PDF/HTML Page 361 of 4199
single page version
have apratibuddhane samajāvavā māṭe prayatna kare chheḥ-juo, keṭalāk em kahe chhe ke ā samayasār munijano māṭe chhe, paṇ ahīn āchārya bhagavān kahe chhe- ‘अथ अप्रतिबुद्ध–बोधनाय व्यवसायः क्रियते’ apratibuddhane samajāvavā māṭe prayatna karavāmān āve chhe. jene samyagdarshan nathī ane je rāgane, puṇyane potānā māne chhe evā mithyādraṣhṭine samajāvavā prayatna karīe chhīe em āchāryadev kahe chhe.
‘ekī sāthe anek prakāranī bandhananī upādhinā ati nikaṭapaṇāthī vegapūrvak vahetā asvabhāvabhāvonā sanyogavashe je (apratibuddha jīv) anek prakāranā varṇavāḷā āshrayanī nikaṭatāthī raṅgāyelā sphaṭik-pāṣhāṇ jevo chhe.’ juo, sphaṭik-pāṣhāṇanī najīkamān kāḷā, lāl ādi phūl hoy to je enun pratibimb sphaṭik pāṣhāṇamān paḍe te sphaṭikanī yogyatāthī paḍe chhe, paṇ e lāl, kāḷā ādi phūlane laīne paḍe chhe em nathī. jo e lāl ādi phūlane laīne paḍe to lākaḍun mūkīe to emān paṇ paḍavun joīe. (paṇ em nathī.) e (phūl) to nimitta chhe ane naimittikamān je lāl ādi phūlanun pratibimb dekhāy chhe e to sphaṭikanī te prakāranī potānī paryāyanī vartamān yogyatāne līdhe chhe. tevī ja rīte karmanā udrayarūp raṅgane līdhe ātmāmān rāg-dveṣharūp raṅg ūṭhe chhe em nathī. e (karmano udray) to nimitta chhe ane naimittik rāg-dveṣh je ātmāmān ūṭhe chhe te te prakāranī potānī paryāyanī vartamān yogyatāne līdhe chhe.
vaḷī jem koī vāsaṇamān sphaṭik mūkayo hoy to vāsaṇ jevā raṅganun hoy tevā ja raṅgano sphaṭik dekhāy chhe. e sphaṭikanī potānī paryāyanī vartamān yogyatāne kāraṇe chhe nahi ke vāsaṇanā raṅgane kāraṇe; tem ek samayanī paryāy-vikārī hoy ke avikārī- svatantrapaṇe te kāḷe te prakāre utpanna thavānī yogyatāthī thāy chhe. paryāyanun vīrya paryāyane laīne chhe, guṇanā vīryane laīne paryāyanun vīrya chhe em paṇ nathī. chiddavilāsamān āve chhe ke paryāyanī sūkṣhmatā paryāyane kāraṇe chhe, dravya-guṇanā kāraṇe nahi. tyān paryāy eṭale mātra nirmaḷ paryāyanī vāt nathī, paṇ malin ane nirmaḷ paryāy svataḥ potānā kāraṇe thāy chhe em tyān paryāyanī svatantratā batāvī chhe.
sphaṭik ane phūlanā sanyoganun draṣhṭānt have jīv ane karmamān utāre chhe. je gnānānand upayogasvarūp svabhāvabhāve chhe tene jīv kahīe. parantu anādithī anek prakāranā eṭale āṭh prakāranā karmanā bandhananī upādhinī ati nikaṭapaṇāne laīne vegapūrvak vahetā asvabhāvabhāvonā sanyogavashe chaitanyanā upayogarūp gnān, ānand ādi svabhāvabhāvo tirobhūt thaī (ḍhaṅkāī) gayā chhe. pote sanyog-nimittane (karmodayane) vash thatān shubhāshubh
PDF/HTML Page 362 of 4199
single page version
puṇya-pāpanā anek prakāranā je asvabhāvabhāvo thāy chhe ene vash agnānīnī anādinī draṣhṭi chhe. juo, bhagavān ātmā chaitanyatattva gnānaupayoganun draḷ chhe, gnānānandasvarūpī daḷ chhe, enī nikaṭamān āṭh prakāranā karmarajakaṇono anek prakārano sambandh chhe. e sambandh upar enī draṣhṭi hovāthī ene rāg-dveṣh ane vikārī bhāvono veg vahe chhe. e veganā bhāvamān ramato ‘e vegano je bhāv chhe te māro chhe’ em mānavāthī ene chaitanya gnāyakabhāv ḍhaṅkāī gayo chhe.
bhagavān gnāyakabhāvasvarūp ātmāno chaitanyaupayog to sphaṭikanī jem nirmaḷ chhe. e upayogamān ati nikaṭanā je asvabhāvabhāvo-rāg-dveṣh, puṇya-pāp, vrat, tap, dān, bhakti tathā kām, krodh ādi te jaṇāy chhe. e jaṇātān e asvabhāvabhāvo ja hun chhun em agnānī māne chhe. jhīṇī vāt chhe, bhāī! ā vyavahār ratnatrayanā vikalpa, dev- guru shāstranī shraddhāno rāg, pañchamahāvratano rāg, ityādi je badhā vyabhichārī bhāvo te chaitanyanā upayogathī bhinna chhe, achetanarūp chhe chhatān anādi agnānathī agnānī karmanī nikaṭatāthī utpanna thayelā e asvabhāvabhāvone potānā mānī te hun chhun em māne chhe.
prashnaḥ– ene shun ā aṇ-upayogarūp asvabhāvabhāvo chhe enī khabar nathī?
uttaraḥ– hā, khabar nathī. ene bhān nathī tethī to te apratibuddha chhe.
jem sphaṭikamaṇimān lāl, pīḷā ādi phūlanī nikaṭatāthī lāl, pīḷī ādi jhalak (jhāny) je ūṭhe chhe ene laīne enī saphedāī (nirmaḷatā) ḍhaṅkāī gaī chhe, tirobhūt thaī gaī chhe; tem chaitanyasvarūp gnān upayogamay vastu je ātmā teno svabhāv e puṇya-pāp ādi asvabhāvabhāvone laīne ḍhaṅkāī gayo chhe. eṇe anantakāḷamān vrat, tap, dayā, dān, bhakti ityādi to anantavār karyān chhe. parantu e to badho rāgabhāv chhe, karmanī nikaṭatānā vashe thayelo asvabhāvabhāv chhe. e sarva rāgādi malinabhāvamān potānun astitva svīkāravāthī ene chaitanyaratna nirmaḷānand upayogasvarūp ātmā ḍhaṅkāī gayo chhe.
have kahe chhe- ‘atyant tirobhūt (ḍhaṅkāyelā) potānā svabhāvabhāvapaṇāthī jenī samasta bhedagnānarūpī jyoti asta thaī gaī chhe evo chhe. ahāhā! ekalo gnāyak, gnāyak, gnāyakabhāv je nirmaḷ shuddha upayogamayasvabhāvabhāv chhe te rāgādi puṇya-pāpanā pariṇāmane vash thayo thako ḍhaṅkāī gayo chhe ane tethī enī samasta bhedagnānajyoti asta thaī chhe. eṭale ā rāgādi te hun nahi, paṇ ā upayog chhe te hun chhun evā bhedane prakāshanārī bhedagnānajyoti ene asta thaī gaī chhe. ahāhā! ‘hun to chaitanyasvarūp chhun’ evo sūkṣhmamān sūkṣhma vikalpa je ūṭhe e hun nahi kem ke e vikalpa to ajīv chhe, achetan chhe, aṇ-upayogarūp chhe, pudgal chhe. ā bhedagnān chhe. āvo mārga māṇas samaje nahi
PDF/HTML Page 363 of 4199
single page version
ane dayā pāḷavī ane vrat pāḷavān em laīne besī jāy. paṇ ethī shun lābh? e to (chār gatimān) rakhaḍavānun chhe. (e shubhabhāvathī) pahelāny rakhaḍato hato, atyārey rakhaḍe chhe ane bhaviṣhyamān paṇ rakhaḍanār chhe. ahāhā! bhagavān chaitanyachintāmaṇi nirmaḷ gnānajyoti anādianant nitya dhruv svabhāvabhāvarūp je ātmā tenāthī bhinna karmanī nikaṭatāthī utpanna asvabhāvabhāvo upar enī draṣhṭi hovāthī e anādi paryāyabuddhi chhe. tethī ene rāg ane gnāyakanī bhinnatā karanārī bhedagnānajyoti asta thaī gaī chhe.
