PDF/HTML Page 581 of 4199
single page version
(ūndho) paḍayo chhe. sharīr, vāṇī, man, indriyo ityādi hun chhun em viparīt mānī beṭho chhe. tene ātmā je trikāḷ chidānandarasamay vastu chhe temān pudgalano rasaguṇ vidyamān nathī tethī te aras chhe em kahī sharīrādithī bhedagnān karāvyun chhe.
have bījā bolamān kahe chhe ke-pudgaladravyanā guṇothī paṇ bhinna hovāthī pote paṇ rasaguṇ nathī māṭe aras chhe. pahelā bolamān pudgaladravyathī bhinnapaṇānī vāt līdhī hatī. ā bolamān pudgaladravyanā guṇothī bhinnapaṇānī vāt līdhī chhe. ātmā chaitanya-rasasvarūp vastu chhe. te pudgaladravyanā guṇothī bhinna chhe. tethī pote rasaguṇ nathī māṭe aras chhe.
trījo bolaḥ– paramārthe pudgaladravyanun svāmīpaṇun paṇ tene nahi hovāthī te dravyendriyanā ālamban vaḍe paṇ ras chākhato nathī māṭe aras chhe. vastupaṇe jīvane pudgal-dravyanun svāmīpaṇun nathī. ā jaḍ indriyono svāmī ātmā nathī. tethī dravya-indriyonā ālamban vaḍe te ras chākhato nathī. ā jībh chhe teno svāmī ātmā nathī. (e to paudgalik chhe). tethī ātmā jībhane halāve ane te vaḍe rasane chākhe e vāt vāstavik nathī. ām dravya indriyonā ālamban vaḍe ātmā ras chākhato nathī māṭe te aras chhe.
chotho bolaḥ– potānā svabhāvanī draṣhṭithī jovāmān āve to kṣhāyopashamik bhāvano paṇ tene abhāv hovāthī te bhāvendriyanā ālamban vaḍe paṇ ras chākhato nathī māṭe aras chhe. potānā svabhāvanī draṣhṭithī eṭale trikāḷī shuddha gnāyakabhāvanī draṣhṭithī joīe to kṣhayopashamabhāvano paṇ jīvane abhāv chhe. mati, shrut, avadhi ane manaḥparyayagnān e chārane shāstramān vibhāvaguṇ kahyā chhe. e chārey samyaggnān chhe hon. ashuddhanishchayanayathī e chārano jīvane sambandh chhe topaṇ shuddhanishchayanayathī kāī sambandh nathī. ahīn kahe chhe ke je bhāvendriy dvārā jaṇāy chhe, te bhāvendriyano ja paramārthe ātmāmān abhāv chhe. shrī samayasār gāthā 31mān āve chhe ke bhāvendriy chhe te potānā viṣhayone khaṇḍakhaṇḍ jāṇe chhe arthāt te gnānane khaṇḍakhaṇḍarūp jaṇāve chhe. jyāre ātmā ek akhaṇḍ gnāyak-bhāvarūp chhe, māṭe bhāvendriy nishchayathī ātmānun svarūp nathī. (khaṇḍavastu akhaṇḍasvarūp kem hoy?)
tyān gāthā 31mān kahyun chhe ke dravyendriy, bhāvendriy, ane temanā viṣhayone je jīte te jitendriy chhe. tene jītavun eṭale ke te sarva potāthī bhinna chhe arthāt te paragney chhe em jāṇavun. gney-gnāyakanī ektā te saṅkaradoṣh chhe. bhāvendriy, teno viṣhay dev-guru-shāstra ādi tathā dravyendriy e sarva paragney chhe. āvā paragneyanun yathārtha gnān potāthī thāy chhe; paṇ kone? jene gnāyakanun svarūpagrāhī gnān thāy tene. ahīn kahe chhe ke bhāvendriy paragney hovāthī ātmānā svabhāvabhūt nathī ane tethī ātmā bhāvendriyanā ālambanathī
PDF/HTML Page 582 of 4199
single page version
paṇ ras chākhato nathī māṭe aras chhe. kevī adbhut bhedagnānanī vāt! āvī vātane abhyās karīne samaje nahi ane anek prakāranā kriyākāṇḍ kare paṇ tethī shun?
pāñchamo bolaḥ– sakaḷ viṣhayonā visheṣhomān sādhāraṇ evā ek ja samvedan-pariṇāmarūp teno svabhāv hovāthī te kevaḷ ek rasavedanāpariṇāmane pāmīne ras chākhato nathī māṭe aras chhe. ātmā akhaṇḍ gnāyakabhāvarūp vastu chhe. te pāñchey indriyonā viṣhayane akhaṇḍapaṇe jāṇanāro chhe. ek ja indriyaviṣhayanun vedan arthāt jāṇavun evo ātmāno svabhāv nathī. pāñchey indriyanā gnānanun samvedan ekasāthe thāy evo ātmāno svabhāv chhe. tethī te kevaḷ ek rasavedanāpariṇāmane pāmīne arthāt ek rasanā ja gnānane pāmīne ras chākhato nathī māṭe aras chhe.
pāñch bol chālī gayā. have chhaṭhṭho bolaḥ– sakaḷ gney-gnāyakanā tādātmyano niṣhedh hovāthī rasanā gnānarūpe pariṇamatān chhatān paṇ pote rasarūpe pariṇamato nathī māṭe aras chhe. juo vishva ākhun gney chhe ane bhagavān ātmā gnāyak chhe. sarva gneyone jāṇavānun gnāyak ātmānun potānun sāmarthya chhe tethī gney-gnāyak sambandhano vyavahār hovā chhatān gney-gnāyakanā tādātmyano eṭale ekarūpapaṇāno niṣhedh chhe. eṭale gneyane jāṇavā chhatān gnāyak gneyarūpe thato nathī. ā je ras chhe te gney chhe ane ātmā tene jāṇanāro gnāyak chhe. rasarūp gneyane jāṇavā chhatān ātmānun gnān gneyapaṇe eṭale rasarūpe thatun nathī. [tem ja rasane jāṇatān gnān ras- gnānarūp (rasanā gnānarūp) thaī jatun nathī.] tem ja ras (gney) gnānamān jaṇātān ras (gney) gnānarūp thatun nathī, gnān gnānarūpe ja rahe chhe, ras rasarūpe ja rahe chhe. (gnān gnānarūp ja rahe chhe.) rasanun je gnān thāy chhe te gnānanun pariṇaman chhe ane te rasane laīne nathī. tathā ras je gney chhe te gnānanī paryāyamān āvato nathī. ām rasanā gnānarūpe pote pariṇamatān chhatān pote rasarūpe pariṇamato nathī māṭe aras chhe. ām chha prakāre rasanā niṣhedhathī ātmā aras chhe. em tun jāṇ em shiṣhyane pratibodh karyo chhe.
ā ja pramāṇe ātmā arūp, agandh, asparsha chhe em chha bolathī samajī levun. ras, rūp, gandh ane sparsha e chārey pudgalanā guṇo chhe ane te sarvathī bhinna gnāyak-vastu ātmā chhe. māṭe ātmā aras, arūp, agandh, asparsha chhe em nishchayathī jāṇavun.
have shabdanī vāt kare chhe. jīv kharekhar pudgaladravyathī anya hovāthī temān shabdaparyāy vidyamān nathī māṭe ashabda chhe. juo, pahelān je ras, rūp, gandh ane sparsha kahyā e to pudgalanā guṇo chhe. paṇ ā shabda chhe e guṇ nathī paṇ pudgalanā skandhanī paryāy chhe. jīv kharekhar pudgaladravyathī anya eṭale bhinna chhe. tethī shabdaparyāy jīvamān vidyamān nathī. ā shabda je bolāy chhe te ātmāmān nathī, ātmāthī nathī. hen! to
PDF/HTML Page 583 of 4199
single page version
bole chhe koṇ? bhāī! bole e bījo, bole e ātmā nahi. ātmā bolavāno bhāv-rāg kare e bījī vāt chhe, paṇ ātmā bole nahi. shabda chhe e to bhāṣhāvargaṇānun paryāyarūp pariṇaman chhe. emān jīv nimitta chhe.
