PDF/HTML Page 681 of 4199
single page version

ṭīkāḥ– vaḷī, sansār-avasthāmān jīvane varṇādibhāvo sāthe tādātmyasambandh chhe evo jeno abhiprāy chhe, tenā matamān sansār-avasthā vakhate te jīv avashya rūpīpaṇāne pāme chhe; ane rūpīpaṇun to koī dravyanun, bākīnān dravyothī asādhāraṇ evun lakṣhaṇ chhe. māṭe rūpīpaṇā (lakṣhaṇ) thī lakṣhit (lakṣhyarūp thatun, oḷakhātun) je kāī hoy te jīv chhe. rūpīpaṇāthī lakṣhit to pudgaladravya ja chhe. e rīte pudgaladravya ja pote jīv chhe, paṇ te sivāy bījo koī jīv nathī. ām thatān, mokṣha-avasthāmān paṇ pudgaladravya ja pote jīv (ṭhare) chhe, paṇ te sivāy bījo koī jīv (ṭharato) nathī; kāraṇ ke sadāy potānā svalakṣhaṇathī lakṣhit evun dravya badhīye avasthāomān hāni athavā ghasāro nahi pāmatun hovāthī anādi-anant hoy chhe. ām thavāthī, tenā matamān paṇ (arthāt sansār-avasthāmān ja jīvanun varṇādi sāthe tādātmya mānanāranā matamān paṇ); pudgalothī bhinna evun koī jīvadravya nahi rahevāthī, jīvano jarūr abhāv thāy chhe.

bhāvārthaḥ– jo em mānavāmān āve ke sansār-avasthāmān jīvano varṇādik sāthe tādātmyasambaṅgh chhe to jīv mūrtik thayo; ane mūrtikapaṇun to pudgaladravyanun lakṣhaṇ chhe; māṭe pudgaladravya te ja jīvadravya ṭharyun, te sivāy koī chaitanyarūp jīvadravya na rahyun. vaḷī mokṣha thatān paṇ te pudgalono ja mokṣha thayo; tethī mokṣhamān paṇ pudgalo ja jīv ṭharyon, anya koī chaitanyarūp jīv na rahyo. ā rīte sansār tem ja mokṣhamān pudgalathī bhinna evun koī chaitanyarūp jīvadravya nahi rahevāthī jīvano ja abhāv thayo. māṭe mātra sansār-avasthāmān ja varṇādibhāvo jīvanā chhe em mānavāthī paṇ jīvano abhāv ja thāy chhe.

have, ‘mātra sansār-avasthāmān ja jīvane varṇādik sāthe tādātmya chhe’ evā abhiprāyamān paṇ doṣh āve chhe em kahe chheḥ-

jeno abhiprāy eṭale shraddhān em chhe ke-bhale mokṣha avasthāmān rāgādino jīvanī sāthe tādātmya sambandh nathī paṇ sansār-avasthāmān to jīvane rāgādi bhāvo sāthe sambandh chhe tene kahe chhe ke-bhāī! sansār-avasthāmān jo jīvane varṇādi bhāvo sāthe sambandh hoy to sansār- avasthānā kāḷamān tārā mat pramāṇe jīv avashya rūpīpaṇāne prāpta thāy. juo, ahīn rāgādi bhāvane ajīv, achetan ane rūpī paṇ kahyāchhe. bhagavān chaitanyasvarūp prabhu jīv to arūpī chhe. ane ā rāgādi bhāvo chhe e to achetan rūpī chhe. tethī jo rāgādi bhāvo sansār- avasthāmān jīv sāthe tādātmyapaṇe hoy to jīv avashya rūpīpaṇāne prāpta thāy.

PDF/HTML Page 682 of 4199
single page version

sansār dashāmān paṇ ā rāgādi bhāvo ātmānā nathī em ahīn kahe chhe. sansār avasthāmān jīvane raṅg-rāg ane bhedanā bhāvo sāthe tādātmya sambandh nathī. chhatān jo tāro evo abhiprāy hoy ke gnānānandasvabhāvī jīvane sansāradashāmān raṅg-rāg ane bhedanā bhāvothī tādātmya chhe to ātmā jarūr rūpīpaṇāne prāpta thāy. parantu rūpīpaṇun-rūpītva e to jaḍanun- pudgalanun lakṣhaṇ chhe. ‘koī dravyanun’ eṭale ke pudgalanun ane ‘bākīnā dravyothī asādhāraṇ’ eṭale ke jīvādi dravyothī bhinna. rūpīpaṇun e to jīvādithī bhinna evā pudgalanun lakṣhaṇ chhe. māṭe jīvane jo sansār-avasthāmān raṅg-rāg-bhedathī tādātmya hoy to, rūpīpaṇānā lakṣhaṇathī lakṣhit je kāī chhe te badhuy jīvapaṇe thaī jashe. arthāt pudgal, jīvamay thaī jashe; bhinna koī jīv raheshe nahi.

ahā! loko bas dayā, dān, vrat, bhakti, ādi vyavahārakriyā karo eṭale potānun kalyāṇ thaī jashe em māne chhe. parantu ahīn kahe chhe ke-prabhu! ā raṅg, rāg ane bhedanā sarva bhāvone pudgalanī sāthe sambandh chhe. ātmā jo raṅgarūp thaī jāy, rāgarūp thaī jāy ke bhedarūp thaī jāy to te rūpī thaī jāy. ahāhā! agnān avasthāmān paṇ raṅg-rāg-bhed mārā chhe, ane hun teno rktā chhun em je māne chhe te pudgalane jīvapaṇe māne chhe. bhāī! vastunā svarūpanī draṣhṭithī jotān raṅg-rāg-bhed trikāḷī vastumān nathī, paryāyanī apekṣhāe temane jīvanā kahyā chhe topaṇ trikāḷī dhruv svabhāvanī draṣhṭithī jotān temane jīv sāthe tādātmya nathī tethī teo jīvanā nathī paṇ rūpī pudgalanā chhe. ā syādvād chhe. ākaro mārga, bāpu! paṇ mārga ā ja chhe, bhāī.

chaitanyaprakāshanun pūr prabhu ātmā te sadāy arūpī chhe. ane raṅg-rāg-bhed chhe te rūpī chhe. have kahe chhe ke rūpīpaṇun to pudgalanun lakṣhaṇ chhe. tethī sansār avasthāmān paṇ jo koī jīvane raṅg-rāg-bhed chhe em māne to jīv rūpī-pudgal thaī jāy. tethī pudgal ja jīvapaṇāne pāme, bhinna jīv rahe nahi. ā tattvadraṣhṭi chhe. kahe chhe ke-prabhu! tun shuddha jīvatattva - chaitanyatattva chho. māṭe raṅg-rāg-bhedarūp ajīvatattvanā sambandhanī mānyatā chhoḍ. kāraṇ ke te sambandh tāro chhe ja nahi. have ā vāt vādavivāde kem pār paḍe?