ahīn kahe chhe ke nirmaḷ upayogasvarūp bhagavān ātmāne karmanun nikaṭapaṇun chhe. nikaṭapaṇun eṭale ekakṣhetrāvagāh. niyamasār gāthā 18 nī ṭīkāmān āve chhe ke-nikaṭavartī anupacharit asadbhūt vyavahāranayathī ātmā dravyakarmano rktā chhe-em ahīn paṇ nikaṭapaṇun kahyun chhe. bhagavān ātmānā ekakṣhetrāvagāhamān jaḍ rajakaṇo (dhūḷ) ati nikaṭ chhe. e ati nikaṭapaṇāthī vegapūrvak vahetā asvabhāvabhāvo-em kahyun chhe ne? pravachanasāramān paṇ ‘doḍatā puṇya ane pāp’-em āve chhe. ‘vegapūrvak vahetā’ ane ‘doḍatā’ eno ek ja artha chhe ke ek pachhī ek gati karatā chālyā jatā. eṭale ek pachhī ek vegathī vahetā eṭale paryāyamān ek pachhī ek thatā e puṇya-pāpanā bhāvo te asvabhāvabhāvo chhe. e asvabhāvabhāv ane ātmānā upayogamay svabhāvane bhinna pāḍavānī shakti ene asta thaī gaī chhe, āthamī gaī chhe tethī agnānī-apratibuddha chhe. enī draṣhṭimān svabhāvabhāvano abhāv (tirobhāv) thayo chhe tethī asvabhāvabhāvano satkār-svīkār thayo chhe. tethī te adharmarūp draṣhṭi chhe. agnānīne bhedagnānajyoti āthamī gaī hovāthī tene nirvikār pariṇām na thatān rāgādi vikār ja utpanna thāy chhe.
have kahe chhe ke-‘ane mahā agnānathī jenun hr̥uday pote potāthī ja vimohit chhe.’ juo vastuno svabhāv gnāyakabhāv chhe. enun ene mahā agnān chhe. tethī pote potāthī ja vimohit chhe. karmanā kāraṇe ene moh thayo chhe em nathī. agnānīne paryāyamān je asvabhāvabhāvonī utpatti thaī chhe te potānā agnānane laīne thaī chhe, paṇ karmanā kāraṇe nahi.
ām asvabhāvabhāvathī-rāgādithī svabhāvarūp gnāyakane bhinna pāḍanārī bhedagnānashakti jene bīḍāī gaī chhe tethī pote potāthī ja vimohit chhe-‘evo apratibuddha jīv svaparano bhed nahīn karīne pelā asvabhāvabhāvone ja potānā karato, pudgal dravyane “ā mārun chhe” em anubhave chhe.’ bhagavān gnāyak ātmā je nirmaḷ, upayogasvarūp param pavitra jīvasvabhāve chhe te sva ane ā rāgādi bhāv je malin, aṇaupayogarūp apavitra ajīvasvabhāve chhe te par-em svaparano bhed nahīn karīne pelā asvabhāvabhāvone-dayā, dān, vrat, bhakti, puṇya ane pāp ityādi vikārī vibhāvone e potānā chhe em agnānī
PDF/HTML Page 364 of 4199
single page version
anubhave chhe. agnānīne je puṇya-pāpanā vikalpa ūṭhe tene vash e thaī gayo chhe. tethī te svaparanī judāī na karatān bannene ekarūp kare chhe. ekendriy avasthāthī māṇḍīne pañchendriy dravyaliṅgī munine je shubhabhāv thāy te saghaḷā asvabhāvabhāv chhe. te sarva asvabhāvabhāvane te potānā chhe em māne chhe.
prashnaḥ– keṭalāk kahe chhe ne ke- ‘e shubhabhāv sādhan chhe ane nishchay vastu sādhya chhe?
uttaraḥ– bhāī, em nathī. jo em hoy to eno artha to em thayo ke achetan rāg sādhan ane chaitanyasvabhāv tenun sādhya. athavā rāg je ajīv chhe te sādhan ane enāthī sādhya jīvasvarūp (vītarāgatā) pragaṭe chhe. athavā rāg je duḥkhasvarūp chhe te sādhan ane tenāthī ānand pragaṭe te sādhya. bhāī, vastu bahu jhīṇī chhe eṭale khās dhyān rākhavun joīe. ahīn to andaranā upayogane ane rāgane bhinna pāḍavo joīe, paṇ agnānī tem karato nathī em kahe chhe.
ahāhā! ekalo gnāyak-gnāyak-gnāyak satya prabhu-ene ajāṇak evā je rāgādi achetan duḥkharūp bhāv enāthī bhinna pāḍī anubhavavo e sūkṣhma chhe, kaṭhaṇ chhe. paṇḍit rājamalajīe e ja vāt kaḷashaṭīkāmān 181 mān kaḷashamān kahī chhe. tyān kahyun chhe ke- “bhāvakarma je moh-rāg-dveṣharūp-ashuddha chetanārūp-pariṇām, te ashuddha pariṇām vartamānamān jīvanī sāthe ekapariṇamanarūp chhe, tathā ashuddha pariṇāmanī sāthe vartamānamān jīv vyāpya-vyāpakarūp pariṇame chhe, tethī te pariṇāmonā jīvathī bhinnapaṇāno anubhav kaṭhaṇ chhe, topaṇ sūkṣhma sandhino bhed pāḍatān bhinna pratīti thāy chhe.”
agnānī ānandasvarūp bhagavān ātmāthī viruddha rāgādi duḥkharūp asvabhāvabhāvone, bhed karavānī shakti tene āthamī gaī hovāthī mārāpaṇe-ekapaṇe chhe em karato thako pudgaladravyane te mārun chhe em anubhave chhe. ahīn jaḍ pudgalane anubhavavānī vāt nathī paṇ rāg je pudgalarūp chhe tene anubhave chhe em kahe chhe. jīvane potānī vikārī dashā anubhavamān āve chhe tethī ahīn vikārane pudgal kahī dīdhā chhe. bhagavān chaitanyadevanā ānandano anubhav nahi, paṇ rāgano anubhav chhe tene ahīn pudgalano anubhav kahyo chhe. āvī vāt chhe, bhāī. ene koī em kahe ke ā to nishchayanī ekalī vāt kare chhe. paṇ ā nishchay eṭale sāchun ja ā chhe. shubh rāg karatān karatān shuddha thāy, shuddhanun sādhan shubh e to badhān āropit kathan chhe. bhāī, nishchayathī to shubharāg achetan chhe. gāthā 6 mān e vāt āvī gaī chhe ke ek gnāyakabhāv anekarūp shubh-ashubh bhāvonā jaḍ svabhāve pariṇamato nathī. jo e pariṇame to jīv jaḍ thaī jāy. chaitanya upayog-svarūp bhagavān ātmā jo rāganā svabhāve pariṇame to te achetan jaḍ thaī jāy.
PDF/HTML Page 365 of 4199
single page version
rāgādi bhāv e pudgalanī jāt chhe, achetan chhe, duḥkharūp chhe. ene pote ānand-svarūpī chaitanyabhagavān hovā chhatān potāno māne enun nām mithyātva chhe. evā mithyātvī apratibuddhane have samajāvavāmān āve chhe. juo koī em kahe ke ā samayasār to munine māṭe chhe to ahīn āchārya kahe chhe ke evā apratibuddhane samajāvavāmān āve chhe.
prashnaḥ– apratibuddha munine samajāvavāmān āvyun chhe em kaho to?
uttaraḥ– apratibuddha muni hoy ja nahi. jene ātmagnān nathī, ātmanubhav nathī te muni kevā?
ahīn ‘evā apratibuddha’ em līdhun chhe. evo koṇ apratibuddha chhe? to kahe chhe ke jene karmanimittanā vashe je asvabhāvabhāv utpanna thayo tene potānā māne chhe evā apratibuddhane samajāvavāmān āve chhe keḥ-
‘he durātman! ātmāno ghāt karanār! juo, ‘he durātman’ e karuṇāno shabda chhe hon. parantu ‘he ātman’ em na kahetān ‘durātman’ em kem kahyun? em kahī āchārya em samajāve chhe ke bhāī! ānandano nāth bhagavān tun gnānasvarūpe chhe ne. tārun sattva to gnānasattva chhe, tārun sattva kāī puṇya ane rāgādi nathī. tun anantavār jainano sādhu thayo ane navamī graiveyak gayo. tyān paṇ tun rāgathī lābh mānanāro, rāgane potānun svarūp mānanāro hato. rāgathī bhinna mānavānī tārī svarūpadashā hatī ja nahi. arere! tārī jāt to gnānānandasvarūp chetan chhe. tene bhūlīne ten rāgādi kajātane potānī mānī! ām jīvanī anādithī mithyādashā chhe e batāvavā ‘durātman!’ em sambodhan karyun chhe. emān āchāryanī karuṇā ja chhe.
vaḷī ‘ātmāno ghāt karanār! em sambodhan karyun chhe ne? tyān em kahyun ke-he bhāī! ten nij sachchidānandasvarūp bhagavān ātmāne bhūlīne dayā, dān, vratādinā kriyākāṇḍane potānun svarūp mānyun chhe. paṇ e sarva kriyākāṇḍ rāgasvarūp hovāthī ātmāno ghāt karanārā chhe. duḥkhadāyak chhe. ātmānā sukhano nāsh karavāvāḷā chhe. bhāī! jīvatī jāgatī jyoti upayogasvabhāve virāje chhe teno anādar karī hun rāg chhun em mānīne ten tārā ātmasvabhāvano ghāt karyo chhe, hinsā karī chhe. ‘hun rāg chhun’ evī rāg sāthe ekapaṇānī mānyatā ja mahā hinsā chhe em darshāvavā āchāryadeve ‘ātmāno ghāt karanār! em sambodhan karyun chhe. ahāhā! āchāryadevanī shun shailī chhe! vastunī vastu chhe. kāī vastu avastu thaī nathī. paṇ vastune na svīkāratān vastumān je nathī evā vikalpane-rāgādine svīkāravāthī vastuno anādar thayo. te ja ātmānī hinsā chhe. ghāt chhe.
