PDF/HTML Page 541 of 4199
single page version
rūp nirvikalpa vītarāg pariṇati te ātmāno sadvyavahār chhe. je vikalpa chhe e to asadbhūt chhe. e ātmāno vyavahār kayān chhe? rāgādi vikalpa to manuṣhyano, chāragatimān rakhaḍavāno, vyavahār chhe. ātmā paripūrṇa ānandasvarūp chaitanyaghanasvabhāvī bhagavān chhe. tenā āshraye je nirmaḷ samyakdarshan-gnān-chāritranī vītarāgī paryāy pragaṭe te ātmāno vyavahār chhe. āvo mārga jene antaramān bese tenī dashā koī alaukik hoy chhe.
ahīn kahe chhe ke shubhabhāvathī ātmāne lābh thāy, dharma thāy em shubhabhāvane jīv kahenārā paramārthavādī nathī, kāraṇ ke āgam, yukti ane svānubhavathī temano pakṣha bādhit chhe.
temān ‘teo jīv nathī’ evun ā sarvagnanun vachan chhe te to āgam chhe. je āgamamān paranī dayāthī dharma manāve ane paranī dayāne siddhāntano sār kahe e jain āgam ja nathī. ahīn to pūjā, bhakti, vrat, tap, dān dayānā je vikalpa te jīv nathī evun je arhat-pravachan chhe-te āgam chhe em kahyun chhe. par jīvanī dayā hun pāḷī shakun evī mānyatā chhe te mithyādarshan chhe. ane paranī hun rakṣhā karun evo je vikalpa chhe te shubhabhāv chhe, rāg chhe. e mithyā mānyatā ane rāg chhe te jīv nathī evun je sarvagnanun vachan chhe te āgam chhe.
koī em māne ke-bījā jīvanī rakṣhā karavā māṭe ke bījā jīvane na haṇavā māṭe bhagavānanī divyadhvani chhūṭī chhe to te barābar nathī. bhagavāne to ātmānī pūrṇa ānandanī ane vītarāgī shāntinī dashā pragaṭ karavā māṭe vāṇīmān kahyun chhe. bhagavānanī divyadhvanimān to em āvyun chhe ke par jīvane tun haṇī shakto ja nathī ke par jīvanī tun rakṣhā paṇ karī shakto ja nathī. tathā par jīvanī rakṣhā karavānā je bhāv thāy chhe e rāg chhe. ane rāg chhe te kharekhar to potānā ātmānī hinsā karanār pariṇām chhe. par jīvanī dayā pāḷavāno bhāv rāg chhe, tethī te svarūpanī hinsā karanāro chhe. puruṣhārtha siddhayupāyamān amr̥utachandrāchārye rāgādinā prādurbhāvane hinsā kahī chhe, ane rāgādinā aprādurbhāvane ahinsā kahī chhe. āvo dhodhamārga chhe ane e dhodhamārgane kahenārun vītarāg sarvagnadevanun vachan chhe te āgam chhe. te āgamamān rāgane jaḍasvabhāv ajīv kahyo chhe, te jīvane lābh kem kare? jīvane jīvano svabhāv lābh kare, paṇ rāgādi kadīy lābh na kare.
have ā nīche pramāṇe svānubhavagarbhit yukti chheḥ-
svayamev utpanna thayelā evā rāgadveṣh vaḍe malin adhyavasān chhe te jīv nathī, kāraṇ ke, kālimā (kāḷap)thī judā suvarṇanī jem, evā adhyavasānathī judo anya chitsvabhāvarūp jīv bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān chhe arthāt teo pratyakṣha chaitanyabhāvane judo anubhave chhe.
PDF/HTML Page 542 of 4199
single page version
agnānī em kahe chhe ke kāḷapathī judo koī kolaso nathī tem adhyavasānathī judo ātmā nathī. tene yuktithī uttar āpe chhe ke kāḷapathī bhinna jem suvarṇa chhe tem adhyavasānathī bhinna anya chitsvabhāvamay ātmā chhe. sonāmān je kāḷap dekhāy chhe enāthī sonun bhinna chhe. je kāḷap chhe te sonun nathī paṇ mel chhe. tem paryāyamān je puṇya-pāpanā bhāv chhe te ātmā nathī. e to mel chhe. ā pramāṇe kāḷapathī bhinna suvarṇanī jem adhyavasānathī bhinna chitsvabhāvamay jīv chhe em yukti kahī.
have anubhavanī vāt kahe chhe ke-bhedagnān karanārāone rāgathī-adhyavasānathī judo jīv svayam upalabhyamān chhe. ahāhā! akhaṇḍ ek gnānānandasvabhāvī ātmāne bhedagnānīo adhyavasānathī bhinna pratyakṣha judo anubhave chhe. adhyavasānathī judo eṭale enā āshray ane avalamban vinā pote potāthī ja prāpta thāy chhe, anubhavamān āve chhe. aho! shun adbhut ṭīkā chhe! āne siddhānt ane āgam kahevāy. ekalun nyāyathī bharelun chhe! kahe chhe ke rāganun lakṣha chhoḍīne svabhāv prati draṣhṭi karatān bhedagnānī samakitīone rāgathī bhinna chitsvabhāvamay jīv anubhavamān āve chhe.
juo ahīn āgam, yukti ane anubhavathī em siddha karyun ke ā adhyavasānādi bhāvo jīv nathī parantu emanāthī bhinna shuddha chaitanyamay vastu jīv chhe. āvī vāt bīje kay āny chhe nahi. vastune siddha karavā keṭakeṭalo nyāy āpyo chhe! indriyo ane rāganā āshray vinā bhedagnānīone svayam shuddha jīvavastu anubhavamān āve chhe. pote potāthī ja anubhavamān āve chhe. vyavahār sādhan ane nishchay sādhya em jyān kahelun chhe tyān e nimitta batāvavā vyavahāranayathī kathan karelun chhe. bhāī! vastu to rāgādithī bhinna trikāḷ shuddha chaitanyasvabhāvamay chhe ane te tenī sanmukh thatān anubhavamān āve chhe.
svasanmukhatāno abhyās na hovāthī ā vāt kaṭhaṇ lāge chhe. anādithī par taraph valaṇ jaī rahyun chhe ene antarmukh vāḷavun e ja puruṣhārtha chhe. je paryāy rāgādi upar ḍhaḷelī chhe ene to kāī andar vāḷī shakāy nahi. paṇ jyān draṣhṭi dravya upar jāy chhe tyān te ja kṣhaṇe paryāy svayam antaramān ḍhaḷelī hoy chhe. tyāre tene antaramān vāḷī em kahevāy chhe.
ahīn ṭīkāmān ‘svayamev utpanna thayelā evā rāgadveṣh’ em kahyun chhe tyān em abhiprāy chhe ke teo (rāgadveṣh) ātmāthī utpanna thayā nathī. tathā ‘bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān’ chhe em kahīne em batāvavun chhe ke ātmāno anubhav karavāmān anya (rāg, indriyo ādi) koīnī apekṣhā nathī. ātmā pote potāthī ja anubhavamān āve chhe.
bhāī! āvā yathārtha svarūpano pratham nirṇay to kar. ahāhā! vastu āvī sahaj shuddha chitsvabhāvamay chhe evo vikalpa sahitanā gnānamān nirṇay to kar. shrī samayasār
PDF/HTML Page 543 of 4199
single page version
gāthā 144mān ā nirṇayanī vāt līdhī chhe. bhagavāne kahelā āgamathī pratham nirṇay kare ke ātmā gnānasvarūp ja chhe. tyār pachhī matignān ane shrutagnānane maryādāmān lāvī ātmasanmukh kare chhe. gnān je par taraph ḍhaḷelun chhe tene sva taraph vāḷe chhe. tyāre shun thāy chhe? atyant vikalparahit thaīne tatkāḷ nijarasathī ja pragaṭ thatā, ādi-madhya-ant rahit, anākuḷ, kevaḷ ek, ākhāy vishvanā upar jāṇe ke tarato hoy tem akhaṇḍ pratibhāsamay, anant vignānaghan, paramātmārūp samayasārane ātmā anubhave chhe.
rāgathī bhinna ātmāne anubhave nahi ane rāg vaḍe lābh (dharma) māne te bahārathī kañchan-kāminīno tyāgī nirvastra digambar avasthādhārī hoy topaṇ tene sādhu kem kahīe? rāgathī lābh mānavo e to mithyādarshan chhe. ā koī vyakti-visheṣhanā anādaranī vāt nathī paṇ vastunī sthitinī vāt chhe. amane ghaṇān shāstrono abhyās chhe, ame ghaṇī shāstrasabhāo sambodhī chhe tethī amane ātmagnān chhe em koī kahe to te yathārtha nathī. e to badhī rāganī- vikalpanī vāto chhe. vastu ātmā to shāstragnānanā vikalpathī pār nirvikalpa chhe. āvā nirvikalpa shuddha chaitanyamay ātmānī draṣhṭi karī teno anubhav karavo te ātmadarshan ane ātmagnān chhe.
