PDF/HTML Page 421 of 4199
single page version
karatān nimittanun anusaraṇ chhūṭī jāy chhe. tyāre te bhāvya paṇ rahetun nathī ane kevaḷagnān pragaṭ thāy chhe. tevī rīte mati, shrut, avadhi ane manaḥparyay gnānamān paṇ laī levun. ā prakāre gnānāvaraṇīy karma jītāy chhe.
kevaḷadarshanāvaraṇīy karmano udray āvatān, tene anusare to jarī darshananī hīṇatārūp bhāvya thāy chhe. gnānī ane munine paṇ paryāyamān darshananī hīṇadashārūp bhāvya thavānī lāyakāt hoy chhe tethī bhāvya thāy chhe, karmanā kāraṇe nahi. jo te (uday) taraphanun lakṣha chhoḍī svabhāvamān āve (sampūrṇa āshray pāme) to kevaḷadarshanāvaraṇīy karma jītāy chhe. tevī ja rīte chakṣhu, achakṣhu ane avadhi darshanāvaraṇīy karmane jītavā sambandhamān paṇ samajavun.
have antarāy karmaḥ-dān, lābh, bhog, upabhog ane vīrya e pāñch paryāy chhe. antarāy karmano uday āve chhe māṭe ā pāñch paryāy hīṇī thāy chhe em nathī. parantu jyāre e hīṇīdashā thāy chhe tyāre karmanā udrayane nimitta kahe chhe. lābhāntarāy, dānāntarāy, bhogāntarāy, upabhogāntarāy ane vīryāntarāy karmano uday āve chhe te jaḍamān chhe, ane te samaye hīṇīdashā thavānī potānā upādānamān lāyakāt chhe; tethī udayane anusaratān hīṇīdashārūp bhāvya thāy chhe. parantu paranun lakṣha chhoḍīne trikāḷ vītarāgamūrti akaṣhāyasvabhāvī bhagavān ātmāno āshray kare to bhāvya-bhāvakanī ektāno saṅkaradoṣh je thato hato te ṭaḷī jāy chhe. ā antarāyakarmanun jītavun chhe.
tevī rīte āyukarmano uday chhe māṭe jīvane sharīramān rahevun paḍe chhe em nathī. bhāvak karmano uday jaḍ karmamān chhe ane tene anusarīne paryāyamān rahevānī lāyakāt potānī chhe māṭe jīv rahyo chhe. āyukarma to nimittamātra chhe. sātā-asātā vedanīyakarmano uday hoy e to jaḍamān chhe. vaḷī kharekhar to e sanyoganī prāptimān nimitta chhe. tenā udaye jīvanī paryāyamān kiñchit nukashān thāy chhe te potānā kāraṇe chhe, parantu udayanā kāraṇe nahi. tevī rīte nāmakarmano uday to jaḍamān chhe ane tenā nimitte jīvanī sūkṣhma arūpī-nirlep dashā pragaṭ hovī joīe te thatī nathī te jīvanī potānī yogyatāthī chhe kemake te kāḷe udayanun anusaraṇ hoy chhe. gotrakarma sambandhī paṇ ām samajī levun. ām āṭhey karmano uday to jaḍamān chhe ane bhāvak karmane anusarīne thavā yogya je bhāvya te ātmānī dashā potāthī chhe, karmanā kāraṇe nahi. gnānī te udayane avagaṇīne, tenun lakṣha chhoḍīne niṣhkarma nij gnāyakabhāvane anusaratān te te bhāvyadashā pragaṭ thatī nathī te karmane jītavun thayun kahevāy chhe.
ghātīkarmane kāraṇe ātmāmān ghāt thāy chhe em nathī. parantu dravyaghātīkarmanā udayakāḷe paryāyamān te jātanī hīṇī dashārūpe pariṇamavānī eṭale bhāvaghātīrūpe thavānī potānī lāyakāt chhe, parantu karmanā kāraṇe te lāyakāt nathī. karmanā kāraṇe karmamān paryāy thāy chhe,
PDF/HTML Page 422 of 4199
single page version
ātmāmān nahi. ahāhā! parane kāraṇe bījāmān kāī thāy evun jainadharmamān chhe ja nahi. guṇonī paryāy thāy chhe temān pote ja kāraṇ chhe, kāraṇ ke pote ja karmanun anusaraṇ kare chhe. pote jeṭale darajje (anshe) nimittanun anusaraṇ chhoḍī, svabhāv je sākṣhāt vītarāgasvarūp chhe tene anusarī vītarāg paryāy pragaṭ kare chhe teṭale anshe bhāvyabhāvak- saṅkaradoṣh ṭaḷe chhe.
aho! ā to vītarāganā alaukik nyāy chhe. jem penthīe penthīe tel nākhe tem āchāryoe vītarāg bhagavānano mārga spaṣhṭa karyo chhe. kundakundāchāryanān shāstro ane amr̥utachandrāchāryanī ṭīkā agādh chhe. santoe to hr̥uday khullān karyān chhe. jevī rīte dravyakarma jītāy chhe tem nokarmane anusarīne je vikārī bhāv thāy chhe tene chhoḍī svabhāvane anusaratān nokarmanun jītavun thāy chhe. vaḷī mananā nimitte je kampan chhe tene anusarīne yogapaṇe thavānī yogyatā potānīchhe. te bhāvya-bhāvakasaṅkaradoṣh jeṭalā anshe svabhāvane anusaravāmān āve teṭalā anshe ṭaḷī jāy chhe. ā shāstramān āsrav adhikāramān gāthā 173 thī 176 nā bhāvārthamān paṇḍit jayachandajīe lakhyun chhe keḥ- ‘kṣhāyik samyagdraṣhṭine sattāmānthī mithyātvano kṣhay thatī vakhate ja anantānubandhī kaṣhāyano tathā te sambandhī avirati ane yogabhāvano paṇ kṣhay thaī gayo hoy chhe tethī tene te prakārano bandh thato nathī.’ tethī shrīmad rājachandre ‘sarvaguṇānsh te samyaktva’ ane paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīe rahasyapūrṇa chiṭhṭhīmān ‘gnānādi guṇo ekadesh chaturtha guṇasthān thatān pragaṭ thāy chhe’ em kahyun chhe.
jem upar man līdhun tem vachan, kāy ane pāñch indriyo paṇ levī. indriyone anusarīne je hīṇī dashā thāy chhe te bhāvya chhe. te bhāvyane anindriy svabhāvano āshray laīne ṭāḷavun te jītendriyapaṇun chhe.
ām samay samayanā pariṇām potāthī svatantrapaṇe chhe em siddha kare chhe. pariṇām ugrarūp pariṇame ke ugrarūp na pariṇame, te potānā kāraṇe chhe, emān nimittanī jarāy ḍakhal nathī. ātmāvalokanamān āve chhe ke-je dravyanī paryāy je samaye je prakāre thavānī chhe te potānā kāraṇe ja thāy chhe ane te nishchay chhe.
ā rīte mohanī jagyāe rāg, dveṣh, krodh, mān, māyā, lobh, karma, nokarma, man, vachan, kāyā ane pāñch indriyo-e soḷ pad mūkīne varṇan karyun. ā sivāyanā asaṅkhya prakāranā shubhāshubh bhāvo chhe te ane anant prakāranī anshonī hīnatā ane ugratā thāy chhe te paṇ vichāravī.
bhagavān ātmā shuddha chaitanyaghan chhe. dravyendriyo, bhāvendriy, ane indriy-viṣhayo e traṇey gney chhe. e potānī chīj nathī em jāṇavun ene sarvagna paramātmā kevaḷīnī
PDF/HTML Page 423 of 4199
single page version
stuti kahe chhe. je potānī chīj hoy te dūr na thāy, ane je dūr thāy e potānī chīj kem hoy? jene kevaḷīnī stuti karavī hoy teṇe ānand ane sarvagnasvabhāvathī paripūrṇa bhagavān ātmā sāthe rāg ane nimittathī bhinna paḍī, ektānī nirvikalpa bhāvanā karavī. āvī ek nishchay stutinī vāt 31 mī gāthāmān āvī gaī.
have ā gāthāmān em kahyun ke-rāg ane nimittathī bhinna paḍīne, bhagavān ātmā je shuddha chaitanyaghan vastu chhe tenī sanmukh thavāthī jene paryāyamān shuddhatā pragaṭī chhe (gney-gnāyak saṅkaradoṣh dūr thayo chhe) te gnānīne haju (moh) karmanun nimittapaṇun chhe, ane tenā taraphanā valaṇavāḷī vikārī bhāvya dashā thāy chhe. have e gnānī nimittanun lakṣha chhoḍīne andar nij gnāyakabhāvano ugra āshray laīne te bhāvya moh-rāgādine jīte chhe arthāt mohano upasham kare chhe. tethī tene bhāvyabhāvakasaṅkaradoṣh thato hato te ṭaḷe chhe, ane ātmānī stuti thāy chhe arthāt ātmānā guṇanī vr̥uddhi thāy chhe.