have āvī khabar na maḷe ane kahe ke ame jīvonī dayā pāḷīe, vrat pāḷīe ane bhakti karīne mandiro bandhāvīe ane temān mūrtio sthāpīe ityādi. parantu ā
PDF/HTML Page 366 of 4199
single page version
shun kare chhe bhagavān? e parane koṇ karī shake? enī vāt to bahu dūr raho, paṇ e paranā thavā kāḷe tane je rāg thāy e rāg te hun chhun ane e rāg lābhadāyak chhe em jo tun māne chhe to tun ātmaghātī chhe. chāhe lākho mandir bandhāvī karoḍo rūpiyā kharchyā hoy topaṇ ā mithyā mānyatā vaḍe tun ātmaghātī-mahāpāpī chhe.
have draṣhṭānt āpīne samajāve chheḥ-‘jem param avivekathī khānārā hastī ādi pashuo sundar āhārane tr̥uṇ sahit khāī jāy chhe evī rīte khāvānā svabhāvane tun chhoḍ, chhoḍ.’ jem hāthīne churamun (lāḍavo āpyo) āpyun hoy ane ghāsanā pūḷā āpyā hoy to pūḷā ane chūramun bhegun karīne khāy paṇ bhed pāḍe nahi ke ā churamun chhe ane ā ghās chhe. (ā mīṭhāshavāḷun churamun chhe ane moḷāsvādavāḷun ā ghās chhe em svādanā bhedathī bannemān bhed pāḍato nathī.) tem agnānī jīv gnānānandasvabhāvī ātmānī bājumān (nikaṭamān) je rāg thāy chhe enāthī lābh māne chhe ane rāg mārī chīj chhe em e rāgano anubhav kare chhe. parantu gnānane (rāgathī) judo pāḍīne ānandano anubhav karato nathī. rāgano anubhav to duḥkhano-ākuḷatāno anubhav chhe. tethī ahīn kahe chhe ke tun evā rāganā anubhavane chhoḍ. andar je gnānānandasvarūpī bhagavān ātmā virāje chhe teno anubhav kar to tane ānandano-sukhano anubhav thashe.
ahāhā! amr̥utano sāgar bhagavān andar gnān ane ānandathī chhalochhal bharelo chhe. teno anubhav chhoḍīne par sanyogamān-strīnā viṣhayamān, ābarūmān, dhanadolatamān, bāg-baṅgalāmān mane ṭhīk paḍe chhe, majhā paḍe chhe, mīṭhāsh āve chhe em je māne chhe e to ātmaghātī chhe ja. ahīn to andar je shubharāgano vikalpa ūṭhe chhe tene potāno mānī ekamekapaṇe anubhave chhe, e vikalpa ja hun chhun ane ethī mane lābh (dharma) chhe em je māne chhe te paṇ ātmaghātī chhe, hinsak chhe, bhale pachhī e jain digambar sādhu hoy, pañchamahāvrat pāḷato hoy, jaṅgalamān raheto hoy ane hajāro rāṇīo chhoḍī hoy. bhagavān! dharma koī judī chīj chhe.
prashnaḥ– samakitī to bhogave ne?
uttaraḥ– bhāī, tane khabar nathī. samaktiīne chhannu hajār rāṇīo, chha khaṇḍanun rājya, chakravartīpaṇun ane koīne tīrthaṅkaraṇapaṇun paṇ hoy paṇ ene e bhogavato nathī. samaktiīne je vikalpa āve chhe ene te haḷāhaḷ jher māne chhe. kāḷo nāg dekhīne jem thāy em ene e upasarga māne chhe, emān ene ras ke ānand āvato nathī. chakravartī hoy e maṇiratnojaḍit hīrānā sinhāsan par beṭho hoy ane hajāro chamarabandhī rājāo ene chāmar ḍhoḷatā hoy paṇ emān kayāny ene ātmāno ānand bhāsato nathī. hā, ene rāg āve chhe, haju āsakti (chāritramohajanit) paṇ chhe, paṇ emān ene sukh
PDF/HTML Page 367 of 4199
single page version
bhāsatun nathī. e rāgane ekapaṇe potāpaṇe anubhavato nathī. e (rāgādi) anātmāmān ātmā mānato nathī.
jem hastī ādi pashuo sundar āhārane tr̥uṇasahit khāy chhe em bhagavān gnāyakasvarūp ātmāne tun rāgasahit anubhav kare chhe to tun ḍhor jevo chhe em kahe chhe. sarvathā ekāntavādīonā 14 bhaṅgo-ekānta nitya-anityādinā 14 shloko (ra48 thī ra61) samayasāramān āve chhe. tyān e ekāntavādīone vivekahīn pashu kahīne sambodhyā chhe. ahā! jene nijasvabhāvanun bhān nathī ane ekāntadraṣhṭithī māne ke ā rāg te hun chhun to te pashu ja chhe. enun phaḷ paṇ ante pashu eṭale nigod ja chhe. māṭe āchārya karuṇā karīne kahe chhe ke pashu jem sundar āhāramān ghāsane bheḷavīne khāy tem ā sundar gnāyakasvabhāvī ātmā sāthe rāgane bheḷavīne khāvānā svabhāvane tun chhoḍ, chhoḍ. rāgathī bhinna ek sundar gnāyakabhāvano anubhav kar. e anubhav ānandarūp chhe, sukharūp chhe.
have kahe chhe ke-‘jeṇe samasta sandeh, viparyay, anadhyavasāy dūr karī dīdhān chhe ane je vishvane (samasta vastuone) prakāshavāne ek advitīy jyoti chhe evā sarvagna- gnānathī sphūṭ (pragaṭ) karavāmān āvel je nitya-upayogasvabhāvarūp jīvadravya te kevī rīte pudgaladravyarūp thaī gayun ke jethī tun ā pudgaladravya mārun chhe em anubhave chhe?’
juo, sarvagna parameshvar trilokanāth arihantadevane samasta sandeharahit niḥsandeh, koīpaṇ prakāranī viparītatā rahit aviparīt ane koīpaṇ prakāranā anadhyavasāy eṭale achokkasatā rahit chokkas gnān thayun chhe. ahāhā! chaitanyasūrya sarvagnadev bhagavānane ek samayamān lokālokane jāṇanārī kevaḷagnānarūp advitīy jyoti pragaṭ thaī chhe. bhagavān tīrthaṅkaradeve kevaḷagnānamān ā jīv kevo chhe te joyo chhe ane divyadhvanimān kahyo chhe. ahīn kahe chhe ke bhagavān sarvagnadevanā gnānamān to em āvyun ke ā jīvadravya nitya-upayog-svabhāvarūp chhe. ahāhā! nitya gnāyak, gnāyak, gnāyak em upayogasvabhāvarūp jīv chhe. ā trikāḷīnī vāt chhe hon. jene sarvagnapaṇun upayogarūpe pragaṭ thayun e arihant paramātmāe ātmāne nitya-upayogasvarūp ja joyo chhe.
bhagavān sarvagnadeve joyun chhe ke ā ātmā vastu chhe. te nitya- upayogasvabhāvamay eṭale jāṇavā-dekhavānā svabhāvarūp chetan chhe. evā ātmāne vartamānaparyāyamān najaramān na letān tārī najar rāg upar gaī ane mānavā lāgyo ke rāg te hun, rāg te mārī vastu. parantu rāg to jaḍ achetanarūp pudgalamay chhe. to te rāg māro eṭale pudgaladravya mārun-em pudgaladravya tārun kevī rīte thaī gayun? bhagavān kevaḷīe to tārā ātmāne jāṇavā-dekhavānā svabhāvarūpe ja joyo chhe, ane tun kahe chhe ke rāg te hun; to je chaitanya upayogathī viruddhabhāv-achetan rāgasvarūp te tun kem thaī shake? (na thaī shake)
PDF/HTML Page 368 of 4199
single page version
evun achetanapaṇun chaitanyane kem shobhe? (na ja shobhe.) shun tun māne tethī tun rāgarūpe thaī gayo ke jethī tun ā pudgaladravya mārun chhe em anubhave chhe?
paryāyamān rāgano anubhav e to pudgalano anubhav chhe. ahīn pudgal eṭale pelā jaḍ (sparsha, ras, gandh, varṇavāḷā) nahi paṇ aṇaupayogasvarūp dayā, dān, vratādinā pariṇām je potāne ke parane jāṇatā nathī tethī jaḍ, achetan chhe enī vāt chhe. e rāgādi pariṇām chaitanyaupayogasvarūpathī bhinna chīj chhe. ahīn kahe chhe ke bhagavāne to tane upayogasvarūpe joyo chhe to hun ā rāgasvarūpe chhun evī jūṭhī mānyatā kayānthī lāvyo? jhīṇī vāt chhe, bāpu! sampradāyamān to ā vrat pāḷo ane dayā karo eṭale dharma thaī gayo em kahe, paṇ bhāī, mārga judo chhe. vastu ātmā dravya- paryāyasvarūp chhe. tyān paryāy dhruv upayogarūp nityānandasvabhāvane lakṣha karī na upaje to dharma kevī rīte thāy? vartamān paryāye upayogamān dayā, dān, vratādinā rāgane lakṣhamān laī ane e rāg te mārun astitva em mānyun to e to pudgalano anubhav thayo. bhagavān ātmāno anubhav to rahī gayo.