ā pramāṇe adhyavasānane eṭale rāgādi vibhāgane jīv mānanārane āgam, yukti ane anubhavathī jūṭho ṭharāvyo. ā ek bol thayo. have bījo bol kahe chheḥ-
anādi jeno pūrva avayav chhe ane anant jeno bhaviṣhyano avayav chhe evī je ek sansaraṇarūp kriyā te-rūpe krīḍā karatun je karma chhe te paṇ jīv nathī kāraṇ ke karmathī judo anya chaitanyasvabhāvarūp jīv bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān chhe arthāt teo tene pratyakṣha anubhave chhe.
kevaḷī bhagavāne karmane jīv kahyo nathī e āgam thayun. tathā kāḷapathī-melapathī jem sonun judun chhe tem karmathī ātmā judo chhe e yukti thaī. ane bhedagnānīo karmathī judo je chaitanyasvabhāvī jīv chhe tene pratyakṣha anubhave chhe e anubhav thayo. ṭīkāmān em līdhun chhe ke- sansaraṇarūp kriyā eṭale rāganī kriyāmān karma krīḍā kare chhe, rāgamān ātmā krīḍā karato nathī.
pratyakṣha chaitanyabhāvane judo anubhave tene samyagdarshanādi dharma kahīe. e samyagdarshan vinā bahārathī vratādi dhāraṇ karī em mānavā lāge ke ame sanyamī chhīe ene potānī khoṭī mānyatānun bhāre nukashān thāy chhe. enī (nukashānanī) ene khabar na hoy e tenun agnān chhe. paṇ e agnān kāī bachāvanun sādhan hoī na shake. jem jheranā pīvāthī marī javāy tem shubhakarmanā sevanathī paṇ ātmāno ghāt ja thāy. enī
PDF/HTML Page 544 of 4199
single page version
khabar na hoy tethī kāī te ātma-ghātanā nukashānathī bachī na jāy. ene enun nukashān bhogavavun ja paḍe.
juo, darek ṭhekāṇe em lakhyun chhe ke-jīv to chaitanyasvabhāvī ja chhe. āhāhā! chaitanyasvabhāvabhāv, akhaṇḍ, ekarūp dhruvasvabhāv, evo ne evo rahenāro je trikāḷī gnāyakabhāv chhe te jīv chhe. evo jīv je rāgathī-karmathī bhinna chhe tene samyakdraṣhṭio pratyakṣha anubhave chhe. āvo anubhav gnān ane ānandanā vedan sahit hoy chhe. pratyakṣha anubhave chhe em kīdhun chhe ne? eṭale rāg ane mananā sambandhathī jāṇe ane anubhave chhe em nathī. pratyakṣha anubhavamān parano āshray chhe ja nahi. paranā āshray rahit evā matishrutagnānathī ātmā pratyakṣha anubhavamān-vedanamān āve chhe. ā bījo bol thayo.
trījo bolaḥ-tīvra-mand anubhavathī bhedarūp thatān, durant rāgarasathī bharelān adhyavasānonī santati paṇ jīv nathī kāraṇ ke te santatithī anya judo chaitanyasvabhāvarūp jīv bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān chhe arthāt teo tene pratyakṣha anubhave chhe. juo, bhagavāne ām kahyun chhe, yuktithī paṇ em ja siddha chhe ane tīvra-mand rāganī paramparā-santatithī judo anya chaitanyasvabhāvamay jīv bhedagnānīo pratyakṣha anubhave chhe.
agnānīne anādithī tīvra-mand rāganī santatino ja anubhav chhe. temān je mand rāg chhe tethī potāne kanīk lābh chhe em te māne chhe. paṇ bhāī! enāthī jarāy lābh nathī. mand rāg to abhavīne paṇ thāy chhe. mithyātvanī mandatā ane anantānubandhī kaṣhāyanī mandatā to abhavī jīvane paṇ hoy chhe. paṇ mand rāg e kāī vastu (ātmā) nathī. rāg mand ho ke tīvra, jāt to kaṣhāyanī ja chhe. e jīv nathī. jīv to tīvra-mand rāganī santatithī bhinna nitya ekarūp chaitanyasvabhāvamay chhe. ane bhedagnānīo eṭale rāg ane ātmānī bhinnatāne yathārthapaṇe jāṇanārā dharmātmā jīvo ātmāne evo ja anubhave chhe. ā trījo bol thayo.
āṭhamānthī traṇ bol chālyā chhe. have chotho bolaḥ-navī-purāṇī avasthādikanā bhedathī pravartatun je nokarma te paṇ jīv nathī kāraṇ ke sharīrathī anya judo chaitanyasvabhāvarūp jīv bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān chhe arthāt teo pote tene pratyakṣha anubhave chhe.
navī-purāṇī avasthā, rog-nīroganī avasthā, bāḷ-yuvān-vr̥uddhanī avasthā, puṣhṭa- jīrṇarūp avasthā ityādi avasthānā bhedathī nokarma eṭale sharīr pravarte chhe. ahā! bhāṣhā to juo! bāḷ-yuvān-vr̥uddhapaṇe ke puṣhṭa-jīrṇapaṇe ke rog-arogapaṇe ā sharīr je pudgalono skandh-piṇḍ chhe te pariṇame chhe, jīv nahi. sharīranī avasthāno svatantra janmakṣhaṇ chhe, je-te avasthārūpe sharīr svayam pariṇame chhe. ā anek avasthānā bhedathī
PDF/HTML Page 545 of 4199
single page version
pravartatun je sharīr te jīv nathī. kāraṇ ke sharīrathī anya judo chidānandasvabhāvī jīv bhedagnānīo vaḍe pratyakṣha anubhavāy chhe. sharīrane pravartāvavun e jīvano svabhāv nathī.
prashnaḥ– īryā samitimān joīne chālavun em kahyun chhe ne?
uttaraḥ– īryā samitimān jīv sharīrane chālavārūp pravartāve chhe em nathī. paṇ e to je-te bhūmikāmān sharīr jem chāle chhe tenun kathan karyun chhe. aho! sharīrathī jemane bhedadraṣhṭi thaī chhe evā samakitī jīvo sharīrathī bhinna evā chaitanyasvabhāvamay shuddha ātmāne pratyakṣha anubhave chhe.
bhāī! nivr̥utti laīne āno abhyās karavo joīe. shrīmade kahyun chhe ke dehanī chintā karatān anantagaṇī chintā ātmānī rākhaje kemake ā ek bhavamān ja anant bhav ṭāḷavā chhe. ā bhav anant bhavane ṭāḷavā māṭe chhe. anant bhavane ek bhavamān ṭāḷavā e koī alaukik asādhāraṇ kām chhe, prabhu! jo e kām na karyun to māthe anant bhavo paḍayā chhe. vaṇṭoḷiyānun taṇakhalun kayān jaīne paḍe eno kāī meḷ nathī. tem mithyādraṣhṭi jīv deh chhoḍīne kayān jashe eno kāī meḷ nathī. are! kayāny narak, nigod, tiryañchamān chālyo jashe! tathā jenī trasanī sthiti pūrī thavā āvī hoy eṇe jo ā kārya (samyagdarshanādi) na karyun to te paṇ nigodamān chālyo jashe. tras avasthānī utkr̥uṣhṭa sthiti be hajār sāgarathī kāīk adhik chhe. shun kahyun? ā iyaḷ, kīḍī, bhamaro, ḍhor, nārakī, manuṣhya, dev vageremān rahevānī utkr̥uṣhṭa sthiti be hajār sāgar jeṭalī chhe. e sthiti pūrī thaye niyamathī mithyādraṣhṭi jīv nigodamān-ekendriyamān jāy chhe. kadāchit pañchendriyamān rahe to ek hajār sāgar rahe ane samagrapaṇe trasamān rahevāno vadhumān vadhu be hajār sāgar jeṭalo kāḷ chhe. ā kāḷamān jo samyagdarshanādi pragaṭ kare to anant sukhamay siddhapad pāme ane jo na kare to mahāduḥkhamay nigod avasthāne prāpta thāy. tyān anantakāḷ duḥkh bhogave.
bhagavān ātmā sachchidānand prabhu ek chinmātrasvabhāvamay chhe. te bhedagnānīo vaḍe dehathī bhinnapaṇe svayam upalabhyamān chhe. ‘svayam upalabhyamān chhe.’ eno shun artha chhe? ke samakitīone potānī gnānanī dashāthī ātmā pratyakṣha anubhavamān āve chhe evo teno artha chhe, mati-shrutagnānathī ātmā pratyakṣha anubhavamān āve chhe. tethī deh te jīv nathī, dehathī bhinna ātmā chaitanyasvabhāvamay judī vastu chhe. anek avasthāonā bhedarūp pravartatun je sharīr emān ātmāno adhikār chhe em nathī. (sharīr ane ātmā banne bhinnabhinna chhe).
