e to arīsānī svachchhatā chhe. sāme baraph hoy ane pīgaḷato jāy e arīsāmān dekhāy chhe. e baraphane laīne nathī ke baraph emān chhe em paṇ nathī. tyān to arīsānī svachchhatānun ja astitva chhe, baraphanun nathī. tem jenī sattāmān-hovāpaṇāmān ānand ane gnān bharyun chhe temān rāganun je gnān thāy e gnān enī potānī sattāmān chhe, paṇ rāg enī sattāmān nathī. bhagavān ātmā gnāyakajyoti chaitanyaarīso chhe. emān shubhāshubhabhāvanī vr̥uttio je chhe teno pratibhās-gnān thāy, e gnānanun astitva to potāmān chhe, paṇ shubhāshubhabhāvanī vr̥uttionun astitva ātmāmān nathī. e gnānamān e (shubhāshubhabhāvanī vr̥uttio) jaṇāy ane ātmā jaṇāy, paṇ parane (shubhāshubhabhāvanī vr̥uttione) laīne gnānanun astitva chhe em nathī. e rāg chhe māṭe rāganun ahīn gnān thayun em nathī.

jhīṇo mārga, bhāī! sampradāyanā māṇaso navā āve emane thāy ke ā te shun kahe chhe? āvo dharma? bāpā! jineshvaranā mārgano dharma to āvo chhe. chaitanyabimb paḍayun chhe ne andar! temān sāmī je chīj chhe e prakāranā (gneyanā) gnānarūpe pariṇamavun,


PDF/HTML Page 338 of 4199
single page version

ene jāṇavun e to paryāyano te kṣhaṇano dharma chhe. kharekhar to e gney sambandhī potānī je gnānanī pariṇati ene e jāṇe chhe. ā badhā (agnānī) kahe chhe ke dev-gurunī bhakti karo, tethī emānthī mārga maḷī jashe. ahīn kahe chhe ke bhakti e rāg chhe. e rāg je thāy te ja samayanun gnān sva ane parane jāṇatun pariṇame evī paryāyanī tākātathī e rāgane jāṇī rahyun chhe. rāgane jāṇī rahyun chhe e paṇ vyavahārathī chhe. nishchayathī to rāg sambandhī gnān ane potā sambandhī gnānane jāṇī rahyun chhe. mūḷ vāt-pratham dashā samajāy nahi ane pachhī chāritra ane vrat kayānthī āve? mūḷ ekaḍā vinānān mīṇḍān shā kāmanān?

bhagavān ātmā gnāyakabhāvasvabhāvarūp chhe. emān vyavahāraratnatrayano je rāg thāy te rāgasambandhīnun paṇ te kāḷe potānun gnān pariṇame chhe. e gneyākāre pariṇame chhe em kahevun te vyavahār ane e gnānākāre thaī rahyun chhe e nishchay chhe. bhāī! ahīn to taḷiye-vastunā taḷamān jāy to patto khāy evun chhe. koī ne em lāge ke ā to nishchayābhās chhe. bhagavān! tane svabhāvanī sattānī khabar nathī. bhagavān ātmānī gnānasattā gnānanā hovāpaṇe chhe. emān vyavahāranā je vikalpa ūṭhe e sambandhīnun gnān thavun te te kāḷe gnānanī pariṇatinā svabhāvathī thāy chhe, paṇ rāgane līdhe nahi. te kāḷe svaparane jāṇavānī pariṇati potānā astitvane laīne ūbhī thāy chhe, paṇ rāgane laīne nahi. bhagavān ātmāno sva-parane prakāshavānā sāmarthyavāḷo chaitanyaprakāsh ja evo chhe ke jem arīsāmān sāmenī chīj-bimbanun pratibimb dekhāy chhe tem gnānamān rāgādi karma-nokarma je gney chhe te pratibhāse chhe. tethī rāgane kāḷe rāganun je gnān thāy e rāgane laīne nahi paṇ gnānanā svaparaprakāshak sāmarthyane laīne e gnān thāy chhe. jyāre rāganun gnān rāgane laīne nathī to pachhī rāgathī (rāg karatān karatān) ātmānī nirmaḷadashā kem pragaṭ thāy? shubharāg-vyavahār sādhan (kāraṇ) ane nirmaḷadashā kārya em shī rīte thāy? na ja thāy.

