PDF/HTML Page 461 of 4199
single page version

ke-shuddha chaitanyaghanasvarūp bhagavān ātmāne rāgathī bhinna paḍī antar-draṣhṭi-gnān- ramaṇatāmān levo te ātmavyavahār chhe, ane shubharāg chhe e to manuṣhya eṭale sansārano vyavahār chhe. rāgano bhāv-dayā, dān, vrat, bhakti, jātrā ityādino game tevo mand ho paṇ te ātmānī chīj nathī. juo, bhagavān sarvagna parameshvaranī divyadhvani ane āgamano ā siddhānt chhe. ā āgamanun vākay chhe. shrīguru ā āgamanā vākayane kahe chhe.

ahīn traṇ siddhānt siddha karyāchhe. (1) bhagavān ātmā gnānasvarūp hovā chhatān potānā bhramathī shubhavikalpane potāno māne chhe.

(2) chaitanyamūrti bhagavān ātmāne ane rāgane potānā agnānathī-bhramathī ek mānīne agnānī sūto chhe. paradravyathī, karmathī ke kuguru maḷ‌yā tethī ekatva mānīne sūto chhe em nathī. potānā agnānanā kāraṇe sūto chhe.

(3) shrīguru tene vāramvār vītarāgabhāvano (bhedagnān karavāno) āgam-vākay dvārā upadesh āpe chhe ane jignāsu shiṣhya te vāramvār sāmbhaḷe chhe, ekavār sāmbhaḷīne chālyo jato nathī. deshasevāthī, janasevāthī, gurusevāthī, ke prabhusevāthī dharma thāy evo upadesh e kāī vītarāgabhāvano upadesh nathī, e to laukik vāto chhe.

ātmānun svarūp vītarāgabhāvarūp chhe. tethī rāg-vikalpa e ātmānī chīj nathī. ātmā enāthī bhinna chhe. rāgamān dharma nathī ane dharmamān rāg nathī. shrīguru vāramvār āvo upadesh āpe chhe. eṭale ke āgamanun vākay āvun hoy chhe ane shrīguru evā ja vākayane kahe chhe; sāmbhaḷanār shiṣhya paṇ ām ja (e ja bhāvathī) sāmbhaḷe chhe. shiṣhya jignāsāthī vāramvār upadesh sāmbhaḷe chhe tethī shrīguru vāramvār kahe chhe em kahyun chhe. ā vāt vāramvār sāmbhaḷavāthī tene ruchi-pramod jāge chhe ke-aho! ā to kayārey nahi sāmbhaḷelī koī alaukik judī ja vāt chhe. jīvanun svarūp vītarāg-vignānatā chhe em je vāramvār kahe te ja gurunī padavīne shobhāve chhe. rāgathī ātmāmān lābh (dharma) thāy evun vachan āgamanun vākay nathī. ane evun vachan (vākay) kahenār guru nahi paṇ agnānī kuguru chhe. ahāhā! ṭīkāmān keṭalun badhun siddha karyun chhe?

ā samayasār shāstranī 38 mī gāthāmān āve chhe ke-‘je, anādi moharūp agnānathī unmattapaṇāne līdhe atyant apratibuddha hato ane virakta guruthī nirantar samajāvavāmān āvatān...’ to shun guru nirantar samajāvavā navarā thoḍā hoy chhe? eno artha em chhe ke gurue je samajāvyun tenun shiṣhya vāramvār chintan kare chhe. upadesh to chhaṭhṭhā guṇasthāne munine vikalpa hoy to āpe, nahīn to tarat ja sātamā guṇasthānamān āvī jāy chhe. ahīn ‘nirantar samajāvavāmān āvatān’ em kahyun chhe teno artha e thayo ke sāmbhaḷavāvāḷo

PDF/HTML Page 462 of 4199
single page version

shiṣhya sāmbhaḷelī vātane vāramvār vichāre chhe, vāramvār enun ja gholan kare chhe. (āmān shiṣhyanī jignāsā ane ruchi siddha thāy chhe.)

pūrṇa vītarāgatā ane sarvagnatāne prāpta te jain parameshvar chhe. temanī divyadhvani te āgam chhe. e divyadhvanimān em āvyun chhe ke-bhagavān! tun vītarāg-vignānaghan svarūpe chhe. tārāmān ānand ane gnānanī lakṣhmī paripūrṇa bharī paḍī chhe. temān tun rāgane ekarūp karī bheḷave chhe e tāro bhram chhe. rāg to bhagavān ātmāthī bhinna chīj chhe. māṭe shīghra jāg ane rāgathī bhinna paḍī svarūpamān sāvadhān thā, ātmadraṣhṭi kar. bhagavānanī vāṇīmān ām āvyun chhe ane gaṇadharadevoe paṇ je shrut rachyān emān e ja kahyun chhe. ahāhā! āmān dev siddha karyā, guru ya siddha karyā, āgamanun vākay siddha karyun ane rāgathī bhinna ekarūp ātmāmān draṣhṭi karatān samyagdarshan ādi dharma thāy chhe-em dharma paṇ siddha karyo. aho! dev, guru, shāstra ane dharma saghaḷuy siddha karanārī āchārya bhagavānanī shun gajab shailī chhe! digambar santonī balihārī chhe ke emaṇe jagatamān param satya ṭakāvī rākhyun chhe.

juo, shrīguru kahe chhe-shīghra jāg, sāvadhān thā. eṭale ke andar jhaḷahaḷajyoti chaitanyamūrti bhagavān chhe emān sāvadhān thā. je rāgamān sāvadhānī chhe te chhoḍī de, kāraṇ ke te paradravyano bhāv hovāthī tārī chīj nathī, parachīj chhe. bhagavān ātmāmān evo koī guṇashakti nathī ke vikārarūpe pariṇame chhatān tun rāgathī ektā māne chhe te bhūl chhe. ā bhūl tārā upādānathī thaī chhe, koī karme karāvī chhe em nathī. bhāī! tun ek (gnānamātra) ātmā rāganī sāthe (bhaḷīne) ekarūp thāy evo chhe ja nahi. ek ātmā ane bījo rāg em be (dvait) thatān bagāḍ thāy chhe. (ekaḍe ek ane bagaḍe be). prabhu! jyān tun chhe tyān te (rāg) nathī ane jyān te (rāg) chhe tyān tun nathī. āvā siddhāntanā āgam-vākayane guru vāramvār kahe chhe ane agnānī shiṣhya vāramvār sāmbhaḷe chhe. ahāhā! āgam kathan bahu ṭūṅkun ane saraḷ chhatān gambhīr ane mahān chhe. ā samayasār to bhagavānanī vāṇī chhe. temān thoḍun lakhyun chhe paṇ ghaṇun karīne jāṇavun. jem lagna vakhate lakhe chhe ne ke thoḍun lakhyun ghaṇun karīne jāṇajo.

have shiṣhya te sāmbhaḷīne samasta (svaparanān) chihnothī bhalī-bhānti parīkṣhā kare chhe. mārun lakṣhaṇ gnān-ānand chhe ane rāganun lakṣhaṇ jaḍatā ane ākuḷatā chhe. rāganun ane mārun lakṣhaṇ bhinna bhinna chhe. hun gnān lakṣhaṇe lakṣhit chhun ane rāg duḥkh lakṣhaṇe lakṣhit chhe. mokṣha adhikāranī 294 mī gāthāmān āve chhe ke ātmānun lakṣhaṇ gnān ane bandhanun lakṣhaṇ rāg chhe. māṭe banne bhinna bhinna chhe. gurunī vāt sāmbhaḷīne agnānī pote sārī peṭhe parīkṣhā kare chhe. (pramād sevato nathī). guru kāī parīkṣhā karāvatā nathī. pote parīkṣhā kare chhe ke-bhagavān ātmā gnānasvarūp, ānandasvarūp, shāntisvarūp, dhīrajasvarūp chhe ane

PDF/HTML Page 463 of 4199
single page version

rāg achetanasvarūp, duḥkhasvarūp ane ākuḷatāsvarūp chhe. sārī rīte parīkṣhā karīne’ em kahyun chhe. eṭale upar ṭapake parīkṣhā karīne em nahīn. aho! santoe jagatane shun nyāl karī dīdhun chhe! dev kevā, guru kevā, shāstra kevān ane dharma kevo hoy e saghaḷun siddha karī batāvyun chhe.