paryāyamān rāgādi chhe māṭe paryāy apekṣhāe te satya chhe. paṇ chaitanyasvabhāvanī draṣhṭimān e raṅg-rāg-bhed traṇey trikāḷī gnāyakabhāvarūp ātmāmān chhe ja nahi. raṅg-rāg-bhedanā bhāvo to rūpī pudgal sāthe sambandhavāḷā chhe ane teno jo ātmā sāthe sambandh thaī jāy to ātmā rūpī thaī jāy. tethī jīvano ja abhāv thaī jāy. ahīn ātmāne raṅg kahetān varṇathī, rāg eṭale shubhāshubh bhāvothī ane bhed eṭale guṇasthān, labdhisthān ādi bhedothī judo-bhinna pāḍayo chhe. ahāhā! raṅg-rāg ane bhedathī nirāḷo bhagavān chaitanya mahāprabhu chhe. are! āvun sāmbhaḷavāy maḷe nahi te enī ruchi ane prayatna kayāre

PDF/HTML Page 683 of 4199
single page version

kare? atyāre to ‘jan-sevā te prabhusevā,’ deshasevā karo tethī bhagavān maḷī jashe evī prarūpaṇā chāle chhe. parantu bhāī, konā deshanī sevā karavī? tāro desh to raṅg-rāg-bhedathī bhinna chhe. tāro desh to asaṅkhyapradeshī abhed chidrūpamātra svarūp chhe. āvā tārā deshanī sevā-upāsanā kar to bhagavān maḷī jashe.

ahāhā! raṅg-rāg-bhedanā bhāvo rūpī chhe em ahīn kahyun chhe. raṅg-gandh-ras-sparsha to rūpī chhe paṇ shubhāshubhabhāvo ane jīvasthān-guṇasthān-mārgaṇāsthān ādi bhedo paṇ rūpī chhe em kahyun chhe. ātmā nirmaḷānand prabhu trikāḷ arūpī chhe tenī apekṣhāe ā sarvabhāvo rūpī chhe em kahyun chhe. mānavun kaṭhaṇ paḍe paṇ em ja chhe, prabhu! karmanī nivr̥uttithī thatān je sanyamalabdhisthāno chhe te paṇ rūpī chhe em kahe chhe. gnānamān je kṣhayopashamano ansh chhe te svayam nirāvaraṇ chhe ane te shuddha chhe tathā e ja ansh vadhīne kevaḷagnān thashe em je kahyun chhe e to paryāyanayanī apekṣhāthī kahyun chhe. e to kṣhayopashamagnānano ansh shuddha chhe em paryāyanun gnān karāvyun chhe. jyāre ahīn to svabhāvanī draṣhṭinī vāt chhe. trikāḷī gnāyakabhāvanā nūranā pūranā tejamān e raṅg-rāg-bhed chhe ja nahi tethī te rūpī chhe em kahyun chhe. jo e rāgādi, dravyanā- jīvanā svabhāvamān tadrūpapaṇe hoy to kadī nīkaḷe ja nahi. aho! vītarāgano mārga alaukik chhe!

pravachanasāramān em āve chhe ke gnānīne-are gaṇadharane paṇ-rāganun pariṇaman chhe ane tenā rktā teo chhe. jyāre ahīn rāgane rūpī pudgalamay kahe chhe! bhāī! gnānano svabhāv svapar-badhuy jāṇavāno hovāthī, gnānanī pradhānatāthī tyān (pravachanasāramān-nay adhikāramān) paryāyanun gnān karāvyun chhe. paṇ ahīn to jīvanā svabhāvanī vāt chhe. raṅg-rāg ane bhed jīvanā chaitanyasvabhāvathī bhinna, viparīt chhe. tethī teo rūpī pudgalamay chhe. abhedanī draṣhṭimān bhed chhe ja nahi. agiyāramī gāthānā bhāvārthamān kahyun chhe ke-prāṇīone bhedarūp vyavahārano pakṣha to anādikāḷathī ja chhe ane teo bhedanī-vyavahāranī paraspar prarūpaṇā paṇ kare chhe. tathā bhedanun-vyavahāranun kathan, tene hastāvalamb jāṇī, shāstromān-jainadarshanamān ghaṇun karyun chhe. parantu enun phaḷ sansār ja chhe. gajab vāt! ā vāt jhīravavī mahā kaṭhaṇ chhe.

andar pūrṇānandano nāth abhed ekarūp chaitanyamahāprabhu birāje chhe. e abhed svarūpanī draṣhṭi thayā vinā samyagdarshan thatun nathī. samyagdarshan, akhaṇḍ ekarūp nirmaḷ chaitanyasvarūp bhagavān ātmānā svīkārathī thāy chhe. abhedanīdraṣhṭi bhedane rāgane ke nimittane svīkāratī nathī, kemake abhed vastumān bhedādi chhe ja nahi. māṭe je abhedamān nathī teno niṣhedh karavo yathārtha chhe. tethī abhedanī draṣhṭimān ā raṅg-rāg ane bhedanā bhāvone teo rūpī ane pudgalanā lakṣhaṇathī lakṣhit chhe em kahyun chhe. e to shlokamān paṇ āve chhe ke bhedagnān

PDF/HTML Page 684 of 4199
single page version

thayā pahelān agnānabhāve jīv rāgano rktā chhe topaṇ jyāre bhedagnān pragaṭ thāy chhe tyāre te rāgādi ātmānī chījamān nathī. āvī vāt ākarī paḍe paṇ tethī te kāī bījī rīte palaṭāvī nakhāy? andar jhaḷahaḷajyotirūp chaitanyabhagavān chhe tene jāṇavāno abhyās karavo joīe.

bāpu! andar je ā chaitanyanā prakāshanā nūranun pūr chhe e ja ātmā chhe, hon. ā jāṇanār-jāṇanār je gnāyakamātra vastu chhe e ātmā chhe. bhāī! e sharīrādivāḷo nathī, hon. ā sharīrādi chhe e to dhūḷ-māṭī-pudgal chhe. are, ā shubhāshubh rāg ane guṇasthān ādi bhed paṇ rūpī pudgalamay chhe em kahe chhe. ahāhā! traṇalokanā nāth sarvagnadeve kahelī ā vāt ahīn santo prasiddha kare chhe. kahe chhe ke-ātmā prasiddha kayāre thāy? ke jyāre e rūpī, achetan evā raṅg-rāg-bhedanā bhāvothī bhinna paḍīne abhedanī draṣhṭi kare tyāre ātmā prasiddha thāy. nahīntar to raṅg-rāg-bhedanī eṭale rūpī pudgalanī prasiddhi chhe, kemake teo rūpī chhe. ṭīkāmān kahe chhe ke-rūpītvathī lakṣhit to pudgaladravya chhe māṭe raṅg-rāg-bhedanā bhāvo pudgaladravya ja chhe.