prashnaḥ–vyavahārane sādhan kahyun chhe ne?

uttaraḥ–e to bījī rīte kahyun chhe. (nishchay) sādhananī joḍe bījī chīj (vyavahār) chhe ene ārop karīne sādhan kahyun chhe, paṇ kharekhar e sādhan nathī. shubharāg-vyavahār chhe e nishchayane sādhe chhe, vyavahārathī nishchay thāy chhe, vyavahār je rāg chhe enāthī vītarāgatā thāy chhe, vyavahār je duḥkh chhe enāthī sukh thāy chhe’-em nathī, bhāī! (e to badhān vyavahāranān kathan chhe)

bhāī! tārā gnānanun sāmarthya koī achintya chhe. je kāḷe jevā rāgādi (gney) hoy tevun ja gnān thaī jāy chhe e gnānanī paryāyanun sāmarthya chhe. tem chhatān āvo rāg


PDF/HTML Page 339 of 4199
single page version

chhe māṭe āvun gnān thayun em nathī, kemake rāganā astitvathī gnānanī pariṇatinun astitva bhinna chhe. ā to svātantryano ḍhaṇḍhero chhe, bhāī. rāgādi chhe te par chhe, ane paryāyamān rāgādinun je gnān chhe e (sva) mārun chhe evo bhedagnānasvarūp anubhav kayāre thāy? ke jyāre rāgādinun lakṣha chhoḍī svanā lakṣhamān jāy tyāre enī pariṇatimān bhedagnān thāy. sharīr, man, vāṇī ityādi nokarma ane rāgādi karma e par pudgalanā ja chhe ane e gneyone jāṇanārun gnān te mārun gnāyakanun chhe em bhinnatā jāṇī ek gnāyakanī sattāmān ja lakṣha kare tene bhedagnān thāy chhe. āvo bhedagnānarūp anubhav kān to svayamev निसर्गात् athavā to upadeshathī अधिगमात् jyāre thāy chhe tyāre ja te pratibuddha thāy chhe. thāy chhe to ā rīte ja. (bījī koī rīt nathī) nimitta āve to upādānamān (kārya) thāy em nathī. bhāī! upādānanā kāḷe sva paraprakāshak pariṇati svayam potāthī thāy chhe. te kāḷe nimitta hoy, paṇ nimittane laīne, nimittanī sattā chhe māṭe ene gnān-pariṇati utpanna thaī em nathī. ā 19 mī gāthānī ṭīkāno bhāvārtha karyo.

have ā ja arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 21ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

ये je puruṣho स्वतो वा अन्यतो वा potāthī ja athavā paranā upadeshathī कथम् अपि हि koī paṇ prakāre भेदविज्ञानमूलाम् bhedavignān jenun mūḷ utpattikāraṇ chhe evī अनुभूतिम् अचलितम् लभन्ते avichaḷ (nishchaḷ) potānā ātmānī anabhūtine pāme chheḥ-shun kahe chhe? jo koī ātmā potāthī ja evun bhedagnān pragaṭ kare-eṭale rāgathī bhinna je gnāyakasvabhāvarūp nij dravya tenun lakṣha kare to te avichaḷ eṭale kadī na paḍe evī ātmānī anubhūtine prāpta thāy chhe.

are bhāī! chāre gatiomān rakhaḍī rakhaḍīne anantakāḷ gayo. bhramaṇāmān ne bhramaṇāmān anantabhavanā anant avatār karyā. e badhun bhūlī gayo chhe. paṇ e bhramaṇā bhāṅge (dūr thāy) to bhavanā ant āve em chhe. e kem bhāṅge? to kahe chhe koī paṇ prakāre eṭale mahā puruṣhārtha karīne paṇ svathī sīdho ja bhagavān gnāyakabhāv upar draṣhṭi karatān te rāgathī bhinna paḍī jāy chhe. mokṣha adhikār, gāthā 294 mān shiṣhyano prashna chhe ke-‘ātmā ane bandh bannene kāī rīte chhedī shakāy chhe?’ tenun samādhān āchāryadeve karyun chhe ke- “ātmā ane bandhanā niyat svalakṣhaṇonī sūkṣhma antaḥsandhimān (antaraṅganī sandhimān) pragnāchhīṇīne sāvadhān thaīne paṭakavāthī (nākhavāthī, māravāthī) temane chhedī shakāy chhe arthāt judā karī shakāy chhe em ame jāṇīe chhīe.” eṭale ke pragnā- gnānaparyāyane rāgathī bhinna karīne pachhī dravyamān ektā karavāthī parane (rāgādine) chhedī shakāy chhe. ām