‘samasta chihnothī’ em kem līdhun? ke ekalā svanā ja chihnothī parīkṣhā karī em nahi, paṇ sva ane par bannenān chihnothī bhalī bhānti parīkṣhā karī. māṭe ‘samasta chihnothī sārī rīte parīkṣhā karīne’ em līdhun chhe. pote ek ātmā ane bījo rāg em bannenān lakṣhaṇo-endhāṇathī parīkṣhā karī. parīkṣhā shun karī? ke hun ātmā gnānalakṣhaṇathī lakṣhit trikāḷī dhruv kāyam rahevāvāḷī chīj anākuḷ ānandasvarūp chhun ane ā rāg to achetan, kr̥utrim, kṣhaṇik ane ākuḷatāmay duḥkhasvarūp chhe. bannenān lakṣhaṇo bhinna chhe māṭe rāg māro nathī. ‘jarūr ā parabhāvo ja chhe’-em parīkṣhā karīne jāṇe chhe. rāg parabhāv ja chhe eṭale kathañchit rāg ātmāno chhe ane kathañchit parano chhe em nahīn. sharīr, man, vāṇī, paisā-dhūḷ, bāyaḍī, chhokarān e to badhān kayāṅk dūr rahī gayā, paṇ svabhāvanī draṣhṭimān to rāg paṇ parabhāv ja chhe em jaṇāy chhe.

ā rāg parabhāv ja chhe ane hun parabhāvathī bhinna chhun em kayāre jāṇavāmān āvyun? ke jyāre hun ek gnānamātra ja chaitanyaprakāshano puñj chhun em jāṇavāmān āvyun tyāre. mārī sattā ek chaitanyabimbamay chhe evun astithī bhān thayun to rāg-parabhāv mārāmān nathī evun nāstinun gnān thaī jāy chhe. ek gnānasvarūpane jāṇatān, gnānamān gnān ja chhe paṇ emān rāg nathī em jaṇāī jāy chhe. gnāyakasvabhāvanī jyān draṣhṭi thaī tyān emān rāg nathī em rāganī bhinnatānun gnān thaī jāy chhe. ām hun ek gnānamātra ja chhun em jāṇatān parabhāvathī bhinna paḍī javāy chhe. paṇ ā samajavānī kone paḍī chhe? ā to jene antarathī garaj thāy ane rakhaḍavāno thāk lāge enā māṭe vāt chhe. je paribhramaṇathī duḥkhī chhe enān duḥkh maṭāḍavānī chīj ā chhe. ā bhagavān ātmā ānand chhe ane rāg duḥkh ja chhe, ātmā gnān chhe ane rāg agnān chhe, ātmā jīv chhe ane rāg ajīv chhe, ātmā chetanamay chhe ane rāg achetan pudgalamay chhe-em lakṣhaṇo vaḍe bannene bhinna jāṇī gnānasvabhāvamān ektā karī hun gnānamātra chhun em jāṇe tyān jarūr rāgādi parabhāv chhe enun gnān thaī jāy chhe.

have kahe chhe-‘em jāṇīne gnānī thayo thako sarva parabhāvone tatkāḷ chhoḍe chhe.’ eṭale ke rāgane parabhāv jāṇī, svabhāvamān āvatān parabhāvane te tatkāḷ chhoḍī de chhe arthāt teno āshray karato nathī. pratyākhyānanī vāt chhe ne? svabhāvano svīkār karatān rāg chhūṭī jāy chhe ene rāg chhoḍayo em kahevāmān āve chhe. ahāhā! vītarāg sarvagna

PDF/HTML Page 464 of 4199
single page version

parameshvaranī vāṇī ane tenā āgamanun shun kahevun? ekalun mākhaṇ bharyun chhe. sarvagnadeve shun kahyun, temaṇe shun karyun, āgam shun kahe chhe, guru shun upadesh āpe chhe tathā sāmbhaḷanārane kayāre bhedagnān thāy chhe te badhuy batāvyun chhe. bījī rīte kahīe to paramāgamanī vāṇīmān je upadesh chhe e ja nimitta thāy chhe, agnānīno upadesh (bhedagnān thavāmān) nimitta thato nathī.

shun jāṇīne gnānī thayo? ke hun to gnānamātra ja chhun evī svadraṣhṭi karatān ā rāgādi parabhāvo ja chhe em jāṇīne gnānī samakitī thayo thako sarva parabhāvone tatkāḷ chhoḍe chhe. svarūpamān ekāgra thatān parabhāvano āshray maṭī gayo to parabhāv chhūṭī gayo enun nām pachchakakhāṇ eṭale chāritra chhe. ek sekanḍanun pachchakakhāṇ anantā janma- maraṇane maṭāḍe evun chhe. vītarāg parameshvaranā mārganī ā rīt chhe ane te rīt digambar dharmamān ja chhe, bīje kayāny nathī. ā ja jainadharma chhe, bījo koī jainadharma nathī. parantu jyānsudhī ā samajamān na āve tyānsudhī potānī mānyatā khoṭī chhe em kem māne? ‘gnānī thayo thako sarva parabhāvone tatkāḷ chhoḍī de chhe.’ ‘sarva parabhāvo’-em bhāṣhā chhe, sūkṣhmamān sūkṣhma guṇ-guṇīnā bhedarūp vikalpo je parabhāv chhe tene paṇ tatkāḷ chhoḍī de chhe, arthāt te (sthiratānā kāḷe) chhūṭī jāy chhe. enun nām bhagavān rāgano tyāg kahe chhe. gnāyakasvarūp bhagavān ātmā chhe evo bodh thayo ane pote emān sthir thayo to rāg chhūṭī gayo enun nām bhagavān pachchakakhāṇ kahe chhe.

jyānsudhī paravastune bhūlathī potānī jāṇe tyānsudhī ja mamatva rahe; ane jyāre yathārtha gnān thavāthī paravastune pārakī jāṇe tyāre bījānī vastumān mamatva shānun rahe? arthāt na rahe e prasiddha chhe. jem lagna prasaṅg hoy ane potānī sthiti sādhāraṇ hoy to koī anya gr̥uhasthane tyānthī dāgīno laī āvīne pahere chhe. paṇ te samaye pote shun samaje chhe? ke ā māro dāgīno nathī. be divasamān pāchho āpavāno chhe, kemake mamatva nathī. tem rāgādine parapaṇe jāṇyā eṭale potānī chīj nathī em jāṇī tene chhoḍī de chhe.

have ā ja arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

‘अपरभावत्यागद्रष्टांतद्रष्टिः’ ā parabhāvanā tyāganā draṣhṭāntanī draṣhṭi ‘अनवम्’ jūnī na thāy e rīte ‘अत्यन्तवेगात् यावत् न अवतरति’ atyant vegathī jyānsudhī pravr̥uttine pāme nahi-shun kahyun e? jem vastra par chhe ane tene bhūlathī oḍhīne sūto chhe, paṇ jyān khyālamān āvyun ke ā vastra par chhe tyān vastra chhūṭī gayun, abhiprāyamānthī vastra judun paḍī

PDF/HTML Page 465 of 4199
single page version

gayun. vastramān mamatva-mārāpaṇun rahyun nahi. em ā ātmā ane rāg je aparabhāv eṭale parabhāv chhe-e bannenān lakṣhaṇo judān chhe arthāt ātmā gnān lakṣhaṇathī lakṣhit chhe ane rāg bandh lakṣhaṇathī lakṣhit chhe eṭalī vāt jyān sāmbhaḷī tyān kahe chhe ke shiṣhyane e vāt khyālamān āvī gaī ke ātmā to rāgarahit chhe ane jyān rāgamān joḍāyo nahi ane andaramān gayo tyān ‘अन्यदीयैः सकलभावैः विमुक्ता’ anya sakaḷ bhāvothī rahit ‘स्वयम् इयम् अनुभूतिः’ pote ja ā anubhūti ‘झटिति आविर्बभूव’ tatkāḷ pragaṭ thaī gaī. siddhānt samajavā draṣhṭānt vegathī pravr̥uttine pāme nahi eṭale ke upayog draṣhṭāntane samajavāmān joḍāy te pahelān ja tatkāḷ sakal parabhāvothī rahit pote ja anubhūti pragaṭ thaī gaī. arthāt bījī rīte kahīe to, “ā parabhāvanā tyāganān draṣhṭāntanī draṣhṭi jūnī na thāy e rīte eṭale ke samayāntar āntaro paḍayā vinā, atyant vegathī ā anubhūti to pragaṭ thaī gaī. pratham mithyātvano vyay thayo ane pachhī samyagdarshananī utpatti thaī em nathī, paṇ svabhāv taraph vaḷ‌yo tyān to anyabhāvothī rahit anubhūti thaī gaī. jem koī māṇas āve te ja vakhate kām purun thāy. tyān em kahevāy ke, ‘tame na āvyā tyār pahelān to ā kām thaī gayun.’ kharekhar to āvyo chhe ne kām thayun chhe. banne sāthe chhe. pahelān pachhī nathī. tem ahīn paṇ pahelān-pachhī nathī. paṇ pahelān pachhīnī vāt karī samajāvel chhe. paṇ parabhāvanān tyāganī draṣhṭi pahelān parabhāvathī rahit anubhūti thaī em nathī. parabhāvonān tyāganī draṣhṭi eṭale gnāyakasvabhāvanī jyān draṣhṭi thaī tyān ja parabhāvarahit ātmānī anubhūti thaī gaī chhe. banne sāthe ja chhe, kāḷabhed nathī. draṣhṭāntamān pahelān pachhī kahevāy. paṇ tyān te pramāṇe kāḷabhed na samajavo.”