jaḍakarma je moh tenā anusār pravr̥uttithī ātmā bhāvyarūpe thato hato tene bhedagnānanā baḷathī judo anubhavyo te jitamoh jin thayo. upasham shreṇī chaḍhatān mohanā udayano anubhav na rahe, paṇ potānā baḷathī upashamādi karī ātmāne anubhave te jitamoh chhe. upashamādi kem kahyun? upashamashreṇīmān gnān, darshan ane vīryano kṣhayopashamabhāv hoy chhe ane jem pāṇīmān mel hoy te ṭharīne nīche besī jāy tem vikār (chāritra moh) upashamashreṇīmān dabāī jāy chhe, paṇ teno kṣhay thato nathī tethī tene upasham kahe chhe.
upasham ek mohakarmano hoy chhe tyāre kṣhayopasham, udray, kṣhay chārey ghātīkarmano hoy chhe. kṣhayopashamabhāv 1 thī 12 guṇasthān sudhī, kṣhāyikabhāv 4 thī 14 guṇasthān sudhī ane udayabhāv 1 thī 14 guṇasthān sudhī hoy chhe. pāriṇāmikabhāv to sadāy sarva jīvone hoy chhe.
PDF/HTML Page 424 of 4199
single page version
अथ भाव्यभावकभावाभावेन–
जिदमोहस्स दु जइया खीणो मोहो हवेज्ज साहुस्स। तइया हु खीणमोहो भण्णदि सो णिच्छयविदूहिं।। ३३ ।।
तदा खलु क्षीणमोहो भण्यते स निश्चयविद्भिः।। ३३ ।।
have, bhāvyabhāvak bhāvanā abhāvathī nishchayastuti kahe chheḥ-
nishchayavidothakī tehane kṣhīṇamoh nām kathāy chhe. 33.
gāthārthaḥ– [जितमोहस्य तु साधोः] jeṇe mohane jītyo chhe evā sādhune [यदा] jyāre [क्षीणः मोहः] moh kṣhīṇ thaī sattāmānthī nāsh [भवेत्] thāy [तदा] tyāre [निश्चयविद्भिः] nishchayanā jāṇanārā [खलु] nishchayathī [सः] te sādhune [क्षीणमोहः] ‘kṣhīṇamoh’ evā nāmathī [भण्यते] kahe chhe.
ṭīkāḥ– ā nishchayastutimān pūrvokta vidhānathī ātmāmānthī mohano tiraskār karī, jevo (pūrve) kahyo tevā gnānasvabhāv vaḍe anyadravyathī adhik ātmāno anubhav karavāthī je jitamoh thayo, tene jyāre potānā svabhāvabhāvanī bhāvanānun sārī rīte avalamban karavāthī mohanī santatino atyant vināsh evo thāy ke pharī teno udray na thāy-em bhāvakarūp moh kṣhīṇ thāy, tyāre (bhāvak mohano kṣhay thavāthī ātmānā vibhāvarūp bhāvyabhāvano paṇ abhāv thāy chhe ane e rīte) bhāvyabhāvak bhāvano abhāv thavāne līdhe ekapaṇun thavāthī ṭaṅkotkīrṇa (nishchal) paramātmāne prāpta thayelo te ‘kṣhīṇamoh jin’ kahevāy chhe. ā trījī nishchayastuti chhe.
ahīn paṇ pūrve kahyun hatun tem ‘moh’ padane badalī rāg, dveṣh, krodh, mān, māyā, lobh, karma, nokarma, man, vachan, kāy, shrotra, chakṣhu, dhrāṇ, rasan, sparshan-e pado mūkī soḷ sutro (bhaṇavān ane) vyākhyān karavān ane ā prakāranā upadeshathī bījān paṇ vichāravān.
PDF/HTML Page 425 of 4199
single page version
न्नुः स्तोक्र व्यवहारतोऽस्ति वपुषः स्तुत्या न तत्तत्त्वतः।
स्तोक्रं निश्चयतश्चितो भवति चित्स्तुत्यैव सैवं भवे–
न्नातस्तीर्थकरस्तवोत्तरबलादेकत्वमात्माङ्गयोः।। २७।।
नयविभजनयुक्त्यात्यन्तमुच्छादितायाम्।
अवतरति न बोधो बोधमेवाद्य कस्य
स्वरसरभसकृष्टः प्रस्फुटन्नेक एव।। २८ ।।
____________________________________________________________
bhāvārthaḥ– sādhu pahelān potānā baḷathī upasham bhāv vaḍe mohane jītī, pachhī jyāre potānā mahā sāmarthyathī mohano sattāmānthī nāsh karī gnānasvarūp paramātmāne prāpta thāy tyār te kṣhīṇamoh jin kahevāy chhe.
have ahīn ā nishchay-vyavahārarūp stutinā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [कायात्मनोः व्यवहारतः एकत्वं] sharīrane ane ātmāne vyavahāranayathī ekapaṇun chhe [तु पुनः] paṇ [निश्चयात् न] nishchayanayathī ekapaṇun nathī; [वपुषः स्तुत्या नुः स्तोत्रं व्यवहारतः अस्ति] māṭe sharīranā stavanathī ātmāpuruṣhanun stavan vyavahāranayathī thayun kahevāy chhe, ane [तत्त्वतः तत् न] nishchayanayathī nahi; [निश्चयतः] nishchayathī to [चित्स्तुत्या एव] chaitanyanā stavanathī ja [चितः स्तोक्रं भवति] chaitanyanun stavan thāy chhe. [सा एवं भवेत्] te chaitanyanun stavan ahīn jitendriy, jitamoh, kṣhīṇamoh-em (upar) kahyun tem chhe. [अतः तीर्थकरस्तवोत्तरबलात्] agnānīe tīrthaṅkaranā stavanano je prashna karyo hato teno ām nayavibhāgathī uttar dīdho; te uttaranā baḷathī em siddha thayun ke [आत्म–अङ्गयोः एकत्वं न] ātmāne ane sharīrane ekapaṇun nishchayathī nathī. 27.
have vaḷī, ā arthane jāṇavāthī bhedagnānanī siddhi thāy chhe evā arthavāḷun kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [परिचित–तत्त्वैः] jemaṇe vastunā yathārtha svarūpane parichayarūp karyun chhe evā munioe [आत्म–काय–एकतायां] jyāre ātmā ane sharīranā ekapaṇāne [इति नय–विभजन–युक्त्या] ām nayanā vibhāganī yukti vaḍe [अत्यन्तम् उच्छादितायाम्] jaḍamūḷathī ukheḍī nākhyun chhe-atyant niṣhedhyun chhe, tyāre [कस्य] kayā puruṣhane [बोधः] gnān
PDF/HTML Page 426 of 4199
single page version
[अद्य एव] tatkāḷ [बोधं] yathārthapaṇāne [न अवतरति] na pāme? avashya pāme ja. kevun thaīne? [स्व–रस–रभस–कृष्टः प्रस्फुटन् एकः एव] potānā nijarasanā vegathī kheñchāī pragaṭ thatun ekasvarūp thaīne.
bhāvārthaḥ– nishchay-vyavahāranayanā vibhāg vaḍe ātmāno ane parano atyant bhed batāvyo chhe; tene jāṇīne, evo koṇ puruṣh chhe ke jene bhedagnān na thāy? thāy ja; kāraṇ ke jyāre gnān potānā svarasathī pote potānun svarūp jāṇe tyāre avashya te gnān potānā ātmāne parathī bhinna ja jaṇāve chhe. ahīn koī dīrghasansārī ja hoy to tenī kāī vāt nathī. 28.
ā pramāṇe, apratibuddhe je em kahyun hatun ke “amāro to e nishchay chhe ke deh chhe te ja ātmā chhe”, tenun nirākaraṇ karyun.