PDF/HTML Page 340 of 4199
single page version

svathī athavā paranā upadeshathī koī paṇ prakāre eṭale mahāpuruṣhārthathī jyāre ā anubhūti (gnān) rāganun lakṣha chhoḍīne svadravyanā-gnāyakanā lakṣhe jāy chhe tyāre bhedavignān jenun mūḷ chhe evī ātmānī anubhūti utpanna thāy chhe.

‘bhedavignān jenun mūḷ utpattikāraṇ chhe’-em kem kahyun? tenun samādhānaḥ koī em kahe ke rāganī ghaṇī mandatā karatān karatān (eṭale shubhabhāv karatān karatān) anubhūti thāy to e vāt barābar nathī. parantu rāg ane ātmānān bhinna bhinna lakṣhaṇo jāṇīne, rāganun lakṣha chhoḍī pragnā-chhīṇī eṭale gnānanī pariṇati vaḍe ātmā ane rāgādi bandhane chhedī nākhavā-judā pāḍavā. jene āvun bhedagnān thāy te āvī avichaḷ potānā ātmānī anubhūtine pāme chhe. bhagavān ātmānī anubhūtinun mūḷ kāraṇ bhedagnān kahyun chhe paṇ vyavahār sādhan-shubharāgane ātmānubhūtinun kāraṇ kahyun nathī. juo, āmān vyavahār sādhan-shubharāgano niṣhedh āvī jāy chhe.

bhāī! ā to dhīrānān kām chhe. pahelān vikalpa dvārā lakṣhamān, pratītimān to le ke antarano anubhav bhedavignānanā kāraṇe thāy chhe, parathī bhinna paḍavānā kāraṇe thāy chhe. par ke jenāthī judun paḍavun chhe enāthī anubhūti thāy? (na ja thāy.) rāgādi je kriyā, bhale te pañchamahāvratādi hoy, enāthī to judun paḍavun chhe. have jenāthī judun paḍavun chhe e (rāgādi) ahīn sādhan kem thāy? (na thāy) vastunī sthiti ja āvī chhe, bhāī! ghaṇun gambhīr tattva bharyun chhe. vaḷī keṭalāk em kahe chhe ke-rāganī mandatārūp shubhopayog chhello (anubhav pahelān) to hoy chhe ne? (bhale) enāthī judun, paṇ shubhopayog eṭalun to sādhan thayun ne? ashubh upayog hoy ne bhedagnān thāy em banatun nathī māṭe ashubh- upayog sādhan na thāy, paṇ shubh-upayog to sādhan kharun ne? (uttar) chhello je shubhopayog hoy tenāthī to judun paḍavānun chhe to (judā pāḍavāmān) shubhopayoge shun madad karī? (kāī ja nahi) e shubharāganā kāḷe rāgathī je bhedagnān te anubhūtinun kāraṇ thāy chhe paṇ rāgane laīne anubhūti thāy chhe em nathī.

prashnaḥ–‘भेदविज्ञानमूलाम् em lakhyun chhe ne? bhedavignān jenun mūḷ kāraṇ chhe. (bījun shubhopayog uttar kāraṇ?) eṭale em be kāraṇathī kārya thāy chhe. aṣhṭasahastrīmān (tattvārthasūtranī ṭīkāmān) be kāraṇ āve chhe ne?

uttaraḥ–e to bījun hoy enun gnān karāvyun chhe. bākī ahīn to rāgathī bhedagnān karavun (e ek ja) anubhūtinī utpattinun kāraṇ chhe em kahyun chhe. chhello shubharāg hato māṭe enāthī kāīk madad thaī-em nathī.

have kahe chhe-je puruṣho koīpaṇ prakāre potāthī athavā paranā upadeshathī antaḥsvabhāvanā