have kahe chheḥ-‘je nitya-upayogasvabhāvarūp jīvadravya te kevī rīte pudgaladravyarūp thaī gayun ke jethī tun ā pudgaladravya mārun chhe em anubhave chhe? kāraṇ ke jo koīpaṇ prakāre jīvadravya pudgaladravyarūp thāy ane pudgaladravya jīvadravyarūp thāy to ja “mīṭhānun pāṇī” evā anubhavanī jem “mārun ā pudgaladravya” evī anubhūti kharekhar vyājabī chhe; paṇ em to koī rīte banatun nathī.’
shun kahe chhe? mīṭhun (lavaṇ) varasādamān ogaḷī jāy ane bījī mosamamān e pāṇīthī bhinna thaīne mīṭhun (lavaṇ) thaī jāy. have mīṭhun dravatān jem mīṭhānun pāṇī anubhavāy chhe tem tun ānandano nāth chaitanyasvarūp gnānarasakand bhagavān ātmā dravīne- ogaḷīne rāgarūpe thaī gayo shun? (nā) jem mīṭhun dravīne pāṇī thāy em bhagavān upayogasvarūp ātmā potānā upayoganī sattā chhoḍīne aṇ-upayogarūp evā rāgarūpe thāy to ‘mārun ā pudgaladravya’ evī tārī anubhūti vyājabī gaṇāy. dayā, dān, vratādino ke guṇ-guṇīnā bhedarūp vikalpano ityādi je rāg e hun chhun evo tāro anubhav tyāre ja vyājabī gaṇāy ke bhagavān ātmā potāno trikāḷ gnānānandasvabhāv chhoḍīne rāgarūpe thaī jāy. paṇ em to koī rīte banatun nathī. bhagavān ātmā to kāyam akhaṇḍ ekarūp gnāyakabhāvasvarūpe anādianant rahelo chhe; ane rāg rāgapaṇe bhinna ja rahe chhe.
have ‘em to koī rīte banatun nathī’ e vāt draṣhṭāntathī spaṣhṭa karavāmān āve chheḥ-‘jem khārāpaṇun jenun lakṣhaṇ chhe evun lavaṇ pāṇīrūp thatun dekhāy chhe ane dravatva (pravāhīpaṇun) jenun lakṣhaṇ chhe evun pāṇī lavaṇarūp thatun dekhāy chhe kāraṇ ke khārāpaṇun
PDF/HTML Page 369 of 4199
single page version
ane dravapaṇāne sāthe rahevāmān avirodh chhe arthāt temān kāī bādhā nathī tevī rīte nitya upayogalakṣhaṇavāḷun jīvadravya pudgaladravya thatun jovāmān āvatun nathī ane nitya anupayog (jaḍ) lakṣhaṇavāḷun pudgaladravya jīvadravya thatun jovāmān āvatun nathī.’ ahāhā! shun kahe chhe? ke jem khārāpaṇun ane pravāhīpaṇun e be viruddha nathī (ekasāthe rahī shake chhe) em ā nitya upayogalakṣhaṇavāḷun jīvadravya rāgarūpe thatun jovāmān-dekhavāmān āvatun nathī. āvī vāt chhe, bhāī. māṇasane mūḷatattvanī khabar na maḷe ane pachhī vrat, tap ane upavāsādi karīne māne ke dharma thaī gayo, paṇ bhāī, e badhun karī karīne marī gayo. e rāganī kriyāne-pudgalane koī loko dharma māne chhe paṇ e dharma nathī. kāraṇ ke e shubhabhāvathī pudgal bandhāy ane enā phaḷamān pudgal maḷe, paṇ ātmā na maḷe.
bhagavān ātmā gnāyakasvabhāv samajaṇano piṇḍ prabhu nitya-upayogasvabhāv chhe. ene paryāyamān draṣhṭimān-lakṣhamān līdhā vinā paryāyamān rāganun lakṣha karyun ane rāgane anubhavyo. tethī shun ātmā rāgasvabhāve thaī gayo? mīṭhānun pāṇī thāy em shun gnāyak rāgapaṇe thaī jāy chhe? (nahi) ā vyavahāraratnatray kahe chhe ne? e (vyavahāraratnatray) niyamasāramān (121 mā) kaḷashamān kahevāmātra-kathanamātra chhe em kahyun chhe. evā vyavahāraratnatrayano rāg to anantavār karyo. ahīn kahe chhe ke shun gnāyak nirvikalpasvarūp ātmā e rāganā vikalpapaṇe thayo chhe ke jethī tun ene dharma māne chhe?
khārāpaṇun ane dravatvamān virodh nathī. parantu nitya-upayogalakṣhaṇ jīvadravya ane anupayogasvarūp pudgaladravya-rāg e bene virodh chhe. e be ekarūp thatā nathī. chaitanya upayogasvabhāv bhagavān ātmā rāganā viparīt svabhāve kadīy thato nathī. jem mīṭhānun pāṇī thāy e to ten joyun chhe tem bhagavān gnāyak chaitanya upayogasvarūp vastune achetan pudgalasvabhāve-rāgasvabhāve thatī kadīy joī chhe ten? bhāī! rāg te hun em ten mānyun chhe, paṇ vastusvarūp em nathī. rāgapaṇe jīv kadīy thayo nathī.
jem sūryanā kiraṇamān prakāsh hoy chhe tem chaitanyasūrya bhagavān ātmānā kiraṇamān (chetanā) prakāsh hoy chhe, emān rāg hoto nathī; kemake rāg to andhakāramay chhe, andhakār e kāī sūryanun kiraṇ kahevāy? (na kahevāy) tem rāgano andhakār e kāī chaitanyasūryano ansh kahevāy? (na kahevāy) ā vastu badhe goṭe chaḍhī gaī chhe. ā vāt bīje kayāny nathī ane sampradāyamān kahe chhe ke ā badhun nishchayābhās chhe. bhāī! em nathī. bāpu! nishchay mārga ja ā chhe. chaitanyasūryanun kiraṇ-paryāy to nirmaḷ gnānamay hoy paṇ rāgamay-andhakāramay na hoy. rāg to malin, achetan jaḍ pudgalarūp chhe. tene ane chaitanyane ten ek mānyā e mithyātvabhāv chhe.
je paryāye, te jenī chhe evā svane (ātmāne) gney na banāvatān je enāmān
PDF/HTML Page 370 of 4199
single page version
(ātmāmān) nathī evā rāgane gney banāvīne mānyun ke te (rāg) hun chhun e paryāy mithyātvanī paryāy chhe. ene mithyādraṣhṭi kahyo chhe. je paryāye, te jenī chhe evā pūrṇānandanā nāth bhagavān ātmā trikāḷī dhruvane draṣhṭimān laīne e (ātmā) hun chhun em svīkār karyo e paryāy satya thaī, kemake emān satyano svīkār chhe. e paryāy samyagdarshan chhe, dharma chhe.
ahāhā! āchāryoe-digambar santoe asīm karuṇā karī chhe. teo to jaṅgalamān vasatā hatā. emane koīnī shun paḍī hatī? ā tāḍapatra upar akṣhar lakhātā hatā e jāṇatā hatā. (e lakhatā hatā em nahi) lakhāī gayā pachhī koī āve to sompī daun em koīnī vāṭ paṇ jovā rahetā nahi. aṅkaleshvaranī bājumān sajod gām chhe. tyān āpaṇe gayā hatā. bahu jūnun gām chhe. bhagavānanī pratimā bahu jūnī chhe. āsapās nadīnā kāṇṭhe hajāro tāḍapātronān jhāḍ chhe. tyān jovā gayā hatā. munio tyān rahetā ane jhāḍ parathī nīche kharī paḍelān tāḍapatramān lakhatā ane tyān mūkī detā. koī gr̥uhasthane khabar hoy ke munirāj tāḍapātra upar lakhe chhe to te lakhelān tāḍapatro paḍayān hoy te upāḍī letā. bhāī! ā rīte saṅgrah thaīne ā shāstra banyun chhe. emān bhagavān! kundakundāchārya ane amr̥utachandrāchāryadeve ā kahyun chhe ke-bhagavān! tārī prabhutā shuddha upayogamay chhe. tārī īshvaratā-sāmarthya rāgathī adhik-bhinna andar ātmāmān paḍī chhe. 31 mī gāthāmān kahyun chhe ne keḥ-
bhāī, rāgathī bhinna-adhik tārun gnānatattva andar dhruv pūrṇānandathī bharelun ek akhaṇḍ paḍelun chhe. eno anādar karī, ene viṣhay na banāvatān ‘rāg te hun chhun’ em paryāye rāgane viṣhay banāvyo e draṣhṭi viparīt chhe, mithyā chhe.
bhagavān ātmā chaitanyagnānaghan chhe. jem pahelān shiyāḷāmān ghī jāmīne evān ghan thatān ke emān āṅgaḷī to na khūmpe paṇ tāvethoy na praveshī shake, vaḷī jāy. tem ā bhagavān gnānaghan evo chhe ke temān sharīr, man, vāṇī ane karma to emān na praveshī shake paṇ temān vikalpanoy pravesh nathī. jo ā nitya-upayogasvarūp bhagavānamān vikalpano pravesh nathī to ‘hun rāg chhun’ em tun kevī rīte kahe chhe? jem khārāpaṇāne ane dravapaṇāne avirodh chhe eṭale mīṭhun dravīne pravāhīrūpe thāy chhe tem shun bhagavān gnānaghan nitya upayogamay ātmā dravīne rāgapaṇe thāy chhe? (nathī thato.)