prashnaḥ– shun ā ekānt nathī?

uttaraḥ– hā, ekānt chhe, paṇ samyak ekānt chhe. āvun samyak ekānt hoy tyāre paryāyamān rāg ane alpagnatā chhe enun paṇ yathārtha gnān hoy chhe. ane enun nām anekānta chhe. bhāī! vītarāgano mārga jhīṇo lāge topaṇ vastu to em ja chhe.

shuddha chaitanyaprakāshasvarūp vastumān rāg ane bhedane kayān avakāsh chhe? rūpī varṇanī to shun vāt karavī, rāg ane bhedanā bhāvo paṇ paramān-pudgalamān jāy chhe. ā raṅg-rāg-bhedanā bhāvo pudgalanā chhe, mārā chaitanyasvabhāvamān nathī em jyān nij gnāyakabhāvanī draṣhṭi thaī tyān bhavano ant āvī gayo, janma-maraṇanā chorāsīnā pherā maṭī gayā. varṇādine jyān sudhī potānā mānato hato tyān sudhī mithyātva hatun ane tyān sudhī anant anant bhavamān rakhaḍavānī enāmān shakti hatī. paṇ jyān achetan pudgalamay evā raṅg-rāg ane bhedanā bhāvothī bhinna shuddha chaitanyasvarūp abhed ek ātmānī draṣhṭi thāy tyān sansārano abhāv thaī jāy chhe. āvī amūlya chīj samyagdarshan chhe. ahāhā! andar vastunā svarūpamān raṅg-rāg-bhedano tyāg ane shuddha chaitanyanun grahaṇ chhe enī jene khabar nathī ane bahārathī tyāg karīne, kriyākāṇḍ karīne koī potāne tyāgī māne paṇ e badhun saravāḷe shūnya chhe, enī kāī kimmat nathī.

prashnaḥ– e puruṣhārtha to kare chhe?

uttaraḥ– bhāī, antar abhedasvarūpamān rahevun e ja puruṣhārtha chhe. abhed vastu je draṣhṭimān āvī chhe temān ja visheṣh līn thavun e chāritra chhe. paṇ samyagdarshan ane eno

PDF/HTML Page 685 of 4199
single page version

viṣhay shun chhe enī khabar vinā chāritra āve kayānthī? prabhu! andar gnānaprakāshanun pūr jhaḷahaḷ chaitanyajyotisvarūp dhruv abhed ātmā chhe tenī draṣhṭi karavāthī raṅg-rāg-bhed judā thaī jāy chhe, enī paryāyamān te āvatā nathī. samyagdarshananī paryāyamān abhed ātmā āve chhe, jaṇāy chhe paṇ raṅg-rāg-bhed āvatā nathī. prabhu! ā puruṣhārtha ane ā tyāg chhe.

bahāranān tyāg-grahaṇ to ātmānā svarūpamān chhe ja nahīn. tathā vikārano tyāg paṇ svarūpamān nathī, kemake svarūpamān kayān vikār chhe? draṣhṭi jyān svarūpamān sthir thāy chhe tyān vikār utpanna ja thato nathī tethī vikārano-rāgano tyāg karyo em nāmamātra kahevāy chhe. ā vāt gāthā 34mān āvī gaī chhe. gnāyakasvabhāvamān vikār chhe ja nahīn to vikārane tyāgavānun kayān rahyun? vartamān paryāyamān vikār chhe. paṇ jyān gnāyakabhāv upar draṣhṭinī sthiratā thaī tyān nirmaḷ pariṇaman thayun ane rāg utpanna ja thayo nahīn tethī rāgano tyāg karyo em kathanamātra kahevāmān āve chhe. aho! samayasāranun ek ek pad ane ek ek paṅkti alaukik chhe!!

ahīn kahe chhe ke-jem raṅg-rāg ane bhedanā bhāvone pudgal sāthe tādātmya chhe em jīvanī sāthe paṇ tādātmya chhe em jo māno to pudgaladravya ja jīv thaī jāy, chaitanyalakṣhaṇ jīv bhinna rahe ja nahi. bhāī! ā samayasāranān peṭ bahu ūṇḍān chhe. temān paṇ ā asādhāraṇ gāthā chhe. bhagavān ātmā ekalo chaitanyarasano piṇḍ prabhu abhed ekarūp vastu chhe. temān rūpī achetan evā raṅg-rāg ane bhedane tādātmyapaṇe sthāpavāmān āve to te rūpī pudgal ja ātmā thaī jāy ane chaitanyamay bhinna jīv rahe ja nahi. bhāī! dhīrajathī samajavānī vastu chhe.

ātmapadārtha chaitanyamahāprabhu sarvotkr̥uṣhṭa chhe. traṇalokamān sārabhūt sarvotkr̥uṣhṭa vastu ja tun chhe. āvā ātmapadārthamān achetan, rūpī pudgalamay evā raṅg-rāg-bhedane ekatvapaṇe sthāpavāmān āve to ātmā ja rūpī achetan thaī jāy. arthāt e pudgal ja jīvapaṇe sthāpit thāy, ane to pachhī mokṣha avasthāmān paṇ jīv pudgalapaṇe ja rahe. pudgalanī sāthe je abhinna chhe evān raṅg-rāgādine ja jo jīv mānavamān āve to mokṣha thatān paṇ e pudgal ja tyān rahe, paṇ enāthī bhinna jīv koī rahe nahīn. jenāthī jenun tādātmya chhe tenāthī te kadīy bhinna paḍe nahīn. tethī sansār-avasthāmān jīvane jo rāgādi sāthe tādātmya koī māne to, jem sansār-avasthāmān rāgādi sāthe tādātmya hovāthī jīv pudgalamay thayo tem mokṣha avasthāmān paṇ jīv pudgalamay ja raheshe. sansār-avasthāmān paṇ rūpītva ke je pudgalanun lakṣhaṇ chhe te jo jīvamān tādātmyapaṇe āvī jāy to mokṣha thatān paṇ e lakṣhaṇ rahe ja. tethī mokṣhamān pudgal ja raheshe paṇ bhinna jīv nahīn rahe.