ā rīte ā agnānī jīv anādi mohanā santānathī nirūpaṇ karavāmān āvelun je ātmā ne sharīranun ekapaṇun tenā sanskārapaṇāthī atyant apratibuddha hato te have tattvagnānasvarūp jyotino pragaṭ udray thavāthī ane netranā vikārīnī māphak (jem koi puruṣhanān netramān vikār hato tyāre varṇādik anyathā dekhātān hatān ane jyāre vikār maṭayo tyāre jevān hatān tevān ja dekhavā lāgyo tem) paḍaḷ samān āvaraṇakarma sārī rīte ūghaḍī javāthī pratibuddha thayo ane sākṣhāt draṣhṭā (dekhanār) evā potāne potāthī ja jāṇī, shraddhān karī, tenun ja ācharaṇ karavāno ichchhak thayo thako pūchhe chhe ke ‘ā svātmārāmane anya dravyonun pratyākhyān (tyāgavun) te shun chhe?’
gāthā 31 mān gneyagnāyakasaṅkaradoṣhane jītavānī vāt hatī, gāthā 32 mān bhāvyabhāvak-saṅkaradoṣh dūr karavānī (upashamanī) vāt karī. have ā 33 mī gāthāmān bhāvyabhāvakasambandhanā abhāvanī-kṣhayanī vāt kare chhe. vikārarūp thavānī je yogyatā chhe te bhāvya chhe ane nimitta karma te bhāvak chhe. te banne vachche je bhāvya-bhāvakasambandh chhe tenā abhāvathī thatī nishchay-stutine ahīn kahe chhe. gāthā 32 mān bhāvyabhāvak-sambandhano abhāv nahi paṇ upasham karyo hato, dābyo hato enī vāt hatī. e ja sambandhano je abhāv eṭale kṣhay kare chhe enī vāt ā gāthāmān chhe.
nishchayastuti eṭale svabhāvanā guṇanī shuddhinī vikāsadashā. pūrve 32 mī gāthāmān kahyun hatun te pramāṇe jeṇe gnānasvabhāv vaḍe anyadravyathī adhik evā ātmāno anubhav karī, mohano tiraskār karyo chhe arthāt mohano upasham karyo chhe te jīv have kṣhāyikabhāv dvārā mohano nāsh-kṣhay kare chhe. upashamashreṇīmān 11 mā guṇasthāne kṣhāyikabhāv thato nathī tethī
PDF/HTML Page 427 of 4199
single page version
muni tyānthī pāchhā haṭhe chhe ane pachhī ugra puruṣhārtha karī mohādino kṣhay kare chhe. upasham- shreṇīmān puruṣhārtha mand hoy chhe, jyāre kṣhapakashreṇīmān te ugra hoy chhe.
ā stuti chhe te sādhakabhāv chhe, ane te bāramā guṇasthān sudhī ja hoy chhe. 13 mā guṇasthāne stuti na hoy, kāraṇ ke 13 mun guṇasthān-kevaḷagnān to stutinun phaḷ chhe. pūrve kahyun tem indriyone jītīne jeṇe atīndriy evā ātmānun gnān ane bhān karyun chhe te jīv tyār pachhī karmanā nimittane anusarīne je bhāvya thāy chhe teno upasham kare chhe. tyāre te jitamoh thāy chhe. te ja ātmānā have potānā svabhāvabhāvanun ugra avalamban kare chhe. je bhāvanāthī (ekāgratāthī) karmanun upashamapaṇun thatun hatun temān puruṣhārtha mand hato. parantu have te gnāyak ātmānā ati ugra āshray vaḍe puruṣhārthane ugra banāve chhe tethī karmano kṣhay thāy chhe. ugra puruṣhārthathī mohanī santatino atyant nāsh thaī jāy chhe. puruṣhārtha vaḍe mohano kṣhay thāy chhe em kahevun e to nimittanun kathan chhe. karmano je kṣhay thāy chhe e to enī potānī yogyatāthī thāy chhe. svabhāv taraphanā ugra puruṣhārthanā samaye karmamān kṣhay thavānī yogyatā hoy chhe te enī potāthī chhe. svabhāvasanmukhatānā ati ugra puruṣhārthathī jyāre kevaḷagnān pragaṭe chhe tyāre chār ghātīkarmāno kṣhay thāy chhe em (nimittathī) kahevāy chhe. kharī rīte to te karmo nāsh thavānī yogyatāvāḷān hatān tethī kṣhayapaṇāne pāme chhe. te kāḷe karmanī paryāy akarmarūpe thavā yogya hoy chhe tethī thāy chhe. ām svabhāvanā ugra puruṣhārthathī je paryāyamān upashamabhāvano mand puruṣhārtha hato tene ṭāḷī nākhyo e trījā prakāranī stuti chhe.
paripūrṇa bhagavān ātmāno anubhav karī je jitamoh thayo chhe teṇe rāgane dabāvyo chhe, rāgano upasham karyo chhe paṇ abhāv karyo nathī, kemake tene svabhāvanun ugra avalamban nathī. have jo te nij gnāyakabhāvanun ati ugra avalamban le to mohanī santatinā pravāhano evo atyant vināsh thāy ke pharīne mohano uday na thāy. āvī rīte jyāre bhāvakarūp mohano kṣhay thāy chhe tyāre vibhāvarūp bhāvyano paṇ ātmāmānthī abhāv thāy chhe. je bhāvak moh chhe tenā taraphanun valaṇ chhūṭatān ane ugra puruṣhārtha vaḍe svabhāvanun avalamban letān bhāvak moh ane bhāvya moh banneno abhāv thāy chhe. tethī kṣhīṇamoh guṇasthānamān paramātmapaṇāne prāpta thāy chhe. ā trījā prakāranī stuti chhe.
12 mā guṇasthānamān bhāvyabhāvak bhāvano abhāv thavāthī ekapaṇun thavāthī ṭaṅkotkīrṇa paramātmapaṇāne prāpta thayelo te kṣhīṇamoh jin thayo chhe. traṇ prakāre jin kahyā chhe. pratham jitendriy jin, bījo upasham apekṣhāe jitamoh jin ane trījo kṣhāyikarūp kṣhīṇamoh jin. samyagdarshan thatān jitendriy jin thāy chhe. upasham shreṇī thatān jitamoh jin thāy chhe ane ati ugra puruṣhārtha dvārā pūrṇa vītarāgasvarūp pragaṭ thatān kṣhāyik jin-kṣhīṇamoh jin thāy chhe. bījā prakāranī stutimān upasham shreṇīnī vāt chhe, upasham samaktinī vāt nathī. tevī rīte trījā prakāranī stutimān kevaḷagnānanī vāt nathī, parantu 12 mā kṣhīṇamoh
PDF/HTML Page 428 of 4199
single page version
guṇasthānanī vāt chhe, kemake kevaḷagnān to stutinun phaḷ chhe. kṣhīṇamoh jin thatān je pūrṇa vītarāgatā thaī te trījā prakāranī utkr̥uṣhṭa stuti chhe. upasham stutimān (gāthā 32 mān) je soḷ bol hatā te ahīyān paṇ laī levā. bhāī! ā to bhagavān jinendradevano mārga ati sūkṣhma chhe. anantakāḷamān je samajyo nathī evo ā mārga ahīn batāvyo chhe.
sarvagna paramātmānī nishchayastuti kone kahevāy e prashna hato. teno uttar āpyo ke-ā bhagavān ātmā gnān ane ānandasvarūpī vastu chhe. tenī draṣhṭi karī tenī ektā karavī e kevaḷīnī pahelā prakāranī stuti chhe. bhagavānanī bhakti, pūjā, jātrā karavāno je bhāv chhe te shubhabhāv hovāthī puṇyabandhanun kāraṇ chhe. tethī te bhāv vāstavik dharma nathī ane tethī te bhāv vāstavik stuti paṇ nathī. ane vāstavik jin shāsan paṇ nathī.
shuddha gnānasvarūp pūrṇa pavitra ānandadhām bhagavān ātmā chhe. tenī sanmukh thaīne ane nimitta, rāg ane ek samayanī paryāyathī vimukh thaīne andar ekāgra thatān paryāyabuddhi chhūṭavāthī pahelā prakāranī stuti thāy chhe. rāgathī bhinna chaitanyasvarūp ātmāno anubhav thatān samyagdarshan thāy chhe te pahelī stuti chhe. chhatān e samyagdraṣhṭine karmanā uday taraphanā jhukāvathī potāmān potāne kāraṇe bhāvak karmanā nimitte vikārī bhāvya thāy chhe. ā bhāvyabhāvakasaṅkaradoṣh chhe. have karmanā udrayanun lakṣha chhoḍī vastu je akhaṇḍ ek chaitanyaghan prabhu chhe tenī sanmukh thaī temān joḍāṇ karatān upashamabhāv dvārā gnānī te mohane jīte chhe te bījā prakāranī stuti chhe.
pratham stutimān samyagdarshan sahit ānandano anubhav chhe. bījī stutimān bhāvak mohakarmanā udrayanā nimitte je vikārī bhāvya thatun hatun te svabhāvanā āshraye dabāvī daī upashamabhāv pragaṭ karyo. ā prakāranī stutimān svabhāvasanmukhatāno puruṣhārtha to chhe, paṇ te mand chhe. have trījī stutimān prabaḷ puruṣhārthathī andar ekāgra thatān rāgano nāsh thāy chhe. bījī stutimān je upashamashreṇī hatī tenāthī pāchhā haṭhīne kṣhapakashreṇīmān jatān rāgādino kṣhay thāy chhe. upasham shreṇīmān rāgādino kṣhay thato nathī. tethī pāchhā haṭhīne 7 mā guṇasthāne āvīne pachhī ugra puruṣhārtha vaḍe kṣhapakashreṇī māṇḍatān rāgādino abhāv thāy chhe.