ā dhvani je ūṭhe chhe e to jaḍanī (paudgalik) paryāy chhe. ātmāthī te dhvani ūṭhatī nathī. ‘bhagavānanī divyadhvani’ em vyavahārathī kahevāy chhe. kharekhar bhagavānano ātmā divyadhvanino karanāro (rktā) nathī. divyadhvani chhe te tenā kāraṇe bhāṣhāvargaṇāmān bhāṣhārūp (shabdarūp) paryāy thavānī janmakṣhaṇ chhe tene laīne thāy chhe. ā ātmāne dharma kem thāy enī vāt chāle chhe hon. shabda mārāthī (jīvathī) thāy em mānavun e mithyātva chhe adharma chhe. shabda je thāy tene svanā gnānapūrvak hun jāṇun evī yathārtha mānyatā (nirvikalpa pratīti) enun nām dharma chhe.
prashnaḥ– gnān chhe te shabdano rktā chhe em dhavalamān āve chhe ne?
uttaraḥ– hā, āvo prashna ‘khāniyā charchā’mān paṇ āvyo chhe. bhāī! e to tyān nimittapaṇun batāvyun chhe. gnān kāī shabdanī paryāyano rktā nathī. shabdanī paryāyakāḷe gnān temān nimitta chhe tethī upachārathī gnān shabdano rktā chhe em kahyun chhe, kharekhar rktā chhe nahi. lokālok chhe te kevaḷagnānamān nimitta chhe (lokālokamān shabdo paṇ āvī gayā), eno artha shun? ke lokālok lokālokathī chhe ane kevaḷagnān kevaḷagnānathī chhe. lokālokane kāraṇe kevaḷagnānanī paryāy thāy chhe em nathī. kevaḷagnānanī paryāy pote potāthī thāy chhe. lokālok chhe māṭe kevaḷagnānanī paryāy thāy chhe em chhe ja nahi. kevaḷagnānanī paryāyanun pariṇaman (lokālokathī nirapekṣha) svayam svatantra chhe ane lokālokanī hayātī (kevaḷagnānathī nirapekṣha) svayam svatantra chhe.
kevaḷagnān lokālokane jāṇe chhe em kahevun e to asadbhūt-vyavahāranayano viṣhay chhe. kharekhar to potānī paryāyane ja jāṇe chhe. shrī samayasār kaḷashaṭīkāmān kaḷash 271mān āve chhe ke-‘hun gnāyak ane samasta chha dravyo mārān gney-em to nathī. to kem chhe?’ ke gnātā pote, gnān pote ane gney pote ja chhe. ahīn kahe chhe ke shabdanun gnān shabdane laīne thatun nathī. shabdanī paryāyanun gnān ātmāmān potāne kāraṇe thāy chhe. vaḷī je shabdaparyāy chhe te ātmāthī thāy chhe em nathī kemake ātmā pudgaladravyathī bhinna chhe. ām shabdaparyāy chhe te gnāyakasvabhāvī ātmāmān vidyamān nathī māṭe ātmā ashabda chhe. aho! shun gajab bhedagnānanī vāt chhe!!
bījo bolaḥ– pudgaladravyanā paryāyothī paṇ bhinna hovāthī pote paṇ shabdaparyāy nathī māṭe ashabda chhe. pahelā bolamān jīv pudgaladravyathī bhinna kahyo hato ane ā
PDF/HTML Page 584 of 4199
single page version
bolamān jīvane pudgaladravyanī shabda avasthāthī bhinna kahyo chhe. e rīte jīv pote shabdaparyāy nathī māṭe ashabda chhe.
trījo bolaḥ– paramārthe pudgaladravyanun svāmīpaṇun paṇ tene nahi hovāthī te dravyendriyanā ālamban vaḍe paṇ shabda sāmbhaḷato nathī māṭe ashabda chhe. shun kahe chhe? ā je kān chhe ne teno svāmī bhagavān ātmā nathī. kān to jaḍ paramāṇumay chhe. teno svāmī ātmā kem hoy? ane te jaḍanā avalambane ātmā shabdane kem sāmbhaḷe? kānanā ālambanathī ātmā shabdane jāṇe chhe em chhe ja nahi. ā bhagavānanī vāṇī chhe ne divyadhvani? are! vāṇī to jaḍ chhe. bhagavānane vaḷī vāṇī kevī? ‘bhagavānanī vāṇī’ e to nimittathī kahevāy chhe. e bhagavānanī vāṇīne jīv kānanā ālamban dvārā jāṇe chhe em chhe nahi, kāraṇ ke kān to pudgalanī paryāy chhe ane gnānasvarūpī prabhu pote, tenāthī tadna bhinna chhe. jo kānanā ālambanathī te sāmbhaḷe to te jaḍano svāmī ṭhare, paṇ jaḍano svāmī to ātmā chhe ja nahi, tethī pote dravyendriyanā ālamban vaḍe sāmbhaḷato nathī māṭe ashabda chhe.
chotho bolaḥ– potānā svabhāvanī draṣhṭithī jovāmān āve to kṣhāyopashamik bhāvano paṇ tene abhāv hovāthī te bhāvendriyanā ālamban vaḍe paṇ shabda sāmbhaḷato nathī māṭe ashabda chhe. shuddha gnāyakamātravastunī draṣhṭithī joīe to kṣhāyopashamikabhāv akhaṇḍ ātmasvarūpamān nathī. svabhāvanī draṣhṭithī jotān ātmāne bhāvendriy chhe ja nahi. shuddha ātmavastumān bhāvendriyano abhāv chhe tethī bhāvendriyanā ālamban vaḍe ātmā sāmbhaḷato nathī māṭe te ashabda chhe. āvun svarūp chhe tene e rīte yathārtha nakkī karīne jāṇavun joīe. ‘जाण’ shabdathī ātmāne āvo jāṇ em āchāryadeve kahyun chhe.
pāñchamo bolaḥ– sakaḷ viṣhayonā visheṣhomān sādhāraṇ evā ek ja samvedan-pariṇāmarūp teno svabhāv hovāthī te kevaḷ ek shabdavedanāpariṇāmane pāmīne shabda sāmbhaḷato nathī māṭe ashabda chhe. juo, gnān ekalā shabdane ja jāṇe evun tenun svarūp nathī. parantu badhā ja viṣhayone akhaṇḍapaṇe grahaṇ kare evun tenun svarūp chhe. māṭe kevaḷ shabdavedanā pariṇāmane pāmīne eṭale kevaḷ shabdanun ja gnān pāmīne ātmā shabda sāmbhaḷato nathī māṭe ashabda chhe.
chhaṭhṭho bolaḥ– sakaḷ gneyagnāyakanā tādātmyano niṣhedh hovāthī shabdanā gnānarūpe pariṇamatān chhatān paṇ pote shabdarūpe pariṇamato nathī māṭe ashabda chhe. ‘shabdanun gnān’ e to nimittathī kahyun chhe. kharekhar to e gnānanun gnān chhe; paṇ e gnān shabda sambandhīnun chhe eṭalun batāvavā ‘shabdanun gnān’ em kahyun chhe. shabda chhe te gney chhe ane shuddha ātmā gnāyak chhe. gney-gnāyakanā ekarūpapaṇāno niṣhedh chhe tethī shabdane jāṇavā chhatān jāṇanāro pote
PDF/HTML Page 585 of 4199
single page version
shabdarūpe thato nathī. māṭe ātmā ashabda chhe. ām chha prakāre shabdanā niṣhedhathī ātmā ashabda chhe em jāṇavun.
have ‘anirdiṣhṭasansthān’nā chār bol kahe chheḥ-
pahelo bolaḥ– pudgaladravya vaḍe rachāyelun je sharīr tenā ākārathī jīvane sansthānavāḷo kahī shakāto nathī māṭe jīv anirdiṣhṭasansthān chhe. ā sharīrano je ākār chhe e to jaḍano ākār chhe, e ātmāno ākār nathī. ātmāmān pudgalathī rachāyelā jaḍ dehanā ākārano abhāv chhe. ātmā jaḍanā ākāravāḷo nahi hovāthī jīv pote anirdiṣhṭasansthān chhe.
bījo bolaḥ– potānā niyat svabhāvathī aniyat sansthānavāḷā anant sharīromān rahe chhe māṭe anirdiṣhṭasansthān chhe. bhagavān ātmā je asaṅkhyātapradeshī chhe e teno niyat svabhāv chhe. ā bhinna bhinna sharīranā ākāro-ekendriy, beindriy, traṇaindriy, chāraindriy ane pañchendriyanā sharīranā je ākāro chhe te aniyat chhe. āvā aniyat ākārovāḷā anant sharīromān te rahe chhe tethī te niyat sansthānavāḷo kahī shakāto nathī māṭe te anirdiṣhṭasansthān chhe.
trījo bolaḥ– sansthān nāmakarmano vipāk pudgalomān ja kahevāmān āve chhe (tethī tenā nimittathī paṇ ākār nathī) māṭe anirdiṣhṭasansthān chhe. sansthān nāmakarmanun phaḷ pudgal- sharīramān āve chhe, ātmāmān nahi. tethī tenā nimitte thato ākār ātmāne nathī. ātmāne potāno asaṅkhyātapradeshasvarūp ākār to chhe paṇ jaḍano ākār ātmāne nathī. pradeshatvaguṇanā kāraṇe ātmāne potāno ākār chhe. ākāshadravyamān paṇ pradeshatvaguṇ chhe. pradeshatvaguṇanā kāraṇe ākāshane, kṣhetrathī amaryādit hovā chhatān, potāno ākār chhe. ām ātmāne potāno ākār hovā chhatān sansthān nāmakarmanā nimitte rachāto je jaḍ dehano ākār te tene nathī māṭe te anirdiṣhṭasansthān chhe.
chotho bolaḥ– judān judān sansthānarūpe pariṇamelī samasta vastuonān svarūp sāthe jenī svābhāvik samvedanashakti sambandhit chhe evo hovā chhatān paṇ jene samasta lokanā milāpathī rahit nirmaḷ anubhūti thaī rahī chhe evo hovāthī pote atyantapaṇe sansthān vināno chhe māṭe anirdiṣhṭasansthān chhe.
juo, bhāī, ātmāmān tyāg-upādānashūnyatva nāmanī ek shakti chhe. e shaktinā kāraṇe parane grahaṇ karavun ke parano tyāg karavo-enāthī ātmā shūnya chhe. paradravyanā grahaṇ- tyāgathī to ātmā traṇe kāḷ shūnya chhe e vāt to chhe paṇ ahīn kahe chhe ke jagatanī chījo- sharīr, makān, baṅgalā, dāḷ, bhāt, roṭalā ityādi-je anek ākāre rahelī chhe tenun gnān ātmāmān thavā chhatān e anek ākārapaṇe gnān thatun nathī. aho!