bhāī! raṅg-rāg ane bhedathī to pudgalane ja tanmayapaṇun chhe. tethī jo sansār-

PDF/HTML Page 686 of 4199
single page version

avasthāmān ātmāne enāthī tanmay māne to ātmā rūpī pudgal ja thaī jāy. to pachhī sansār-avasthā palaṭīne mokṣha thāy tyāre kono mokṣha thāy? pudgalano ja mokṣha thāy, arthāt mokṣhamān pudgal ja raheshe, jīv nahi. ek avasthāmān jo raṅg-rāg-bhed jīvathī tanmay hoy to bījī avasthāmān paṇ te jīvathī tanmay eṭale ekamek ja raheshe. tethī sansār-avasthāmān pudgalathī tanmay jīv, mokṣha avasthāmān paṇ pudgalathī ja tanmay raheshe. arthāt pudgalano ja mokṣha thashe. aho! digambar santoe gajab kām karyān chhe. e kevaḷīnā keḍāyatīoe to kevaḷagnānanā ‘kakkā’ ghūṭāmvyā chhe. ‘ka’ eṭale kevaḷagnānī ātmā. kahe chhe ke ā ātmā jo raṅg-rāgathī abhed thaī jāy to ātmā ja raheto nathī, arthāt pudgalathī judo koī jīv ja siddha thato nathī.

ahā! āvī vāt bīje kayāny chhe ja nahi. sarvagna paramātmāe je divyadhvanimān kahyun hatun te santoe kahyun chhe. loko to bas bahārathī tyāg karo, pañchamahāvrat pāḷo ane bhagavānanī bhakti ādi karo eṭale dharma thaī gayo em māne chhe. teo shubhabhāv vaḍe ja nirjarā thāy em māne chhe. parantu bhāī, shubhabhāvane to ahīn rūpī achetan pudgalanā pariṇāmamay kahyo chhe. to pachhī enāthī nirjarā kem thāy? āchārya kahe chhe ke-ā ṭīkā karavāno je shubh vikalpa āvyo chhe te māro nathī, kemake te pudgalanī sāthe tādātmya sambandh rākhe chhe, mārī sāthe nahi. ahāhā! ṭīkānā shabdonī je kriyā chhe te to mārī nathī paṇ eno je vikalpa āvyo chhe te paṇ pudgalanī sāthe sambandh rākhe chhe tethī māro nathī em kahe chhe. hun to mātra tenāthī bhinna rahīne tene jāṇavāvāḷo chhun. ahāhā! mati, shrut, avadhi, manaḥparyay ādi paryāyamān je bhed paḍe chhe teno hun mātra jāṇavāvāḷo chhun. e bhedo mārī chīj nathī. nimittane, rāgane ane bhedane hun jāṇavāvāḷo chhun paṇ jene hun jāṇun chhun e nimittarūp, rāgarūp ke bhedarūp hun nathī. aho! bhedagnānanī shun adbhut alaukik kaḷā āchāryoe batāvī chhe! e bhedavignānanā baḷe raṅg- rāg-bhedathī bhinna paḍīne potānā shuddha gnāyakasvabhāvane draṣhṭimān laī temān ja ekāgra thatān samvar-nirjarā thāy chhe ane e ja shuddha ratnatrayarūp dharma chhe. bākī raṅg-rāg-bhed sahit ātmānī draṣhṭi karavī e mithyādarshan chhe.

ahīn kahe chhe ke-raṅg-rāg-bhedanā bhāvo sansāradashāmān ātmānā chhe em jo tun māne to enāthī bhinna anya koī jīv raheshe nahi, ane to mokṣha avasthāmān paṇ pudgal dravya ja jīv ṭharashe, kāraṇ ke sadāy potānā lakṣhaṇathī lakṣhit evun dravya badhīy avasthāomān hāni athavā ghasāro nahi pāmatun hovāthī anādi-anant hoy chhe. bhagavān ātmā gnāyakamātra shuddha chaitanyarasakand chhe. tenī sāthe raṅg-rāg-bhedanā bhāvone tādātmya chhe em jo tun māne to ātmadravya raṅg-rāg-bhedanā lakṣhaṇathī lakṣhit thāy. ane te lakṣhaṇ koīpaṇ vakhate hāni ke ghasāro pāme nahi. tethī karīne ātmā enāthī bhinna

PDF/HTML Page 687 of 4199
single page version

kayārey rahe nahi. eṭale ke ātmā ātmāpaṇe rahe nahi arthāt jīvano jarūr abhāv thāy. aho! ṭīkāmān amr̥utachandrasvāmīe ekalān amr̥ut reḍayān chhe. kahe chhe ke raṅg-rāg-bhedane jo tun ātmānun lakṣhaṇ māne to, lakṣhaṇ kayārey hāni ke ghasāro nahi pāmatun hovāthī, te (raṅg-rāg- bhed) traṇey kāḷ ātmāmān rahe ane to pachhī ātmā ātmāpaṇeshuddha chaitanyapaṇe rahe nahi, teno abhāv ja thāy.

ā jīv-ajīv adhikār chhe. jīv kone kahevāy enī ahīn vāt chhe. jīv to anant anant guṇano abhed shuddha chaitanyamātra piṇḍ chhe. raṅg-rāg ane bhedanā saghaḷāy bhāvo emān nathī. raṅgamān varṇa, gandh, ras, sparsha, sharīr, man, vāṇī, indriy, karma vagere āvī jāy. rāgamān shubhāshubhabhāv ane adhyavasān āvī jāy, tathā bhedamān jīvasthān, mārgaṇāsthān, guṇasthān, labdhisthān ityādi bhedo āvī jāy. have jīv ene kahīe ke je ā badhāy raṅg-rāg-bhedanā bhāvothī nirāḷo-bhinna trikāḷī dhruv chaitanyapaṇe chhe. tathāpi jo em mānavāmān āve ke sansār-avasthāmān jīvane raṅg-rāg-bhedanī sāthe tādatmya sambandh chhe to jīv mūrtik thaī jāy kemake raṅg-rāg-bhedanā bhāvo badhāy mūrtik chhe. tathā mūrtikapaṇun to pudgalanun ja lakṣhaṇ chhe. tethī jīv ane pudgal ek thaī jāy. bahu sūkṣhma vāt, bhāī! ā dayā, dān, vrat, vyavahāraratnatray ādino rāg ane guṇasthān, mārgaṇāsthān ādi bhedo mūrtik-rūpī chhe. enāthī jīv jo abhinna hoy to jīv mūrtik pudgalamay thaī jāy, bhedādithī bhinna koī chaitanyarūp jīv rahe nahi. ane to pudgaladravya e ja jīv em ṭhare.

juo, ā shāstragnān chhe e paragney chhe, svagney nathī. ene ahīn mūrtik kahīne pudgalamay kahyun chhe. jyāre bhagavān ātmā to akhaṇḍ, abhed, ek shuddha chidrūp vastu chhe. emān guṇabhed ke paryāyabhed paṇ nathī to pachhī raṅg-rāganī to vāt ja shī karavī? āvā shuddha chinmātra amūrtik jīvane raṅg-rāg-bhedathī abhinna mānatān te mūrtik pudgalamay thaī jāy chhe kemake raṅg-rāg-bhedanun svarūp mūrtapaṇun chhe, ane mūrtapaṇun pudgalanun ja lakṣhaṇ chhe. bhāre sūkṣhma vāt! ek bāju pravachanasāramān em kahe ke rāg-dveṣh ādi je paryāy chhe te potānī chhe, nishchayathī jīvanī chhe, jīvamān chhe ane ahīn tene mūrtik pudgalamay kahe! tyān pravachanasāramān paryāyane siddha karī chhe. gney evā ātmānī paryāyamān rāg-dveṣhādi chhe em tyān paryāy siddha karī chhe. jyāre ahīn trikāḷī shuddha svabhāv siddha karavo chhe. draṣhṭino viṣhay je abhed ekarūp chaitanyamay dravya chhe ene ahīn siddha karavo chhe. bhāī! jyān je apekṣhā chhe te yathārtha samajavī joīe.