shrī samayasār gāthā 96 nī ṭīkāmān āve chhe ke ā sharīr chhe te mr̥utak kalevar eṭale maḍadun chhe. temān amr̥utano sāgar evo bhagavān ātmā mūrchhāī gayo chhe. shuddha
PDF/HTML Page 546 of 4199
single page version
chaitanyasvabhāvamay amr̥utano sāgar hun chhun em anubhavavāne badale ā mr̥utak sharīr hun chhun, ā sharīr mārun chhe em tun kayān mūrchhāī gayo, prabhu! are! amr̥utano sāgar mr̥utak sharīramān mūrchhāyo e moṭun kalaṅk chhe.
pudgal, dharma, adharma, ākāsh, kāḷ ane anya jīv em chha dravyo chhe te manano viṣhay chhe. traṇalokanā nāth sarvagna paramātmā paṇ manano viṣhay chhe. tethī bījī rīte kahīe to sarvagna paramātmā paṇ indriy chhe. andar khaṇḍakhaṇḍ gnān je thaī rahyun chhe te paṇ bhāvendriy chhe. bhāvendriy khaṇḍakhaṇḍ gnānane jaṇāve chhe, jyāre ātmā chaitanyasvarūp akhaṇḍ chhe. tethī khaṇḍakhaṇḍ gnānane jaṇāvatī bhāvendriy akhaṇḍ ātmāthī bhinna par vastu chhe, gney chhe. ek rīte to te bhāvendriyane pudgalanā pariṇām kahyā chhe kemake kṣhayopashamabhāv e ātmāno svabhāv nathī. shrī samayasār gāthā 49 nī ṭīkāmān kahyun chhe ke kṣhayopashamabhāv e jīvano svabhāv nathī. svabhāvadraṣhṭithī jotān kṣhayopashamabhāvano temān abhāv chhe. aho! vastunun svarūp ati sūkṣhma ane gambhīr chhe. lokone bahāranī (kriyākāṇḍanī) pravr̥utti āḍe antar (andaramān) vastu shun chhe te shodhavānī darakār nathī.
shrī samayasār gāthā pa0 thī pap mān āvashe ke shabdo, vāṇī, sharīr, indriy, man e badhān je nokarma chhe enāthī anubhūtisvarūp bhagavān ātmā bhinna chhe. sharīrathī judo chhun em dhāraṇāmān līdhun hoy, paṇ evo bhinna chaitanyasvabhāvamay ātmāno pratyakṣha anubhav karavo joīe. bhedagnānīo dehathī bhinna shuddha chidānandamay ātmāne pratyakṣha anubhave chhe.
pāñchamo bolaḥ samasta jagatane puṇya-pāparūpe vyāpato karmano vipāk chhe te paṇ jīv nathī kāraṇ ke shubhāshubh bhāvathī anya judo chaitanyasvabhāvarūp jīv bhedagnānīo vaḍe upalabhyamān chhe arthāt teo pote tene pratyakṣha anubhave chhe.
jagatanā saghaḷā sansārīone puṇya-pāparūpe karmano vipāk vyāpelo chhe. teo puṇya- pāpane jīv kahe chhe. ahīn kahe chhe ke puṇya-pāp chhe e karmano vipāk chhe, e ātmā nathī. shrī samayasār kaḷashaṭīkā kaḷash 189 mān līdhun chhe ke paṭhan-pāṭhan, sāmbhaḷavun, chintan karavun, stuti, vandanā e saghaḷo je kriyā-kalāp chhe te vikalpa chhe, rāg chhe. haju jene paṭhan-pāṭhananī navarāsh nathī enī to vāt ja shun karavī? ene to ātmā shubhāshubh bhāvathī rahit shuddha chaitanyadhātu chhe e besī shaktun ja nathī. bhāī! hinsā, jūṭh, chorī, kushīl ādi pāpanā bhāv to jher chhe ja, paṇ ā paṭhan-pāṭhan, shravaṇ, chintavan, stuti, vandanā ādi shubhabhāv chhe te paṇ jherano ghaḍo chhe. te kāī amr̥utasvarūp ātmā nathī.
jene ātmānā ānandano anubhav hoy tenā shubhabhāvane āropathī amr̥ut kahevāy
PDF/HTML Page 547 of 4199
single page version
chhe. trikāḷ dhruv akhaṇḍ ek chaitanyasvarūpanā avalambane je nishchayadharma pragaṭayo chhe te ja kharekhar amr̥ut chhe. paṇ te dharmano shubhabhāv par ārop karīne shubhabhāvane paṇ amr̥ut kahyo chhe; chhe to kharekhar e jher. are! jagatane satya sāmbhaḷavā maḷe nahi e bichārā kayān jashe? lākho rūpiyānān dān āpe tyān dān devāno je bhāv chhe te puṇya chhe. enāthī kāī janma-maraṇ na maṭe. ane ene dharma māne to mithyādarshan chhe. paisā to ajīv chhe. jīv kāni e ajīvano svāmī nathī. paisā mārā chhe em mānanāre potāne ajīv mānyo chhe. bhāī! paisā pedā karavā, ene sāchavavā ane vāparavā e kāī ātmānī kriyā nathī. tathā dān āpavāno je shubhabhāv chhe te rāg chhe, sansār chhe. shubhabhāv ke je sansāramān pravesh karāve tene bhalo kem kahīe?
puṇya-pāpanā bhāv e to karmano vipāk chhe, e kāī bhagavān ātmāno vipāk nathī. puṇya-pāpano je rktā thāy e jīv nahi. jīv to nirmaḷ gnānānandasvarūp chhe. e gnānano rktā thāy. jīv vikārano rktā thāy em mānanāre potāne ākhoy vikārī mānyo chhe. paṇ bhāī! vastu ātmā to vikārathī rahit chinmātra chhe. vastutattva bahu sūkṣhma chhe. bāpu! janma-maraṇanā duḥkhothī mukta thavāno upāy ati ākaro ane jhīṇo chhe.
ā lasaṇ ane ḍuṅgaḷīmān je nigodanā jīvo chhe emane paṇ shubhāshubhabhāvo to hoy chhe. kṣhaṇamān shubh ane kṣhaṇamān ashubh bhāv āve chhe. emane paṇ shubhāshubh karmadhārā nirantar chālyā kare chhe. bhāī! e to badho karmano vipāk chhe. e jaḍanun phaḷ chhe, e kāī chaitanyanun phaḷ nathī. chaitanyasvarūp ātmā to puṇya-pāparūp karmanā vipākathī bhinna chhe em sarvagnadeve kahyun chhe. yuktithī paṇ em ja siddha thāy chhe ane bhedagnānīo vaḍe paṇ shubhāshubh bhāvothī bhinna judo chaitanyasvabhāvamay ātmā pratyakṣha anubhavāy chhe.
chhaṭhṭho bolaḥ shātā-ashātārūpe vyāpta je samasta tīvramandapaṇārūp guṇo te vaḍe bhedarūp thato je karmano anubhav te paṇ jīv nathī. shātānun vedan eṭale kalpanāmān je anukūḷapaṇe sukharūp lāge ane ashātānun vedan eṭale kalpanāmān je pratikūḷapaṇe duḥkharūp lāge evā bhedarūp je karmano anubhav te jīv nathī. sharīr to roganī mūrti chhe. ek tasumān (tasu jeṭalā sharīranā bhāgamān) 96 rog sharīramān chhe. evā ākhāy sharīramān rog bharelā chhe. e rog jyāre pragaṭ thāy tyāre je ashātānun vedan thāy e pudgalanun phaḷ chhe. tathā sharīr nirogī rahe ane bahār sāmagrī-dhan, sampatti, kuṇṭumb-parivār ādi ṭhīk anukūḷ hoy tyāre je shātānun- sukhanī kalpanānun vedan thāy e paṇ pudgalanun phaḷ chhe. e kalpanāmay sukh-duḥkhanā vedanamān karmano anubhav chhe, ātmāno nahi. sharīr hr̥uṣhṭa-puṣhṭa nirogī hoy ane karoḍonī sāhyabī hoy tyāre je sukhano anubhav thāy te
PDF/HTML Page 548 of 4199
single page version
karmano anubhav chhe, ātmāno nahi. e sukh-duḥkhamān chaitanyasvarūp ātmā nathī. e shātā- ashātāno anubhav e ātmā nathī. ātmā to sukh-duḥkhathī bhinna chaitanyasvabhāvamay vastu chhe.