dayā, dān, vrat, bhakti ādi lākh kriyāo kare paṇ e badho vikalpa chhe, e bandhanun lakṣhaṇ chhe. bhagavān ātmā gnānalakṣhaṇathī lakṣhit chhe. rāgano vikalpa ākuḷatāmay chhe ane bandhanun lakṣhaṇ chhe. nirākuḷ gnānasvabhāvī ātmāno e bhāv nathī āṭalun sāmbhaḷatān ā rāg parabhāv chhe evo par (rāg) taraphano vikalpa ūṭhe te pahelān gnān gnānamān sthir thaī gayun ane nirvikalpa anubhūti pragaṭ thaī gaī. hun anākuḷ chidghan gnānānandasvarūp chhun evun jyān draṣhṭimān jor āvyun tyān tatkāḷ anubhūti pragaṭ thaī gaī, bhagavān ātmānā ānandano pratyakṣha svād āvyo.

āchārya bhagavān, pārakā vastranī jem ā rāgādi parabhāv chhe eṭalun jyān samajāve tyān ātmāno nirṇay thaī gayo. anyabhāvothī rahit sākṣhāt anubhūti pote ja pragaṭ thaī gaī; draṣhṭānt samajavānī paṇ pachhī ene jarūr na rahī.

loko kahe chhe ke vyavahārathī lābh thāy em kaho, kem ke bhagavān jinendradeve be nayathī vastunī prarūpaṇā karī chhe. be nayonā āshraye sarvasva kahevānī temanī paddhati chhe.

PDF/HTML Page 466 of 4199
single page version

niyamasāramān āve chhe ke-hun te vāṇīne vandun chhun ke je be nayothī vastune kahe chhe. (be nayone grahaṇ karavānun kahe chhe.)

be nayo chhe, be nayonā be viṣhayo paṇ chhe ane shāstromān kathan paṇ be nayathī āve chhe. parantu temānthī ek nay (āshrayanī apekṣhā) hey chhe ane ek nay (āshrayanī apekṣhā) upādey chhe. banne nay paraspar viruddha chhe. dravyanayathī paryāyanay ane paryāyanayathī dravyanay viruddha chhe. nishchayanayathī vyavahāranay ane vyavahāranayathī nishchayanay paraspar viruddha chhe. bemānthī nishchayanay ek āshray karavā yogya chhe, jyāre vyavahāranay heyapaṇe jāṇavā lāyak chhe. ā rīte be nay paraspar viruddha chhe chhatān vyavahārathī nishchay māne to be nay kayān mānyā? bhāī! vādavivādathī pār āve evun nathī. vastusvarūp ja āvun chhe.

ahīn kahe chhe ke vyavahāranayano viṣhay rāg chhe-paryāy chhe ane abhed nirvikalpa dhruv vastu chhe te nishchayanayano viṣhay chhe. em be nayonā be viṣhayo chhe evā vichāramān vikalpanī pravr̥uttimān joḍāyo nahi tyān to ā bāju nishchayasvarūpamān ḍhaḷatān ja ātmāno sākṣhātkār thaī gayo.

bījī vāt kaḷashaṭīkāmān āve chhe ke-je kāḷe jīvanā moharāgadveṣharūp ashuddha pariṇamanarūp sanskār chhūṭī jāy chhe te ja kāḷe tene anubhav chhe. shuddha chetanāmātrano āsvād āvyā vinā ashuddha bhāvarūp pariṇām chhūṭatā nathī ane ashuddha sanskār chhūṭayā vinā shuddha svarūpano anubhav thato nathī. eṭale ke ashuddhatā chhūṭe ane pachhī shuddhatā thāy ke shuddhatā thāy ane pachhī ashuddhatā chhūṭe em nathī. je kāī chhe te ek ja kāḷ, ek ja vastu, ek ja gnān ane ek ja svād chhe.

ahāhā! ā ashuddhapaṇun chhe ane ā vastu trikāḷ shuddha chhe evo je vikalpa te ūṭhe nahi tyān to ā bāju andar shuddhamān ḍhaḷī jāy chhe ane shuddha ānandano anubhav thāy chhe; e ja kāḷe ashuddha pariṇāmano vyay thāy chhe. ashuddha pariṇāmano vyay ane shuddha ānandano anubhav ek ja kāḷe-samakāḷe chhe. ā to ṭheṭh mūḷanī vāt chhe. ātmā ānandanā svādane tatkāḷ pāmyo eṭale ke ā rāg par chhe ane ā (ātmā) sva chhe evī pravr̥utti thavā pahelān tatkāḷ ānandanā svādane pāmyo. ahāhā! rāgathī-vikalpathī khasīne andar ḍhaḷī javun e ja satya puruṣhārtha chhe.

(ek prakār evo paṇ hoy chhe ke) paryāy taraphanā vikalpa ādi hoy chhe. benā bhedano vikalpa paṇ ūṭhe chhe. kaḷashaṭīkāmān ā paṇ kahyun chhe ke āvun pratham vikalparūp bhedagnān āve chhe. ‘rāg judo ane hun judo’ e vikalpa tyān hoy chhe. paṇ ahīn to

PDF/HTML Page 467 of 4199
single page version

kahe chhe ke-‘ā hun nahīn ane ā hun’ evo vikalpa ūṭhe te pahelān to antaramān ḍhaḷī gayo ane anubhūti pragaṭ karī līdhī. vastu to vastu chhe, paṇ vastuno āshray laī anubhūti pragaṭ karī līdhī. rāg par chhe māṭe bhinna chhe evun lakṣha paṇ na rahyun ane anubhūti pragaṭ thaī ene pratyākhyān kahe chhe. ahīn to pratyākhyānanun svarūp samajāvavun chhe ne? vāt sharūthī anubhūtithī upāḍī chhe. jyāre jyāre āchāryoe pratyākhyān ke chāritranī vāt karī chhe tyāre pahelethī anubhūtithī ja vāt karī chhe. samayasāramān pāchhaḷ 49 bhaṅg āve chhe temān paṇ anubhavathī ja upāḍayun chhe.

vikalpathī-rāgathī kayāre shūnya thavāy? ke jyāre asti mahāprabhu chhe tenā upar draṣhṭi paḍe tyāre. nirvikalpasvarūp astitva upar draṣhṭi paḍavāthī vikalpathī shūnya thavāy chhe. potānun astitva keṭalun, kevun e vātanī khabar na hoy to vikalpathī shūnya kem thavāy? uparanā pagathiyā upar pag mūke to nīchenā pagathiyā uparathī pag upāḍī shakāy. paṇ jo upar pag mūkayā vinā nīcheno pag upāḍe to nīche paḍe. tem bhagavān ātmā je mahāastirūp chhe tenī upar draṣhṭi paḍatān ‘ā rāg nathī’ tevā nāstinā paṇ vikalpanī jarūr nathī (tyāre pote vikalpathī shūnya-vikalparahit thaī jāy chhe), kemake svayam nirvikalpa anubhūti pragaṭ thaī jāy chhe.

vastu āvī chhe, bhāī! gāthā 38 mān āve chhe ke-potānā parameshvarane, mūṭhīmān rākhelun suvarṇa koī bhūlī gayo hoy te pharīne yād karīne suvarṇane dekhe e nyāye tene jāṇīne, tenun shraddhān karīne tathā tenun ācharaṇ karīne te samyak prakāre ek ātmārām thayo. rāg parano chhe e lakṣha tyān rahetun nathī. bepaṇun jyān na thāy tyān ekapaṇāmān āvī gayo chhe. ahāhā! ā shubhabhāv chhe e mārāmān nathī evā vikalpane paṇ tyān avakāsh nathī. prabhu! tārī parameshvaratā eṭalī moṭī chhe ke enā anubhav māṭe paranun lakṣha karīne anubhav thāy evo tun nathī. ā rāg bhinna chhe evun lakṣha karīne bhinna paḍe evun nathī em kahe chhe.