PDF/HTML Page 688 of 4199
single page version

mūrtikapaṇun to pudgalanun ja lakṣhaṇ chhe. māṭe e lakṣhaṇ jo jīvamān āvī jāy to jīv chaitanyamay dravya rahe nahi, paṇ mūrta pudgalamay ja thaī jāy. ane to mokṣha thatān paṇ te pudgalano ja mokṣha thāy. raṅg-rāg-bhedanā bhāv jo ātmānā hoy to, teo mūrtik hovāthī, mokṣhamān paṇ teo raheshe ane tethī enāthī bhinna anya koī chaitanyamay jīv nahi rahe. ā prakāre sansār ane mokṣhamān pudgalathī bhinna anya koī chaitanyasvarūp jīvadravya raheshe nahi. arthāt tethī jīvano ja abhāv thaī jashe. ahāhā! kevī vāt karī chhe!

atyāre keṭalāk loko em kahe chhe ke vyavahāranayano viṣhay je shubharāg chhe tenun ācharaṇ karavāthī ātmāne lābh thāy. parantu bhāī, em nathī, bahu pher chhe. teo kahe chhe ke- gautamasvāmīe paṇ vyavahārathī kahyun chhe ne? (arthāt bhed pāḍīne samajāvyun chhe ne?) bhāī, e to bhedathī samajāvyun chhe. tethī karīne e vyavahāranā āshrayathī lābh thāy ane dharma thāy em kayān kahyun chhe? vyavahārathī to mātra samajāvyun chhe. bījī kaī rīte samajāve? kemake bhed pāḍīne samajāvyā vinā shiṣhyane samajamān āvatun nathī tethī bhed batāvyo chhe. paṇ bhed trikāḷī ātmānī chīj chhe ane teno āshray karavā yogya chhe em nathī. ātmānā abhed svabhāvamān bhed chhe ja nahi. tethī to ahīn bhedane pudgalamān nākhī dīdho chhe. ā raṅg-rāg-bhedanā bhāvo mūrtik pudgalamay chhe. gajab vāt! sansār-avasthāmān paṇ ā bhedādi bhāvo jo jīvanā mānavāmān āve to sansār ke mokṣhamān pudgalathī bhinna evun koī shuddha chaitanyamay jīvadravya na rahe. ane tethī jīvano ja abhāv thāy. (shubharāganā ācharaṇathī ātmāne lābh-dharma thāy em jeo māne chhe teo potāno-jīvano ja abhāv kare chhe).

bhagavān ātmā pūrṇānandasvarūp trikāḷ mahāprabhu chhe. enā chaitanyasvabhāvane pakaḍavā jatān upayog bahu sūkṣhma thāy chhe. shubh upayogathī to nahi, paṇ je mati-shrutagnānano upayog bahirmukh chhe, parane jāṇavāmān pravarte chhe enāthī paṇ ātmā jāṇavāmān āvato nathī. ahīn to je upayog potāne pakaḍe te sūkṣhma chhe. raṅg-rāg-bhedathī bhinna je potānī shuddha chaitanyamay chīj chhe tene je pakaḍe te sūkṣhma upayog chhe. āvā sūkṣhma upayogathī jyāre te andaramān jāy chhe tyāre tene samyagdarshan thāy chhe. bhāī! samyagdarshanano viṣhay trikāḷī ekarūp shuddha chidrūp ātmā chhe. upayogane emān ja ekāgra karatān samyagdarshan thāy chhe. āvī vāt chhe.

dehanī kriyā, indriyonī kriyā ane vāṇīnī kriyā jaḍ chhe. e jaḍ kriyā ātmā kare chhe em mānatān ātmā jaḍ thaī jāy chhe. vaḷī ā dayā, dān, vrat, bhakti, pūjā, ityādino je rāg chhe te paṇ jaḍ-ajīv chhe, mūrta chhe. tethī e rāg jo ātmāno

PDF/HTML Page 689 of 4199
single page version

thaī jāy to ātmā jaḍ pudgal banī jāy. tevī ja rīte darshananī paryāyamān, gnānanī paryāyamān ane chāritranī paryāyamān je bhed paḍe chhe te bhed jīvadravyanun svarūp nathī. jo te jīvanun svarūp hoy to trikāḷī jīvamān te kāyam rahe. parantu siddhamān e bhedo nathī. tathāpi sansār-avasthāmān e bhedādi jīvanā chhe em jo kaho to sansār-avasthāmān jīv pudgalamay thaī jāy, kemake bhedādi chhe e to mūrtik pudgalamay ja chhe. to pachhī mokṣha thatān, mokṣha avasthāmān paṇ pudgal ja raheshe. bhāṣhā to sādī chhe, paṇ eno marma ghaṇo ūṇḍo chhe, bhāī! ā samajavā māṭe khūb dhīrā thavun paḍashe.

ātmānun yathārtha gnān-shraddhān karatān samyagdarshan thāy chhe. parantu te ātmā kevo chhe? to kahe chhe ke raṅg-rāg ane bhedathī rahit je abhed shuddha chaitanyatattva chhe te ātmā chhe. tathā je raṅg-rāg ane bhed sahit chhe e to mūrtik pudgal chhe. ā shāstranun je gnān chhe te mūrtik pudgalarūp chhe. jo te svanun gnān hoy to sāthe atīndriy ānand āvavo joīe. parantu shāstragnān sāthe ānandano svād to āvato nathī. māṭe shāstragnān pudgalamay chhe. tevī rīte dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhā, navatattvanī bhedarūp shraddhā ane pañchamahāvratanā pālanano bhāv ityādi sarva pudgalarūp chhe. ane ā bhāv jo ātmānā thaī jāy to ātmā jaḍ-pudgalamay thaī jāy em kahe chhe.