ek dharmī sivāy, ākhun jagat pāgal chhe, ghelun chhe-kāraṇ ke te duḥkhane sukh māne chhe, je sukh nathī tene sukh māne chhe. raṅkathī māṇḍīne moṭo rājā ane ekendriyathī māṇḍīne pañchendriy sudhīnā sau jīvo sukhaduḥkhanī kalpanāmān rāchī rahyā chhe. e saghaḷī pāgalonī nāt chhe. parantu sukh-duḥkhanī kalpanāthī bhinna paḍī anant sukhanun dhām je shuddha chaitanyasvabhāvamay vastu chhe emān draṣhṭi kare to svayam arthāt pratyakṣha ānandano anubhav thāy chhe. ahāhā! sukh-duḥkhathī judo anya chaitanyasvarūp jīv chhe em pratyakṣha anubhavamān āve chhe. kevaḷīne ja pratyakṣha thāy em nahi. chothā guṇasthāne paṇ svasamvedanathī ātmā pratyakṣha anubhavāy chhe. samyagdarshan thatān bhedagnānīone mati-shrutagnānathī ātmā pratyakṣha vedanamān āve chhe.
pratham samyagdarshan ane samyaggnān hovān joīe. ātmā vastu svasamvedanapratyakṣha thaī na hoy ane vrat, niyam ane sanyamamān lāgī jāy to e saghaḷī kriyā ekaḍā vinānān mīṇḍān jevī chhe. evā jīvo kriyānā abhimānamān chaḍhī jāy chhe. vaḷī kahe ke-ashubh karatān to shubh sārun chhe. paṇ bhāī! e to vyavahārathī em kahevāy, nishchayathī to shubhabhāv paṇ jher chhe. je sansāramān dākhal kare tene sāro kem kahevāy?
have sātamo bol kahe chheḥ-shīkhaṇḍanī jem ubhayātmakapaṇe maḷelān je ātmā ane karma te banne maḷelān paṇ jīv nathī. jem dahīn ane sākar be maḷīne shīkhaṇḍ chhe tem ātmā ane karma e be thaīne jīv chhe em nathī. bhagavān ātmā to chaitanyasvarūp prabhu chhe ane rāg ane karma vagere to jaḍ achetanasvarūp chhe. tethī jīv ane karma banne bhinnabhinna chhe. parantu jem hāthī chūramu ane ghās bannene bhegān karīne khāy chhe tem agnānī karma ane ātmāne ek karīne anubhave chhe.
koī puruṣh strī sāthe viṣhay bhog kare chhe tyān kharekhar e strīnā sharīrane bhogavato- anubhavato nathī. sharīr to jaḍ, ajīv chhe; māns, hāḍ ane chāmaḍānnī thelī chhe. jyāre bhagavān ātmā to andar sparshādi rahit shuddha chidrūp vastu chhe. bhogakāḷe ene ā ṭhīk chhe evo je rāg thāy te rāgane e anubhave chhe. tyān ātmā ane rāg bhegā chhe em nathī. paṇ agnānavash em māne chhe ke āne (rāgane) hun bhogavun chhun. jem kūtarun hāḍakun chāve tyāre hāḍakānī kaṇī dāḍhamān vāge tyāre tyānthī lohī nīkaḷe chhe. e lohīno svād āvatān te hāḍakāno svād āve chhe tem te māne chhe. tem sharīr to hāḍ, māns, chāmaḍun ane viṣhṭāthī bharelun chhe. eno sparsha thatān e ṭhīk chhe evo ene rāg thāy chhe. e
PDF/HTML Page 549 of 4199
single page version
rāgane te anubhave chhe paṇ sharīrane hun bhogavun chhun em mithyā māne chhe. tevī ja rīte sarpadansh thayo hoy to te danshane bhogave chhe em nathī, paṇ te vakhate tenā lakṣhe je aṇagamāno dveṣhabhāv thāy chhe te dveṣhane anubhave chhe. ahīn to em kahe chhe ke e rāgadveṣharūp vikārībhāv ane ātmā e be maḷīne jīv chhe em nathī. be bhogave em nahi. ātmā vikārathī judo chhe e anubhavasiddha chhe kemake samastapaṇe karmathī judo anya chaitanyasvarūp ātmā bhedagnānīo vaḍe pratyakṣha anubhavamān āve chhe. bhedagnānīone ānandanā vedanavāḷo ātmā pratyakṣha chhe.
āṭhamo bolaḥ-arthakriyāmān samartha evo je karmano sanyog te paṇ jīv nathī. āṭhe karma bhegān thaīne ātmā thayo em nathī. jem khāṭalāthī khāṭalāmān sūnāro judo chhe tem āṭhe karmarūpī khāṭalāthī bhagavān ātmā judo chhe. koī divas vichār kare nahi, manan kare nahi tene ā vāt kem bese? kaḷashaṭīkāmān kaḷash 111mān svachchhandī nishchayābhāsīnun kathan karatān kahyun chhe ke-te jīvo shuddha chaitanyano vichār mātra paṇ karatā nathī.
āṭh karmano pāk chhe enāthī bhagavān ātmā judo chhe. bhagavān ātmā to gnānānandasvarūp, chaitanyasvarūp chhe. āṭh karmathī ātmā banyo chhe e moṭī bhramaṇā chhe, kemake āṭh karmanā sanyogathī judo anya chaitanyasvabhāvamay jīv bhedagnānīo vaḍe svayam upalabhyamān chhe. arthāt bhedagnānīo shuddha chaitanyavastuno pratyakṣhapaṇe āsvād kare chhe.
ā pramāṇe anya koī bījā prakāre kahe tyān paṇ ā ja yukti jāṇavī.
jīv chaitanyasvabhāvamay chhe. jāṇavun-dekhavun e teno svabhāv chhe. svabhāvavān pote ātmā ane chaitanya potāno svabhāv chhe. jeṭalā adhyavasānādi bhāvo chhe tenāthī jīv judo chhe. rāgathī ātmāne bhinna pāḍanār dharmātmāne evo jīv anubhavagamya chhe. bhedagnānī samakitī jīv shuddha chaitanyasvabhāvī ātmavastune pratyakṣhapaṇe svasamvedan vaḍe āsvāde chhe.
tethī jem agnānī māne chhe tem nathī. karma, rāg, shubhāshubh bhāv, puṇya-pāpanā bhāv ke sukh-duḥkhanī kalpanā ityādi ātmā nathī. ahīn pudgalathī bhinna ātmānī upalabdhi pratye virodh karanārā puruṣhane mīṭhāshathī ane samabhāvathī ja ā pramāṇe upadesh karavo em have kāvyamān kahe chhe-
he bhavya! ‘अपरेण अकार्य–कोलाहलेन किम्’ tane bījo nakāmo kolāhal karavāthī sho lābh chhe? ‘he bhavya!’ eṭale ke he dharma pāmavāne lāyak jīv! tane vastunā
PDF/HTML Page 550 of 4199
single page version
svabhāvathī viruddha kolāhal karavāthī shun lābh chhe? vastuno je chaitanyasvabhāv tenāthī viruddha je puṇya-pāpanā achetan bhāv tenāthī tane shun lābh chhe? vyavahār sādhan ane nishchay sādhya evo kolāhal nakāmo chhe. e to nimittanun gnān karāvavā em kahyun chhe. (kharekhar vyavahār nishchayanun sādhan nathī).
‘विरम’ e kolāhalathī tun virakta thā. ā adhyavasān ādi bhāvo jīv chhe evā mithyā vikalponā kolāhalathī virakta thāy. vyavahārathī nishchay thāy, rāgathī vītarāgatā thāy evā vastusvarūpathī viparīt kolāhalathī virām pām. rāgathī dharma thashe em mānanāre rāgane potāno svabhāv mānyo chhe. eṇe rāgane ja ātmā mānyo chhe.
prashnaḥ– nirvikalpa anubhav thavā pahelān chhelle shubharāg to hoy chhe ne?
uttaraḥ– bhāī! e shubharāgane chhoḍīne nirvikalpa thayo chhe. kāni shubharāgathī nirvikalpa thayo nathī. shubhabhāv chhe e to vibhāvasvabhāv jaḍasvabhāv chhe, e kāī chaitanyasvabhāv nathī.