ahāhā! anādithī potānun svarūp akhaṇḍ ānandakand prabhu bhagavānasvarūp ja chhe. ātmā svayam paramātmasvarūp, jinasvarūp, vītarāgasvarūp ja chhe. ane je vikalpa ūṭhe chhe e to anya svarūp karma chhe. ekalo akaṣhāyasvabhāvī ānandakand ātmā chhe. tenī draṣhṭi karī anubhav karavo te pratham prakāranī ātmānī stuti chhe. tyārapachhī rāganā udrayamān potānā puruṣhārthanī kamajorīthī joḍāṇ thatun hatun te joḍāṇ, potānā svarūp taraphanā puruṣhārthathī na
PDF/HTML Page 429 of 4199
single page version
karatān rāgane dābyo, rāgano upasham karyo. ā upashamashreṇī chhe. e bījā prakāranī stuti chhe. ā upashamashreṇī 8 mā guṇasthāne sharū thāy chhe. pachhī 11 mā guṇasthāne upashamabhāv thāy chhe, paṇ tyān kṣhāyikabhāv thato nathī. tethī tyānthī pāchhā haṭhīne sātamā guṇasthāne āvīne pharī puruṣhārthanī ati ugratāthī rāgano nāsh karavāmān āve chhe te trījī stuti chhe. rāg upasham pāme ke kṣhay pāme kām to puruṣhārthanun ja chhe.
munie pahelān potānā baḷathī bījī stutirūp upashamabhāv vaḍe mohane jītyo hato, parantu nāsh karyo na hato. te pharīne potānā mahā sāmarthyathī arthāt apratihatasvarūp vastu chhe tenā taraphanā apratihat puruṣhārthathī mohano nāsh karyo. ā paṇ upadeshanun kathan chhe. bākī to ugra puruṣhārthane kāḷe moh potānā kāraṇe nāsh pāme chhe. parantu bhāṣhāmān to em ja āve ke mohano puruṣhārthathī nāsh karyo.
ā ātmā paramātmā chhe. te ek samayanī paryāy vinānī paripūrṇa vītarāg sarvagnasvabhāvī paramabhāvasvarūp vastu chhe. temān ugra apratihat puruṣhārtha dvārā sthir thaī munirāj mohano atyant nāsh kare chhe ane tyāre gnānasvarūp paramātmāne prāpta thāy chhe. (tene kṣhīṇamoh jin kahe chhe.) bāramā guṇasthānane prāpta pūrṇa vītarāg kṣhīṇamoh jin chhe. te trījā prakāranī utkr̥uṣhṭa stuti chhe. ā utkr̥uṣhṭa stutinun phaḷ 13 mun guṇasthān- kevaḷagnān chhe. ām je kevaḷagnānasvabhāvī potāno ātmā gnātā-draṣhṭāsvarūp chhe tenā taraphanā sampūrṇa jhukāv ane satkārathī paryāyamān rāgano ane tenā bhāvak karmano sattāmānthī nāsh thāy chhe tene trījā prakāranī kevaḷīnī utkr̥uṣhṭa stuti kahe chhe. ahāhā! potānī pūrṇa sattāno je anādar hato te chhoḍīne, teno svīkār ane sambhāḷ karavāthī rāganī ane karmanī sattāno nāsh thāy chhe, ane tyāre te kṣhīṇamoh jin thāy chhe.
have ahīn ā nishchay-vyavahār stutinā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
‘कायात्मनोः व्यवहारतः एकत्वं’ sharīrane ane ātmāne vyavahāranayathī ekapaṇun chhe. ahīn sharīr kahetān bāhya sharīr, karma ane rāg e badhun laī levun. ātmā ane sharīr ek kṣhetre rahevāthī ane banne vachche nimitta-naimittik sambandh hovāthī teo ek chhe em vyavahāranay kahe chhe. ‘न तु पुनः निश्चयात्’ parantu nishchayanayathī ekapaṇun nathī. nishchayathī teo ek nathī. chaitanya bhagavān jaḍ rajakaṇono piṇḍ evā sharīrathī judo chhe. jem pāṇīno kaḷash hoy chhe temān pāṇī kaḷashathī ane kaḷash pāṇīthī bhinna chhe- tem andar gnānajaḷarūpī bhagavān ātmā ane eno ākār sharīr ane tenā ākārathī bhinna chhe. sharīr ane ātmāne vyavahārathī ek kahyā hatā paṇ nishchayathī eṭale kharekhar teo ek nathī paṇ bhinna chhe.
PDF/HTML Page 430 of 4199
single page version
‘वपुषः स्तुत्या नुः स्तोत्रं व्यवहारतः अस्ति, न तत् तत्त्वतः’ sharīranā stavanathī ātmā-puruṣhanun stavan thayun em vyavahāranayathī kahevāy chhe, paṇ nishchayanayathī nahi. ahāhā! juo, bhagavān trilokanāth arihantadev te par vastu chhe ane temanī stutino vikalpa e rāg chhe. tethī e stuti ātmānī stuti nathī kemake vikalpa ātmāthī bhinna chīj chhe. rāgathī māṇḍīne badhāy-eṭale ke siddha bhagavān ane tīrthaṅkaro paṇ ā ātmānā svarūpathī bhinna hovāthī anātmā chhe. tethī ‘ā ātmā (pote) nahi’ evā anātmānī je stuti kare chhe te chaitanyanī stuti karato nathī paṇ chaitanyathī bhinna sharīranī stuti kare chhe. jem ātmāthī bhinna evā anātmasvarūp jaḍ sharīranī stutithī rāg thāy chhe tem ātmāthī (potāthī) bhinna evā samosaraṇamān birājamān sākṣhāt trilokīnāth tīrthaṅkaradevanā sharīr ke guṇanī stuti karavāthī paṇ, paralakṣha hovāthī, rāg utpanna thāy chhe. māṭe te ātmānī stuti nathī.
jem par padārtha ā jīv nathī e apekṣhāe ajīv chhe, tem nij dravyarūp bhagavān ātmānī apekṣhāe bījān dravyo adravya chhe. bījān dravyo potapotānī apekṣhāe to svadravyarūp chhe, paṇ ā jīvadravyanī apekṣhāe teo adravya chhe. tevī rīte ā ātmānā kṣhetranī apekṣhāe parakṣhetra e akṣhetra chhe, ā ātmānā svakāḷanī apekṣhāe parakāḷ akāḷ chhe ane ā ātmānā svabhāvanī apekṣhāe parasvabhāv te asvabhāv chhe. samayasāramān pāchhaḷ anekāntanā parishiṣhṭanā 14 bolamān ā vāt āve chhe. ātmā svachatuṣhṭayathī chhe ane parachatuṣhṭayathī nathī. tem ja par potānā svachatuṣhṭayathī chhe paṇ ā ātmānā chatuṣhṭayathī nathī. gnānamātra jīvavastu svadravyapaṇe, svakṣhetrapaṇe, svakāḷapaṇe ane svasvabhāvapaṇe asti chhe, parantu paradravya, parakṣhetra, parakāḷ ane parabhāvapaṇe nāsti chhe. svadravya anant guṇ ane paryāyono piṇḍ chhe, asaṅkhya pradesh tenun kṣhetra chhe, ek samayanī paryāy te potāno svakāḷ chhe ane potānā guṇ te svabhāv chhe. āvā svadravya-kṣhetra- kāḷ-bhāvanī apekṣhāe arihant ane siddha bhagavānano ātmā adravya, akṣhetra, akāḷ ane asvabhāv chhe. ā to parathī bhinnatānī (bhedagnānanī) vāt chhe. māṭe arhantādinī stuti e ātmānī stuti nathī.
kaḷashaṭīkāmān kaḷash 2pa2 mān upar kahī ethī paṇ visheṣh sūkṣhma vāt karī chhe. tyān kahe chhe keḥ-svadravya eṭale akhaṇḍ nirvikalpa abhed ekākār vastu ane paradravya eṭale svadravyamān ‘ā guṇ ane ā guṇī’ evo bhedavikalpa karavo te. svakṣhetra eṭale asaṅkhya pradeshī ekarūp ākār ane asaṅkhya pradesh em temān bhed karavo te parakṣhetra chhe. pūrṇānandano nāth trikāḷī vastu te svakāḷ chhe ane ek samayanī je paryāy chhe te parakāḷ chhe. svabhāv eṭale dravyanī sahaj shakti ane ekarūp vastumān ā gnān, ā darshan em bhed karavā te parabhāv chhe.