nishchayastutinun svarūp kahetān 31mī gāthāmān āve chhe ke-jaḍ indriyo, bhāvendriyo ane tenā viṣhayo-bhagavān, bhagavānanī vāṇī, ityādi-e badhuy indriy chhe. vāṇīnā nimitte je gnān potānī paryāyamān thāy te paṇ indriy chhe. e paralakṣhī gnānane ahīn pudgalamay kahyun chhe. tethī jem dayā, dān, ādi bhāvane te jīvanā chhe em mānatān jīvano abhāv thāy chhe tem ā shāstranun gnān ātmānun gnān chhe em mānavāthī paṇ jīvano abhāv thāy chhe arthāt jīv pudgalamay ja thaī jāy chhe.

tevī ja rīte mārgaṇāmān paṇ levun. gnānamārgaṇā, darshanamārgaṇā, sanyamamārgaṇā evī mārgaṇānī paryāyane shodhavāthī paryāyamān teo chhe, topaṇ jīvanā chaitanyasvabhāvamān e bhedo nathī tethī te pudgalanā pariṇāmamay chhe. gnānanā bhedo ane samyagdarshananā kṣhāyik samyagdarshan, upasham samyagdarshan ādi je bhedo chhe te bhedonun lakṣha karatān to rāg ja utpanna thāy chhe. tathā ā bhedo vastunā chaitanyasvarūpamān to chhe nahi. tethī temane pudgalanā pariṇāmamay ja kahyā chhe. tethī ā raṅg-rāg-bhedanā bhāvo jīvanā svarūpamay chhe em mānatān pudgal ja jīvasvarūp ṭharashe ane tethī, bhinna chaitanyamay jīv nahi rahevāthī, jīvano ja abhāv thashe. tethī raṅg-rāg- bhed ādi jīv nathī em nakkī karavun. sādī bhāṣhāmān paṇ gūḍh rahasyamay vāt santoe karī chhe te dhīrajathī samajavī joīe.

PDF/HTML Page 690 of 4199
single page version

एवमेतत् स्थितं यद्वर्णादयो भावा न जीव इति–

_________________________________________________________________

ā rīte e siddha thayun ke varṇādik bhāvo jīv nathī, em have kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [एकं वा] ekendriy, [द्वे] dvīndriy, [त्रीणि च] trīndriy, [चत्वारि च] chaturindriy, [पञ्चेन्द्रियाणि] pañchendriy, [बादरपर्याप्तेतराः] bādar, sūkṣhma, paryāpta ane aparyāpta [जीवाः] jīvo-e [नामकर्मणः] nāmakarmanī [प्रकृतयः] prakr̥itio chhe; [एताभिः च] ā [प्रकृतिभिः] prakr̥itio [पुद्गलमयीभिः ताभिः] ke jeo padgalamay tarīke prasiddha chhe temanā vaḍe [करणभूताभिः] karaṇasvarūp thaīne [निर्वृत्तानि] rachāyelān [जीवस्थानानि] je jīvasthāno (jīvasamās) chhe teo [जीवः] jīv [कथं] kem [भण्यते] kahevāy?

ṭīkāḥ– nishchayanaye karma ane karaṇanun abhinnapaṇun hovāthī, je jenā vaḍe karāy chhe (-thāy chhe) te te ja chhe- em samajīne (nishchay karīne), jem suvarṇanun pānun

PDF/HTML Page 691 of 4199
single page version

_________________________________________________________________ suvarṇa vaḍe karātun (-thatun) hovāthī suvarṇa ja chhe, bījun kāī nathī, tem jīvasthāno bādar, sūkṣhma, ekendriy, dvīndriy, trīndriy, chaturindriy, pañchendriy, paryāpta ane aparyāpta nāmanī pudgalamayī nāmakarmanī prakr̥itio vaḍe karātā (-thatān) hovāthī pudgal ja chhe, jīv nathī. ane nāmakarmanī prakr̥itionun pudgalamayapaṇun to āgamathī prasiddha chhe tathā anumānathī paṇ jāṇī shakāy chhe kāraṇ ke pratyakṣha dekhavāmān āvatā sharīr ādi je mūrtik bhāvo chhe te karmaprakr̥itionān kārya hovāthī karmaprakr̥itio pudgalamay chhe em anumān thaī shake chhe.

evī rīte gandh, ras, sparsha, rūp, sharīr, sansthān ane sanhanan-teo paṇ pudgalamay nāmakarmanī prakr̥itio vaḍe rachāyān (-banyān) hovāthī pudgalathī abhinna chhe; tethī, mātra jīvasthānone pudgalamay kahetān, ā badhān paṇ pudgalamay kahyān samajavān.

māṭe varṇādik jīv nathī em nishchayanayano siddhānt chhe. ahīn ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [येन] je vastuthī [अत्र यद् किञ्चित् निर्वर्त्यते] je bhāv bane, [तत्] te bhāv [तद् एव स्यात्] te vastu ja chhe [कथञ्चन] koī rīte [अन्यत् न] anya vastu nathī; [इह] jem jagatamān [रुक्मेण निर्वृत्तम् असिकोशं] sonāthī banelā myānane [रुक्मं पश्यन्ति] loko sonun ja dekhe chhe, [कथञ्चन] koī rīte [न असिम्] (tene) taravār dekhatā nathī.

bhāvārthaḥ– varṇādik pudgalathī bane chhe tethī pudgal ja chhe, jīv nathī. 38.

vaḷī bījo kaḷash kahe chheḥ-

PDF/HTML Page 692 of 4199
single page version

shlokārthaḥ– aho gnānī jano! [इदं वर्णादिसामग्ġयम्] ā varṇādik guṇasthānaparyant bhāvo chhe te badhāy [एकस्य पुद्गलस्य हि निर्माणम्] ek pudgalanī rachanā [विदन्तु] jāṇo; [ततः] māṭe [इदं] ā bhāvo [पुद्गलः एव अस्तु] pudgal ja ho, [न आत्मा] ātmā na ho; [यतः] kāraṇ ke [सः विज्ञानघनः] ātmā to vignānaghan chhe, gnānano puñj chhe, [ततः] tethī [अन्यः] ā varṇādik bhāvothī anya ja chhe. 39.