PDF/HTML Page 586 of 4199
single page version
svanun gnān ane anek ākārarūpe pariṇamelī anek chījonun gnān-enī nirmaḷ anubhūti ātmāmān thaī rahī chhe. bhāī! ā to sarvagna parameshvaranī divyadhvanimān je vāt āvī te digambar santoe kahī chhe. āvī vāt bīje kayāny chhe nahi. ahīn kahe chhe ke ātmā paranā ākārapaṇe nahi thato hovāthī atyantapaṇe sansthān vināno chhe; māṭe te anirdiṣhṭasansthān chhe. ām chār hetuthī sansthānano niṣhedh kahyo.
have ‘avyakta’nā chha bol kahe chheḥ-
chha dravyasvarūp lok je gney chhe ane vyakta chhe tenāthī jīv anya chhe māṭe avyakta chhe. jagatamān chha dravya chhe te gney chhe. anant ātmāo, anantānant paramāṇuo, asaṅkhya kālāṇuo, ek dharmāstikāy, ek adharmāstikāy ane ek ākāsh-em chha dravyo anādianant bhagavāne joyān chhe. ā chha dravyomān dev-guru-shāstra, shetruñjya, sammedashikhar ityādi sarva āvī gayun. ā chha dravyothī to ātmā anya eṭale bhinna chhe ja, paṇ e chha dravyone jāṇanārī ek samayanī paryāyathī paṇ trikāḷī ātmā bhinna chhe. ahāhā! chha dravyone jāṇanārī paryāy em jāṇe chhe ke chha dravyathī mārī chīj bhinna chhe. chha dravyo vyakta ane gney chhe. tenāthī bhinna bhagavān ātmā gnāyak ane avyakta chhe.
bhāī! pañchendriy sañgnīpaṇun maḷavun ane temān paṇ āryakuḷ maḷavun e ati durlabh chhe. tyān paṇ sadguruno yog thavo, satyanun shravaṇ maḷavun tathā tenān grahaṇ ane dhāraṇā thavān e ethīy visheṣh durlabh chhe. topaṇ ahīn sudhī jīv anantavār āvyo chhe. parantu teṇe samyak shraddhān anantakāḷamān ek samay paṇ karyun nathī. ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmā chha dravyono jāṇanār hovā chhatān enāthī te atyant bhinna chhe. bhagavān shrī kundakundāchāryadeve gāthāmān je ‘avyakta’ shabda kahyo teno bhāv shrī amr̥utachandrāchāryadeve bhagavatī ṭīkāmān ā pramāṇe spaṣhṭa karyo chhe.
bhāī! ātmānun hovāpaṇun chha dravyane laīne nathī. gnānanī paryāyamān chha dravyanun gnān thayun te potāthī thayun chhe, chha dravyane laīne thayun nathī. tathā chha dravyanun gnān chhe māṭe chha dravyanun hovāpaṇun chhe em paṇ nathī. chha dravya je gney ane bāhya chhe te vyakta chhe. tene jāṇanārī paryāy paṇ vyakta chhe. e vyakta paryāyamān enāthī bhinna ātmā avyakta chhe tene tun jāṇ em kahe chhe.
shrī dharmadās kṣhullake svātmānubhav mananamān ātmāne, chha dravyathī ane ene jāṇanārī paryāyathī bhinna hovāthī saptam dravya kahyun chhe. ātmā chhe to chha dravyanī andar, paṇ draṣhṭinā viṣhayabhūt trikāḷī avyakta dravyane ekakor ‘rām’ kahīne enāthī je koī bhinna chhe ene ekakor ‘gām’ em kahyun chhe. ekakor chha dravya ane tene jāṇanārī gnānanī
PDF/HTML Page 587 of 4199
single page version
paryāy e badhun vyakta chhe, to bījī kor avyakta bhagavān trikāḷī dhruv gnāyakamūrti enāthī bhinna chhe-em tun jāṇ.
draṣhṭino viṣhay trikāḷī shuddha ātmā dravya tarīke to pragaṭ chhe. paṇ paryāy je vyakta- pragaṭ chhe te paryāyamān dravya āvatun nathī te apekṣhāe tene ahīn avyakta kahyun chhe. anant anant guṇano piṇḍ sachchidānand prabhu astipaṇe mojud chhe, pragaṭ chhe, vyakta chhe. paṇ pragaṭ paryāyanī apekṣhāe tene avyakta kahyo chhe. bhāī! āvā ātmāne jāṇe nahi, arthāt ātmā pote koṇ chhe, kayān chhe, kevaḍo chhe e jāṇe nahi ane dharma thaī jāy? dhūḷamāny na thāy. (eṭale ke āvā ātmāne jāṇyā vinā kadī dharma na thāy.) bhale ne sāmāyik, posā, paḍikamaṇ, vrat, upavās ityādi kriyākāṇḍ kare. emān dharma kayān chhe? e to rāg chhe. tethī puṇya thāy ane emān dharma māne to mithyātva thāy.
bhagavān! tun akhaṇḍ ek shuddha chaitanyamūrti prabhu chho ne! chha dravyamān to tun nathī paṇ chha dravyanun gnān karanārī ek samayanī vyakta paryāy jeṭalo paṇ tun nathī. ek samayanī paryāy jeṭalo ātmāne mānanār mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. shrī samayasāranā parishiṣhṭamān nitya-anitya, ek-anek, ityādi chaud kaḷasho āve chhe emān ā vāt līdhī chhe. vaḷī ek samayanī paryāyane je mānatā nathī te paṇ chha dravyane ja nahi mānanārā mithyādraṣhṭi chhe, kemake chha dravyanun gnān paryāyamān thāy chhe. tethī paryāyane nahi mānanārā chha dravyane mānatā nathī ane tethī teo mithyādraṣhṭi ja chhe. ahīn kahe chhe ke ā chha dravyasvarūp je lok chhe te gney chhe ane vyakta chhe ane tethī bhinna bhagavān ātmā gnāyak avyakta chhe. pāṭhamān jīv shabda chhe. paṇ jīv kaho ke ātmā, banne ek ja vāt chhe. vedāntavāḷā jīv ane ātmā judā chhe em kahe chhe; paṇ e barābar nathī.
ek samayanī gnānaparyāyanun astitva māne tyāre chha dravyanun astitva mānyun kahevāy. ane chha dravyanun gnān je vyakta paryāyamān thāy chhe enī draṣhṭi chhoḍī trikāḷī avyaktanī draṣhṭi kare tyāre eṇe svadravyane mānyun kahevāy. dharma kem thāy enī ā vāt chhe. bhāī! tārī paryāyamān chha dravya jaṇāy chhatān chha dravyane laīne e paryāy chhe em nathī. āvī ek samayanī je gnānanī paryāy, jemān trikāḷī ātmā vyāpato nathī e paryāyamān tun chha dravya rahit shuddha avyakta ātmāne jāṇ. ene jāṇatān tane samyagdarshan-gnān ane dharma thashe. āvī vāt sāmbhaḷavānī paṇ jene phurasad maḷe nahi te samaje kayāre ane teno prayog kare kayāre?
shrī niyamasār shāstramān nirmaḷ paryāyane paṇ paradravya kahī chhe. svavastu akhaṇḍ, abhed, ek chhe. tenun gnān jene thāy tene sāchun gnān thāy chhe. e samyaggnān thāy paryāyamān paṇ e gnānanun gney trikāḷī shuddha gnāyak bhagavān chhe, paryāy nahi. paryāyane lakṣha
PDF/HTML Page 588 of 4199
single page version
karī thatun gnān yathārtha gnān nathī. āvī shuddha tattvanī vāt samaje nahi ane anek prakāranā kriyākāṇḍ kare paṇ e to badhun raṇamān pok mūkavā jevun chhe. raṇamān pok mūkavī eṭale? eṭale em ke raṇamān enī pok koī sāmbhaḷe nahi ane enī pok kadī bandh thāy nahi. bhāī! mātra kriyākāṇḍathī bhavanān duḥkh na maṭe.
chha dravyasvarūp je lok chhe te bāhya chhe, vyakta chhe, ane bhagavān ātmā abhyantar, avyakta chhe. tethī shuddha gnāyakavastu chha dravyasvarūp lokathī bhinna chhe. ā anantā siddho, vīs vidyamān tīrthaṅkaro, lākho kevaḷīo, parameṣhṭhī bhagavanto ane divyadhvani ityādi sarvathī (ākhā lokathī) trikāḷī shuddha gnāyakavastu bhinna chhe. avyakta evo ātmā chha dravyathī to bhinna chhe ja, paṇ te sambandhīno bhedagnānanā vichārano je sūkṣhma vikalpa te paṇ chha dravyamān āvī jāy chhe tethī enāthī paṇ gnāyak bhinna chhe.
pūrṇānandano nāth ātmā sachchidānandasvarūp bhagavān chhe. tene avyakta visheṣhaṇathī ahīn samajāvyo chhe. samyaggnānanī paryāy em jāṇe chhe ke chha dravyanā svarūpathī mārun svarūp bhinna chhe. ekakor bhagavān ātmā gnānagoḷo ane ekakor ākhun lokālok-banne bhinna bhinna. ā lokālokane ek samayanī paryāy jāṇe te paryāyanun potānun sāmarthya chhe. te paryāy em vichāre chhe ke hun gnāyak chha dravyathī bhinna chhun. jāṇe sātamun dravya! kṣhullak dharmadāsajīe shuddha dravyavastune saptam dravya kahyun chhe. chha dravyathī hun bhinna chhun em vichāranārī paryāy svadravya taraph ḍhaḷe chhe. vikalpamān em vichāre chhe tyānsudhī sūkṣhma bhedano ansh chhe paṇ jyān paryāy svadravyamān ḍhaḷe chhe eṭale e bhed paṇ chhūṭī jāy chhe. bhāī! ā to gūḍh bhāvo sādī bhāṣhāmān kahevāy chhe.