‘स्वयम् इयम्’ em shabda paḍayo chhe ne? eṭale ke ā anubhūti paranā tyāganī apekṣhā vinā pote ja pragaṭ thaī gaī. tene paranā tyāganī apekṣhā nathī. gāthā 34 mān e vāt āvī gaī chhe ke potāne rāganā tyāganun rktāpaṇun e nāmamātra kathan chhe, paramārtha nathī. rāganā karavāpaṇānī vāt to dūr rahī, rāgano nāshano rktā paṇ nāmamātra chhe, vyavahāramātra chhe, vastumān nathī. aho! vastune raju karanārī āchāryanī koī gajab shailī chhe!

ā parabhāvanā tyāganun je draṣhṭānt kahyun enā par draṣhṭi paḍe te pahelān samasta anyabhāvothī rahit potānā svarūpanun anubhavan tatkāḷ thaī gayun. bhagavān ātmā pūrṇānandano nāth

PDF/HTML Page 468 of 4199
single page version

chhe. enā taraphano jyān jhukāv thayo tyān to tarat ja anubhūti pragaṭ thaī gaī. ānun nām pachchakakhāṇ chhe.

bhāī! jinendrano mārga alaukik chhe. enī prāpti svabhāvathī thāy chhe. eṭale ke te svabhāvathī jaṇāy tevo chhe.

prashnaḥ– vrat, dayā, dān ādi shubharāg tenun sādhan kharun ke nahi?

uttaraḥ– nā. rāgathī bhinna paḍī andaramān pragnāchhīṇī māravī e ja enun sādhan chhe. pragnā vaḍe andaramān javun e tenun sādhan chhe. rāg ādi koī anya sādhan nathī. e ja vāt ahīn kahī chhe ke ‘स्वयम् इयम् अनुभूतिः आविर्बभूव’ ātmāmān, karaṇ kaho ke sādhan kaho-e nāmanī shakti trikāḷ rahelī chhe. guṇī evā ātmāno āshray karatān e pote ja (nirmaḷ) paryāyanun sādhan thaī jāy chhe.

sansāramān paṇ kahe chhe ne ke tame āvyā te pahelān ja ā kām thaī gayun. em ahīn kahe chhe ke-bhagavān ātmāne parabhāvanā tyāganun je draṣhṭānt te par draṣhṭi paḍe te pahelān ja eṭale ke draṣhṭānt par lakṣha jāy te pahelān ja andaramān utarī gayo. jyān javun hatun tyān jor vadhī gayun. emān paranā-rāganā tyāganī paṇ apekṣhā rahī nahi. ā jyān javun hatun tyān jor vadhī gayun. emān paranā-rāganā tyāganī paṇ apekṣhā rahī nahi. ā rāg par chhe em samajavā māṭe tyān draṣhṭāntanun paṇ kām rahyun nahi. ‘झटिति’ em kahyun chhe ne? parabhāvanā je draṣhṭānt kahyun e upar draṣhṭi paḍe te pahelān samasta anyabhāvothī rahit potānā svarūpanun tatkāḷ anubhavan thaī gayun. kāraṇ ke e prasiddha chhe ke vastune paranī jāṇyā pachhī temān lakṣha rahetun nathī. je chīj par jāṇī enā par mamatva nahi rahevāthī enun lakṣha rahetun nathī. bhāī! vastu āvī chhe. ā sivāy bījī koī rīte soṅghun karavā jashe to moghun (duṣhprāpya) paḍashe. duniyā vrat, niyam, dayā, dān, upavāsādi kriyākāṇḍ vaḍe dharma māne chhe, manāve chhe. paṇ em soṅghun karavā jaīsh to chhetarāī jaīsh. jindagī chālī jashe. (paribhramaṇ ūbhun raheshe).

PDF/HTML Page 469 of 4199
single page version

अथ कथमनुभूतेः परभावविवेको भूत इत्याशङ्कय भावकभावविवेकप्रकारमाह–

have, ‘ā anubhūtithī parabhāvanun bhedagnān kevā prakāre thayun?’ evī āshaṅkā karīne, pratham to je bhāvakabhāv-mohakarmanā udayarūp, bhāv, tenā bhedagnānano prakār kahe chheḥ-

*gāthārthaḥ– [बुध्यते] em jāṇe ke [मोहः मम कः अपि नास्ति] ‘moh māro kāī paṇ sambandhī nathī, [एकः उपयोगः एव अहम्] ek upayog chhe te ja hun chhun’- [तं] evun je jāṇavun tene [समयस्य] siddhāntanā athavā svaparanā svarūpanā [विज्ञायकाः] jāṇanārā [मोहनिर्ममत्वं] mohathī nirmamatva [ब्रुवन्ति] kahe chhe.

ṭīkāḥ– nishchayathī, (ā mārā anubhavamān) phaḷ devānā sāmarthyathī pragaṭ thaīne bhāvakarūp thatun je pudgaladravya tenā vaḍe rachāyelo je moh te māro kāni paṇ lāgatovaḷagato nathī, kāraṇ ke ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakasvabhāvabhāvanun paramārthe paranā bhāv vaḍe *bhāvavun ashakay chhe. vaḷī ahīn svayamev, vishvane (samasta vastuone) prakāshavāmān chatur ane vikāsarūp evī jenī nirantar shāshvatī pratāpasampadā chhe evā chaitanyashakitamātra svabhāvabhāv vaḍe, bhagavān ātmā ja jāṇe chhe ke-paramārthe hun ek chhun tethī, joke samasta dravyonā paraspar sādhāraṇ avagāhanun (-ekakṣhetrāvagāhanun) nivāraṇ karavun ashakay hovāthī māro ____________________________________________________________ * ā gāthāno artha ām paṇ thāy chheḥ-‘jarāy moh māro nathī hun ek chhun’ evun

× bhāvavun = banāvavun; bhāvyarūp karavun.

PDF/HTML Page 470 of 4199
single page version

____________________________________________________________

ātmā ne jaḍ, shikhaṇḍanī jem, ekamek thaī rahyān chhe topaṇ, shikhaṇḍanī māphak, spaṣhṭa anubhavamān āvatā svādanā bhedane līdhe, hun moh prati nirmam ja chhun; kāraṇ ke sadāy potānā ekapaṇāmān prāpta hovāthī samay (ātmapadārtha athavā darek padārtha) evo ne evo ja sthit rahe chhe. (dahīn ne khāṇḍ meḷavavāthī shikhaṇḍ thāy chhe temān dahīn ne khāṇḍ ek jevān mālūm paḍe chhe topaṇ pragaṭarūp khāṭā-mīṭhā svādanā bhedathī judān judān jaṇāy chhe; tevī rīte dravyonā lakṣhaṇabhedathī jaḍ-chetananā judā judā svādane līdhe jaṇāy chhe ke mohakarmanā udrayano svād rāgādik chhe te chaitanyanā nijasvabhāvanā svādathī judo ja chhe.) ā rīte bhāvakabhāv je mohano udray tenāthī bhedagnān thayun.

bhāvārthaḥ– ā mohakarma chhe te jaḍ pudgaladravya chhe; teno udray kaluṣh (malin) bhāvarūp chhe; te bhāv paṇ, mohakarmano bhāv hovāthī, pudgalano ja vikār chhe. ā bhāvakano bhāv chhe te jyāre ā chaitanyanā upayoganā anubhavamān āve chhe tyāre upayog paṇ vikārī thaī rāgādirūp malin dekhāy chhe. jyāre tenun bhedagnān thāy ke ‘chaitanyanī shaktinī vyakti to gnānadarshanopayogamātra chhe ane ā kaluṣhatā rāg- dveṣhamoharūp chhe te dravyakarmarūp jaḍ pudgaladravyanī chhe’, tyāre bhāvakabhāv je dravyakarmarūp mohano bhāv tenāthī avashya bhedagnān thāy chhe ane ātmā avashya potānā chaitanyanā anubhavarūp sthit thāy chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [इह] ā lokamān [अहं] hun [स्वयं] potānī ja [एकं स्वं] potānā ek ātmasvarūpane [चेतये] anubhavun chhun [सर्वतः स्व–रस–निर्भर–भावं] ke je svarūp sarvataḥ potānā nijarasarūp chaitanyanā pariṇamanathī pūrṇa bharelā bhāvavāḷun chhe; māṭe [मोहः] ā moh [मम] māro [कश्चन नास्ति नास्ति] kāī paṇ lāgatovaḷagato nathī arthāt ene ane māre kāī paṇ nāto nathī. [शुद्ध–चिद्–घन–महः–निधिः अस्मि] hun to shuddha chaitanyanā samūharūp tejaḥpuñjano nidhi chhun. (bhāvakabhāvanā bhed vaḍe āvun anubhav kare.) 30.

evī ja rīte, gāthāmān ‘moh’ pad chhe tene badalī, rāg, dveṣh, krodh, mān, māyā, lobh, karma, nokarma, man, vachan, kāy, shrotra, chakṣhu, ghrāṇ, rasan, sparshan-e