PDF/HTML Page 431 of 4199
single page version
ahāhā! vastu bahu sūkṣhma chhe, bhāī. jyān ‘hun ā dravya ane ā paryāy’ tevo bhed paṇ paradravya chhe tyān puṇya-pāpanā bhāvonun shun kahevun? e to paradravya chhe ja. abhed svabhāvamān guṇ-bhedanī kalpanā karavī e parabhāv chhe. aho! digambar santonī vītarāg- mārganī vāt alaukik chhe. āvī vastunā svarūpanī vāt bīje kayāny nathī.
niyamasāranī pa0 mī gāthāmān paṇ āve chhe keḥ-svarūpanā āshraye pragaṭelī ek samayanī nirmaḷ vītarāgī samvar, nirjarā ane kevaḷagnānanī paryāy paṇ paradravya, parabhāv chhe ane tethī hey chhe. potāno trikāḷī svabhāv svadravya chhe ane ek samayanī paryāy trikāḷīmān nathī, trikāḷarūp nathī māṭe paradravya chhe. mūḷ gāthāmān ‘परदव्वं परसहावमिदि हेयं’ eṭale ‘pūvokta sarva bhāvo parasvabhāvo chhe, paradravya chhe, tethī hey chhe’ em kahyun chhe. tathā ṭīkāmān em līdhun chhe ke-‘parantu shuddha nishchayanayanā baḷe (shuddha nishchayanaye) teo hey chhe. shā kāraṇathī? kāraṇ ke teo parasvabhāvo chhe, ane tethī ja paradravya chhe. sarva vibhāvaguṇaparyāyothī rahit shuddha-antaḥtattvasvarūp svadravya upādey chhe.’ ahāhā! te chār-gnān-mati, shrut, avadhi ane manaḥparyayagnān te paṇ vibhāvaguṇaparyāyo chhe. trikāḷī gnāyak-svabhāv te svadravya chhe ane te ek ja upādey chhe. ahīn paryāyabuddhi chhoḍāvīne dravyabuddhi karāvavānun prayojan chhe. jem paradravyamānthī nirmaḷ paryāy utpanna thatī nathī tem ek nirmaḷ paryāyamānthī bījī navī nirmaḷ paryāy āvatī nathī. chāhe to mokṣhamārganī paryāy pragaṭ ho, topaṇ tene draṣhṭimānthī chhoḍavā jevī chhe, kem ke trikāḷī ek akhaṇḍ ānandakand gnāyak vastu te svadravya upādey chhe ane ek samayanī nirmaḷ mokṣhamārganī paryāy te paradravya chhe, tethī hey chhe.
ahīn em kahe chhe ke ātmāne ane sharīrane ekakṣhetrāvagāh sambandh hovāthī sharīranī stutithī kevaḷīnī stuti thaī em vyavahārathī kahevāmān āve chhe, parantu nishchayanayathī e sāchī stuti nathī kemake nishchayanayathī ātmā ane sharīr ek nathī. sharīranun stavan kaho ke ā nij bhagavān ātmā sivāy anya ātmānun-kevaḷīnun stavan kaho; e vyavahārathī stavan chhe. nishchayathī kevaḷīnā guṇanī stuti te sāchī stuti nathī, e to rāg chhe.
‘निश्चयतः चित्स्तुत्या एव चितः स्तोत्रं भवति’ nishchayathī to chaitanyanā stavanathī ja chaitanyanun stavan thāy chhe. ahāhā! akhaṇḍ ek trikāḷī dhruv chaitanyasvarūp gnāyakabhāvano satkār karavo eṭale tenī sanmukh thaī temān ekāgra thavun ane nirmaḷ paryāy pragaṭ karavī enun nām sāchī stuti chhe. ā ja stuti bhavanā abhāvanun kāraṇ chhe, bījī koī stuti-bhakti bhavanā abhāvanun kāraṇ nathī. koī em kahe ke sammedashikharajīnān je darshan kare tene 49 bhave mukti thāy. are bhāī! ā vītarāgamārganī vāt nathī. sammedashikhar to shun? traṇalokanā nāth bhagavān arihantadevanān sākṣhāt darshan kare topaṇ bhavano abhāv
PDF/HTML Page 432 of 4199
single page version
na thāy. andar chidānand bhagavān traṇalokano nāth trikāḷ birāje chhe enān darshan bhavanā abhāvanun kāraṇ chhe. ā ātmā sivāy sharīrathī māṇḍī anya sarva potānī apekṣhāe anātmā chhe. tenī stuti karavī te nishchayastuti nathī. pūrṇa chaitanyasvabhāvamān ekāgratārūp stavanathī chaitanyanun sāchun stavan thāy chhe. ā sivāy par bhagavānanī stuti ke ek samayanī paryāy je paradravya chhe tenī stuti (ekāgratā) te chaitanyanī stuti nathī.
ahāhā! chaitanyabimb, vītarāgamūrti bhagavān ātmānī stutithī kevaḷīnā guṇanī nishchayastuti vā svachaitanyanun stavan thāy chhe. ‘सा एवं’ ā chaitanyanun stavan te jitendriy jin, jitamoh jin tathā kṣhīṇamoh jin-je pahelān traṇ prakāre kahyun te chhe. ahāhā! ek samayanī paryāy vinānun je pūrṇa svarūp chhe te tattva chhe ke nahi? sattā chhe ke nahi? sattā chhe to pūrṇa chhe ke nahi? jo te pūrṇa chhe to anādi-anant chhe ke nahi? vastu anādi-anant pūrṇa trikāḷ dhruvasvarūpe chhe. te taraphanā jhukāvathī nishchayastuti thāy chhe. te sivāy vikalpa dvārā bhagavānanī lākh stuti kare topaṇ sāchī stuti nathī.
prashnaḥ– mokṣhashāstranī sharuātamān maṅgalācharaṇamān āve chhe keḥ-
ज्ञातारं विश्वतत्त्वानां वंदे तद्गुणलब्धये।।
jeo mokṣhamārganā netā chhe, karmarūpī parvatone bhedanārā chhe, vishvanā tattvonā gnātā chhe-evā paramātmānā guṇonī prāpti māṭe hun temane vandun chhun. āmān bhagavānanā guṇanun stavan karavāthī temanā guṇano lābh (ā) ātmāne thāy chhe em āvyun ne? kahyun chhe ne ke ‘वंदे तद्गुणलब्धये’?
uttaraḥ– bhāī! e to nimittanun, vyavahāranun kathan chhe. ‘stuti karun chhun’ evo bhāv to vikalpa chhe. parantu amr̥utachandrāchāryadeve trījā kaḷashamān jem kahyun chhe tem, te vikalpanā kāḷe draṣhṭi dravya upar hovāthī je shuddhinī prāpti thāy chhe tene upachārathī bhagavānanī stutithī thaī em kahevāy chhe. amr̥utachandrāchāryadev ā shāstranā trījā kaḷashamān kahe chhe ke-hun to shuddha chaitanyaghan chhun. paṇ mārī paryāyamān haju kāīk malinatā chhe. te malinatāno ṭīkā karavāthī ja nāsh thāo ane param vishuddhi pragaṭ thāo. teno artha shun? ṭīkā karavāno bhāv to vikalpa chhe. shun vikalpathī vishuddhi pragaṭ thaī jāy? enāthī shun ashuddhi nāsh pāme? pāṭh to evo chhe-‘व्याख्यया एव’ ṭīkāthī ja. eno artha em chhe ke hun jyāre ṭīkā karun chhun tyāre vikalpa to chhe, parantu mārun jor to akhaṇḍānand dravya taraph chhe. ṭīkānā kāḷe draṣhṭinun jor dravya upar chhe tethī te joranā kāraṇe ashuddhi nāsh thāo ane param vishuddhi thāo em kahevāno bhāv chhe.
PDF/HTML Page 433 of 4199
single page version
svabhāvamān ekāgratāthī ektā thavī te sāchī-nishchayastuti chhe. ‘अतः तीर्थकरस्तवोत्तरबलात्’ ām agnānīe je tīrthaṅkaranā stavanano prashna karyo hato teno ā pramāṇe nayavibhāgathī uttar āpyo. te uttaranā baḷathī em siddha thayun ke ‘आत्मांगयोः एकत्वं न भवेत्’ ātmā ane sharīrane nishchayathī ekapaṇun nathī. ātmā ane anātmā ek nathī. tem ja ek samayanī paryāy ane trikāḷabhāv ekarūp nathī. ahāhā! vastu āvī sūkṣhma ane gambhīr chhe.
have vaḷī, ā arthane jāṇavāthī bhedagnānanī siddhi thāy chhe evā arthavāḷun kāvya kahe chheḥ-
shiṣhye guru samakṣha shaṅkā pragaṭ karī kahyun ke sharīr ane ātmā ek chhe. kāraṇ ke jyāre āp tīrthaṅkar bhagavānanī stuti karo chho tyāre em kaho chho ke-aho! bhagavānanun shun sundar rūp chhe! indronā manane paṇ te jītī le chhe. tathā enun tej sūryane paṇ ḍhāṅkī de chhe. bhagavān! āpanī divyadhvani to jāṇe sākṣhāt amr̥ut jharatun na hoy! he gurudev! āp ja āvī rīte sharīrathī ane vāṇīthī bhagavānanī stuti karo chho. tethī ame em mānīe chhīe ke sharīrane ja āp ātmā māno chho. tenun ahīn samādhān kare chhe.