(sampradāyamān) em bole ke “mā haṇo, mā haṇo.” vyākhyān sharū thāy eṭale ām bole. ame paṇ bolatā hatā ke koī jīvane “mā haṇo, mā haṇo”-ā
PDF/HTML Page 371 of 4199
single page version
bhagavānano upadesh chhe. paṇ em nathī, bhāī. par jīvane koṇ haṇī shake chhe? (arthāt koī koīne haṇī shaktun nathī.) parantu tun e rāgane potāno mānīne svabhāvanī hinsā kare chhe e tāro ghāt chhe, e puṇya-pāpanā vikalpa to rāg chhe, asvabhāvabhāv chhe. aṇ-upayog may achetan jaḍ chhe ane duḥkhadāyak chhe. paṇ ene kayān darakār chhe? ākho divas raḷavun, khāvun-pīvun ane bhogavavun, bas. kadāchit samay maḷatān sāmbhaḷavā jāy to kuguruo ene lūṇṭī le. bas evun sāmbhaḷe ke dayā pāḷo, vrat karo ādi; ethī kalyāṇ thaī jashe, dhūḷey kalyāṇ nahi thāy, bhāī! sāmbhaḷane. bhagavān sarvagnadeve jevo joyo chhe evā nityaupayog-svabhāvī chaitanyasvarūp ātmānī tane khabar nathī, bhāī. e sadā jāṇanār-svabhāve rahelo gnāyak prabhu kadīy rāgasvabhāve thato nathī. mīṭhun jem dravīne pāṇī thāy tem e gnānaghan dravīne kadīy rāgapaṇe thato nathī. aho! adbhut shailī ane adbhut vāt chhe!
ā sharīr ādi jaḍ e to badhā māṭīnā ākār chhe. e kāī ātmānā nathī, ātmāmān nathī. emān ātmā paṇ nathī. evā sharīranī ākr̥utine sundar dekhīne tane honsh ane utsāh kem āve chhe? e utsāh (rāg) to pudgalano utsāh chhe. tāro ātmā tyān ghāt pāme chhe. are! paramānthī ānand āve chhe evun ten mānyun chhe parantu tārā ānandanī khāṇ to trikāḷī dhruv pūrṇānandano nāth prabhu ātmā chhe. temānthī ānand āve chhe. jem goḷanā ravā hoy chhe ne? te ravā bahu taḍako paḍe eṭale pīgaḷīne ras thāy? shun e ras goḷano hoy ke (kaḍavī) kāḷī jīrīno? tem bhagavān ātmā dhruv upayogamay gnānānandasvabhāvī chhe. emān ekāgra thatān andarathī gnān ane ānandano pravāh drave chhe. jem goḷ pīgaḷe to gaḷapaṇapaṇe pīgaḷe tem bhagavān ātmā pariṇāme to gnān ane ānandanī paryāyapaṇe pariṇame. ane ene ātmā kahevāy.
aho! gāthāo kevī alaukik chhe! ek-ek gāthā nyāl karī nākhe evī chhe. enī draṣhṭine gulāṇṭ khavarāve chhe. ām (ātmāmān) jāne, bhāī! em (rāgamān) kayān jāy chhe? are! tane vikalpanun ane vikalpa nimitte thatī sharīranī kriyā-upavāsādi vaḍe sharīr jīrṇa ane shithil thāy-enun māhātmya kem āve chhe? anant mahimāvant andar atīndriy ānand ane gnānano nāth ekalā gnān ane ānandano ravo paḍelo chhe emān ekāgratā ane dhyān kar to, jem goḷano ravo gaḷapaṇe pīgaḷe tem emānthī ānand ane gnān āvashe.
have kahe chhe keḥ-‘nityaupayogalakṣhaṇavāḷun jīvadravya pudgaladravya thatun jovāmān āvatun nathī ane nitya anupayog (jaḍ) lakṣhaṇavāḷun pudgaladravya jīvadravya thatun jovāmān āvatun nathī kāraṇ ke prakāsh ane andhakāranī māphak upayog ane anupayogane sāthe rahevāmān virodh chhe; jaḍ, chetan kadī paṇ ek thaī shake nahi.’ juo, jyān prakāsh chhe tyān andhakār na hoy ane jyān andhakār chhe tyān prakāsh na hoy. tem bhagavān ātmā jyāre
PDF/HTML Page 372 of 4199
single page version
chaitanyaprakāshamān hoy tyāre rāg-andhakāramān na hoy ane jyāre rāg-andhakāramān hoy tyāre chaitanyaprakāshamān na hoy. juo, kevī shailī līdhī chhe? rāgane pahelān asvabhāvabhāv kahyo hato, ahīn ene andhakār kahyo chhe. rktākarma adhikār, gāthā 72mān rāgane ashuchi, jaḍ ane duḥkharūp kahyo chhe. rāg jaḍ ane andhakārarūp chhe kem ke te nathī potāne jāṇato ke nathī parane jāṇato. te gnān vaḍe jaṇāvā yogya chhe, paṇ te jāṇato nathī tethī jaḍ chhe.
ahāhā! prakāshane andhakāranī jem upayog ane aṇ-upayogane eṭale svabhāvabhāv ane asvabhāvabhāvane, chetanabhāv ane achetanabhāvane, ānandabhāv ane jaḍabhāv (duḥkhamayabhāv)ne-bannene ekarūpe rahevāno virodh chhe. mokṣha adhikāramān āve chhe ke (sādhakane) je rāg āve chhe e viṣhakumbh chhe. ane je vītarāgabhāv chhe te amr̥utakumbh chhe. bannene ekapaṇe rahevāmān virodh chhe. eṭale sādhakane paryāyamān banne sāthe hovā chhatān bhinna vastupaṇe chhe, ekapaṇe nathī. ahīn sāthe rahevāno virodh chhe eno artha em laīe ke jyān ānand chhe tyān rāg nathī to eno artha em nathī, kemake munione ānand chhe ane rāg paṇ chhe. parantu ānand rāgathī bhinnapaṇe rahyo chhe, be ekapaṇe rahyā nathī. (eṭale ke munione je anshamān vītarāgatā chhe-ānand chhe e to ātmā sāthe ekapaṇe anubhavamān āve chhe ane jeṭalo rāg rahyo chhe te ātmāthī bhinnapaṇe chhe.) māṭe ahīn em levun ke upayogane ane aṇ-upayogane sāthe eṭale ekapaṇe rahevāmān virodh chhe. rāg rāgarūpe chhe, gnātā pote potāmān rahīne rāgane jāṇe. rāg chhe māṭe jāṇe em nahi, paṇ gnātānī gnānashaktinun evun sāmarthya chhe te vaḍe jāṇe chhe.
ahāhā! ā upayogasvabhāv e prakāshasvarūp chhe. ane dayā, dān, vrat, bhakti, upavās ādi shubhabhāv andhakārasvarūp chhe. bhāre ākarī vāt. atyāre to loko āṭh upavās kare, ane enā upar ek aṭhṭham kare to pachīs upavāsanun phaḷ maḷe em kahe chhe. paṇ bhāī! e to apavās eṭale mīṭho vās chhe. tyān upavās kayān chhe? up eṭale samīp, vās eṭale vasavun. ānandanā nāth bhagavān ātmānī samīp vasavun te upavās chhe. paṇ e to vasyo ja nathī ne.