ātmā ekarūp chaitanyaghanasvabhāv, dhruvasvabhāv, sāmānyasvabhāv, abhedasvabhāv akhaṇḍ chaitanyamātra vastu chhe. have kahe chhe-‘निभृतः सन् स्वयम् अपि एकम् षण्मासम् पश्य’ pote nishchaḷ līn thaīne pratyakṣha karīne ek chaitanyamātra vastune dekh; evo chha mahinā abhyās kar. chaitanyavastumān prameyatva nāmano guṇ chhe, tethī tane e gnānamān pratyakṣha anubhavamān āvashe. tethī tun svarūpamān ekāgra thaīne svasamvedan vaḍe shuddha chidrūpamātra vastuno anubhav kar.
juo, ahīn amuk kriyāo kare to ātmā dekhāy em nathī kahyun. shrīmad rājachandre paṇ kahyun chhe keḥ-
bhagavān ātmā shuddha chaitanyasāmānyasvarūp chhe. tene anubhav. ‘स्वयं’ shabda chhe ne? eṭale ke tenā anubhavamān paranī koī apekṣhā nathī. bhagavān ātmā sīdho svasamvedanamān pratyakṣha jaṇāy chhe. vikalpono kolāhal anubhavamān madadagār nathī paṇ aṭakāvanār chhe, vighnakārī chhe. niyamasāramān (gāthā ra nī ṭīkāmān) samyagdarshan-gnān-chāritrarūp shuddharatnatrayātmak mārga param nirapekṣha kahyo chhe. vastuno je svabhāv chhe tene vaḷī paranī apekṣhā kevī?
ahīn kahe chhe-‘षण्मासम्’ chha mahinā chaitanyanā anubhavano abhyās kar. bhāī, tun vepār-dhandhāmān varṣhonā varṣho kāḍhe chhe. raḷavā-kamāvāmān ane bāyaḍī-chhokarānnī sambhāḷ rākhavāmān rāt-divas chovīse ya kalāk tun pāpanī majūrīmān kāḍhe chhe. paṇ enun phaḷ to manuṣhyabhav hārīne ḍhoranī gati prāpta thavānun chhe. māṭe he bhāī! tun sarva sansāranā
PDF/HTML Page 551 of 4199
single page version
vikalpono tyāg karī ek chha mahinā shuddhātmānā anubhavano abhyās kar. ām to antarmuhūrtamān chaitanyanī prāpti thaī shake chhe. paṇ tane jo bahu ākarun lāgatun hoy to chha mahinā teno abhyās kar. ām chha mahinā abhyās karavānī vāt karī chhe. chidānand prabhu chaitanyasvabhāvī gnāyakasvabhāvī dhruv ekarūp ātmā chhe tenī laganī lagāḍ, ekamātra emān ja dhūn lagāḍ. tane te prāpta thashe ja.
shrīmad rājachandre kahyun chhe keḥ-
paramānandano nāth param padārtha bhagavān ātmānī upalabdhinī bhāvanā hoy to satya puruṣhārtha eṭale svabhāvasanmukhatāno puruṣhārtha kar. bhavasthiti hashe tem thashe (kāḷalabdhi hashe tem thashe) evī mithyā aṭak (pakkaḍ) chhoḍī de. kāḷalabdhi hashe tyāre thashe evo durāgrah ātmānā hitane chhedanāro chhe. māṭe bhavasthiti ādinā bahānā chhoḍīne tun puruṣhārtha kar. bhāī! tāre ‘kāḷalabdhi hashe tyāre thashe’ e vātanī dhāraṇā-pakaḍ karavī chhe ke tenun gnān karavun chhe? tenun yathārtha gnān karavun hoy to tun gnāyakanī sanmukh thaī puruṣhārtha kar. gnāyak gnānamān āvatān tane pāñche samavāyanun vāstavik gnān thashe.
svabhāv taraphano puruṣhārtha karatān samyakatva thayun tyāre khyāl āvyo ke kāḷalabdhi pākī gaī. dravyasaṅgrahamān (gāthā 21 nī ṭīkāmān) āve chhe ke kāḷalabdhi hey chhe. kāḷ astipaṇe chhe, nimitta chhe paṇ te hey chhe. (kemake kāḷanī-nimittanī sanmukh draṣhṭi karatān samyakatvādi thatān nathī) kāḷ nimitta chhe te chhe, ane potānī paryāyano je svakāḷ chhe te paṇ chhe; paṇ te svakāḷanun gnān kone thāy? potānā svabhāvanī sanmukh jyān puruṣhārtha karyo tyāre kāḷ pākayo em svakāḷanun-kāḷalabdhinun gnān thayun, bhavitavyatānun paṇ gnān thayun, tathā svabhāvasanmukh puruṣhārtha karyo te svabhāvanun gnān thayun ane nimittano eṭalo abhāv chhe em gnān thayun. ām pāñchey samavāy kāraṇo ekasāthe chhe em yathārtha gnān thayun.
tethī ahīn kahyun chhe ke chha mahinā chaitanyasvarūp nij shuddha ātmadravyanā anubhavano abhyās kar, enī ja antaramān laganī lagāḍ. ane joke em karavāthī ‘हृदय–सरसि पुद्गलात् भिन्नधाम्नः पुंसः ननु किं अनुपलब्धिः भाति किं च उपलब्धिः’ potānā hr̥udayasarovaramān jenun tej-pratāp-prakāsh pudgalathī bhinna chhe evā ātmānī prāpti nathī thatī ke thāy chhe.
samayasār nāṭakamān līdhun chhe ke gnānarūpī sarovaramān tun ja pote chaitanyakamaḷ chhe. svabhāvasanmukh paryāyano puruṣhārtha te bhramar chhe. te tun ja chhe. tun ja te chaitanyakamaḷamān
PDF/HTML Page 552 of 4199
single page version
bhramar thaī ekatva pām, chaitanyanā ānandarasano bhoktā thā. ā chaitanyakamaḷ gnānānandanā rasathī atyant bharelun chhe. temān tun nimagna thaī ekalā gnānānandarasane pī. ahāhā! tun nirmaḷaparyāyarūp bhramar thaīne trikāḷī ekarūp chaitanyarasamān nimagna thā. tethī tane ānandano adbhut anirvachanīy āsvād prāpta thashe. shuddha ātmānī prāpti thashe. tu āno abhyās kare ane prāpti na thāy em kadī bane ja nahi.
bhagavān ātmā pudgalathī bhinna arthāt rāgādi vikalpathī bhinna chaitanyanā tejathī bharelo, chaitanyanā nūranun pūr chhe. tenī sanmukh thaī antarnimagna thatān avashya ātmopalabdhi thāy chhe. puruṣhārtha kare ane prāpti na thāy e kem bane? (prāpti thāy ja). je koī vyavahāranā vikalpo chhe tenāthī bhagavān ātmānun chaitanya-tej bhinna chhe. te chaitanya-tejanā anubhav māṭe vikalpano koī sahāro nathī. tethī kāḷalabdhi pāke tyāre prāpti thashe. bhagavāne dīṭhun hashe tyāre prāpta thashe-ityādi anek prakāranā vikalponī nabaḷī vāto rahevā de. evī nabaḷī vātothī ātmānā puruṣhārthane chhed mā, tārā prayojanane chhed mā. svabhāvasanmukhatānā puruṣhārtha vaḍe jenun prayojan chhe te svātmopalabdhi siddha kar.
vaḷī koī samayasāramān uddhr̥ut ‘जइ जिणमयं पवज्जह......’ chhandano ādhār āpīne kahe chhe ke-jo jinamārgane pravartāvavā ichchhatā ho to nishchay ane vyavahār em banne nayone na chhoḍo. parantu bhāī, eno artha shun? eno artha to em chhe ke-vyavahār chhe kharo, paṇ vyavahār āshray karavā yogya nathī. sādhakapaṇāno bhāv, 14 guṇasthān ādi saghaḷo vyavahār chhe kharo, parantu te āshray karavā lāyak nathī.
shrī samayasār gāthā 11mān kahyun chhe ke bhūtārthano arthāt ek nishchayano āshray karo. kemake trikāḷī bhagavān je chhato vidyamān padārtha astirūp mahāprabhu chhe enā āshraye ja samyagdarshan prāpta thāy chhe. samyagdarshan thayā pachhī, bākī rahelī ashuddhatā ane paryāyanī apūrṇatā te te kāḷe jāṇelī prayojanavān chhe em gāthā 12mān līdhun chhe. vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe, ādarelo prayojanavān nathī. ‘व्यवहारनयो......परिज्ञाय–मानस्तदात्वे प्रयोजनवान्’ eṭale ke vyavahāranay te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe. te te kāḷe je prakāranī ashuddhatā chhe ane shuddhatāno je ansh vadhyo chhe te saghaḷo vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe evo artha shrī amr̥utachandrāchāryadeve 12mī gāthānī ṭīkāmān karyo chhe.
siddha, sādhak ane sansār e badhun vyavahār chhe. trikāḷī dhruv te nishchay ane paryāy te vyavahār chhe. vyavahār chhe kharo, paṇ jāṇelo prayojanavān chhe; nishchay chhe te ādarelo prayojanavān chhe. bāpu! vastunun svarūp ja āvun chhe. bhagavāne em ja kahyun chhe, shāstramān em ja chhe ane vastunī sthiti paṇ em ja chhe.