bhagavān gnāyakasvarūp ātmāmān ḍhaḷīne je paryāy pragaṭ thaī te nishchay mokṣhamārga chhe. e nishchay mokṣhamārganī paryāyathī paṇ trikāḷī vastu bhinna chhe. gnānanī paryāyamān chha dravyane jāṇavānī tākāt chhe tethī e tene jāṇe, paṇ e paryāy em jāṇe chhe ke e chha dravyothī bhinna ‘ā’ hun chhun. ‘ā’ hun eṭale je dravya trikāḷī te hun chhun. paryāy em jāṇe chhe ke hun ek, akhaṇḍ, dhruv chaitanyasvabhāvī avyakta chīj chhun. ā vyakta paryāy avyaktane āvo jāṇe chhe. avyakta, avyaktane kem jāṇe? bāpu! jainadarshan to vishvadarshan chhe. vishvadarshan eṭale? eṭale chha dravyasvarūp je vishva chhe tene yathārtha jaṇāvanārun ane te jaṇāvīne parathī jīvanī bhinnatā dekhāḍanārun e sāchun darshan chhe.
shāstronun je gnān chhe te paṇ chha dravyomān samāy chhe, kemake te gnānanā lakṣhe svadravyanun lakṣha thatun nathī. tenun lakṣha chhoḍīne draṣhṭino viṣhay je trikāḷī shuddha dravya tenun lakṣha kare tyāre gnān samyak thāy chhe. bhāī! dharma karavo chhe paṇ dharma kem thāy tenī khabar vinā tun dharma kevī rīte karīsh? shāstrane jāṇe, tenī vyavahār shraddhā kare paṇ shuddha gnāyakasvabhāvī bhagavān
PDF/HTML Page 589 of 4199
single page version
ātmānā āshraye pragaṭ thatā vītarāgī ānandāmr̥utano svād na le to ātmagnān kem thāy? vastu ekalī atīndriy ānandamay chhe. e ānandano namūno paryāyamān na āve tyān sudhī ākhī chīj āvī chhe evī pratīti kem thāy? paramātmaprakāshamān āve chhe ke shiṣhya prabhākar bhaṭṭa āchārya shrī yogīndradev prati bahu bhaktithī vinamra thaī pūchhe chhe ke-he svāmī! evo shuddhātmā koṇ chhe je jāṇavo joīe ane jene jāṇyā vinā anantakāḷamān ā ātmāne vītarāgī sukhāmr̥utano svād na āvyo, kevaḷ duḥkh ja thayun? bhāī! nij shuddhātmāne svasamvedanapratyakṣha karyā vinā mātra shāstragnān dharma karavāmān kāī kāryakārī nathī.
ane ā vyavahāravāḷā to bichārā kayāny (dūr) paḍayā chhe. vrat, tap, ādino rāg je vyavahār chhe e paṇ chha dravyamān āvī jāy chhe. enāthī to bhinna paḍavānun chhe. jenāthī bhinna paḍavun chhe e madad kem kare? ‘hun āvo chhun’ em je vyavahārano vikalpa ūṭhe te vikalpano paṇ viṣhay ātmā nathī. shrī jayasen āchāryadeve ā bolanī ṭīkāmān em līdhun chhe ke vikalpanā viṣhayarahit vastu sūkṣhma avyakta chhe. gnāyak ātmā e to nirvikalpa dhyānano viṣhay chhe. nirvikalpatā e dhyān chhe teno viṣhay akhaṇḍ ātmavastu chhe. dhyānanun dhyey dhyān nathī paṇ dhyānanun dhyey akhaṇḍ shuddha ātmavastu chhe. ek akhaṇḍ shuddha chinmātra sivāy badhuy paramān-chha dravyamān samāī jāy chhe. āvī vāt chhe.
bījo bolaḥ– kaṣhāyono samūh je bhāvakabhāv vyakta chhe tenāthī jīv anya chhe māṭe avyakta chhe. bhāvakabhāv eṭale shun? karma je vikār thavāmān nimitta chhe tene bhāvak kahe chhe ane vikārane bhāvakano bhāv kahe chhe. vikār e bhagavān ātmāno bhāv nathī. agnānadraṣhṭimān jīv bhāvak ane vikār eno bhāv bane chhe ane svabhāvadraṣhṭi thatān karma je nimitta te bhāvak chhe ane vikār e teno bhāv chhe. āvo bhāvakabhāv te vyakta chhe, bāhya chhe, gney chhe ane tenāthī bhagavān ātmā anya chhe māṭe avyakta chhe.
kaṣhāyono samūh līdho chhe ne? eṭale vikalpo shubh ho ke ashubh, e sarva vikalpono samūh je bhāvakabhāv te vyakta chhe ane tenāthī bhinna bhagavān ātmā avyakta chhe. rktā-karma adhikāramān līdhun chhe ne ke-hun abaddha chhun, shuddha chhun, nirmaḷ chhun, ek chhun, nitya chhun, ityādi badhā vikalpo chhe. ahīn kahe chhe āvā vikalpo ke bījā koī vikalpo e sarva vikalpothī bhagavān ātmā bhinna chhe, anya chhe. kaṣhāyabhāvo je vyakta chhe tenāthī gnāyakavastu anya chhe e apekṣhāe tene avyakta kahe chhe. vastudraṣhṭithī to dhruv gnāyakavastu sadā pragaṭ ja chhe.
je vyavahāranā vikalpo chhe tenāthī bhagavān ātmā bhinna chhe. je bhinna chhe evā vikalpothī e kem prāpta thāy? jo vikalpothī prāpta thāy to ātmā vikalpathī abhinna ṭhare, ane te vikalpo jīvano svabhāv thaī jāy. parantu bhagavān ātmā to potānī
PDF/HTML Page 590 of 4199
single page version
svabhāvapariṇatithī ja prāpta thāy tevo chhe, rāg pariṇatithī nahi. rāg to paradravyanī pariṇati chhe. te dravyāntar chhe em ā shāstranā puṇya-pāp adhikāramān kahyun chhe. rāg e anerā dravyano bhāv chhe, svadravyano bhāv nathī.
hun shuddha chhun, ek chhun, akhaṇḍ chhun, abhed chhun evā je vikalpo chhe te kaṣhāyamān samāy chhe, ākuḷatāmān eno samāvesh thāy chhe. e ākuḷatāmay bhāvakabhāv bāhya chhe, vyakta chhe, paragney chhe ane akhaṇḍ shuddha jīvavastu antaraṅg, avyakta, gnāyakapaṇe chhe tenāthī bhinna chhe. bhāī! ātmānun jeṇe hit karavun chhe tene vastunun prayojanabhūt gnān to hovun joīe; vyākaraṇ ādinun gnān bhale na hoy. shrī mokṣhamārga prakāshakamān sātamā adhikāramān shrī ṭoḍaramalajī sāhebe līdhun chhe ke-‘potānī buddhi ghaṇī hoy to teno (vyākaraṇādino) thoḍoghaṇo abhyās karī pachhī ātmahitasādhak shāstrono abhyās karavo ane jo thoḍī buddhi hoy to ātmahitasādhak sugam shāstrono ja abhyās karavo? mūḷamān ātmavastu shun chhe tene yathārtha samajī tenā taraph ḍhaḷavun, vaḷavun e mukhya prayojan chhe. āvī adhyātmanī vāt mūḷ dravyānuyogamān chhe te barābar jāṇavī joīe.
bhāī! ā to samyagdarshanano viṣhay shun chhe ane te kem prāpta thāy enī vāt chāle chhe. vyakta evā kaṣhāyonā samūhathī je anya chhe evo avyakta gnāyakamūrti bhagavān samyagdarshanano viṣhay chhe. shrī samayasār gāthā 142 mān līdhun chhe ke-vyavahāranā vikalpono to ame prathamathī ja niṣhedh karatā āvyā chhīe paṇ have ‘hun shuddha chhun, gnāyak chhun,’ ityādi je nishchayano vikalpa chhe teno paṇ niṣhedh karavāmān āve chhe. e vikalpane paṇ jyān sudhī atikramato nathī tyān sudhī agnānarūp rktā-karmapaṇun ṭaḷatun nathī. hun rktā ane vikalpa mārun kārya-em māne chhe tyān sudhī agnānadashā chhe. kharekhar to rāg pote ja rktā ane rāg pote ja karma chhe; ātmā teno rktā nathī. paṇ potānun āvun shuddha svarūp jīve kadī sāmbhaḷyun nathī.
je loko vyavahārathī paramparāe nishchay prāpta thāy arthāt vyavahār karatān karatān nishchay prāpta thāy em māne chhe teno ahīn niṣhedh kare chhe.
puṇya-pāp adhikāranī chhellī gāthānī shrī jayasen āchāryadevanī ṭīkāmān ek prashna mūkayo chhe. shiṣhya pūchhe chhe ke-prabhu! ā pāpano adhikār chāle chhe. temān āp vyavahār ratnatrayanī vāt kem karo chho? vyavahāraratnatray to puṇya chhe. teno uttar āpyo chhe ke-ek to vyavahāraratnatrayamān āvatān jīv parādhīn thāy chhe ane bījun svarūpamānthī patit thāy tyāre ja vyavahāraratnatrayamān āve chhe. tethī nishchayanayanī apekṣhāe te pāp ja chhe. ahīn em kahe chhe ke kaṣhāyano nānāmān nāno kaṇ paṇ-hun ātmā chhun arthāt hun chha
PDF/HTML Page 591 of 4199
single page version
dravyothī bhinna shuddha chhun evo je sūkṣhma vikalpa te bhāvakabhāv chhe, vyakta chhe ane tenāthī jīv anya chhe, avyakta chhe. be bol thayā.