ātmā chaitanyaprakāshasvarūp chhe ane rāg andhakārarūp chhe. bannene ekapaṇe rahevāmān virodh chhe. eṭale ke banne kadāpi ekapaṇe thāy nahi. mokṣha adhikāramān kaḷashaṭīkāmān lakhyun chhe ke be vachche sandhi chhe, niḥsandhi-ek thayā nathī. chaitanyajyoti gnānaprakāshanī mūrti ane rāg-andhakār e be vachche kadīy ektā thaī nathī. be vachche sandhi chhe, taḍ chhe banne judā chhe. āvo vītarāgano mārga chhe, bhāī. jagat ākhun andhakāramān chāle chhe. (paradravyamān) ā karun ane te karun, ā chhoḍun ane ā grahaṇ karun evā vikalpo shun tārī jāt chhe? (nā.) ā vikalpo to ātmāno tiraskār karanārā chhe. ātmā sāthe
PDF/HTML Page 373 of 4199
single page version
emane virodh chhe. e bhāvo kadīy ātmā sāthe ekapaṇe nathī. tethī e sharīr, man, vāṇī ane sarva vikalponun lakṣha chhoḍī bhagavān gnāyak prakāshasvarūp je upayogasvabhāve virāje chhe temān andaramān jo ne. (tethī tārun bhalun thashe.)
pravachanasār, gāthā ra00 mān āve chhe ke gnāyak to gnāyakapaṇe ja rahyo chhe. paṇ ten moh vaḍe anyathā adhyavasit karyo chhe. eṭale ke ten ene bījī rīte mānyo chhe ke-hun (gnāyak) rāgapaṇe chhun. vastu to gnāyakapaṇe anādianant rahī chhe, paṇ ten mānyatāmān goṭāḷo karyo chhe. paṇ tun māne eṭale shun vastu gnāyak gney (rāg, paravastu) sāthe ekarūp thaī chhe? (nathī thaī) vastu gnāyak chaitanyasūrya to shāntarasavāḷo upashamarasathī bharelo shānt-shānt samudra-dariyo chhe. (jagatano) sūrya to uṣhṇa chhe, paṇ ā chaitanyasūrya to upashamarasano dariyo chhe. bhaktimān āve chhe ne ke-“upashamaras varase re prabhu! tārā nayanamān.” ātmā upashamarasano kand akaṣhāyasvabhāvī-vītarāgasvarūpī chhe. e vītarāgasvabhāvī vastu shun kadīy rāgapaṇe thāy? (kadī na thāy.)
have kahe chheḥ-‘tethī tun sarva prakāre prasanna thā, tārun chitta ujjvaḷ karī sāvadhān thā ane svadravyane ja “ā mārun chhe” em anubhav (em shrī guruono upadesh chhe.)’ shun kahe chhe? ānandamūrti bhagavān chaitanyaprakāshanī jhaḷahaḷ jyoti trikāḷ evī ne evī rahī chhe, rāgapaṇe-duḥkhapaṇe thaī ja nathī. tethī tun sarva prakāre (glāni ane nirāshā chhoḍīne) prasanna thā. ahāhā! ek vār hā pāḍ, ek vār ā chaitanyasvarūp bhagavānano ādar kar. ek vār temān draṣhṭi kar to andaramān ekalī vītarāgamūrti jinasvarūpe bhagavān virāje chhe tenān tane darshan thashe. kahyun chhe ne keḥ-
aho! amr̥utachandrāchāryadeve ṭīkāmān adbhut amr̥ut reḍayān chhe. kahe chhe sarva prakāre prasanna thā. vīryane uchhāḷī evī ne evī je gnānānandasvarūp chīj paḍī chhe enī andar jā. tethī tane ānand-amr̥utano svād āvashe. karavānun to ā chhe, bhāī. ā karyun nahi to kāī karyun nahi. duniyā āvī saras vātone chhoḍī takarār, vādavivād ane jhaghaḍāmān paḍe, paṇ emān ātmā kayān maḷe?
anantavār narakamān gayo, nigodamān gayo, ārttadhyān ane raudradhyān karyān, mithyātvabhāv sevyā, parantu vastu gnāyak bhagavān to evo ne evo ja rahyo chhe. tethī kahe chhe ke tun pramudit thaī, prasanna thaī chittane ujjvaḷ kar. paranā lakṣhe je tārun chitta malin chhe te svanun lakṣha karī nirmaḷ kar ane andar ekarūp gnāyakabhāvamān ja sāvadhān thaī e svadravyane ja ‘ā mārun chhe’ em anubhav. ahāhā! svadravya je nij trikāḷī
PDF/HTML Page 374 of 4199
single page version
gnāyakabhāv chidānandasvarūp e ja hun chhun em vartamān paryāyane tyān jaḍī de, emān sthir karī de. aho! kevī shailī! tadna sādī bhāṣhāmān ūñchāmān ūñchun tattva bharyun chhe. kahe chhe ke- prasanna thaī antaraṅgamān sāvadhān thaī pariṇatine ek gnāyakamān ja līn karī de, ḍūbāvī de. lyo, ā shrī guruono upadesh chhe.
‘ā agnānī jīv pudgaladravyane potānun māne chhe tene upadesh karī sāvadhān karyo chhe ke jaḍ ane chetanadravya-e banne sarvathā judān judān chhe.’ḥ-agnānī jīv kone kahīe? ā dehamān bhagavān ātmā sachchidānandasvarūpe virājamān chhe. parantu pote koṇ ane kevo chhe enun jene bhān nathī te agnānī chhe. āvo agnānī jīv pudgaladravyane potānun māne chhe. jene potānī vastu je anādithī gnānānandasvarūp chhe te khyālamān āvī nathī tethī te anyatra paramān potānun astitva māne chhe. te puṇya-pāpanā bhāv, dayā, dān, vrat, bhakti ādi shubhabhāv ke hinsā, jūṭh, chorī ādi ashubhabhāv-je nishchayathī pudgal chhe, svabhāv nathī-tene potānā māne chhe.
potānā sattvanī anādithī khabar nahīn hovāthī potānī chījathī viparīt evā puṇya-pāpanā vikalpone-rāgane potānun sattva je māne chhe tene ahīn santoe upadesh karī sāvadhān karyo chhe. bhāī! tun to trikāḷī gnāyak prabhu chetanadravya chhe. ane jene tun potānā māne chhe evā ā puṇya-pāpanā vikalpo-rāg to achetan jaḍ chhe, pudgalarūp chhe. māṭe ā tārī mānyatā agnān chhe kem ke jaḍ ane chetanadravya sarvathā judā judā chhe, koī paṇ prakāre te be ek nathī.
jainapatromān (sāmayikomān) badhun ghaṇun āve chhe ke-ā vyavahār, dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjānā je bhāv chhe ene puṇya kahī hey kaho chho. paṇ enāthī to tīrthaṅkar, chakravartī, baḷadev, indra ādi padavī maḷe chhe ane pachhī mokṣha thāy chhe. to ene (puṇyane) hey kem kahevāy? tame ene hey kaho chho e agnān chhe. ghaṇun lakhyun chhe ke-bhagavāne ene dharma kahyo chhe ane enāthī ūñchān pad maḷe ane pachhī mokṣhe jāy ityādi. are bhāī! tane khabar nathī, bāpu. e padavīnān puṇyo kone hoy chhe? jene ātmā sachchidānand bhagavān anant-ānandano kand prabhu andar virāje chhe te anubhavamān āvyo chhe, jene ātmānā gnānānand svabhāvano (svasamvedan pratyakṣha) sākṣhātkār thayo chhe ane atīndriy ānandano svād āvyo chhe evā samaktiīne kanīk mandarāg (puṇyabhāv) hoy chhe. ene ā rāganā phaḷamān tīrthakar, chakravartī, baḷadev, indra ādi sāt sthāno je kahyān chhe te hoy chhe. jene rāg heyabuddhie chhe ane rāganī ichchhā nathī evā samyagdraṣhṭine rāganā (vratādinā) phaḷamān ā pado hoy chhe. parantu agnānīne to ā pado
PDF/HTML Page 375 of 4199
single page version
hoy ja nahi, kemake tene ātmagnān ane samyagdarshananā abhāvamān je puṇya ādi bhāv thāy temān ātmabuddhi chhe ane e ja mithyādarshan ane agnān chhe.
ahāhā! ā ātmā sachchidānand prabhu shāshvat vastu chhe. ā kāī navī nathī, koīe karī nathī. anādithī chhe ane anantakāḷ rahenār chhe. evo e avināshī chhe. e avināshī vastumān avināshī anant anant shaktio paḍī chhe. darshan, gnān, ānand, vīrya, prabhutva, vibhutva, svachchhatva, utpād-vyay-dhruvatva ādi anek chhe.
prashnaḥ– guṇane utpād-vyay hoy nahi. to utpād-vyay-dhruvatva guṇ kem kahyo?
uttaraḥ– guṇone to utpād-vyay hoy nahi e barābar chhe. guṇo to dhruv ja chhe. paṇ ahīn to utpād-vyay-dhruvatva shakti chhe e guṇ chhe. te dhruv chhe. e ātmadravyano guṇ chhe. jenā kāraṇe dravya navī paryāyapaṇe upaje ane pūrvaparyāyapaṇe nāsh pāme ane dravyapaṇe dhruv-kāyam rahe. āvī shakti (utpād-vyay-dhruvatva) ātmāmān nitya rahelī chhe. bhagavān nityānandasvarūp ātmāmān je anant shaktio chhe te badhī nitya chhe, dhruv chhe.