‘इति परिचिततत्त्वैः’ jemaṇe vastunā yathārtha svarūpane parichayarūp karyun chhe arthāt gnānānandasvarūp je vastu eno parichay karī jemaṇe ānandano anubhav karyo chhe evā munioe ‘आत्मकायैकतायां’ ātmā ane sharīranā ekapaṇāne ‘नयविभजनयुक्त्या अन्यन्तम् उच्छादितायाम्’ nayavibhāganī yukti vaḍe jaḍamūḷathī ukheḍī nākhyun chhe-atyant niṣhedhyun chhe. ahāhā! shun kahe chhe? vyavahāranayathī ātmā ane sharīrane ekapaṇun kahevāmān āve chhe paṇ nishchayathī ekapaṇun nathī. (atyant niṣhedhyun chhe)
ā shāstranī chothī gāthāmān kahyun chhe ke-bhagavān! ten rāg kem karavo ane rāgane kem bhogavavo e vāt to anantavār sāmbhaḷī chhe, e vāt anantavār tārā parichayamān āvī gaī chhe ane anubhavamān paṇ āvī gaī chhe; parantu rāgathī bhinna bhagavān ātmā je nijasvabhāvathī ekatva chhe enī vāt kayārey sāmbhaḷī nathī, parichayamān āvī nathī ane anubhavamān paṇ āvī nathī. parantu ā kaḷashamān em kahe chhe ke jemaṇe vastunā yathārtha svarūpano parichay karyo chhe, vāramvār ānandasvarūpano anubhav karyo chhe munioe ‘rāgano vikalpa ane bhagavān ātmā traṇakāḷamān ek nathī’ em bhedagnān karīne (emanā) ekapaṇāne jaḍamūḷathī ukhāḍī nākhyun chhe. kaḷash ṭīkāmān ‘परिचिततत्त्वैः’ no artha ‘pratyakṣhapaṇe jāṇyā chhe jīvādi sakaḷ dravyonā guṇaparyāyone jemaṇe evā sarvagnadev’ evo karyo chhe. ām kevaḷīoe tathā jemane samyaggnān thayun chhe evā munioe ātmā ane sharīrādinā ekapaṇāne nayavibhāganī yukti vaḍe ukheḍī nākhyun chhe. eṭale ke ātmā ane
PDF/HTML Page 434 of 4199
single page version
rāgādithī māṇḍī badhuy atyant bhinna chhe em batāvyun chhe. ahāhā! bhagavānano ane muniono āvo upadesh hoy chhe em kahe chhe.
pañchāstikāyanī 172 mī gāthāmān vyavahārane sādhan ane nishchayane sādhya kahyun chhe. parantu e to sādhanano ārop āpasīne kahyun chhe. vāstavik sādhan to rāgathī bhinna thaī chaitanyano anubhav karavo te chhe. tenī sāthe je rāg hoy chhe tene upachārathī sādhan kahyun chhe. parantu tethī (rāgathī) nishchay pragaṭ thāy chhe-em nathī. vyavahārathī jene sādhan kahyun chhe teno ahīn atyant niṣhedh karāve chhe.
ahā! bhagavāne anant r̥uddhithī bharelī potānī chīj paripūrṇa chhe ene batāvī chhe. chhatān agnānīne anādinun rāg ane sharīranun lakṣha hovāthī ātmānun lakṣha nathī. tethī jāṇe bhagavān ātmā chhe ja nahi em ene thaī gayun chhe. ene ātmā jāṇe maraṇatulya thaī gayo chhe. bhāī! dayā, dān, vratādinā vikalpathī lābh mānatān chaitanyanun maraṇ (ghāt) thaī jāy chhe. rāganī ektāmān ātmā jaṇāto nathī, rāg ja jaṇāy chhe. pūrṇānand prabhu chaitanyajyoti ākhī paḍī chhe teno prem chhoḍīne jene shubhāshubh rāgano prem chhe tene māṭe ātmā maraṇ-tulya thaī gayo chhe. rāg māro chhe, hun rāgamān chhun ane rāg mārun rktavya chhe em je māne chhe tene vītarāgasvarūp ātmāno anādar chhe. tethī tene ātmā jāṇe sattva ja nathī. em bhrānti rahe chhe.
ā bhrānti paramaguru parameshvar trilokīnāth tīrthaṅkaradevano upadesh sāmbhaḷatān maṭe chhe. sarvagna parameshvarano e upadesh chhe keḥ-bhagavān! tun to ānandakand chhe ne! amane paryāyamān je paramātmapad pragaṭ thayun chhe tevun ja paramātmapad tārī svabhāv-shaktimān paḍayun chhe. tāro ātmā (shaktipaṇe) amārā jevo ja chhe. alpagna paryāyavāḷo ke rāgavāḷo te tun nathī. tun to pūrṇānandasvarūp bhagavān chho āvo tīrthaṅkar bhagavānano upadesh chhe. amārī bhakti karo to kalyāṇ thaī jashe evo bhagavānano upadesh hoy ja nahi.
sachchidānand prabhu ātmā pūrṇa gnān ane sukhathī bharelo bhagavān chhe. te alpagna, rāgamay ke sharīrarūp nathī. chhatān paṇ ‘hun alpagna, rāgamay chhun’ em mānatān ātmā maraṇatulya thaī jāy chhe. ām mānanāre ākhā chaitanyatattvane mārī nākhyun chhe. āvā agnānīne bhagavānanī vāṇī sajīvan kare chhe. eṭale ke pote potāthī sajīvan thāy to bhagavānanī vāṇīe sajīvan karyo em kahevāy chhe. e bhagavānanī vāṇīmān em āvyun chhe ke-prabhu! tun rajakaṇ ane rāgathī bhinna evo gnānānandasvarūp bhagavān chho. dayā, dān, bhakti ādi tathā kām, krodhādinā je (shubhāshubh) vikalpo thāy chhe te rāgādi svarūp hovāthī temān chaitanyano ansh nathī. māṭe tun e badhāthī bhinna chho. vyavahārathī bhale e
PDF/HTML Page 435 of 4199
single page version
badhā ekarūp kahyā hoy paṇ paramārthe to tun bhinna ja chhe. divyadhvanimān ām nayavibhāg āve chhe ane santo-munio paṇ ā ja rīte bhinnatā batāve chhe.
vyavahāranayane ja jāṇanārā eṭale ke rāgathī dharma thāy em mānanārā agnānīo rāg ane ātmāne ek kahe chhe, māne chhe. parantu sarvagna parameshvar tathā jemaṇe rāg ane vikalpathī bhagavān ātmāne bhinna joyo chhe, jāṇyo chhe, mānyo chhe ane anubhavyo chhe evā bhāvaliṅgī santo em kahe chhe ke-‘bhāī! ātmāmān rāgano ansh nathī. ātmā nishchayathī rāgathī bhinna chhe.’ ām nishchayanayanā baḷathī ātmā ane rāganā ekapaṇāne jaḍamūḷathī ukheḍī nākhe chhe.
āvo upadesh sāmbhaḷī potānā svarūpane jāṇatān, je chaitanyajyot maraṇatulya thaī gaī hatī te jāgrat thaī gaī. tyāre bhān thayun ke-aho! hun to gnāyakasvarūp gnān ane ānandanī mūrti chhun. rāgādi mārā svarūpamān nathī ane temanāthī mane lābh paṇ nathī. mārun ṭakavun mārā chidānandasvarūpathī chhe, nimitta ke rāgathī mārun ṭakavun nathī. ahāhā! hun to pūrṇa ānand, pūrṇa gnān, pūrṇa shraddhā, pūrṇa shānti ityādi anant anant paripūrṇa shaktiothī bharelo bhagavān chhun, ishvar chhun. āvī rīte je anādino rāgano anubhav hato te chhūṭīne chaitanyajyotisvarūp bhagavān gnāyak ātmāno anubhav thāy tyāre samyagdarshan thāy chhe. tyāre ātmā sajīvan thāy chhe.
pahelānnā samayamān shiyāḷāmān je ghī āvatun te khūb ghan āvatun. evun ghan āvatun ke temān āṅgaḷī to shun, tāvethoy praveshī shakto nahi. tem bhagavān ātmā chaitanya gnānaghan chhe. emān sharīr, vāṇī, man ane karma to praveshī shaktān nathī, paṇ shubhāshubh vikalpa paṇ temān praveshī shaktā nathī. sharīrādi ajīv tattva chhe ane shubhāshubhabhāv āshrav tattva chhe. te banne-āsrav ane ajīv tattvathī pūrṇānandano nāth bhinna chhe. ahāhā! jīvatī-jāgatī chaitanyajyot andar paḍī chhe te gnān-darshanamay chaitanyaprāṇathī trikāḷī ṭakī rahī chhe. āvā trikāḷ ṭaktā tattvane na mānatān, dehanī kriyā mārī, jaḍ karma mārun, dayā, dān ityādi vikalpa mane lābhadāyak em mānīne arere! jīvatī jyotane olavī nākhī chhe. mānyatāmān enā trikāḷ sattvano nakār karyo chhe.