PDF/HTML Page 471 of 4199
single page version

soḷ padanān judān judān soḷ gāthāsūtro vyākhyānarūp karavān ane ā upadeshathī bījān paṇ vichāravān.

have shiṣhya āshaṅkā karīne pūchhe chhe-āshaṅkā eṭale āpanī vāt yathārtha nathī em shaṅkāshīl thaīne nahi paṇ āp shun kaho chho e potānī samajamān beṭhun nathī tethī samajavā māṭenā prashnane āshaṅkā kahe chhe. em āshaṅkā karīne pūchhe chhe ke-ā anubhūtithī parabhāvanun bhedagnān kevā prakāre thayun? tevī āshaṅkānā uttararūpe pratham, je bhāvakabhāv- mohakarmanā udrayarūp bhāv, tenā bhedragnānano prakār kahe chhe.

nishchayathī eṭale kharekhar phaḷ devānā sāmarthyathī pragaṭ thaīne bhāvakarūp thato je karmano uday, tenā vaḍe rachāyelo je bhāvyarūp moh te māro kāī paṇ lāgato-vaḷagato nathī. karmanā nimittathī rachātā mohabhāvane ane māre kāī paṇ sambandh nathī, kem ke hun gnāyakabhāv chhun ane rāgabhāv vaḍe mārun thavun e ashakay chhe. mārāmān moh chhe ja nahi. hun to nirmohī bhagavān ātmā chhun. 14 prakāranā abhyantar parigrah-mithyātva, 4 kaṣhāy ane 9 nokaṣhāy tathā 10 prakāranā bāhya parigrah-kṣhetra, vāstu, sonun, chāndī, dhan, dhānya, dās, dāsī, vastra ane vāsaṇ-e sarva mārāmān chhe ja nahi. tem ja bāhya parigrah pratyeno rāg paṇ mārāmān nathī. parigrah pratyenī vr̥utti ūṭhe chhe te mārā svarūpamān chhe ja nahi. jene abhyantar parigrahano tyāg chhe tene bāhya parigrahano tyāg asadbhūt vyavahāranaye kahevāy chhe. juo, vastra ane vāsaṇ e bāhya parigrahamān kahyān chhe. eṭale vastra ane pātra sarva parigrahatyāgī nirgranth munine hoy ja nahi.

ahīn kahe chhe ke pudgaladravya bhāvakarūpe thaīne mohane rache chhe. ahīn je mohanī vāt chhe te chāritramohanī vāt chhe. samakti pachhīnī vāt chhe, mithyātvanī vāt nathī. par taraphanā valaṇavāḷo je bhāv-rāgadveṣh chhe te moh chhe. te moh māro kāī paṇ sambandhī nathī. par taraphanī sāvadhānīno je bhāv chhe te māro nathī. mārā svabhāv taraphanī sāvadhānīno je bhāv chhe te māro chhe. gnānānand sahajānand prabhu ātmāne ane par taraphanā sāvadhānīnā bhāvane kāī lāgatun-vaḷagatun nathī. bhāvak mohakarma ane tenī taraphanā valaṇavāḷo je bhāv chhe tenī sāthe māre kāī paṇ sambandh nathī, kāraṇ ke ek chaitanyadhātu gnāyakasvabhāvabhāvanun paramārthe paranā bhāv vaḍe thavun-bhāvyarūp thavun ashakay chhe.

dharmī jīv āgaḷ vadhīne pachchakakhāṇ kare chhe enī ā vāt chhe. jaḍ mohakarma te bhāvak chhe ane ātmāno upayog je par taraphanā valaṇavāḷo thaīne rāgadveṣhabhāvayukta pariṇame chhe e tenun bhāvya chhe. pudgaladravya, phaḷ devānā sāmarthyathī pragaṭ thaīne bhāvakarūpe thāy chhe tyāre tenā nimitte par taraphano vikārībhāv-moh rachāy chhe. ahīn kahe chhe ke ā moh māro kānīpaṇ sambandhī nathī kāraṇ ke hun to gnānadarshanashaktinī vyaktatā rūp

PDF/HTML Page 472 of 4199
single page version

gnānadarshanaupayogasvarūp chhun. jem karma bhāvakarūpe thāy chhe to moh rachāy chhe tem hun gnānadarshanaupayogasvabhāvī tattva chhun, jethī mārī paryāyamān gnānadarshanashaktinī vyaktatā thāy; e vyaktatārūp upayog te mārī chīj chhe parantu moh e mārī chīj nathī. karmanā nimitte thatā rāgadveṣhanā pariṇām je upayogamān jhaḷake chhe te hun nathī, kāraṇ ke ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakasvabhāvabhāv shuddhachaitanyaupayogasvabhāvī vastunun vikārarūp bhāvyapaṇe thavun ashakay chhe.

hun to chaitanyashaktisvabhāvavāḷun tattva chhun. tethī māro je vikās thāy e paṇ jāṇavā-dekhavānā pariṇāmarūpe ja thāy chhe. bhāvakakarmanā nimitte je vikār thāy e māro vikās nahi. paryāyamān paṇ vikār na thāy evun mārun svarūp chhe. shaktirūpe to ātmā gnāyak chhe ja. parantu tethī vyaktatā ane pragaṭatā thāy te paṇ gnānadarshanaupayogasvarūpe ja thāy. rāg-dveṣhanā vikārarūpe thavun evī shakti to nathī paṇ tevī paryāyanī vyaktatā- pragaṭatā thāy e paṇ nathī. ahāhā! jīv adhikāranī chhellī gāthāo chhe ne? tethī jīvathī ajīvane tadna judo pāḍe chhe. chaitanyashaktinī pragaṭatānun vikārarūp thavun ashakay chhe.

bhagavān ātmā shuddha chaitanya upayogasvarūp chhe, ane tenī vyaktatā-pragaṭatā jāṇavā-dekhavārūpe ja hoy chhe. enī shaktimānthī vikāranā pariṇām pragaṭe e ashakay chhe. āvo bhagavān ātmā jenī nirantar shāshvatī sampadā chhe te, chaitanyashaktimātra svabhāvabhāv vaḍe arthāt jāṇavā-dekhavānā svabhāvabhāv vaḍe jāṇe chhe ke-hun ek chhun. jāṇavā-dekhavānā svabhāve hun ek chhun. juo, āmān prabhutvashakti līdhī chhe. ātmāmān ek prabhutvashakti chhe je vaḍe te akhaṇḍ pratāp vaḍe svatantrapaṇe shobhāyamān chhe. āvā ātmānī vishvane prakāshavāmān chatur, vikāsarūp, nirantar shāshvatī sampadā chhe. ā bāhya makān-kuṭumb ādi sampadā ātmānī nathī, e to jaḍ chhe. ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmā chaitanyashaktinā svabhāv-sāmārthya vaḍe em jāṇe chhe ke paramārthe hun ek chhun. rāg ane hun em be thaīne ek chhun em nahi, paṇ rāgathī bhinna hun to chaitanyashaktimātra ek chhun.

tethī jo ke māro chaitanyasvabhāv ane jagatanān bījān dravyo ek kṣhetre rahe chhe topaṇ bhinnabhinna chhe. paraspar sādhāraṇ avagāhanun nivāraṇ karavun ashakay hovāthī ek ja kṣhetre hovā chhatān ātmā ane jaḍ, shikhaṇḍanī jem, bhinna chhe. shikhaṇḍamān jem khaṭāsh ane mīṭhāsh ek kṣhetramān rahelī chhe chhatān khaṭāsh ane mīṭhāshano svād tadna bhinna chhe tem ātmā ane jaḍ ekamek (jevā) thaī rahyā chhe topaṇ spaṣhṭa anubhavamān āvatā svādabhedane līdhe bhinna chhe. bhagavān ātmāno svād anākuḷ ānandarūp ane karmanā phaḷano-rāgano svād duḥkharūp chhe. em banne bhinnabhinna chhe.

bhagavān ātmā anākuḷ ānandanā svabhāvathī bharelo prabhu chhe. tenī anākuḷ ānandanā vedanavāḷī je paryāy pragaṭ thāy chhe teno svād rāganā svādathī tadna judo chhe.