PDF/HTML Page 553 of 4199
single page version
amr̥utachandrāchāryadev kahe chhe ke-ā shāstranī ṭīkā karavāno je vikalpa chhe te amāro (svarūpabhūt) nathī, ame to tenā mātra jāṇanār chhīe, svarūpagupta chhīe. ṭīkā to shabdo vaḍe (pudgalothī) rachāī chhe. e shabdo ane vikalpathī bhinna ātmāmān ame to gupta chhīe. shabdo ane vikalpamān amāro nivās nathī. juo, ā satyano ḍhaṇḍhero pīṭayo chhe! thoḍāmān ghaṇun kahyun chhe.
ahīn kahe chhe ke vastusvabhāv je pūrṇa chhe tenī sanmukhatā karī temān ḍhaḷatān, ekāgra thatān tenī prāpti na thāy em kem bane? (svabhāv sanmukhatānā abhyās vaḍe svātmopalabdhi avashya thāy ja.)
chaitanyasvarūp bhagavān ātmāno abhyās kare to tenī prāpti avashya thāy. antarmukh vaḷavāno puruṣhārtha kare ane prāpti na thāy em traṇ kāḷamān bane nahi. ahīn abhyāsano artha mātra vāñchavun ane sāmbhaḷavun em nathī, paṇ abhyās eṭale nij shuddha chaitanyamān ekāgratā karavānā puruṣhārthanī vāt chhe. bhāī, tārī shraddhāmān to le ke vastu āvī ja chhe. shraddhāmān bījun laīsh to ātmā hāth nahi āve, puruṣhārtha antaramān nahi vaḷe. aho! gajabano kaḷash mūkayo chhe!
tīkṣhṇa karavat ke chhīṇī paḍe ane be kaṭakā na thāy em bane ja nahi. tem jeṇe rāganī ruchi chhoḍī ane svabhāvanī ruchi karī tene svabhāv prāpta na thāy em bane ja nahi. jo prāpti na thāy to eno artha eṭalo ja chhe ke svabhāv taraphanā puruṣhārthanī khāmī chhe. hā, par vastu hoy tenī prāpti na thāy. arthāt je svarūpamān nathī tenī kemey karīne prāpti na thāy. game teṭalo puruṣhārtha kare topaṇ rāg potāno na thaī jāy. parantu je svasvarūp chhe tenun valaṇ karī tenā anubhavano abhyās kare to tenī prāpti jarūr thāy. ātmāmān vīrya nāmano guṇ chhe. tenun kārya svarūpanī rachanā karavānun chhe. tethī antarmukh thaī ātmāmān puruṣhārtha karatān svarūpanī rachanā nirmaḷ thāy, thāy ane thāy ja.
āvo upadesh kaṭhaṇ paḍe eṭale loko shubh karatān karatān shuddha thashe em khoṭā pāṭe chaḍhī jāy chhe. shubhane chhoḍīne andar (vastunā taḷamān) javun e dharma prāpta karavānī nisaraṇī chhe. pravachanasāramān kahyun chhe ke-moṭe avāje ame kahīe chhīe ke svarūp potāthī ja prāpta thāy. (rāgathī prāpta na thāy, gnānathī ja thāy.)
bhagavān! tun chhe ke nahi? (chhe). to chhe enī prāpti na thāy em kem bane? paṇ bhāī, ‘hun chhun’ em anantakāḷamān ten kabūlyun nathī. ek samayanī paryāy ane
PDF/HTML Page 554 of 4199
single page version
rāganī svīkr̥utimān anantakāḷ gayo, paṇ andar vastu chaitanyaghan mahāprabhu je ek samayanī paryāyamān āvato nathī ane je paryāyamān jaṇāyā vinā raheto nathī e shuddhātmānī pūrve ten kadīy kabūlāt karī nathī.
shrī samayasār gāthā 17-18mān āve chhe ke-ābāḷ-gopāḷ saune sadā anubhūtisvarūp bhagavān ātmā jaṇāī rahyo chhe. ahāhā! enī gnānanī paryāyamān sadā trikāḷī vastu jaṇāy chhe, kemake gnānanī paryāyano svaparaprakāshakasvabhāv chhe. sva evun je dravya te ja tenā gnānamān āve chhe. parantu agnānīnun valaṇ svadravya upar nathī tethī gnānanī paryāyamān- pragaṭ avasthāmān jāṇanāro pote jaṇāy chhe evun tene bhān thatun nathī, evī tene pratīti upajatī nathī. bhagavān! tārun je pūrṇa astitva chhe te ek samayanī paryāyamān sadāy jaṇāy chhe. bhāī! ā to sarvagnanī vāṇī chhe, ā to paramāgam chhe. āvī vāṇī bīje kayāny chhe ja nahi. jeno ek ek nyāy andar sonsaravo utarī jāy evī ā vāṇī chhe.
paryāyabuddhimān, rāgabuddhimān agnānī aṭakayo chhe. tyān aṭakayo chhe tethī jāṇanāro pote trikāḷī ātmā ene jaṇāy chhe em khyālamān āvatun nathī. are! āvā tattvano nirṇay karavāno lokone samay ja kayān chhe? ek divasamān trevīs kalāk to bas raḷavun, kamāvun ane bāyaḍī-chhokarān sāchavavān, rājī rākhavān ane uṅghavun-em jāy. kadāch ekād kalāk maḷe to kuguru vaḍe te lūṇṭāī jāy chhe. ahā! e veshadhārīo te bichārāne mithyā shāstro dvārā yukti- prayukti batāvī lūṇṭī le chhe.
shrī mokṣhamārga prakāshakamān 1pamān pānā upar lakhyun chhe ke-je shāstromān vītarāgabhāvanun prayojan pragaṭ karyun hoy te ja shāstro vāñchavā-sāmbhaḷavā yogya chhe. rāganī mandatāthī sansār ghaṭe em jemān kahyun hoy te shāstra nathī, kemake eṇe to atattvashraddhān poṣhī mohabhāvane pragaṭ karyo chhe. āvun shāstra te shāstra nathī paṇ shastra chhe, kāraṇ ke rāg-dveṣh-moh vaḍe jīv anādithī duḥkhī thaī rahyo chhe. shubharāganī vāsanā to tene vagar shikhavāḍe paṇ hatī ane ā shāstra vaḍe tenun ja poṣhaṇ karyun tyān bhalu thavānī shun shikṣhā āpī? āvī vāt ākarī lāge paṇ shun thāy? potānā vāḍāno āgrah hoy tethī duḥkh thāy paṇ tethī shun? (jeṇe hit karavun hoy teṇe madhyastha thaī vichāravun joīe).
shrī pañchāstikāy gāthā 172mān paṇ kahyun chhe ke sarva shāstronun tātparya vītarāgatā chhe. juo, digambaronā badhāy shāstronī vāt meḷ khātī ane aviruddha chhe. sarva shāstromān vītarāgatānun ja poṣhaṇ karyun chhe. savāramān āvyun hatun ne ke arihantoe mokṣha ane mokṣhamārganī prarūpaṇā karī chhe. evā arihantone emanī sarvagnatā ane
PDF/HTML Page 555 of 4199
single page version
vītarāgatāne oḷakhīne namaskār karun chhun. juo, ā nirgranth santonī amr̥ut vāṇī! ānun nām paramāgam ane shāstra chhe.
ahīn kahe chhe ke-potānā svarūpano abhyās kare to tenī prāpti jarūr thāy. ahīn rāgano abhyās karavānun nathī kahyun. rāgādi par vastu game te puruṣhārthathī paṇ prāpta na thāy. par vastu chhe ne? potānun svarūp to mojūd chhe. ahāhā! vignānaghan-svabhāvapaṇe asti dharāvatī potānī chīj pratyakṣha mojūd chhe. paṇ tene pote bhūlī gayo chhe. chetīne eṭale jāṇīne jo dekhe to pāse ja chhe, kemake te pote ja chhe. juo to kharā, shrī jayachand paṇḍite kevo saras bhāvārtha bharyo chhe! kahe chhe ke antaramān jāgrat thaīne jue to te pote ja chhe. teno abhyās karatān te prāpta thāy ja.
ahīn chha mahināno abhyās kahyo tethī em na samajavun ke eṭalo ja vakhat lāge. svarūpanī prāpti to antarmuhūrtamātramān thāy chhe. parantu shiṣhyane bahu kaṭhaṇ lāgatun hoy to teno niṣhedh karyo chhe. samajavāmān chha mahināthī adhik samay nahi lāge. tethī anya niṣhprayojan kolāhal chhoḍī gnānānandasvarūp bhagavān ātmāmān lāgavāthī jaladī svarūpanī prāpti thashe evo upadesh chhe.