āvā agnānī jīvane santoe batāvyun chhe ke-bhāī! je samyagdarshananā anubhavamān jaṇāy chhe te chaitanyasattā paripūrṇa mahān chhe. te paripūrṇa sattāmān rāgano kaṇ ke sharīrano rajakaṇ samāy em nathī. ahāhā! te gnāyak chaitanyachandra ekalo shītaḷ-shītaḷ-shītaḷ, shānt-shānt-shānt akaṣhāy svabhāvanun pūr chhe. bhāī! tun ja āvaḍo mahān chho potānī anant riddhi-guṇasampadānī khabar nathī tethī je potānī sampatti nathī evān sharīr, man, vāṇī, bāg, baṅgalā ityādine potānī sampatti mānī beṭho chhe. are prabhu! tun kayān rājī thaī
PDF/HTML Page 436 of 4199
single page version
rahyo chho? rājī thavānun sthān to ānandanun dhām evo tāro nāth andar paḍayo chhe ne! emān rājī thā ne. bahāranī chījamān rājī thavāmān to tārā ānandano nāsh thāy chhe.
ā pramāṇe munioe nishchay-vyavahāranayano vibhāg karī spaṣhṭa batāvyun ke vyavahārathī ekapaṇun kahevāmān āve chhe topaṇ nishchayathī bhagavān ātmā rāg ane sharīrathī bhinna chhe. āvun jyāre sāmbhaḷavāmān ane jāṇavāmān āve chhe tyāre ‘अवतरति न बोधः बोधम् एव अद्य कस्य’ kayā puruṣhane gnān tatkāḷ yathārthapaṇāne na pāme? āvī rīte jyāre bhed pāḍīne vāt samajāvī to konā ātmāmān e sāchun gnān na thāy? arthāt kone samyaggnān na thāy? āchārya kahe chhe ke ame bhed pāḍīne jīv ane rāganān chosalān judān batāvyān to have kayā puruṣhane (jīvane) ātmā tatkāḷ anubhavamān na āve? gnānajyoti ātmā jaḍathī bhinna chhe em jeṇe jāṇī, nishchayanayathī vyavahārano niṣhedh karyo evā jīvane gnānānand prabhuno anubhav kem na thāy? tatkāḷ yathārtha gnān kem na avatare? ānandanī utpatti kem na thāy? avashya thāy ja. ā to rokaḍiyo mārga chhe.
traṇalokanā nāth bhagavān arihantadeve chaitanyamūrti ātmāne sharīr tathā rāgathī bhinna batāvyo chhe. teno je anubhav kare chhe te dharmī chhe. teno avatār saphaḷ chhe. ā sivāyanī bījī badhī vrat, dān ādi karoḍ kriyāo kare te sarva ekaḍā vinānān mīṇḍān chhe, ātmā māṭe te lābhakārī nathī. agiyār aṅganun gnān karyun hoy ke navapūrvanī labdhi pragaṭī hoy to tethī shun? evo parasattāvalambī jāṇapaṇāno kṣhayopasham to anant vār karyo chhe. e kāī ātmagnān nathī. chaitanyamūrti bhagavān ānandano nāth pūrṇa shaktinun ākhun sattva chhe. tene sparshīne je gnān thāy te gnān chhe ane temān bhavanā abhāvanā bhaṇakārā vāge chhe. jene antarasparsha thatān atīndriy ānand āvyo chhe teṇe rāg ane ātmāne bhinna mānyā chhe ane te dharmī chhe. anant dharma-svabhāvano dharanār evo dharmī ātmā chhe. tenī andar draṣhṭi prasāratān jene rāg ane sharīrathī ātmā bhinna jaṇāy chhe tene samyagdarshan thāy chhe, bhale pachhī te bahārathī daridrī hoy ke sātamī narakanā sanyogamān rahelo nārakī hoy.
narakamān āhārano ek kaṇ ke pāṇīnun ek bindu paṇ maḷatun nathī. ane janma thatān ja ene soḷ rog hoy chhe. chhatān paṇ jyāre pūrvanā sanskār yād āve chhe tyāre em vichāre chhe ke-mane santoe kahelun ke tun rāg ane sharīrathī bhinna chhe. ā vachan men sāmbhaḷelān paṇ prayog karelo nahi. ām vichārī rāganun lakṣha chhoḍīne antaraekāgra thāy chhe eṭale dharmī thāy chhe. trījā narak sudhī pūrvanā verī paramādhāmīo, rūnī gānsaḍī vāḷe tem sharīrane bāndhī, uparathī dhagadhagatā loḍhānā saḷiyāthī māre chhe. āvī sthitimān paṇ rāgathī bhinna paḍīne samyagdarshan pāmī shakāy chhe. pūrve sāmbhaḷyun hatun te khyālamān laī, jem vījaḷī tāmbānā saḷiyāmān ekadam utarī jāy tem, te andar gnānānand bhagavān
PDF/HTML Page 437 of 4199
single page version
birāje chhe emān potānī paryāyane ūṇḍī utārī de chhe. bahāramān game tevā pratikūḷ sañjogo hoy paṇ tethī shun? andar pūrṇasvabhāvī ātmā chhe ne? juo, shreṇīk rājāno jīv pahelī narakamān chhe. bahāramān pīḍākārī sanyogano pār nathī. chhatān temane kṣhāyik samyagdarshan chhe ane samaye samaye tīrthaṅkar gotranā paramāṇuo bandhāy chhe. temane andar evun bhān varte chhe ke-‘hun to ānandano nāth sachchidānand bhagavān ātmā chhun.’ bhaktimān āve chhe ne keḥ-
samakitīne narakamān pīḍānā sanyogano pār nathī. chhatān andar ātmānā ānandanun (anshe) vedan hovāthī shānti chhe. pratikūḷ sanyog chhe tethī shun? mane to sanyogībhāv paṇ aḍato nathī, sparshato nathī evo anubhav andar vartato hovāthī gnānī narakamān paṇ sukhane ja vede chhe.
shrī kundakundāchārya, amr̥utachandrāchārya ādi santo kahe chhe ke ānandano nāth andar birāje chhe. ātmārām-ātmā rūpī bagīcho andar chhe. temān jarā pravesh to kar! sharīr ane rāgathī bhagavān ātmā bhinna chhe. āvī vāt jeṇe ruchipūrvak sāmbhaḷī tene ātmā kem na jaṇāy? jaṇāy ja. kharekhar rāg chhe te paṇ sharīr chhe. ā shāstranī 68 mī gāthāmān āve chhe ke kāraṇ jevān kārya hoy chhe. tethī jem javamānthī jav ja thāy chhe tem guṇasthān ādi bhāvo achetan chhe, kemake teo pudgalanun kārya chhe. pudgal jaḍ karma kāraṇ chhe tenāthī guṇasthānanā bhed paḍe chhe. tethī pudgalanun kārya hovāthī teo achetan pudgal chhe. āvun (vastusvarūp) sāmbhaḷīne kone ātmagnān na thāy? aho! āchāryadev ati prasannatāthī kahe chhe ke-bhāī! ā tāro ātmagnānano kāḷ chhe. ādi purāṇamān āve chhe ke r̥uṣhabhadev bhagavānane pūrvanā bhavamān munirāj upadesh āpe chhe ke ‘ā tāro samyagdarshan pāmavāno kāḷ chhe. tārī kāḷalabdhi pākī gaī chhe, samyagdarshan grahaṇ kar. em ahīn kahe chhe ke tun ānandasvarūp ātmā chhe ne! hun rāg chhun, sharīr chhun evun lakṣha karīne jyān paḍayo chhe tyānthī draṣhṭi haṭhāvī lakṣhane pheravī nākh. hun gnāyak chhun em lakṣha kar, ā puruṣhārtha chhe ane enun phaḷ gnān ane ānand chhe.