trījo bolaḥ– chitsāmānyamān chaitanyanī sarva vyaktio nimagna chhe māṭe ātmā avyakta chhe. je paryāy bhaviṣhye vyakta thavānī chhe ane je vyakta thaī gaī te badhī paryāyo chaitanyasāmānyamān antarlīn chhe. vartamān paryāy chaitanyamān nimagna nathī. jo vartamān paryāy paṇ temān nimagna hoy to jāṇavānun kārya koṇ kare? vartamān paryāy sivāyanī bhūt- bhaviṣhyanī saghaḷī paryāyo chaitanyamān antarlīn chhe. māṭe tun ātmāne avyakta jāṇ. gāthāmān ‘जाण’ em kīdhun chhe ne? eṭale jāṇanārī vartamān paryāy to chitsāmānyanī bahār rahī. e vyakta paryāyamān ā gnāyakavastu je avyakta chhe ene jāṇ-em ahīn kahevun chhe.
pāṇīnun taraṅg jem pāṇīmān samāī jāy chhe tem vyay thayelī paryāy dravyarūp thaī jāy chhe. nirmaḷ paryāy pragaṭ hoy tyāre te kṣhayopasham, kṣhāyik ke upashamabhāvarūp hoy chhe paṇ andar dravyamān samāī jāy tyāre pāriṇāmikabhāvarūp thaī jāy chhe. (udray, upasham, kṣhayopasham ke kṣhāyikarūp rahetī nathī.)
bhūtakāḷanī ane bhaviṣhyakāḷanī badhī paryāyo dravyasāmānyamān pāriṇāmikabhāve chhe. vyakta gnānanī paryāyamān je avyakta sāmānyanun gnān thayun te nishchayanun gnān chhe. nishchayanā gnān sāthe vartamān paryāyanun gnān karavun te pramāṇagnān chhe. (nishchayanā gnānapūrvak) paryāy pote ekalun paryāyanun gnān kare te vyavahāranun gnān chhe. pramāṇagnān ane nayagnān banne paryāy chhe.
are! jagatanā jīvone pote marīne kayān jashe enī paḍī nathī. paṇ bhāī, ātmā to avināshī tattva chhe. e kayāṅk to raheshe ja. chār gati ane chorāsīnā chakkaramān ātmāne koī sharaṇ nathī, bhāī. pote marīne kayān jashe evī jene sansāranī bhīti lāgī chhe te bhavya jīv ātmānun ja, -shuddha chaitanyanun ja sharaṇ shodhe chhe. nishchayanayano viṣhayabhūt je dhruv ek akhaṇḍ chaitanyasāmānyavastu chhe te ek ja jīvane sharaṇarūp chhe. paryāyane ek dravya ja sharaṇabhūt chhe. tethī kahe chhe ke vyakta paryāyamān tun ek shuddha avyaktane jāṇ.
dravyane prasiddha karanārī pragaṭ paryāy te dravyamān ghūsī jatī nathī. jo dravyamān ghūsī jāy to ā dravya chhe em koṇ jāṇe? avyaktane jāṇanār paryāy to avyaktathī bhinna rahīne tene jāṇe chhe. dravyanī pratīti karanārī paryāy dravyamān ghūsī jāy to pratīti karanār koī rahetun nathī. tethī pragaṭ vartamān paryāy dravyathī bhinna rahīne pratīti kare chhe. āvī vāt chhe.
bhāī! ā to bhagavānanā darabāranī (samosaraṇamān sāmbhaḷelī) vāto chhe. trilokīnāth
PDF/HTML Page 592 of 4199
single page version
sarvagna parameshvaranī divyadhvanimān je āvyun te anusār ā shāstro rachāyān chhe, te shāstromānnun ā ‘samayasār’ ek shāstra chhe. āchāryadeve bhavyajīvone ā ‘samayasār’ rūp bheṭaṇun āpyun chhe. bhagavānane bheṭavun hoy to ā ‘samayasār’ne samaj. aho! digambar santoe to jagatane hatheḷīmān ātmā batāvyo chhe. jenī yogyatā hashe te prāpta karashe.
chotho bolaḥ– kṣhaṇik vyaktimātra nathī māṭe avyakta chhe. ek samayanī paryāy je vyakta pragaṭ chhe te kṣhaṇik chhe; jyāre ātmā shuddha chaitanyasāmānya trikāḷ chhe. tethī kṣhaṇik vyaktimātra eṭale pragaṭ paryāy jeṭalo ātmā nathī māṭe avyakta chhe. ātmā enāthī anya avyakta chhe. tātparya em chhe ke paryāy ek samayamātra sat hovāthī te draṣhṭi karavā yogya ane āshray karavā yogya nathī. māṭe anantakāḷamān jenun lakṣha karyun nathī evā ek shuddha trikāḷī avyakta ātmasvabhāvanun lakṣha kar. (anādinā) alakṣhyane lakṣhamān le.
bhāī! indriyo moḷī na paḍe ane rog ghero na ghāle te pahelān chinmātra shuddha ātmānī draṣhṭi karī levā jevī chhe. ā to jeno puruṣhārtha nabaḷo chhe tene āvī shikhāmaṇ āpī chhe. anyathā sātamā narakanī asahya pīḍā bhogavato nārakī paṇ ugra puruṣhārtha karīne ātmagnān prāpta karī shake chhe. vr̥uddhāvasthā ādi game tevā prasaṅgamān paṇ ātmā potāno puruṣhārtha upāḍī shake chhe, kāraṇ ke paradravya ane paradravyanī paryāyane bhagavān ātmā aḍato paṇ nathī. sharīranī game tevī vedanā hoy te vedanāne ātmā sparshato nathī. tethī to kahe chhe ke kṣhaṇik vyaktine (paryāyane) tun avyakta (ātmā) taraph laī jā; tane ātmā maḷashe, ātmāno bheṭo thashe ane ānand āvashe, sukh thashe.
pāñchamo bolaḥ– vyaktapaṇun tathā avyaktapaṇun bheḷān mishritarūpe tene pratibhāsavā chhatān paṇ te vyaktapaṇāne sparshato nathī māṭe avyakta chhe. ek samayanī paryāyamān paryāy ane dravya banne sāthe pratibhāse chhe chhatān bhagavān dravyasvabhāv paryāyane aḍato, sparshato nathī. shrī pravachanasār gāthā 172nā aliṅgagrahaṇanā 20mān bolamān em līdhun chhe ke paryāy dravyane sparshatī nathī. (tyān vivakṣhā judī chhe). e vāt ahīn nathī batāvavī. ahīn to dravya paryāyane sparshatun nathī em batāvavun chhe.
vyakta eṭale pragaṭ gnānanī paryāy ane avyakta eṭale trikāḷī dhruv gnāyak e bannenun bhegun mishrapaṇe ekasāthe paryāyamān gnān thāy chhe paṇ gnāyak dravya gnānanī paryāyane sparshatun nathī eṭale dravya paryāyamān vyāpatun nathī em kahe chhe. ahāhā! ā vyakta paryāyamān avyaktanān gnān-shraddhān āvyān chhatān te avyakta, avyaktanān jemān gnān-shraddhān āvyān te paryāyane sparshato nathī. avyakta vyaktamān āvato nathī, vyāpato nathī. eṭale ke paryāy paryāyarūpe rahe chhe ane dravya dravyarūpe rahe chhe, āvo jhīṇo mārga! (upayogane sūkṣhma karīne samajavo joīe).
PDF/HTML Page 593 of 4199
single page version
ā dravya chhe, ā gnānaguṇ chhe ane ā jāṇanārī paryāy chhe-em dravya, guṇ, paryāy traṇenun paryāyamān gnān thāy chhe. ām dravya-paryāyanun mishritapaṇe gnān hovā chhatān avyakta evo bhagavān ātmā sva-paraprakāshak evī gnānanī vyakta paryāyane sparshato nathī; arthāt te paryāy dravyamān āvatī nathī. ahā! potā sahit chha dravyanun ek samayanī paryāyamān gnān thāy chhatān te gnān karanārī paryāyamān gnāyak bhagavān vyāpato nathī, bhinna ja rahe chhe.
ahāhā! anant kevaḷagnānanī paryāyo ek gnānaguṇamān (shaktirūpe) paḍī chhe, shraddhānī anant paryāyo ek shraddhāguṇamān paḍī chhe, nirmaḷ chāritranī anant paryāyo ek chāritraguṇamān paḍī chhe, tathā atīndriy ānandanī anant paryāyo ek ānandaguṇamān paḍī chhe. ām pratyek guṇanī anant paryāyo te te guṇamān shaktirūpe paḍī chhe. evā je guṇ ane guṇone dharanār trikāḷī dravya tene ahī avyakta kahyun chhe. ane e dravyane jāṇanārī je vartamān pragaṭ paryāy tene vyakta kahī chhe. vastu dhruv dravya pote potāthī vyakta pragaṭ ja chhe paṇ ahīn paryāy je vyakta chhe tenāthī te anya chhe e apekṣhāe tene avyakta kahyun chhe. evā avyakta trikāḷī dravyanun ane vyakta paryāyanun ekasāthe gnān je paryāyamān thāy te paryāyane dravya sparshatun nathī. avyakta vyaktane sparshato nathī. ahā! vastu sūkṣhma ane gambhīr chhe. ahīn dravya ane paryāyane judā siddha kare chhe. gnāyak evo ātmā par dravyathī to bhinna chhe ja, parantu potāne jāṇanārī-dekhanārī paryāyathī paṇ bhinna chhe em siddha kare chhe.