PDF/HTML Page 556 of 4199
single page version
कथं चिदन्वयप्रतिभासेऽप्यध्यवसानादयः पुद्गलस्वभावा इति चेत्–
जस्स फलं तं वुच्चदि दुक्खं ति विपच्चमाणस्स।। ४५ ।।
यस्य फलं तदुच्यते दुःखमिति विपच्यमानस्य।। ४५ ।।
_________________________________________________________________
have shiṣhya pūchhe chhe ke ā adhyavasānādi bhāvo jīv na kahyā, anya chaitanyasvabhāv jīv kahyo; to ā bhāvo paṇ chaitanya sāthe sambandh rākhanārā pratibhāse chhe, (chaitanya sivāy jaḍane to dekhātā nathī, ) chhatān temane pudgalanā svabhāv kem kahyā? tenā uttaranun gāthāsūtra kahe chheḥ-
paripāk samaye jehanun phaḷ duḥkh nām prasiddha chhe. 4p.
gāthārthaḥ– [अष्टविधम् अपि च] āṭhe prakāranun [कर्म] karma chhe te [सर्व] sarva [पुद्गलमयं] pudgalamay chhe em [जिनः] jinabhagavān sarvagnadevo [ब्रुवन्ति] kahe chhe- [यस्य विपच्यमानस्य] je pakav thaī udrayamān āvatā karmanun [फलं] phaḷ [तत्] prasiddha [दुःखम्] duḥkh chhe [इति उच्यते] em kahyun chhe.
ṭīkāḥ– adhyavasān ādi samasta bhāvone utpanna karanārun je āṭhe prakāranun gnānāvaraṇ ādi karma chhe te badhuy pudgalamay chhe evun sarvagnanun vachan chhe. vipākanī hade pahoñchelā te karmanā phaḷapaṇe je kahevāmān āve chhe te (eṭale ke karmaphaḷ), anākuḷatālakṣhaṇ je sukh nāmano ātmasvabhāv tenāthī vilakṣhaṇ hovāthī, duḥkh chhe. te duḥkhamān ja ākuḷatālakṣhaṇ adhyavasān ādi bhāvo samāvesh pāme chhe; tethī, joke teo chaitanya sāthe sambandh hovāno bhram upajāve chhe topaṇ, teo ātmānā svabhāvo nathī paṇ pudgalasvabhāvo chhe.
bhāvārthaḥ– karmano udray āve tyāre ā ātmā duḥkharūp pariṇame chhe ane duḥkharūp bhāv chhe te adhyavasān chhe tethī duḥkharūp bhāvamān (-adhyavasānamān) chetanatāno bhram ūpaje chhe. paramārthe duḥkharūp bhāv chetan nathī, karmajanya chhe tethī jaḍ ja chhe.
PDF/HTML Page 557 of 4199
single page version
have shiṣhya pūchhe chhe ke ā adhyavasānādi bhāvo jīv na kahyā, anya chaitanyasvarūp jīv kahyo; to ā bhāvo paṇ chaitanya sāthe sambandh rākhanārā pratibhāse chhe. rāg-dveṣh ādi bhāvo jaḍ sāthe sambandh rākhatā nathī, ātmā sāthe sambandh rākhe chhe. chaitanya sivāy jaḍamān, sharīrādimān to rāg dekhāto nathī. chhatān temane pudgalanā svabhāv kem kahyā? prashnanun rūp samajāyun? kahe chhe ke-ā rāg-dveṣh, puṇya-pāpanā bhāv ane sukh-duḥkhanun bhogavavun e to chaitanyanī paryāyamān thāy chhe, kāī sharīrādi jaḍamān thatā nathī. e chaitanyanī ūndhāīthī thāy chhe. tethī te chaitanya sāthe sambandh rākhanārā pratibhāse chhe. chhatān temane pudgalanā svabhāv kem kahyā? āvī jene antarathī samajavānī jignāsā chhe ane prashna pūchhe chhe tene uttararūpe gāthā sūtra kahe chheḥ-
adhyavasān ādi samasta bhāvone utpanna karanārun je āṭhe prakāranun gnānāvaraṇādi karma chhe te badhuy pudgalamay chhe evun sarvagnanun vachan chhe. shun kahyun? ā adhyavasānādi bhāvo eṭale puṇya-pāpanā bhāvo, dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādi shubhabhāvo ane kām, krodhādi ashubhabhāvone utpanna karanārun karma chhe. vyavahār ratnatrayano je bhāv chhe te shubharāg chhe. e shubharāg potāno māne te jīv mithyādraṣhṭi chhe. to e shubharāgathī lābh (dharma) thāy e vāt ja kayān rahī? ahīn kahe chhe ke je shubhabhāv chhe te nimittarūp karmanā lakṣhe thāy chhe ane e karma pudgalamay chhe em sarvagnanun vachan chhe. gāthāmān pāṭh chhe ne ke ‘जिणा बेंति’ bhagavān sarvagnadevanun ā vachan chhe ke vrat-avratanā shubhāshubh bhāvo, harakh-shokanā bhāvo vagere saghaḷā bhāvone utpanna karanārun karma chhe ane te karma pudgalamay jaḍ chhe. te bhāvone utpanna kare evo jīvano dravyasvabhāv nathī. juo, kevī saras vāt līdhī chhe! bhāī! paranī dayā to tun pāḷī shakto nathī, paṇ paranī dayā pāḷavānī (chha kāyanā jīvonī rakṣhā karavānī) je vr̥utti ūṭhe ene utpanna karanārun karma chhe ane te pudgalamay chhe; te ātmasvabhāvamay nathī, chaitanyasvabhāvamay nathī. ahāhā! bahu sūkṣhma vāt. vītarāg jainadarshan bahu sūkṣhma chhe. lokone samajamān na āve tethī virodh kare, paṇ shun thāy?
have kahe chhe ke vipākanī hade pahoñchelā te karmanā phaḷapaṇe je kahevāmān āve chhe te duḥkh chhe. karmano vipāk thatān, je puṇyapāpanā bhāvo thāy chhe te karmanā phaḷapaṇe anubhavāy chhe ane te duḥkh chhe. are! lokone nishchayamārga (satyamārga) chhe te besato nathī ane vyavahār paramparā kāraṇ chhe em haṭh pakaḍīne besī gayā chhe. paṇ bhāī, vyavahārano je shubharāg chhe tene utpanna karanār to karma-pudgal chhe evun sarvagnanun vachan
PDF/HTML Page 558 of 4199
single page version
chhe. ene paramparā kāraṇ shī rīte kahīe? vipākane prāpta karmanā phaḷapaṇe kahevāmān āvelā te adhyavasānādi bhāvo duḥkharūp chhe. te paramparā mokṣhanun (sukhanun) kāraṇ kem hoy?
bhagavān ātmā trikāḷ anākuḷ ānandasvabhāvathī vastu chhe. anākuḷ sukh ātmāno svabhāv chhe. evo je sukh nāmano atīndriy anākuḷ ātmasvabhāv chhe tenāthī puṇya-pāpanā bhāv vilakṣhaṇ chhe, viruddha lakṣhaṇavāḷā chhe. savāre kahyun hatun ne ke sakkarakand jem sākaranī mīṭhāshano piṇḍ chhe tem bhagavān ātmā gnānathī joīe to gnānamay chhe ane sukhathī joīe to sukhamay chhe. ātmā shuddha chaitanyamātra vastu chhe. temān anākuḷ atīndriy ānand vaselo chhe. temān kāī puṇya-pāpanā vikalpa vaselā nathī. e puṇya-pāpanā vikalpa, chāhe vyavahār ratnatrayanā vikalpa ho, chaitanyathī vilakṣhaṇ eṭale viruddha lakṣhaṇavāḷā, ākuḷatā-lakṣhaṇavāḷā chhe.
have kahe chhe ke e ākuḷatālakṣhaṇ adhyavasān ādi bhāvo, puṇya-pāpanā bhāvo duḥkhamān ja samāvesh pāme chhe. ātmā to gnānamay, shraddhāmay, shāntimay, vītarāgatāmay, atīndriy ānandamay chhe. ātmāno je anākuḷ ānandamay svabhāv chhe tenāthī vilakṣhaṇ puṇya-pāp duḥkharūp chhe. je bhāv duḥkharūp chhe te sukhanun sādhan kem thāy? te sādhan nathī paṇ (bādhak hovā chhatān) sādhan kahevāmān āve chhe. jem mokṣhamārga be prakāre nathī, mokṣhamārganun nirūpaṇ be prakāre chhe tem sādhan be prakāre nathī paṇ enun nirūpaṇ be prakāre chhe. nishchay samakti thāy tyāre sāthe je dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg hoy tene vyavahār samakti kahe chhe. kharekhar rāg chhe te to chāritrano doṣh chhe. dev-guru-shāstranī, chha dravyanī ke navatattvanī je shraddhā chhe e to vikalpa chhe, rāg chhe. parantu nishchay samyagdarshanano sahachar dekhīne tene samaktino ārop āpyo chhe. shubhabhāv nishchayathī to jher chhe, paṇ nishchay samaktino sahachar jāṇī tene amr̥utano ārop āpyo chhe. ahīn kahe chhe ke rāgādi bhāvo sadhaḷā ākuḷatālakṣhaṇ duḥkhamān ja samāvesh pāme chhe. tethī kharekhar te ajīv chhe. jīv vastu to gnānānandasvabhāvī chhe ane ā puṇya-pāp ādi bhāvo enāthī vilakṣhaṇ eṭale viparīt svabhāvavāḷā duḥkhasvarūp chhe, jherarūp chhe. āgaḷ jatān tene viṣhakumbh kahyo chhe.