āvā potānā gharanī vāt mūkī daīne je paranī pañchāt kare te agnānī chhe. e puṇya-pāpanā vikalpone-rāgane potānā māne chhe. e paradravyane potānun māne chhe. ene ahīn sāvadhān karyo ke bhāī! sāvadhān thā. ‘jaḍ ane chetanadravya banne sarvathā judān chhe, kadāchit koī paṇ rīte ekarūp nathī thatān em sarvagne dīṭhun chhe.’ bhagavān ānandamūrti prabhu chaitanyasvarūp ātmā judo chhe ane je puṇya-pāpanā vikalpo ūṭhe chhe e achetan jaḍ vikalpo paṇ judā chhe.ek chetan ane bījī achetan hovāthī banne bhinna chīj chhe. have ā sharīr, bāyaḍī, chhokarān, gām ane desh e to kayāny dūr chhe. ene mārā māne to shun mūrkhāīno pār chhe kāī? prabhu! tun mūḷamānthī bhūlyo. ahīn sūkṣhma vāt karī chhe. ā jīv adhikār chhe ne? eṭale kahe chhe ke ā vrat, tap ādi vikalpo ajīv chhe, jīv nahi. kemake jīv hoy to judā paḍe nahi. paṇ e to judā paḍī jāy chhe. e banne sarvathā judā judā chhe, koī rīte ek chhe em nathī. jainashāsanamān sarvathā hoy nahi em keṭalāk kahe chhe. ā shun kahe chhe? ke ātmā ane rāg sarvathā judā chhe. ane ā sharīrādi ane ātmā to sarvathā bhinna ja chhe.
ā ātmā chaitanyabimb chhe. ane sharīr to māṭī-dhūḷ jaḍ chhe. paṇ āvun nakkī karavānī phurasad kayān chhe? enā bhān vinā dayā, dān, vratādi kare ane e puṇyanā phaḷamān svargādi ke ā dhūḷanī karoḍ-be karoḍanī sheṭhāi maḷe. e dhūḷanā sheṭhīā vaibhavanā madamān pāchhā marīne heṭhe (narka, nigodamān) chālyā jāy. (ām chakkar chālyā kare chhe.) ahīn kahe chhe ke bhagavān sachchidānand ātmā ane rāg tathā sharīr tadna bhinna chīj chhe. e koī paṇ rīte ek thatā nathī em sarvagne dīṭhun chhe; māṭe he agnānī! tun
PDF/HTML Page 376 of 4199
single page version
paradravyane ekapaṇe mānavun chhoḍī de. ā pahelī vāt ke ātmā sharīr ane rāgādithī bhinna chhe e ene ākarī paḍe chhe. eṭale shubhabhāv karatān karatān sārī padavī maḷashe ane pachhī mokṣha thashe em vichāre chhe. paṇ dhūḷey nahi maḷe (ūñchān puṇya nahi bandhāy), sāmbhaḷane agnānīne padavī kevī?
prashnaḥ– pahelān bhūmikā taiyār karavī paḍe ne?
uttaraḥ– pahelān rāgathī bhinna paḍe e bhūmikā chhe. ā ātmā gnānaprakāshanā nūranun pūr chhe evī ene khabar ja kayān chhe? e jovānī ene darakārey kayān chhe? pachhī bhūmikā shāmān taiyār karashe? arere! hā ho ane hariphāī-raḷavun, khāvun-pīvun, kuṭumb ādi bhogavavun, maravun ane chār gatimān rakhaḍavun ityādi sivāy ene bījun vichāravānī navarāsh ja kayān chhe?
bhāī! tārun svarūp to trikāḷī gnātā-draṣhṭā chhe. e svarūpanā bhān vinā puṇyabhāvanā vikalpothī dharma thāy em tun māne chhe paṇ e mithyādarshan chhe. em ke puṇya to karīe ne? paṇ bhāī! ene enā kramamān shubhabhāv āvyā vinā raheshe nahi. kramamān ene shuddhatā nahi thāy, ane gnānīne pūrṇa shuddhatā nahi hoy tyānsudhī shubhabhāv āvashe, vyavahār āvashe. paṇ e hey chhe. āvun vastusvarūp chhe, bhāī. shun thāy? tethī kahe chhe ke ‘vr̥uthā mānyatāthī bas thāo.’ rāg e hun evī rāg sāthe ekapaṇānī vr̥uthā mānyatā chhoḍī de. ane ā chaitanyasvarūp ātmā te hun em svarūpano anubhav kar.
have ā ja arthanā kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
‘अयि’ e komaḷ sambodhananā arthavāḷun avyay chhe. āchārya komaḷ sambodhanathī kahe chhe ke he bhāī! ‘कथम् अपि मृत्वा’ tun koī paṇ rīte mahā kaṣhṭe athavā marīne paṇ ‘तत्त्वकौतुहली मन्’ tattvano kautuhalī thaī ‘भवमूर्तेः पार्श्ववर्ती मुहूर्तम्’ ā sharīrādi mūrtadravyono ek muhūrta (be ghaḍī) pāḍoshī thaī ‘अनुभव’ ātmāno anubhav kar. juo, kahe chhe ke bhagavān! tun ānandano nāth chhe tene rāg ane sharīrathī bhinna pāḍīne jo. tārun chidānand svarūp anādianant evun ne evun virāje chhe tene mahākaṣhṭe eṭale kaṣhṭa karīne em nahi paṇ mahān puruṣhārtha karīne, marīne paṇ eṭale maraṇanī chintā (paravā) karyā vinā tun tattvano kautuhalī thā.
ahāhā! ā ‘ātmā, ātmā’ em karyā kare chhe e chīj chhe shun? koī divas joī nathī e chīj shun chhe? ek vār kautuhal to kar. navī chīj jovānun kautuhal kare chhe ne? em ene jovānun ek vār to kautuhal kar. ghaṇā varṣhanī vāt chhe. ek rāṇī hatī. e ojhalamān (paḍadāmān) rahetī. jyāre bahār nīkaḷe tyāre loko kutūhalathī
PDF/HTML Page 377 of 4199
single page version
jovā nīkaḷe ke rāṇīsāhebā kevān hashe? pachhī hoy bhale maḍadā jevān paṇ ojhalamān rahe eṭale jovānun kautuhal thāy. ahīn em nathī. ahīn to chaitanyahīralo andar paḍayo chhe. tethī kahe chhe ke bhagavān gnānanī mūrti andar pūrṇa chaitanyaprakāsh paḍayo chhe ene rāg ane sharīrathī bhinna pāḍīne jo. jarā kautuhal to kar ke ā jonār koṇ chhe? je sharīrane jāṇe, rāgane jāṇe, ā jāṇe, te jāṇe e jāṇanāramān shun chhe? kahe chhe ke jāṇanār je sharīr ane rāgādine jāṇe te sharīr ane rāgādi emān nathī. jem sharīr ane rāg gnānamān nathī tem gnān sharīr ane rāgamān nathī.
he bhāī! ā chaitanyatattva shun chhe em jāṇavānun kutuhal (jignāsā) karī ene jo. vīs varṣha pahelānī ā vāt chhe. jāmanagaramān navathī dash varṣhano ek nāno chhokaro hato. eṇe prashna karyo ke-mahārāj! charchāmān āp ātmā ātmā karo chho paṇ ām āṅkh mīñchīe to tyān andhārun dekhāy chhe. ātmā to dekhāto nathī? uttaraḥ-bhāī! e andhārun chhe em e koṇe joyun? ā gnānaprakāshe andhārāne joyun ke andhārāe andhārāne joyun? e andhārāne jonārun je gnān chhe te ātmā chhe. paṇ kayān enī paḍī chhe ene? ene to ā paisā pāñch-pachās lākhanī dhūḷ maḷe, kāīk ābarū maḷe eṭale em jāṇe ke hun moṭo sheṭh. e abhimānamān pachhī jāy marīne heṭhe. ām ajīvane mārun māne e mūḍh chhe. ahīn to chokakhī vāt chhe, mākhaṇ-bākhaṇ nathī. ahāhā! āchāryanī ṭīkā to juo. kahe chhe ke bhagavān! ek vār tun koṇ chhe enun kutuhal to kar.