have kahe chhe rāgathī bhinna ātmānī ruchi thatān kevo thaīne bhagavān ātmā jaṇāy chhe? ‘स्वरसरभसकृष्टः प्रस्फुटन् एकः एव’ potānā nijarasanā vegathī kheñchāī pragaṭ thatun ekasvarūp thaīne. ātmā ānandano rasakand andar paḍayo chhe. tenī ruchi karatān tarat ja te rāgathī bhinna, potānā nijarasathī pragaṭ thāy chhe. agnānamān jem rāgano veg hato te have gnān thatān ānandano veg āve chhe. rāganā vegathī bhinna paḍīne jyān draṣhṭi gnāyak upar paḍī tyān tatkāḷ gnānarasano, ānandarasano, shāntarasano, vītarāg akaṣhāyarasano veg
PDF/HTML Page 438 of 4199
single page version
uchhaḷe chhe. ahāhā! paryāyamān ānandano ubharaso āve chhe. dūdhano ubharo to khālī (polo) hoy chhe, jyāre ā to nakkar ubharo chhe.
puṇya-pāpanā bhāvane potānā mānīne ekalā gnān ane ānandanā rasathī bharapūr ātmāne anekarūp mānyo hato. have bhagavān ātmāno nijaras je ānand teno ugrapaṇe paryāyamān veg kheñchāīne jorathī āvatān ekasvarūpe pragaṭ thāy chhe. ahāhā! jevo ānandarasakand svabhāve chhe antardraṣhṭi thatān tevo tarat ja paryāyamān ānand pragaṭ thāy chhe. gnātāsvabhāv to trikāḷ ekarūp ja chhe, e to vikārarūpe chhe ja nahi. āvā gnātādraṣhṭā-svabhāvano anubhav thatān paryāyamān ānandano anubhav thāy chhe. ānun nām samyagdarshan ane dharma chhe. bākī badhun thothethothān chhe, nakāmun chhe. ātmā shun chhe enī khabar na maḷe ane maṇḍī paḍe vrat, tap ane niyam ādi karavā. paṇ e to badhun var vagaranī jān jevun chhe. jem var vinā koī jān kāḍhe to e jān na kahevāy, e to māṇasonān ṭoḷān kahevāy. em bhagavān ānandano nāth draṣhṭimān līdho nahi ane vrat, tap ādi kare to e badhān thothān chhe, rāganān ṭoḷān chhe; emān kāī dharma hāth na āve. bhāī! hun āvo chhun em pratītimān to le.
dayā, dān, vratādino rāg ane ātmā vachche atyant abhāv chhe. āgamamān chār abhāv-1. prāgabhāv, ra. pradhvansābhāv, 3. anyonya abhāv ane 4. atyantābhāv (nyāyashāstramān) kahelā chhe. jyāre ātmā ane rāg vachcheno atyant abhāv adhyātmano chhe. ahāhā! shun vītarāgamārganī gambhīratā ane ūṇḍap! nishchay- vyavahāranayanā vibhāg vaḍe ātmā ane parano, ātmā ane sharīrano tathā ātmā ane rāgano atyant bhed gnānīoe batāvyo chhe. te jāṇīne evo koṇ ātmā hoy ke jene bhedagnān na thāy? ahīn puruṣhārthanī ugratānun jor batāvyun chhe. vīryano veg svasanmukh karavānī vāt chhe.
ātmāmān vīrya nāmano guṇ chhe. svarūpanī rachanā karavī e enun kārya chhe. rāgane rachavo ke dehanī kriyā karavī e enun svarūp traṇakāḷamān nathī. āvā paripūrṇa vīryaguṇathī-puruṣhārthaguṇathī ṭhasoṭhas bhagavān ātmā bharelo chhe. te guṇanun kārya ānand ādi shuddha nirmaḷ paryāyane rachavānun chhe. rāgane rache e to napunsaktā chhe, e ātmānun vīrya nahi. rāg e svarūpanī chīj nathī. vīryaguṇane dharanār bhagavān ātmānun grahaṇ karatān te vīrya nirmaḷ paryāyane ja rache chhe. vyavahārane (rāgane) rache evun tenā svarūpamān ja nathī. nimittathī thāy e vāt to kayāny dūr rahī gaī. e mānyatā to agnān chhe. iṣhṭopadeshanī 3p mī gāthāmān āve chhe ke badhān nimitto dharmāstikāyavat udāsīn chhe. nimitta prerak hoy ke sthir, parane māṭe to te dharmāstikāyavat udāsīn ja chhe. dhajā pharaphar hāle chhe
PDF/HTML Page 439 of 4199
single page version
emān pavan prerak nimitta chhe, chhatān dharmāstikāyavat udāsīn chhe. dhajā pote potāthī ja āmatem pharaphar thāy chhe, pavanathī nahi, pavan to nimittamātra chhe. āvun satya samajavāmān paṇ vāndhā hoy te satya āchare kayāre?
ahīn kahe chhe ke evo koṇ puruṣh chhe jene bhedagnān na thāy? thāy ja; kāraṇ ke jyāre gnān potānā svarasathī pote potānun svarūp jāṇe tyāre avashya potānā ātmāne parathī bhinna jaṇāve chhe. rāg ane sharīrathī bhinna paḍī jyāre draṣhṭi ek gnāyakamātramān prasare chhe to avashya bhedagnān pragaṭ thāy chhe. koī dīrghasansārī hoy to tenī ahīn vāt nathī.
ā pramāṇe, je apratibuddhe em kahyun hatun ke “amāro to e nishchay chhe ke deh chhe te ja ātmā chhe, ” tenun nirākaraṇ karyun. agnānī je chījane dekhe chhe te chījane potānī māne chhe. gnān sharīr, rāg, ādi gneyane jāṇe chhe chhatān te sharīrādi gney gnānanī chīj nathī. gnānanī chīj to gnān ja chhe. āvī vāt kaṭhaṇ paḍe paṇ shun thāy? vastusvarūp ja āvun chhe. vītarāg trilokīnāth jineshvaradev indro ane gaṇadharonī vachche divyadhvani dvārā āvo ja upadesh āpatā hatā. ane e ja vāt santoe prasiddha karī chhe. aho! e santonī vāṇī amr̥utanī varṣhā karanārī chhe, tenun karṇarūpī añjali vaḍe bhavya jīvo pān karo!
PDF/HTML Page 440 of 4199
single page version
तम्हा पच्चक्खाणं णाणं णियमा मुणेदव्वं।। ३४ ।।
तस्मात्प्रत्याख्यानं ज्ञानं नियमात् ज्ञातव्यम्।। ३४ ।।
tethī niyamathī jāṇavun ke gnān pratyākhyān chhe. 34.
gāthārthaḥ– [यस्मात्] jethī [सर्वान् भावान्] ‘potānā sivāy sarva padārtho [परान्] par chhe’ [इति ज्ञात्वा] em jāṇīne [प्रत्याख्याति] pratyākhyān kare chhe-tyāge chhe, [तस्मात्] tethī, [प्रत्याख्यानं] pratyākhyān [ज्ञानं] gnān ja chhe [नियमात्] em niyamathī [ज्ञातव्यम्] jāṇavun. potānā gnānamān tyāgarūp avasthā te ja pratyākhyān chhe, bījun kāī nathī.
ṭīkāḥ– ā bhagavān gnātā-dravya (ātmā) chhe te anyadravyanā svabhāvathī thatā anya samasta parabhāvone, teo potānā svabhāvabhāv vaḍe nahi vyāpta hovāthī parapaṇe jāṇīne, tyāge chhe; tethī je pahelān jāṇe chhe te ja pachhī tyāge chhe, bījo to koī tyāganār nathī-em ātmāmān nishchay karīne, pratyākhyānanā (tyāganā) samaye pratyākhyān karavāyogya je parabhāv tenī upādhimātrathī pravartelun tyāganā kartāpaṇānun nām (ātmāne) hovā chhatān paṇ, paramārthathī jovāmān āve to parabhāvanā tyāgakartāpaṇānun nām potāne nathī, pote to e nāmathī rahit chhe kāraṇ ke gnānasvabhāvathī pote chhūṭayo nathī, māṭe pratyākhyān gnān ja chhe-em anubhav karavo.
bhāvārthaḥ– ātmāne parabhāvanā tyāganun kartāpaṇun chhe. te nāmamātra chhe. pote to gnānasvabhāv chhe. paradravyane par jāṇyun, pachhī parabhāvanun grahaṇ nahi te ja tyāg chhe. e rīte, sthir thayelun gnān te ja pratyākhyān chhe, gnān sivāy koī bījo bhāv nathī. utthānikāḥ–
ā rīte agnānī jīv anādi mohanā santānathī nirūpaṇ karavāmān āvelun je ātmā ane sharīranun ekapaṇun tenā sanskārapaṇāthī atyant apratibuddha hato. shun kahe chhe? anādithī agnānīne rāg ane sharīramān sāvadhānī hovāthī te gnānānandasvabhāvī chaitanyane