aho! samyagdarshanano viṣhay koī adbhut achintya chhe. bhāī! agiyār aṅganān jāṇapaṇān anantavār karyān. ek āchārāṅganā aḍhār hajār pad chhe. ek ek padamān pa1 karoḍ jhājherā shlok chhe. em āchārāṅg karatān sūyaḍāṅgamān bamaṇā. em uttarottar darek aṅgamān bamaṇā chhe. āvā agiyār aṅganun gnān teṇe kaṇṭhastha karyun tathā nav pūrvanī labdhi paṇ anantavār pragaṭī. paṇ arere! shuddhātmānī draṣhṭinā thaī ane tethī mithyātva nā ṭaḷyun.
bhāī! trilokanāth sarvagna paramātmānī divyadhvanimān je āvyun te anusār kundakundādi āchārya bhagavantoe ā shāstra ane āgam rachyān chhe. shrī banārasīdāse kahyun chhe ne ke-
ahāhā! te vāṇī kevīchhe? niyamasār gāthā 108 mān divyadhvaninā svarūpanun kathan karatān kahyun chhe ke-‘bhagavān arhantanā mukhāravindathī nīkaḷelo, sakaḷ janatāne
PDF/HTML Page 594 of 4199
single page version
shravaṇanun saubhāgya maḷe evo, sundar-ānandasyandī’ bhagavānano upadesh hoy chhe; te anakṣharātmak hoy chhe ane bhavya jīvone amr̥ut jevo lāge chhe. shrīmad rājachandre paṇ kahyun chheḥ-
ā divyadhvani anusār bhagavān kundakundāchārya ahīn em kahe chhe ke-ek samayanī paryāyamān chha dravyanun gnān thāy chhe. e chha dravyamān anant siddho paṇ āvī gayā. te ek ek siddhane kevaḷagnān varte chhe. evā anant siddho ane svadravya paryāyamān jaṇāy chhe. eṭale ke paryāyamān paryāyano pratibhās thāy chhe ane paryāyamān dravyano pratibhās thāy chhe. jem darpaṇamān bimbanun pratibimb dekhāy chhe tem ek samayanī paryāyamān ākhā dravyano pratibhās thāy chhe. evun dravya-paryāyanun ekasāthe mishrapaṇe ek samayamān gnān hovā chhatān paryāyane dravya sparshatun nathī. gajab vāt chhe! jene antaramān bese tenun bhav-bhramaṇ maṭayā vagar rahe nahi evī vāt chhe.
chhaṭhṭho bolaḥ– pote potāthī ja bāhya-abhyantar spaṣhṭa anubhavāī rahyo hovā chhatān paṇ vyaktapaṇā prati udāsīnapaṇe pradyotamān chhe māṭe avyakta chhe. shun kahe chhe? pote potāthī ja bāhya eṭale paryāy ane abhyantar eṭale dravya-em dravya ane paryāy bannene pratyakṣhapaṇe anubhave chhe. (vedananī apekṣhāe pratyakṣha kahyun chhe.) ahīn anubhave chhe eno artha jāṇe chhe athavā jāṇavāpaṇe anubhave chhe em thāy chhe. ām dravya-paryāyapaṇe pote potāthī ja pratyakṣha jaṇāī rahyo hovā chhatān vyaktapaṇā prati udāsīnapaṇe pradyotamān chhe. arthāt paryāyanā vedan pratye udāsīn chhe. tyān paryāyanā vedanamān na aṭaktān jyān dhruv vastu chhe tyān gulāṇṭ khāī jāy chhe. e vedananī paryāy dravya bhaṇī najar kare chhe, dravya taraph ja vaḷe chhe paṇ paryāyamān aṭaktī nathī. bahu sūkṣhma bol chhe!
pote potāthī ja spaṣhṭa anubhavāī rahyo chhe. eṭale ke rāg ke nimittane laīne anubhavāto nathī. vaḷī spaṣhṭa anubhavāī rahyo chhe eṭale ke gnānamān pratyakṣha anubhavāī rahyo chhe. gnānanī paryāyamān gnānanun ane dravyanun pratyakṣhapaṇun chhe; banne ekasāthe jaṇāī rahyā chhe. are! lokone āvun ākarun lāge eṭale kahe ke ekalī nishchayanī vāt kare chhe ane vyavahārano lop kare chhe. paṇ bhāī! vyavahār chhe e jāṇavā māṭe chhe, ādaravā māṭe nathī. tathā vyavahārathī nishchay pragaṭe evun paṇ vyavahāranun svarūp nathī.
pote potāthī ja pratyakṣha anubhavāī rahyo chhe chhatān vyakta paryāy pratye udāsīnapaṇe pradyotamān chhe. arthāt vyakta paryāyamān ṭakto nathī. ānandanun vedan paryāyamān chhe paṇ te paryāyamān aṭakto nathī. bas, udās, udās, udās. paryāyathī lakṣha chhoḍīne dravya bhaṇī lakṣha kare chhe, dravyamān ja ḍhaḷe chhe. dravya bhaṇī lakṣha karanār paryāy pragaṭ ānandanā vedanamān paṇ
PDF/HTML Page 595 of 4199
single page version
lakṣha karatī nathī. bījī rīte kahīe to ek samayanun je ānandanun vedan temān pote ūbho raheto nathī.
have upasanhār karatān kahe chhe ke-ā pramāṇe bhagavān ātmāmān ras, gandh, rūp, sparsha, shabda, sansthān ane vyaktapaṇāno abhāv hovā chhatān paṇ svasamvedananā baḷathī pote sadā pratyakṣha hovāthī anumānagocharamātrapaṇānā abhāvane līdhe jīvane aliṅgagrahaṇ kahevāmān āve chhe.
ahāhā! shun kahe chhe? bhagavān ātmāmān jem ras, rūp, gandh, sparsha, shabda ane sansthānano abhāv chhe tem vyakta paryāyano paṇ abhāv chhe. āvo hovā chhatān vartamān paryāyamān sva nām potānā pratyakṣha vedananā baḷathī-svasamvedananā baḷathī ātmā sadā pratyakṣha chhe. pote to sadā pragaṭ ane pratyakṣha ja chhe. pravachanasār gāthā 172mān aliṅg-grahaṇanā chhaṭhṭhā bolamān līdhun chhe ke bhagavān ātmā svabhāvathī jaṇāy evo pratyakṣha gnātā chhe. ātmāno svabhāv ja pratyakṣha thavāno chhe. parokṣha rahevāno eno svabhāv ja nathī. indriy, man ke anumānagnānathī jaṇāy evo ātmāno svabhāv ja nathī. (ā vāt aliṅgagrahaṇanā pahelā pāñch bolamān līdhī chhe).
jyān jyān gnān tyān tyān ātmā, jyān jyān gnān nahīn tyān tyān ātmā nahi-evun je anumānagnān chhe e bhedarūp chhe ane bhedarūp chhe māṭe vyavahār chhe. rāg ke vyavahāragnānanī jemān apekṣhā nathī evā svasamvedananā baḷathī bhagavān ātmā sadā pratyakṣha thato hovāthī anumānagocharamātrapaṇāno ātmāmān abhāv chhe. tethī anumānagnānarūp vyavahārano paṇ ātmāmān abhāv chhe. pratyakṣhapūrvakanun anumān hoy to te paṇ vyavahār chhe. evā anumānathī paṇ ātmā jaṇāto nathī em kahe chhe.
samayasār kaḷashaṭīkānā kaḷash 8mān ‘उन्नीयमानम्’ eṭale ke chetanālakṣhaṇathī lakṣhit thāy chhe eṭale ke anumānagochar paṇ chhe em līdhun chhe. paṇ ahīn to eṭalo vikalpa (bhed) paṇ kāḍhī nākhyo chhe. (anubhav pūrve evo koī bhed hoy te judī vāt chhe). sīdho svasamvedananā baḷathī pratyakṣha thāy chhe evo ja ātmāno svabhāv chhe. ahīn pratyakṣha gnān levun chhe. e ja kaḷash āṭhamān bījo pakṣha raju karatān kahyun chhe ke-‘उद्योत–मानम्’-pratyakṣha gnānagochar chhe. ā vāt ahīn levī chhe. vastu vichāratān ‘ā gnān te ātmā’ evo anumānano vikalpa ūṭhe te paṇ jūṭho chhe. shuddha vastumātra chhe, āvo anubhav samyaktva chhe.
samayasāramān chhelle parishiṣhṭamān 47 shaktionun varṇan chhe. tyān ātmāmān ek ‘prakāsh’ nāmanī shakti kahī chhe. ā shaktinā kāraṇe pote (ātmā) potāthī sīdho
PDF/HTML Page 596 of 4199
single page version
jaṇāy evo ja eno svabhāv chhe. ‘svayam prakāshamān vishad (spaṣhṭa) evā svasamvedanamayī (svānubhavamayī) prakāsh shakti.’ ahīn je svasamvedanapratyakṣha līdhun chhe e prakāshashaktinī apekṣhāe līdhun chhe. ātmāne jāṇavāmān rāg ke nimittanī apekṣhā to nathī paṇ anumānagnānanī paṇ apekṣhā nathī. ātmā sīdho paryāyamān svasamvedananā baḷathī pratyakṣha thavānā ja svabhāvavāḷo chhe.