PDF/HTML Page 473 of 4199
single page version

koī loko em māne chhe ke sākarano ane aphīṇano svād āve chhe. parantu e to jaḍ chīj chhe. teno svād koīne āvato nathī. parantu te taraphanun lakṣha karīne ā ṭhīk ane ā aṭhīk em je rāgadveṣh kare chhe e rāgadveṣhano svād āve chhe, tenun vedan thāy chhe. ahīn kahe chhe ke e svād paṇ, gnānasvabhāvī anākuḷ ānandanā svabhāvano sāgar prabhu ātmā chhe tenī vyakta dashānā svādathī bhinna chhe. ātmā ane jaḍ, shikhaṇḍanī jem ekamek thaī rahyā chhe topaṇ svādabhedane līdhe bhinna chhe. jem shikhaṇḍamān mīṭho ane khāṭo svād bhinnabhinna chhe tem jaḍ ane ātmāno svād anubhavamān spaṣhṭa bhinna jaṇāy chhe. gnānīnī vastunā svabhāv upar draṣhṭi hovāthī, vastushaktinī vyaktatā je ānand pragaṭe chhe te svādamān jaṇāy chhe. tethī kahe chhe ke-ām svād bhedane līdhe hun moh prati nirmam chhun.

ahīn mohanī vāt karī chhe temān par taraphanā rāgādi badhāy bhāvo āvī jāy chhe. teno svād kaluṣhit chhe, jyāre bhagavān ātmāno svād ānand chhe, je kaluṣhitatāthī bhinna chhe. tethī moh pratye hun nirmam ja chhun. kāraṇ ke sadāy potānā ekapaṇāmān prāpta hovāthī hun to ekarūp gnāyak chhun. gnāyakapaṇānā līdhe gnānapaṇānā pariṇaman sahit evo ne evo sadāy sthit chhun. ahāhā! karmanā nimittathī-bhāvakathī je rāgādi bhāvya thāy chhe teno svād ane gnāyakasvabhāvanī pariṇatimān je ānand āve chhe teno svād bhinna chhe em bhedagnān thavāthī hun to ekarūp-gnāyakarūpe ja chhun. ā bījo svād chhe e bījāno chhe, māro nathī em jaṇāy chhe.

dahīn ane khāṇḍ meḷavavāthī shikhaṇḍ thāy chhe. emān dahīn ane khāṇḍ ekamek jevān mālum paḍe chhe topaṇ pragaṭ khāṭā-mīṭhā svādanā bhedathī banne judān judān jaṇāy chhe. tevī rīte dravyakarmanā udayano svād je rāgādi chhe te, bhagavān gnāyakasvabhāvanī je pariṇati pragaṭ thāy chhe tenāthī svādabhedane līdhe bhinna chhe. dravyakarma je jaḍ chhe te bhāvak chhe ane tenā taraphano bhāvyarūp je rāg chhe tenā svādanī jāt ātmāthī bhinna chhe. rāgano svād kaluṣhit ākuḷatāmay chhe ane bhagavān ātmāno svād anākuḷ ānand chhe. ām svādabhedathī-lakṣhaṇabhedathī bhedagnān karavun e dharmadhārā chhe, dharma chhe. karmanā sambandhe jeṭalī asthiratā-vyākuḷatā thāy chhe te mārī chīj nathī, kem ke hun to gnāyakasvabhāvī chaitanyamātra chhun. moh-rāgādi ane gnāyakabhāv em bepaṇe hun nathī. hun to ek gnāyakamātra ja chhun, ekarūp ja chhun em je ātmānā upayogathī jāṇe chhe tene samayanā jāṇanārāo mohanirmam kahe chhe. antaḥsvabhāvanī sāvadhānīnā upayogamān rāgano svād āvato nathī tethī tenā pratye nirmamatva thāy chhe, te gnānī rāgamān joḍāto nathī. ahīn paripūrṇa sthiratā thaī tadna judo paḍī pūrṇa vītarāg na thāy tyānsudhīnī vāt līdhī chhe.

chaitanyadaḷ je vastu ākhī chhe, je jīvatar shakti, chaitanyashakti, sukhashakti,

PDF/HTML Page 474 of 4199
single page version

vīryashakti ityādi anant shaktionā sāmarthyavāḷun tattva chhe teno jyān antar-sanmukh thaī svīkār karyo tyān ānandanī dhārā paryāyamān vyakta thaī. hun to upayogamay chhun, je rāgādi jaṇāy chhe, bhāvakanun bhāvya thāy chhe te hun nathī. jem dhūḷadhoyo dhūḷane, baṅgaḍīnā kaṭakāne, pittaḷanī kaṇīne ane sonānī kaṇīne haḷavā ane bhāre vajananā lakṣhaṇabhedathī bhinna kare chhe tem ā bhagavān ātmā, rāg ane svabhāvane svādabhedathī bhinna jāṇī, gnāyakasvabhāvano āshray karī rāgane bhinna pāḍe chhe. pūrṇa ānandanun dhām evā svabhāvanī sattāno svīkār hovāthī gnānī, ānandanā svādane ane rāganā svādane vyakta paryāyamān bhinna jāṇe chhe. bhāī! dharma bahu sūkṣhma chhe, apūrva chhe. anantakāḷamān anek kriyākāṇḍ-bhakti, vrat, tap, pūjā ityādi karyān., paṇ ā karyun nathī. āno upadesh paṇ viral chhe.

ām rāg taraphanā valaṇane chhoḍīne chaitanyasvabhāvanā sāmarthya prati valaṇ karatān shaktimānthī ānandanī dhārā svādamān āve chhe. te rāgathī judī-bhinna chhe. rāg to jaḍ achetan chhe. temān chaitanyanā-gnānanā kiraṇano ansh nathī. rāgano je svād chhe te kaluṣhit chhe ane bhagavān chaitanyano svād ānand chhe. ām svādabhedanā kāraṇe banne judā paḍe chhe. jīvane tathā ajīvane tadna judā pāḍavā chhe ne? mohakarmanā udayano svād rāgādi chhe. te chaitanyanā svādathī tadna judo jaṇāy chhe. ā rīte bhāvakano bhāv je mohano udray chhe tenāthī bhedagnān thayun. eṭale ke karmanā nimitte je rāgabhāv thato hato tene lakṣhaṇabhedathī bhinna jāṇī bhedagnānapūrvak ātmānā svabhāvathī judo pāḍayo.

ā mohakarma chhe te jaḍ pudgaladravya chhe; ane teno je udray āve chhe te kaluṣhit malin bhāvarūp chhe. eṭale ke karma jaḍ ajīv chhe ane tenā nimitte thato rāgādibhāv te kaluṣhit ane malin chhe. rāgādi vikārabhāv mohakarmano bhāv hovāthī pudgalano ja vikār chhe, e gnāyakanī avasthā nathī. have kahe chhe ke bhāvak je karma chhe tenāthī thayelo vikār jyāre chaitanyanā upayoganā anubhavamān āve chhe tyāre upayog paṇ vikārī thaī rāgādirūp malin dekhāy chhe. parantu chaitanyanī shaktinī vyakti to gnānadarshan-upayogamātra chhe. eṭale ke chaitanyanā sāmarthyanī vyakti gnān-darshananā pariṇāmarūp chhe paṇ rāgadveṣhanā pariṇāmarūp nathī. chaitanyamān to anant shaktionun sāmarthya bharyun chhe. gnānasvabhāvanun sāmarthya, darshanasvabhāvanun sāmarthya, sukhanun, ānandanun, sattānun, jīvataranun em anant- shaktionun sāmarthya bhagavān ātmāmān bharyun chhe. āvā anant sāmarthyamaṇḍit chaitanyanī dashā to gnān-darshan-upayogamay shuddha ja hoy chhe. upayogamān badhun jaṇāy chhe tethī ahīn upayoganī mukhyatāthī vāt līdhī chhe.

PDF/HTML Page 475 of 4199
single page version

ātmānī gnān-darshan shaktinī vyaktatā jāṇavā-dekhavānī thāy chhe. ātmānun vyaktitva je jāṇavā-dekhavānī vyakta dashā thāy te chhe. parantu rāganun pariṇaman thāy evun tenun svarūp nathī. rāganī rachanā kare evo koī guṇ ke shakti chaitanyasvarūp ātmāmān nathī. chaitanyadravya chhe, tenī chaitanyashakti chhe ane tenī paryāy-vyakti jāṇavā-dekhavānī thāy chhe. bhāī! vītarāgamārga jagatathī judo chhe. lokoe tene kriyākāṇḍamān manāvī dīdho chhe. ahīn kahe chhe ke vratādino je vikalpa chhe te achetan chhe, jaḍ chhe. e kāī chaitanyashaktinī vyaktatā-pragaṭatā nathī. ahāhā! vastu ākhun chaitanyadaḷ chhe ane chaitanyapaṇun e tenī shakti-guṇ chhe. to tenī vyaktatā chaitanyanā eṭale gnān-darshananā upayogamay ja hoy ne? tenī pragaṭatāmān rāgadveṣh kevī rīte hoy?