ā rīte e siddha thayun ke varṇādik bhāvo jīv nathī-em have kahe chheḥ-

jhīṇī vāt chhe, prabhu! dharma samajavo e sūkṣhma vāt chhe, bhāī! anantakāḷamān e (agnānī) anekavār tyāgī thayo, hajāro rāṇīo chhoḍī nagna digambar sādhu thaīne jaṅgalamān rahyo, parantu chaitanyasvarūp potāno ātmā rāganī kriyāthī rahit chhe evun eṇe kadīy bhān karyun nathī. rāganī kriyā karatān karatān ātmā hāth āvashe em mānanāre jaḍanī kriyā karatān karatān chaitanya prāpta thashe em mānyun chhe. āvun mānanārane ahīn kahe chhe ke-nishchayanaye karma ane karaṇanun abhinnapaṇun chhe. shun kahyun? ke satyārthadraṣhṭie karma eṭale kārya ane karaṇ eṭale enun kāraṇ- sādhan e be ekamek chhe, abhinna chhe. māṭe je jenā vaḍe karāy chhe te, te ja chhe. karma ane karaṇ be judān (dravyo) na hoy. eṭale ke sādhan ane kārya arthāt kāraṇ ane kārya be bhinna nathī, ekamek ja chhe. je jenā vaḍe karāy chhe te, te ja chhe. have draṣhṭānt āpe chheḥ-

suvarṇanun pānun suvarṇa vaḍe karāy chhe māṭe te suvarṇa ja chhe, bījun kāī nathī. shun kahe chhe? ke sonāthī je pānun thāy chhe te sonun ja chhe. te pānun kāī sonīthī thayun chhe em nathī. ahāhā! draṣhṭānt paṇ samajavun kaṭhaṇ paḍe em chhe. sonun vastu chhe. ene ghaḍatān emānthī pānun thāy chhe. e kāryanun karaṇ-kāraṇ sonun chhe, sonī nahi, kāraṇ ke karaṇ ane kārya abhinna hoy chhe. karaṇ ek hoy ane kārya enāthī bhinna hoy em banī shake nahi.

prashnaḥ– nimittathī kārya thāy chhe ne? nimitta sādhan hoy chhe ne?

uttaraḥ– ahīn to nimittanī vāt ja nathī līdhī. nimittano artha to e (nimitta) ‘chhe’ bas eṭalo ja chhe. bākī e kāī sādhan chhe em nathī. ākarī vāt, bāpu! līdhun chhe ne ke-‘bīju kāī nathī.’ eno artha ja e chhe ke sonānā pānārūpe thayun chhe e sonun ja chhe, tene sonīe karyun chhe em chhe ja nahi. sonun e karaṇ chhe ane je pānun thayun e enun karma eṭale kārya chhe, kāraṇ ke kārya ane karaṇ banne ek ja vastumān hoy chhe.

PDF/HTML Page 693 of 4199
single page version

prashnaḥ– to shun sonī pānāne karato nathī?

uttaraḥ– (nā). bhāī, jo te sonīnun kārya hoy to sonī sāthe abhed hoy. parantu te sonī sāthe abhed nathī. māṭe pānun sonīnun kārya nathī. sonāthī te abhinna chhe, māṭe pānun sonānun ja kārya chhe. vītarāg parameshvarano mārga bahu sūkṣhma chhe, bhāī! atyāre to e sāmbhaḷavā paṇ maḷato nathī. ene badale ā karo ne te karo, sāmāyik karo ne pratikramaṇ karo-em karo, karo, karo evī rāg karavānī vāt ja badhe chāle chhe.

ahīn to em kahe chhe ke-jātrā karavāno, pūjā karavāno, dān karavāno, mandir bandhāvavāno vagere karavāno je bhāv chhe te badhoy rāg chhe ane te rāganun karaṇ pudgal chhe. rāg kārya chhe ane enun karaṇ pudgal jaḍ karma chhe. ahā! chaitanyamay jīv karaṇ ane vikār- rāg enun kārya em hoī shake ja nahi. bhāī! tane khabar nathī. bichāro ākho divas vepār- dhandhāmān gūñchāī rahe ane em ne em marī jāy. ene kahe chhe ke-prabhu! tane khabar nathī ke-tun koṇ chho ane tārun kārya shun chhe? ahāhā! nirmaḷānandano nāth abhed ek chaitanyasvarūp tun bhagavān ātmā chho, ane jāṇavā-dekhavānā pariṇām thāy te tārun kārya chhe, paṇ bījun koī tārun kārya nathī.

juo, ā āṅgaḷī vaḷe chhe te kārya-paryāy chhe. ane tenun karaṇ paramāṇu chhe, ātmā nahi. tevī rīte puṇya-pāpanā bhāv chhe te kārya chhe ane tenun karaṇ nām sādhan pudgal jaḍ karma chhe. are, bhāī! tun duḥkhī chho paṇ tane enī khabar nathī. jene ātmā shun chhe enun bhān nathī ane paramān potāpaṇun mānīne harakhāī rahyo chhe te bhale karoḍapati hoy ke abajopati, e bichāro bhikhārī chhe, duḥkhī chhe. e duḥkhanā vedanathī chhūṭavun hoy to ātmāne rāgathī bhinna pāḍavo joīe em ahīn kahe chhe.

bāpu! paisā kayān tārā chhe? e to jaḍanā-ajīvanā chhe. ane putra-strī ādi parivār paṇ kayān tārān chhe? eno ātmā paṇ tārāthī judo chhe ane sharīr paṇ judun chhe. tāre ane ene shun sambandh chhe? ahīn to paramātmā em kahe chhe ke kāraṇ ane kārya banne ek hoy chhe. karaṇano artha kāraṇ paṇ thāy chhe. jemake sonun kāraṇ chhe ane je pānun thāy chhe e tenun kārya chhe. pānun chhe te sonānun kārya chhe, sonīnun nahi. paramāṇumān karaṇ nāmano guṇ chhe. e karaṇ nāmanā guṇane kāraṇe pānārūp kārya thāy chhe, sonīthī nahi ke hathoḍāthī nahi.

tevī rīte jīvasthāno-ekendriyapaṇun, beindriyapaṇun, traṇaindriyapaṇun, chāraindriyapaṇun, pañchendriyapaṇun, sañgnī ke asañgnīpaṇun, bādar tathā sūkṣhma, paryāpta-aparyāpta-sarva pudgalamayī nāmakarmanī prakr̥itio vaḍe karāy chhe. āṭh karmamān ek nāmakarma chhe. temān ek prakr̥iti chhe je prakr̥itinā kāraṇe paryāpta-aparyāpta, sūkṣhma-bādaranī dashā utpanna thāy chhe. ā je nāmakarma

PDF/HTML Page 694 of 4199
single page version

chhe enī 93 prakr̥iti chhe. emān ek evī prakr̥iti chhe ke je paryāptādine upajāve chhe. e jīvane upajāve chhe em nathī. pañchāstikāyamān āve chhe ke chha kāy te jīv nathī, parantu emān je gnānamātra svarūp chhe te jīv chhe. ahīn kahe chhe ke chha kāyanā sharīranī utpatti e kārya chhe ane e, karaṇ evā pudgalathī thayun chhe. paryāpta-aparyāpta ādi jīvasthānanā bhedanī utpattirūp kārya karaṇ evā pudgalathī thayun chhe. besavun bhāre kaṭhaṇ paṇ bhāī! bhagavān ātmā to gnānaghan chaitanyabimb prabhu chhe. emānthī ā paryāpta-aparyāpta ādi bhed kayānthī rachāy?