prashnaḥ– shrīmadmān āve chhe ne ke-
uttaraḥ– sādhan eṭale? ā rāganī mandatā e sādhan? rāganī mandatā sādhan chhe ja nahi. e rāgādinān sādhan to ākuḷatālakṣhaṇ duḥkhamān samāvesh pāme chhe em ahīn kahyun chhe. shrīmade to nishchayanā lakṣhe sādhananī vāt kahī chhe. nishchay sādhan karavānī vāt kahī chhe.
PDF/HTML Page 559 of 4199
single page version
bhāī! bhagavān trilokanāth tīrthaṅkaradev em kahe chhe ke mārī sāme jotān tane rāg thashe. e rāg chhe te duḥkhamān samāvesh pāme chhe. bhagavān ātmā sachchidānand prabhu anākuḷ ānandasvarūp chhe. tenī apekṣhāe strī ādi viṣhay taraph lakṣha jāy, ke bhagavānanī vāṇī upar lakṣha jāy, e banne sarakhān chhe. strī ādinā lakṣhe ashubh bhāv thāy ane bhagavānanī vāṇīnā lakṣhe shubhabhāv thāy. e banneney (samayasār gāthā 31mān) indriy kahyā chhe. ane indriyone jītavānun kahyun chhe. arthāt emānthī khasī javānun kahyun chhe. eṭale bhagavānanā āshraye rahevun em kahyun nathī. bhagavānanā āshraye to shubharāg thashe ane te shubharāg duḥkharūp ja chhe. aho! āvī hitanī vāt digambar jainadarshan sivāy anyatra kayāny nathī.
bhagavān! tāro svabhāv to anākuḷ ānand chhe ne! te chhoḍīne tane je rāgano vikalpa ūṭhe, dev-guru-shāstranī shraddhāno je vikalpa ūṭhe te ākuḷatālakṣhaṇ duḥkharūp chhe. padmanandī svāmīe padmanandī pañchavinshatimān chidānand chaitanyasvarūpamānthī bahār nīkaḷī je buddhi shāstra bhaṇavāmān aṭakī chhe tene vyabhichāriṇī buddhi kahī chhe. ahā! gajab vāt chhe! bhāī! vastunun svarūp jem chhe tem samajavun paḍashe.
shrī kundakundāchāryadev bhagavān pāse āṭh divas rahyā hatā. bharatakṣhetramānthī jyān sīmandhar paramātmā birāje chhe tyān videhakṣhetramān gayā hatā. te bhagavānanī ā vāṇī chhe. ā gāthāmān te pote kahe chhe ke ā sarvagnanun vachan chhe ke shubhabhāvo pudgalathī utpanna thayelā bhāvo chhe, jīvadravyathī utpanna thayelā nathī. pudgalanā nimitte utpanna thayelā chhe māṭe te pudgalamay ja chhe. bhagavān ātmā anākuḷ ānandasvarūp chhe ane puṇya chhe e tenāthī viparīt lakṣhaṇavāḷo bhāv duḥkharūp chhe; anākuḷ ānandasvabhāvī ātmāmān eno samāvesh thato nathī. paryāyamān je shubharāg chhe, puṇyabhāv chhe te duḥkh chhe, tethī nishchayanayathī tene ātmasvabhāv sāthe sambandh nathī. tathā svabhāvano je paryāyamān anubhav thāy te nirmaḷ nirvikārī paryāy sāthe paṇ te shubharāgano sambandh nathī.
chinmātra vastuno je anākuḷ ānand svabhāv te jeṇe sādhyo chhe tathā temān ja draṣhṭi, gnān ane ramaṇatā thatān jene nirākuḷ ānandano pragaṭ svād āvyo chhe tevā dharmī jīvanā mandarāganā bhāvane (sahachar dekhī) paramparā kāraṇ kahyun chhe. teṇe svabhāv taraphanun jor karīne shubhanā kāḷe ashubhabhāv ṭāḷyo chhe. kharekhar to svabhāvanā joranā kāraṇe ashubh ṭaḷyo chhe, paṇ tene badale shubhabhāvathī ashubh ṭaḷyo em ārop karīne kahyun chhe. mithyādraṣhṭine svabhāv taraphanun jor ja nathī. tethī tene ashubh ṭaḷyo ja nathī. tethī tene shubhabhāv je thāy chhe te shubhabhāv upar paramparā kāraṇano ārop āpī shakāto nathī.
PDF/HTML Page 560 of 4199
single page version
sauthī moṭun mithyātvanun pāp chhe. teno teṇe nāsh karyo nathī. tethī mithyādraṣhṭinā badhāy bhāvone ashubh kahyā chhe.
have kahe chhe e rāgādi bhāvo chaitanya sāthe sambandh hovāno bhram upajāve chhe topaṇ, teo ātmānā svabhāvo nathī paṇ pudgalasvabhāvo chhe. juo, ekakor rām ane ekakor gām. ‘nijapad rame so rām’. chidānand bhagavān nijapad chhe. temān ramatān ramatān je ānand āvyo teno rāg sāthe sambandh chhe ja nahi. (rām ane rāg bhinna chhe). agnānīne anākuḷ ānandamūrti ātmā ane rāg ekamek chhe evo bhram upaje chhe, paṇ rāgādi bhāvo chaitanyanā svabhāvamān chhe ja nahi.
sādhakane gnānadhārā ane rāgadhārā banne sāthe varte chhe. parantu je rāgadhārā chhe te pudgalanā sambandhe utpanna thayelī chhe, svabhāvanā sambandhe utpanna thayelī nathī. ahīn em kahevun chhe ke sādhakane vyavahāraratnatrayano je vikalpa chhe te duḥkhamān samāvesh pāme chhe ane tethī te ātmāno svabhāv nathī. bhāī, anant mahimāvant tārī chīj chhe tenī tane moṭap kem āvatī nathī? rāgathī lābh thāy em rāganī moṭap āve chhe paṇ e to bhram chhe, mithyātva chhe.
chaitanya chidānand prabhu tāro nāth chhe. nāth eṭale shun? nāth eṭale nij chaitanya- svabhāvano āshray karatān je shānti ane ānandanī nirmaḷ dashā pragaṭī tenī rakṣhā karanāro chhe, tathā vartamānamān paripūrṇa shānti ane paripūrṇa ānandanī dashā je nathī pragaṭī tene meḷavī āpanāro chhe. tethī ātmāne nāth kahīe chhīe. maḷelānī rakṣhā kare ane nahi maḷelāne meḷavī āpe tene nāth kahevāy chhe. pragaṭ shānti ane vītarāgatānī rakṣhā karatān karatān kramashaḥ pūrṇa vītarāgatā ane kevaḷagnān meḷavī āpe evo bhagavān ātmā nāth chhe. parantu rāgane rākhe ane rāgane meḷavī āpe evun ātmānun svarūp nathī.
satyane satyarūpe rākhaje, bhāī. shrīmade kahyun chhe ke vastune vastu tarīke rākhaje, pheraphār karīsh nahi. bhagavān ātmā gnānānandasvabhāvī nirākuḷ sukhasvarūp chhe. tene temān rākhaje. rāgamān ātmā āvī gayo em na mānīsh.
shrī banārasīdāsajīe ā pad samayasār nāṭakamān lakhyun chhe. shuddha ānandaghan prabhu chaitanyasvarūp ātmā andar birāje chhe. teno āshray karatān samyagdarshan thāy evo sahaj svabhāv chhe. parantu paranā āshraye trikāḷamān (traṇ kāḷamān) samyagdarshan na thāy.
samayasār, bandh adhikāramān āve chhe ke-parane jīvāḍun, mārun, sukhī-duḥkhī karun, paranā prāṇonī rakṣhā karun, temane haṇun, parane sukhanān sādhan āpun, duḥkhanān sādhan āpun ityādi je adhyavasāy chhe te agnān chhe, mithyātva chhe. evī mānyatāno bhagavāne niṣhedh