bhedagnān thatān je rāgadveṣhamoharūp kaluṣhatā athavā malinatāno bhāv chhe te dravyakarmarūp jaḍ pudgaladravyanī vyaktatā chhe em jaṇāy chhe. nishchayathī rāg pudgalano chhe; kemake vikār-rāg e koī chaitanyashaktinī vyaktatā nathī. vyavahāraratnatrayano vikalpa paṇ nishchayathī gnānasvabhāvanī jāṇakashaktinā sāmarthyamānthī āvelo nathī. tethī te jaḍ chhe. jāṇakashaktinā sāmarthyamānthī to mātra jāṇavā-dekhavānā pariṇām thāy chhe. te pariṇām rāgādine jāṇe chhe parantu te rāgādi mārā chhe em jāṇe nahi.

bhāvak eṭale karmano uday ane te bhāvakathī thayelā rāg-dveṣh te bhāvakanā bhāv chhe. parantu rāg-dveṣh gnāyakanā bhāv nathī. ahāhā! ā samajavā keṭalī dhīraj joīe! svabhāvanā avalambane bhedagnān pragaṭe chhe tyāre rāganī kaluṣhitatā upayogathī bhinna, jaḍ pudgaladravyanī chhe em bhāse chhe. ane tyāre bhāvakabhāv je dravyakarmarūp mohano bhāv chhe tenāthī avashya bhedabhāv thāy chhe. mohakarmanā nimitte je je rāg thāy chhe te bhāvakano bhāv chhe parantu gnāyakano nathī. āvun jhīṇun paḍe, parantu bhāī! tārāmān e samajavānī tākāt chhe. are! tārāmān to antarmuhūrtamān kevaḷagnān levānī tākāt chhe. prabhu! tārī prabhutānī shī vāt?

bhagavān pūrṇānandano nāth shuddha chaitanyasvarūpe achaḷapaṇe andar birājamān chhe. te anant anant shānti, sukh, gnān ane ānandano sāgar chhe. te uchhaḷe tyāre temānthī gnān ane ānandanī pariṇati āve chhe. phuvārāmān jem mashīn chālu karatān pāṇī āve chhe-ūḍe chhe tem chaitanyasvarūp upar draṣhṭinun jor jatān arthāt bhagavān ātmā anant shaktiothī bharelun ek sattva chhe em vishvās āvatān, jeṭalun andar svabhāvamān ekāgratānun dabāṇ- jor thāy eṭalī ānandanī dhārā vahe chhe. bhedagnān thatān, bhāvakabhāv je dravyakarmarūp mohabhāv chhe tenāthī jarūr gnāyakabhāvano bhāv judo thāy chhe ane ātmā jarūr potānā chaitanyanā anubhavarūp sthit thāy chhe, jene gnāyakabhāvano satkār thayo chhe arthāt ā

PDF/HTML Page 476 of 4199
single page version

pūrṇānandano nāth svabhāvano sāgar chhe, guṇanun godām chhe em jenī draṣhṭi- pratītinā joramān āvyun chhe te ātmā antaramān visheṣh visheṣh sthir thaīne shaktinī gnān ane ānandanī vyaktatāo pragaṭ karī rāgathī-bhāvakanā bhāvathī-bhinna paḍī jāy chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

ā kaḷashano ‘kahai vichachchhan....’ em samayasār nāṭakamān shrī banārasīdāse chhand lakhyo chhe. chhand ā pramāṇe chheḥ-

dharmātmā gnānīne vichakṣhaṇ puruṣh kahevāy chhe. duniyānā ḍāhyā to kharekhar pāgal chhe. ahīn samyagdraṣhṭi-vichakṣhaṇ puruṣh em kahe chhe arthāt em vichāre chhe ke-hun to sadā ek chhun. rāganā sambandhavāḷo hun nathī. hun to gnāyakanī pariṇati je nirmaḷ pratyakṣha āsvādarūp chhe tenā svabhāvathī ekarūp chhun. mārā ekasvarūpamān bagaḍe be em bījā bhāv-rāganā bhāvano bagāḍ nathī. hun to nij chaitanyarasathī bharapūr bharelo mārā potānā āshraye chhun. eṭale ke mārī paryāyano dor chaitanyanā trikāḷī dhruv (svarūp) upar lāgyo chhe. paryāyanī dhārā dravyathī tanmayapaṇe chhe tethī kahyun ke sadāy hun ek chhun, mārā gnānarasathī bharapūr, mārā āshraye ja chhun. rāgano āshray mane nathī. ahāhā! hun atīndriy ānandaras ane gnānarasathī anādithī bharapūr bharelo chhun. e gnānadarshanasvabhāvanī mane ruchi thaī eṭale ke svabhāvano ras pragaṭ thayo tethī rāganā rasanī je ruchi hatī te nīkaḷī gaī. ras eṭale ke tadākār-ekākār thavun. ek gnāyakamān ekākār līn thavun ane bīje ekākār na thavun te gnān-darshanano ras chhe.

rāgādi chhe e to bhramaṇāno kūvo chhe, e mārun svarūp nathī. ā rāg-dveṣh, ane puṇya-pāpano vikār e bhramakūp chhe. bhāvakanā bhāvathī utpanna thayelī vikārī dashā, par taraphanī sāvadhānīnī dashā e mārī nathī. kāraṇ ke hun to ekalo shuddha chetanāno sindhu- dariyo chhun. shuddha chaitanyasindhu e mārun svarūp chhe. are! pote ātmā koṇ chhe ane te kevo chhe enī vāt kadī sāmbhaḷī nahi ane bahāranī kaḍākūṭamān anādithī em ne em marī gayo chhe.

jīv adhikāranī ā badhī ākharanī gāthāo chhe. tethī kahe chhe ke-‘चेतये स्वयम् अहम् स्वम् इह एकम्’ ā lokamān hun potāthī ja potānā ek ātmasvarūpane anubhavun chhun.

PDF/HTML Page 477 of 4199
single page version

mārun gnāyakasvarūp chhe tene hun vedanamān laun chhun. ek gnāyakane anubhavun chhun, vedun chhun. mārā vedanamān rāganun vedan nathī. āvī vāt samajavāmān paṇ kaṭhaṇ paḍe to prayog to kayāre kare? vītarāg jineshvaradevano ā mārga apūrva chhe. jeṇe traṇakāḷ traṇalokane kevaḷagnānamān pratyakṣha jāṇyā tenī divyadhvanimān āvelo ā mārga chhe ane santoe te sarvagnanī vāṇī anusār kahyo chhe.

dharmī kahe chhe ke hun te svarūpane anubhavun chhun je ‘सर्वतः स्वरसनिर्भरभावं’ sarvataḥ nijarasarūp chaitanyanā pariṇamanathī pūrṇa bharelā bhāvavāḷun chhe. pariṇaman eṭale nirmaḷ svabhāvavāḷun. ā trikāḷī dravyanī vāt chhe. chaitanyanun pariṇaman chaitanyanā svabhāvathī paripūrṇa bharelā bhāvavāḷun chhe. māṭe ‘नास्ति नास्ति मम कश्चन मोहः’ ā moh māro kāī paṇ lāgato-vaḷagato nathī. tene ane māre kāī paṇ nāto-sambandh nathī. kāraṇ ke ‘शुद्धचिद्घनमहोनिधिः अस्मि’ hun to shuddha chaitanyanā samūharūp tejaḥpuñjano nidhi chhun- ām gnānī pariṇamanamān vede chhe.

shuddha chaitanya-ānandano sāgar bhagavān ātmā chhe. jīvatva, chiti, drashi, gnān, sukh, vīrya prabhutva ityādi anant anant shaktionun anant anant sāmarthya te ātmā chhe. je anant shaktio chhe te ek ek shaktinun paṇ anant sāmarthya chhe. āvā anant shaktinā sāmarthyavāḷun mārun tattva chhe. āvā svarūpane hun pratyakṣha ānandanā āsvādarūp anubhavun chhun. hun shuddha chaitanyanā samūharūp tejaḥpuñjano nidhi chhun em pariṇati vede chhe, jāṇe chhe. ā pariṇati te dharma chhe. keṭalāk kahe chhe ke ā sonagaḍhathī navo dharma kāḍhayo. paṇ ā kayān sonagaḍhanun chhe? ā shuddhachidghanamahonidhi anādi chhe ne? dharmī jīv em jāṇe chhe ke-hun shuddha chidghan arthāt shuddha gnānasamūhanun nidhān, shuddhaānandaghananun nidhān, shuddha vīryaghananun nidhān, shuddha rktāshaktinun nidhān, shuddha karmashaktinun pūrṇa nidhān-bhaṇḍār chhun.

karmanā chār prakār chhe. (1) koī paṇ jaḍanī avasthā thāy te karma chhe. ā sharīrādinī avasthā chhe te tenā rktānun karma chhe. jaḍ paramāṇu rktā chhe. tenun e kārya chhe eṭale karma chhe, paryāy chhe. je jaḍ dravyakarma chhe te paṇ jaḍ rktānun pariṇaman chhe-karma chhe.