ānandanā vedananī apekṣhāe ahīn pratyakṣha kahyo chhe. atīndriy ānandane ātmā sīdho vede chhe. ānandanun vedan pratyakṣha chhe enun jor āpīne pratyakṣha kahyun chhe. ātmānā ānandanā svādamān shrutagnānīne ane kevaḷagnānīne koī pher nathī; ātmānā guṇo ane ākār jovāmān kevaḷīne jem pratyakṣha jaṇāy tem shrutagnānīne na jaṇāy paṇ svānubhūtimān ānandanun vedan to shrutagnānīne paṇ pratyakṣha ja chhe. shrutagnānīne je ānandanun vedan chhe te pratyakṣha chhe. e koī bījo thoḍo vede chhe? tethī shrutagnānanī apekṣhāe ātmā parokṣha bhale hoy, paṇ vedananī apekṣhāe pratyakṣha ja chhe. svasamvedananā baḷathī pote sadā pratyakṣha chhe.
āndhaḷo sākar khāy ane dekhato manuṣhya khāy. tyān bannene mīṭhāshanā vedanamān kāī pharak nathī. āndhaḷo sākarane pratyakṣha dekhato nathī, paṇ sākaranī mīṭhāshanā svādamān kāī pher nathī. tem ātmānā ānandanā svādamān shrutagnānī ane kevaḷagnānīne kāī pharak nathī. kevaḷagnānīne asaṅkhyātapradeshī anantaguṇano piṇḍ ātmā ane tenā ākārādi sākṣhāt pratyakṣha dekhāy chhe tem shrutagnānīne pratyakṣha jaṇātun nathī paṇ vedananī apekṣhāe ahīn pratyakṣhanun jor āpyun chhe. vaḷī temān pratyakṣha thavāno prakāsh nāmano guṇ chhe. pote potāthī sīdho jaṇāy evo ātmāmān prakāsh nāmano guṇ chhe. pote sīdho ānandane vede chhe. tethī vedananī apekṣhāe pratyakṣha ja chhe em kahyun chhe.
samayasār kaḷashaṭīkā, kaḷash 19mān āve chhe ke-‘shrutagnānathī ātmasvarūp vichāratān ghaṇā vikalpo ūpaje chhe; ek pakṣhathī vichāratān ātmā anekarūp chhe, bījā pakṣhathī vichāratān ātmā abhedarūp chhe-ām vichāratān thakān to anubhav nathī, to anubhav kayān chhe? uttar ām chhe ke pratyakṣhapaṇe vastune āsvādatān thakān anubhav chhe.’
kaḷash 93mān paṇ līdhun chhe ke-‘jeṭalā nay chhe teṭalā shrutagnānarūp chhe; shrutagnān parokṣha chhe, kemake savikalpa chhe, anubhav pratyakṣha chhe; kemake nirvikalpa chhe tethī (savikalpa) shrutagnān vinā je nirvikalpa gnān chhe te pratyakṣha anubhave chhe. tethī pratyakṣhapaṇe anubhavāto thako je koī shuddhasvarūp ātmā te ja gnānapuñj vastu chhe em kahevāy chhe.’ ām bhagavān ātmā gnānanī paryāyamān sīdho pratyakṣha jaṇāy chhe. emān rāg ke nimittanī to apekṣhā nathī paṇ anumānagnānathī paṇ te jaṇāy nahi evo te svānubhav pratyakṣha chhe. āvā arthamān ahīn pratyakṣha kahyo chhe.
PDF/HTML Page 597 of 4199
single page version
āmān (kaḷash 93mān) shrutagnān parokṣha kīdhun. kharekhar to shrutagnānano anubhav pratyakṣha chhe. gāthā 144 nī ṭīkāmān līdhun chhe ke-indriyo ane manadvārā pravartatī buddhione maryādāmān lāvīne matignānatattvane ātmasanmukh karīne, tathā anek vikalpo maṭāḍīne shrutagnānatattvane paṇ ātmasanmukh karīne, atyant vikalparahit thaīne nij paramātmasvarūp samayasārane anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe dekhāy chhe. āmān shrutagnān vaḍe anubhav thavo kahyo chhe. jyān je apekṣhā hoy te yathārtha samajavī joīe. shrutagnānanā vikalpomān ātmā parokṣha chhe paṇ anubhavamān, vedanamān pratyakṣha chhe. kevaḷagnān apekṣhā chārey gnānane parokṣha paṇ kahyān chhe.
vaḷī rahasyapūrṇa chiṭhṭhīmān ‘āgam-anumānādik parokṣhagnān vaḍe ātmāno anubhav hoy chhe’ em līdhun chhe. tyān nirvikalpa anubhav pūrve jaināgamamān jevun ātmānun svarūp kahyun chhe tevun jāṇī anumān vaḍe vastuno nishchay kare chhe-arthāt evo nirṇay hoy chhe em batāvavun chhe; parantu tenāthī anubhav thāy chhe em kahevun nathī. bhāī ātmānun svarūp ati sūkṣhma chhe. jyān je vivakṣhā hoy te barābar jāṇavī joīe. ahīn to em kahe chhe ke vastu to svasamvedananā baḷathī sadā pratyakṣha chhe ane emān anumānagochar-mātrapaṇāno abhāv hovāthī jīvane aliṅgagrahaṇ kahevāmān āve chhe.
have āgaḷ kahe chhe ke-potānā anubhavamān āvatā chetanāguṇ vaḍe sadāy antaraṅgamān prakāshamān chhe tethī jīv chetanāguṇavāḷo chhe. atyār sudhī ātmāmān ā nathī, ā nathī em kahyun hatun. paṇ have temān ‘chhe’ shun enī vāt kare chhe. ekalun dekhavun-jāṇavun jeno svabhāv chhe evā chetanāguṇavāḷo bhagavān ātmā chhe. ātmā chetanā vaḍe anubhavāy chhe eṭale rāg vaḍe anubhavāto nathī e vāt chhe, parantu evā bhed vaḍe anubhavāy chhe em kahevun nathī. antarmukh thayelī paryāy em jāṇe chhe ke ā chaitanyamay bhagavān ātmā hun, bas. bhagavān ātmā sparsha, ras, gandh, varṇa, vyaktapaṇun ādirūpe nathī paṇ chaitanyamay, chetanāguṇavāḷo chhe.
have kahe chhe-kevo chhe chetanāguṇ? je samasta vipratiprattiono (jīvane anya prakāre mānavārūp jhaghaḍāono) nāsh karanār chhe. jīv rāgavāḷo chhe, puṇyavāḷo chhe, vyavahāravāḷo chhe, karmavāḷo chhe, sharīravāḷo chhe ityādi anek prakāre anya mānavārūp jhaghaḍāono nāsh karanār chhe. kaṣhāyanī mandatā hoy to jaṇāy, chhello shubhabhāv to hoy chhe ne? pahelān vikalpa to āve ne? ityādi anek prakāranī viparīt mānyatāono niṣhedh karanār chhe. vaḷī jeṇe potānun sarvasva bhedagnānī jīvone sompī dīdhun chhe evo chhe. eṭale ke parathī bhinna paḍī svano anubhav jeṇe karyo tene pūrepūro khyāl āvī gayo chhe ke māro ātmā sīdho mārā gnānathī jaṇāy evo chhe, paṇ dev-guru-shāstrathī ke divyadhvanithī jaṇāy em nathī.
PDF/HTML Page 598 of 4199
single page version
samyaktvīne ja e khabar chhe ke potānī rāgarahit vastu potānā gnānabhāvathī jaṇāy chhe, rāgathī nahi.
ātmā gnān’ lakṣhaṇ dvārā jaṇāy chhe. gnān lakṣhaṇ kaho ke upayog kaho, te dvārā ātmā jaṇāy chhe. upayoganā be prakār chhe. (1) upayog eṭale jāṇavun-dekhavun evo trikāḷī guṇ ane (2) upayog eṭale ā jāṇavun-dekhavun trikāḷ chhe em nirṇay karanārī paryāy. jāṇanār paryāy vyakta chhe ane prasiddha chhe. jāṇavun, jāṇavun, jāṇavun e lakṣhaṇ prasiddha chhe. tenāthī prasādhyamān ātmāne sādhī shakāy chhe, jāṇī shakāy chhe.
vartamān gnānanī dashāne antaramān vāḷatān ātmā jaṇāy e ṭūṅkī ane ṭach vāt chhe. ‘parathī khas, svamān vas, ṭūṅkun ṭach, eṭalun bas.’ ene vistārathī samajāve chhe ke parathī khasavun eṭale shun? svamān vasavun eṭale shun? ane svavastu shun? gnānasvabhāvī vastu ātmānun gnān ane anubhav kem thāy e mātra bhedagnānīo ja yathārtha jāṇe chhe.