ā ātmā gnāyakasvabhāv to evo ne evo rahyo chhe. anādithī evo chhe. game teṭalā mithyātvabhāv sevyā. anant vār narak-nigodamān gayo, kīḍā, kāgaḍā, kūtarā ādi pashunā anant bhav karyā, 84 lākh yonimān anant paribhramaṇ karyun paṇ e bhagavān vastu to vastupaṇe (gnāyakabhāvapaṇe) trikāḷ rahī chhe. tethī kahe chhe ā mūḷ vastune jo ane pām. bījun bhale āve, vyavahār bhale ho. gnānānandasvarūp vastunā bhān vinā tārā e vyavahārane vyavahār kahetā nathī. lokone ā bahu khaṭake chhe. (ane loko emān ja aṭake chhe) e vyavahār paṇ vyavahār kayāre kahevāy, bhāī? jyāre ene antaramān ātmāno anubhav thāy tyāre. pachhī jyān sudhī e svarūpamān pūrṇa sthir thāy nahi tyānsudhī ene evo bhakti, pūjā ādino rāg āve. e rāgane vyavahār kahevāy. paṇ e puṇyabandhanun kāraṇ chhe, dharma nahi. enāthī chakravartī, baḷadev ādi padavī maḷe. paṇ e puṇyabandhanun kāraṇ chhe, dharma nahi. enāthī chakravartī, baḷadev ādi padavī maḷe. paṇ agnānī ekalān dayā, dān ādi karī ene dharma māne to e to mithyātvanun sevan chhe. enāthī to paramparāe heṭhe (narak-nigode) jāy. shun karīe, bhāī? vastusthiti āvī chhe.
ahāhā! kahe chhe ke ā sharīrādi mūrtadravyono ek muhūrta pāḍoshī thaī ātmāno anubhav kar. ‘sharīrādi’ shabda chhe ne? eṭale e badhān mūrtikadravya. dayā, dān, vrat
PDF/HTML Page 378 of 4199
single page version
ādi puṇyanā pariṇām paṇ mūrta chhe. e badhā mūrtadravyono pāḍoshī thā (svāmī nahi), ane gnāyakasvabhāv taraph jhūkāv kar. tethī tane rāg ane sharīrathī judo chaitanyabhagavān dekhāshe. rāg ane puṇyane tun vede chhe e to ajīvano anubhav chhe. rāgamān chaitanyajyoti nathī. jem agninī jyot upar kājaḷ jhīṇī jhīṇī kāḷī chhārī hoy e agni nathī tem chaitanyajyoti bhagavān ātmāmān upar je puṇya-pāpanā vikalpa chhe e kājaḷ samān chhe, e ātmā nathī. ahīn kahe chhe ke puṇya-pāpanā vikalpathī be ghaḍī bhinna paḍī nij chaitanyasvarūp ātmāno anubhav kar. bhāī! janma-maraṇanā pherā maṭāḍavā hoy eṇe karavānun ā chhe.
ekavār prabhu! tun rāg ane sharīranun lakṣha chhoḍī antaramān lakṣha kar. tethī tane rāg ane sharīranun sāchun pāḍoshīpaṇun thashe. kṣhaṇavāramān ātmā rāgathī judo paḍī jashe, pharī ek thashe nahi. ā anubhav te samyagdarshan chhe. have ā chīj vinā vrat, tap vagere karīne marī jāy paṇ shun thāy? bahu bahu to shubhabhāv thāy. paṇ e to rāg chhe. rāgane to āg kahī chhe. dolatarāmajīe chhahaḍhāḷāmān kahyun chheḥ-“yah rāg āg dahai sadā tātain samāmr̥ut seīe” rāgano vikalpamātra āg chhe ane bhagavān ātmā shāntinā amr̥utano sāgar chhe. rāg kaṣhāy chhe. kaṣhāy eṭale kaṣh+āy-je sansārano lābh āpe te. rāgadashā to sansārano lābh āpanārī chhe. māṭe enāthī bhinna paḍī amr̥utano sāgar prabhu chaitanya bhagavānano anubhav kar. ahīn jem ‘मृत्वा’ eṭale maraṇānt pariṣhahanī paṇ darakār karyā vinā ātmānubhav kar em kahyun chhe tem adhyātmataraṅgiṇīmān ‘च्युत्वा’ eṭale mohathī chhūṭīne tun andar jo ke e koṇ chhe ane eno anubhav kar. bhāṣhā sādī chhe paṇ bhāv to ā chhe, bhāī.
jyāre samyagdarshan thashe tyāre tane ātmagnān eṭale ātmā jevo chhe tevun tenun gnān thashe. tethī nijapad prāpta thashe ane pachhī mokṣha thashe, bahāramān dhāmadhūm kare, mandiro bandhāve paṇ e badhāmān sār vāt ā ek ja chhe ke rāgādino pāḍoshī thaī ātmāne keṭalo anubhavyo? (anubhav pradhān chhe) have kahe chhe ‘अथ येन’ ke jethī ‘स्वं विलसन्तं’ potānā ātmāne vilāsarūp, ‘पृथक् समालोक्य’ sarva paradravyothī judo dekhī ‘मूर्त्या साकम्’ ā sharīrādi mūrtik pudgaladravya sāthe ‘एकत्वमोहम्’ ekapaṇānā mohane ‘झगिति त्यजसि’ tun turat ja chhoḍashe.
pahelān em kahyun ke sharīrādi mūrtadravyothī bhinna paḍī koī paṇ rīte ātmāno anubhav kar. have kahe chhe ke e anubhavathī tane atīndriy ānandanā dhāmarūp bhagavān ātmā sarva paradravyothī bhinna dekhāshe. jyāre puṇya-pāpanā vikalpano anubhav hato tyāre
PDF/HTML Page 379 of 4199
single page version
svano vilās na hato. have ātmānubhavathī nijavaibhavano vilās tane prāpta thashe. “ nijapad rame so rām kahīe.” nij ānandadhāmasvarūp ātmāmān rame te ātamarām chhe. tene atīndriy ānandanī moj-vilās prāpta thāy chhe. tethī he bhāī! tun ātmānubhav kar jethī sarva paradravyothī bhinna vilāsarūp ātmāne samyak prakāre avalokīne-dekhīne- pratyakṣha sākṣhāt ātmānā ānandanun vedan karīne ā sharīrādik pudgaladravya sāthe ekapaṇānā mohane turat ja chhoḍī daīsh. rāg sāthe ekapaṇāno je moh-mithyātva tane samaye samaye thāy chhe te ā ātmānubhav thatān-ātmānā ānandanun pratyakṣha vedan thatān tarat ja chhūṭī jashe. lyo, ā dharmanī rīt chhe. jenāthī sansārano ant āvī jāy te dharma chhe.
‘jo ā ātmā be ghaḍī pudgaladravyathī bhinna potānā shuddha svarūpano anubhav kare (temān līn thāy), pariṣhah āvye paṇ ḍage nahi, to ghātīkarmano nāsh karī, kevaḷagnān utpanna karī mokṣhane prāpta thāy.’ juo ahīn ‘shuddha svarūpano anubhav kare’ em kahyun chhe. ashuddha rāgādino anubhav to e anādithī kare ja chhe. eṭale tyānthī gulāṇṭ mārī shuddha svarūpano anubhav karavānun kahyun chhe. vaḷī pariṣhah āve paṇ ḍage nahi em kahyun. game te pratikūḷatānā sanyogo āve, sarpa karaḍe, vīñchhī ḍaṅkhe, vāgh, sinh āvīne phāḍī khāy topaṇ ḍagyā vinā ja andar svarūpamān līn rahe to rāganā ekapaṇāno moh chhūṭī jāy. pariṣhah anukūḷ ane pratikūḷ em bey hoy chhe. emānthī koī paṇ prakārano pariṣhah āvethī ḍage nahi to ghātīkarmano nāsh karī, kevaḷagnān utpanna karīne mokṣhane prāpta thāy chhe.
rāmachandrajī mahāpuruṣh-puruṣhottam puruṣh jyāre munidashāmān hatā tyāre sītājī dev-puruṣh hatā. tyānthī āvīne temaṇe sītājīnun rūp dhāraṇ karīne rāmachandrajīne bolāve chhe ke-‘are! āpaṇe judā paḍī gayā! ek vār tame svargamān āvo ane āpaṇe bhegā rahīe.’ ām rāmachandrajīne dhyānathī ḍagāvavā anukūḷ pariṣhah āvyo. paṇ rām ḍagyā nahi ane andaramān dhyānanimagna rahyā tethī kevaḷagnān upajāvī, dehathī chhūṭīne mokṣha padhāryā. sītājī svargamān dev hatā ane samaktiī hatā parantu asthiratāne līdhe evo bhāv āvyo.
ā badhun ātmānā anubhavanun māhātmya chhe. samayasār nāṭakamān kahyun chhe keḥ-
āvo je ānandano nāth bhagavān ātmā enā anubhavanun evun māhātmya chhe ke jīv be ghaḍīmān mokṣha prāpta kare, siddhapadane prāpta kare. ‘ātmānubhavanun evun māhātmya
PDF/HTML Page 380 of 4199
single page version
chhe to mithyātvano nāsh karī samyagdarshananī prāpti thavī to sugam chhe.’ ahāhā! jayachand paṇḍite kevo saras artha karyo chhe! be ghaḍī (48 miniṭ)nī andaranā dhyānamān kevaḷagnān pāmī jāy chhe, traṇakāḷ traṇalokane jāṇanār kevaḷagnānī paramātmā thaī jāy chhe. pāṇḍavo munidashāmān shetruñjay upar antaranā dhyānamān hatā. tyāre duryodhananā bhāṇeje pūrvanā veranā kāraṇe garam dhagadhagatā loḍhānā dāgīnā temane paherāvyā. ā pariṣhahathī ḍagyā nahi ane ātmāmān sthiratā karī. to be ghaḍīmān kevaḷagnān pāmī traṇ pāṇḍavo mokṣhe padhāryā. “sādi anant anant samādhi sukhamān” pūrve nahi thayelī abhūtapūrva siddhadashāne pāmyā. to mithyātvano nāsh karī samyagdarshananī prāpti thavī to sugam chhe. māṭe shrī guruoe e ja upadesh pradhānatāthī karyo chhe. mukhyatāthī ā ja upadesh karyo chhe.
[pravachan nan. 64-6p-66-67 * dināṅk 2-2-76 thī pa-2-76]