(2) puṇya-pāpano vikār, mithyātvano bhāv te bhāvakarma-vikārī karma chhe. rāg- dveṣh-mohanā pariṇām e vikārī karma chhe.

(3) nirmaḷ pariṇati te paṇ karma chhe. ātmānā ānandanā vedananī kriyā- shuddhatāno anubhav te paṇ nirmaḷ pariṇamanarūp karma chhe.

(4) trikāḷ rahenār shakti-sāmarthya andar paḍayun chhe te paṇ karma chhe. kārya thavānun sāmarthya chhe te karmashakti chhe. kārya thavānun sāmarthya potānāmān hovāthī tenā kārya māṭe nimitta ke paranī apekṣhā nathī. kāryarūp thavānī karmashakti vastumān traṇekāḷ paḍī chhe.

PDF/HTML Page 478 of 4199
single page version

āvo chidghanaparipūrṇa shaktiothī bharelo bhaṇḍār-te hun chhun em jenā anubhavamān āve chhe te anubhav ek nirvikārī karma-kārya chhe, ane tene mokṣhamārga kahe chhe.

karma arthāt kārya-paryāy. ātmāmān karma nāmano trikāḷ guṇ chhe. tethī kārya- paryāy te karma guṇamānthī āve chhe. e karma guṇanun rūp bījā anant guṇomān chhe. ek guṇamān bījo guṇ nathī, paṇ ek guṇamān bījā guṇanun rūp chhe. rktā guṇanun rūp, karma guṇanun rūp vagerenun rūp bījā anant guṇamān chhe. ek guṇamān ke ek guṇanā āshraye bījo guṇ chhe em nahi. guṇo to sarva dravyanā āshraye chhe. paṇ ek guṇamān bījā guṇanā rūpanun sāmarthya chhe. kartā guṇ chhe te gnānaguṇathī bhinna chhe. paṇ gnānaguṇamān kartā guṇanun rūp chhe. tevī rīte karmaguṇanun paṇ rūp chhe. āvo shuddha chaitanyaghanano nidhi hun chhun em gnānī anubhave chhe. ahāhā! tenā svabhāvanā sāmarthyanī shun shakti chhe! rāgarūpe thavun e koī shakti ke guṇ nathī. vastu to shuddha chidghan eṭale shuddha ānandaghan, shuddha gnānaghan, shuddha vīryaghan-em anantā guṇanun ghan-samūh chhe. bhāī! tene prāpta karavā keṭalo puruṣhārtha joīe?

vīryano veg jyān antaramān vaḷe chhe tyān gnānī em anubhave chhe ke hun to pūrṇasvarūp nidhi chhun. hun sharīr nathī, rāg nathī, puṇya-pāp nathī ane alpagna paṇ nathī, tem ja ekaguṇarūp paṇ nathī; hun to anantā guṇanun ek nidhān-khāṇ chhun.

āvī ja rīte gāthāmān je ‘moh’ pad chhe tene badalīne rāg levo. rāganā bhāvakapaṇe hun nathī. karma bhāvak chhe ane tenun bhāvya rāg chhe. te hun nathī. hun to gnāyak chhun. tethī te mārā gnānamān jaṇāvā yogya chhe. parantu te rāg mārā gnānanī paryāyamān (tadrūp) āvī jāy evun mārun svarūp nathī. evī ja rīte dveṣh paṇ je karma bhāvak chhe tenun bhāvya chhe. paṇ te gnāyakanun bhāvya nathī. gnāyakanun bhāvya to dveṣhane lakṣhamān līdhā vinā jāṇavun te chhe. te ja pramāṇe krodh e karma-bhāvakano bhāv chhe paṇ gnāyakano bhāv nathī. hā, gnāyakanun bhāvya je gnān te gnānamān krodh jaṇāy chhe kharo, paṇ te krodh te hun nahi. gnānamān krodh jaṇāy chhe em kahevun te vyavahār chhe. kharekhar to gnānanī paryāyanun svaparaprakāshakarūp vyakta thāy chhe, ane te hun chhun paṇ krodh hun nathī. ā to pravīṇ eṭale vichakṣhaṇ puruṣhanā anubhavanī vāt chhe.

ahāhā! bhagavānanā mukhethī chhūṭatī divyadhvani kevī hashe! ākhā lokanā svāmī indro ane gaṇadharo sabhāmān sāmbhaḷatā hoy ane bhagavānanā shrīmukhethī amr̥utano dhodh vaheto hoy e vāṇīmān keṭakeṭalun spaṣhṭīkaraṇ āve? āchārya bhagavanto jo āṭalī chamatkārik vāto kare chhe to bhagavānanī divyadhvaninī shī vāt! ahāhā! pañcham ārānā chhadmastha munio em kahe chhe ke-ame to pūrṇa nidhi chhīe. emānthī anant ānand

PDF/HTML Page 479 of 4199
single page version

ane anant gnān (pratisamay) vahyā kare topaṇ kadīy khūṭe nahi evī (avyay) shāshvat nidhi chhīe. are! āvaḍo ane āvo ātmā chhe em ene pratītimān āvatun nathī. kāraṇ ke hun paisāvāḷo, baṅgalāvāḷo, kuṭumbavāḷo, rāgavāḷo, puṇyavāḷo chhun em ātmāne pāmar tarīke mānyo chhe. parantu hun to jagatamān ek anant anant guṇonā sāmarthyathī bharelun mahānidhān ātmā chhun em dharmīne pariṇati pokār kare chhe. vastu to vastu ja chhe. paṇ ene jāṇe koṇ? gnānīnī pariṇati jāṇe chhe ke hun āvo mahānidhi chhun.

‘moh’ pad badalīne mān, māyā, lobh levān. te badhān bhāvak karmanān bhāvya chhe. e badhān gnāyakanān svarūp nathī. e mārān-gnāyakanān nathī. sharīr, vāṇī, man ane pāñch indriyo mārān nathī. ām soḷ pad judān judān vyākhyānarūp karavān, ane bījān paṇ vichāravān. asaṅkhya prakāranā shubhāshubh bhāv chhe te badhāy levā. e badhāy je vibhāvabhāv chhe te hun nathī, kemake e badhā bhāvak-karmanā bhāv chhe, gnāyakanā bhāv nathī ane hun to ek gnāyakamātra ja chhun.

PDF/HTML Page 480 of 4199
single page version

अथ ज्ञेयभावविवेकप्रकारमाह–

णत्थि मम धम्मआदी बुज्झदि उवओग एव अहमेक्को। तं धम्मणिम्ममत्तं समयस्स वियाणया बेंति।। ३७ ।।

have gneyabhāvanā bhedagnānano prakār kahe chheḥ-

*gāthārthaḥ– [बुध्यते] em jāṇe ke [धर्मादिः] ‘ā dharma ādi dravyo [मम नास्ति] mārān kāī paṇ lāgatāmvaḷagatān nathī, [एकः उपयोगः एव] ek upayog chhe te ja [अहम्] hun chhun’- [तं] evun je jāṇavun tene [समयस्य विज्ञायकाः] siddhāntanā athavā svaparanā svarūparūp samayanā jāṇanārā [धर्मनिर्ममत्वं] dharmadravya pratye nirmamatva [ब्रुवन्ति] kahe chhe.

ṭīkāḥ– potānā nijarasathī je pragaṭ thayel chhe, nivāraṇ na karī shakāy evo jeno phelāv chhe tathā samasta padārthone grasavāno (gaḷī javāno) jeno svabhāv chhe evī prachaṇḍ chinmātrashakit vaḍe grāsībhūt karavāmān āvyān hovāthī, jāṇe atyant antarmagna thai rahyān hoy-gnānamān tadrākār thai ḍūbī rahyān hoy evī rīte ātmāmān prakāshamān chhe evān ā dharma, adharma, ākāsh, kāḷ, pudgal, anya jīv-e sarva paradravyo mārān sambandhī nathī; kāraṇ ke ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakasvabhāvapaṇāthī paramārthe antaraṅgatattva to hun chhun ane te paradravyo mārā svabhāvathī bhinna svabhāvavāḷān hovāthī paramārthe bāhyatattvapaṇāne chhoḍavā asamartha chhe (kem ke potānā svabhāvano abhāv karī gnānamān pesatān nathī.) vaḷī ahīn svayamev, (chaitanyamān) nitya upayukta evo ane paramārthe ek, anākuḷ ātmāne ____________________________________________________________ * ā gāthāno artha ām paṇ thāy chheḥ-‘dharma ādi dravyo mārān nathī. hun ek chhun’