bhāī! paribhramaṇ karīne 84 lākh yonimān anantavār avatār karyā. ahīn koī ākaro rog sharīramān āve ane thoḍo kāḷ emān jāy to rāḍ nākhe chhe. e roganī pīḍā, narakanī pratikūḷatāthī to anantamān bhāge chhe. paramādhāmī (ek jātanā devo) narakamān sharīranā jhīṇā jhīṇā kaṭakā karī nākhe chhe ane jem vikharāyelo pāro bhego thaī jāy tem te kaṭakā pāchhā bhegā thaī jāy chhe. āvī narakanī pīḍāmān tun anantavār gayo chhe, bhāī! tārī svavastunā bhān vinā arthāt samyagdarshan vinā āvān anant duḥkho ten bhogavyān chhe. māṭe have to jevī vastunī sthiti chhe tevo ekavār anubhav kar. ahā! janma-maraṇanā duḥkhano ant lāvavāno ek ā ja upāy chhe.
vastunun svarūp jevun chhe tevun santo jāher kare chhe. koīne game ke na game tenī sāthe shun sambandh? koī nishchayābhāsī kahe ke ekāntī kahe. ā to vastunā gharanī, nij gharanī vāt chhe. niyamasāramān āve chhe ke koī āvā sundar mārganī nindā kare tethī he bhāī! tun āvā uttam lokottar mārga pratye abhakti na karīsh, bhakti ja karaje.
vaḷī, kevo chhe chetanāguṇ? je samasta lokālokane grāsībhūt karī le chhe. ahā! kevaḷagnānanī paryāyanun eṭalun sāmarthya chhe ke te lokālokanī paryāyane koḷiyo karī jāy chhe. are! ethī anantagaṇun hoy topaṇ jāṇe evun enun achintya sāmarthya chhe. shrutagnānanī paryāyamān paṇ āṭalī tākāt chhe; phakta pratyakṣha, parokṣhano bhed chhe. ek samayanī vyakta paryāyamān paryāyanun ane dravyanun bannenun gnān thāy chhe. ek samayanī paryāyanā gnānamān chha dravyanun gnān āvī jāy chhe. ā vāt chhelle 14 kaḷasho līdhā chhe temān āve chhe.
evā lokālokane grāsībhūt karīne atyant tr̥upti vaḍe ṭharī gayo chhe. ahāhā! anant
PDF/HTML Page 599 of 4199
single page version
ānandano nāth andarathī jāgyo te ānandano anubhav kare chhe. jemān pratisamay ānand pragaṭe chhe te ānandano bhogavanār ātmā atyant tr̥upta thaī gayo chhe.
draṣhṭimān svabhāvanī apekṣhāe rāgano bhogavanār gnānī nathī. parantu gnānanī apekṣhāe juo to dharmī sādhak ānandano bhoktā chhe ane rāgano paṇ bhoktā chhe. rāg bhogavavā yogya chhe em ene buddhi nathī, paṇ vedanamān chhe e apekṣhāe bhoktā kahyo chhe.
bhāī! ā avasaramān paṇ tun ā tattvane nahi samaje to kayāre samajīsh?
jem brāhmaṇ lachapach lāḍu khāīne (tr̥upta thayo hoy tem) malapato chāle tem dharmī ānandamān malapato chāle chhe. dharmī atyant svarūpasaukhya vaḍe tr̥upta tr̥upta hovāne līdhe evo ṭharī gayo chhe ke svarūpamānthī bahār nīkaḷavāno anudyamī hoy tem sarvakāḷe kiñchitmātra paṇ chalāyamān thato nathī. pūrṇa dashā thavāthī sarvakāḷe kiñchitmātra paṇ chalit thato nathī. āvī dashāne pūrṇa dashā arthāt anubhavanun phaḷ kahe chhe. e rīte sadāy jarāpaṇ nahi chaḷatun anyadravyathī asādhāraṇapaṇun hovāthī chetanāguṇ svabhāvabhūt chhe.
dharmī jīv andaramān evo tr̥upta-tr̥upta ṭharī gayo chhe ke have pachhīno kāḷ ātma-tattvanā ānandanā bhogavaṭāmān ja vaheshe. aho! samayasāramān to chaud brahmāṇḍanā bhāvo bharyā chhe. evā kāḷe ane evī shailīe e lakhāī gayun chhe ke emān kāī adhūrāsh rahī nathī.
-āvo chaitanyarūp paramārthasvarūp jīv chhe. paramārtha eṭale parā kahetān uttam ane mā eṭale lakṣhmī artha eṭale padārtha-uttam lakṣhmīvāḷo padārtha. chaitanyanī uttam lakṣhmīvāḷo jīv padārtha chhe-e paramārtha chhe. jeno prakāsh nirmaḷ chhe evo ā bhagavān ā lokamān ek ṭaṅkotkīrṇa bhinna jyotirūp birājamān chhe. jāṇe ghaḍatar karīne andarathī kāḍhayun hoy evo ekarūp shāshvat tathā bhinna chaitanyajyotirūp bhagavān birājamān chhe tene ātmā kahevāmān āve chhe.
have ā ja arthanun kaḷasharūp kāvya kahī evā ātmānā anubhavanī preraṇā kare chheḥ-
‘चित्शक्तिरिक्तम् सकलम् अपि अह्नाय विहाय’-shun kahe chhe? chitshaktithī rahit anya sakaḷ bhāvone mūḷathī chhoḍīneḥ-juo, ātmā gnānasāmarthyarūp chhe. ane ā shubhāshubh bhāvo chitshaktithī rikta kahetān khālī chhe, bhinna chhe. chāhe to tīrthaṅkar nāmakarma bāndhanāro bhāv ho. pañchamahāvratano vikalpa ho ke guṇaguṇīnā bhedano vikalpa ho-e badhā chaitanyashaktithī khālī anerā bhāvo chhe. e sarva bhāvone mūḷamānthī tun chhoḍ em kahe chhe.
‘च स्फुटतरम् स्वं चित्शक्तिमात्रम् अवगाह्य’-ane pragaṭapaṇe potānā chitshaktimātra bhāvanun avagāhan karīneḥ-pote pragaṭ gnānasvabhāvamātra vastu chhe. emān ḍūbakī mār,
PDF/HTML Page 600 of 4199
single page version
emān pravesh kar, avagāhan kar. jem samudramān avagāhan kare chhe em ā chaitanyamātra samudramān avagāhan kar. vartamān paryāy dvārā trikāḷī gnānasvabhāvī shuddha chaitanyasindhumān pravesh kar. puṇya-pāpanā bhāvanun avagāhan to anādinun chhe, paṇ e to mithyābhāv chhe, chaitanyathī khālī chhe.
ahā! kevī ṭūṅkī ane sārabhūt vāt! je bhāvathī bandhan thāy te sarva vikalpo achetan chhe. tethī chaitanyashaktino jemān abhāv chhe evā anek prakāranā achetan shubhāshubh bhāvonun lakṣha chhoḍī de ane sadā ekarūp shuddha chitshaktimātra bhāvane grahaṇ kar.
kevā chhe ātmā? ‘विश्वस्य उपरि चारु चरन्तम् इमम् परम् आत्मानम्’-samasta padārthasamūharūp lokanā upar sundar rīte pravartato evo ā ek, kevaḷ, avināshī ātmā chhe teneḥ-ātmā lokanā upar sundar rīte pravartato padārtha chhe. vikalpathī māṇḍīne ākhā jagatathī e judo sarvotkr̥uṣhṭa padārtha chhe. sundar rīte pravartato eṭale ke atīndriy ānandasvarūpe pravartato padārtha chhe. puṇya-pāpamān pravartan e to duḥkharūp pravartan chhe. ātmā to atīndriy ānandasvarūpe pravartato sarvotkr̥uṣhṭa padārtha chhe.
bhagavān ātmā chāritranī apekṣhāe vītarāgasvabhāvī chhe, gnānanī apekṣhāe gnān- svabhāvī chhe ane ānandanī apekṣhāe ānandasvarūp chhe. evā gnān, ānand ane vītarāgatā ityādi anek guṇ-svabhāvothī bharelo akhaṇḍ ekarūp chaitanya bhagavān chhe. ahīn kahe chhe ke puṇya-pāp ādi saghaḷā achetan bhāvonun lakṣha chhoḍī pragaṭ chinmātra ek ātmāmān avagāhan kar. anubhav thavānī ā ja paddhati ane rīt chhe. ākarī lāge ke na lāge, mārga to ā chhe, bhāī! bījo koī mārga nathī.
‘आत्मा (आत्मानम्) आत्मनि साक्षात् कलयतु’ bhavyātmā evā ek kevaḷ avināshī ātmāno ātmāmān ja abhyās karo, sākṣhāt anubhav karo. ahāhā! ekalun mākhaṇ chhe. anādithī ā chaitanyaprakāshano puñj shāshvatasvarūp bhagavān ātmā puṇya-pāpanā vyavahār bhāvomān muñjhāī gayo chhe, jhakaḍāī gayo chhe. tene ahīn kahe chhe ke e sarva vyavahār bhāvonun lakṣha chhoḍī chitshaktisvarūp bhagavān ātmāno ātmāmān ja sākṣhāt anubhav kar.
ahīn chitshaktisvarūp ātmā em bhedathī kathan karyun tyān vastumān koī bhed na samajavo. paṇ shun thāy? bījā to koī upāy nathī. bahu buddhivāḷo hoy topaṇ samajāvavānā kāḷe bhed pāḍīne ja samajāvavun paḍe. ‘darshan-gnān-chāritrane prāpta hoy te ātmā’, athavā bahu ṭūkun kahe to ‘gnān te ātmā’-em bhed pāḍīne ja kathan kare. bhed pāḍayā vinā samajāve shī rīte? shrī samayasār kaḷashaṭīkā, kaḷash pamān ā vāt līdhī chhe, ‘jīvavastu nirvikalpa chhe. te to gnānagochar chhe. te ja jīvavastune kahevā māge