prashnaḥ– ā sharīr sārun hoy to dharma thāy ne? kahyun chhe ne ke ‘शरीरमाद्यम् खलु धर्मसाधनम्। ’

uttaraḥ– dhūḷey thatun nathī, sāmbhaḷane bhāī! ā sharīr to jaḍ-māṭī-dhūḷ ajīv chhe. enāthī vaḷī tārāmān shun kām thāy? jaḍ achetanathī vaḷī chetanamān shun kārya thāy? ahīn em kahevun chhe ke jīvanā je paryāpta, aparyāpta, sūkṣhma, bādar, ityādi je bhed paḍe chhe te nāmakarmanī prakr̥itine laīne chhe ane te karmanun kārya chhe, ātmānun nahi. bahu sūkṣhma vāt, bhāī.

bhagavān! tun koṇ chho ane tārāmān shun kārya thāy chhe enī tane khabar nathī. bahāranī moṭap āḍe tane bhagavān ātmānī moṭap bhāsatī nathī. anukūḷ sanyogo maḷatān, bahāranī moṭapanī tane adhiktā āvī gaī chhe. parantu bhāī, ethī tun duḥkhī thaīne marī rahyo chhe. badhāy bhedathī ane rāgathī adhik nām judo bhagavān ātmā chaitanyasvarūp mahāprabhu chhe. tenun māhātmya tane kem āvatun nathī? bhāī! parano mahimā maṭāḍīne anant mahimāvant nij svarūpano mahimā kar. dayā, dān, vrat, tap, ityādi shubhabhāv kare tyān to tane em thaī jāy ke men ghaṇun karyun, mane dharma thaī gayo. parantu jarāy dharma thayo nathī. bāpu! jarā sāmbhaḷ. ā paisā, makān, ādi jaḍ to kayāny gayā, paṇ e paisāne raḷavāno ane rākhavāno je pāpabhāv thāy chhe e pāpabhāv paṇ tun nathī. are, tene dānamān kharchavāno je shubhabhāv-rāganī mandatāno bhāv thāy chhe te bhāv paṇ tun nathī. e rāg tāro nahi ane tun e rāgano nahi. e rāg pudgalanun kārya chhe, ane pudgal enun kāraṇ chhe.

ahāhā! jain parameshvar em kahe chhe ke karaṇ ane karma arthāt kāraṇ ane kārya banne ek jātanā abhinna hoy chhe. jem sonun kāraṇ chhe ane pānun thavun e enun kārya chhe, sonīnun e kārya nathī; tem rāg chhe e pudgalanun kārya chhe, jīvanun nahi. rāganun kāraṇ pudgal chhe, chaitanyamay jīv nahi. jagatathī tadna judī vāt chhe! bhagavān! ā je sonānā akṣharo chhe enun kāraṇ sonun chhe ane je akṣharo thayā chhe e sonānun kārya chhe,

PDF/HTML Page 695 of 4199
single page version

sonīnun ke kārīgaranun e kārya nathī. sarvagna prabhuno mārga bahu jhīṇo chhe, bhāī! ahīn to sarvagnadev em kahe chhe ke prabhu! tun sarvagnasvabhāvī ātmā chho ne! e sarvagnasvabhāvī ātmā shun kārya kare? mātra gnānanun kārya kare. sarvagnasvabhāv kāraṇ thaīne vartamān jāṇavā-dekhavānā bhāv kare e jīvanun-chaitanyanun kārya chhe. dayā, dān, bhakti, ādi rāg chhe e to ajīv chhe, emān chaitanyano ansh nathī. māṭe e pudgalanun kārya chhe, chaitanyamay jīvanun nahi. paramātmāe jīv- ajīvanun āvun svarūp kahyun chhe.

bhāī! tun paranun kāī karī shakto nathī. mātra rāg kare chhe ane e rāganun kārya potānun-chaitanyanun chhe em māne chhe. parantu je rāganun kārya chaitanyanun chhe em māne chhe te mūḍh, mithyādraṣhṭi chhe. chār gatimān rakhaḍanāro chhe.

prashnaḥ– koīnun kāīk sārun-bhalun karavun em to kaho?

uttaraḥ– bhāī! sārun-bhalun kone kahevāy? bhagavān to, sarvagnasvabhāvī ātmāmān nirmaḷ shraddhā-gnān-shānti (chāritra)nā vītarāg pariṇām thāy ene sārun kahe chhe. vītarāgasvarūp, akaṣhāyasvarūp jinasvarūp bhagavān ātmā chhe. tenī paryāyamān akaṣhāyī pariṇām thāy e ātmānun kārya chhe, ātmānun bhalun e kārya ane enun kāraṇ pote ja chhe, anya nahi. agnānī bhakti ādino bhāv jene ahīn jaḍ pudgalamay kahyo chhe tene potānun kārya māne chhe. parantu e mānyatā mithyādarshan chhe ane ethī te potānun burun ja kare chhe.

āchāryadeve shun saras dākhalo āpīne vāt karī chhe! sonun kāraṇ ane tenun pānun thayun te tenun kārya. kāraṇ ke sonun (vastu) svatantra chhe. māṭe sonun ja palaṭīne-badalīne pānun thayun chhe. kāī sonī badalīne pānun thāy? (nā). tevī ja rīte je chokhā randhāy chhe te chokhā kāraṇ chhe ane randhāvun kārya te chokhānun chhe. chokho je chaḍhe chhe te chaḍhavānā kāryano rktā chokho ja chhe. te kārya pāṇī, strī, ke agni ādi bījī chījanun nathī kemake karaṇ ane kārya banne abhinna hoy chhe. chokhā chaḍhavānun kārya pāṇī ke strī kare chhe em traṇakāḷamān nathī. bhāī! vītarāganī vāṇī lokone āshcharya pamāḍe evī chhe.

chha kāyanī hun dayā pāḷī shakun chhun em mānanār, hun rktā ane jaḍanun kārya e mārun karma chhe em mānato hovāthī agnānī chhe. paṇ te kāryanā kāḷe, hun bhagavān ātmā gnānasvarūp chhun evī jene draṣhṭi thaī chhe tevā gnānīne jāṇavānī dashā thāy chhe. ane te jāṇavānī dashā e gnānīnun kārya (karma) chhe. parantu dayāno bhāv ke jaḍanī kriyā gnānīnun kārya nathī. bhāī! vastunī sthiti ja āvī chhe. emān kāī paṇḍitāī kām kare em nathī.

PDF/HTML Page 696 of 4199
single page version

prashnaḥ– paisānun dān to āpī shakāy ne?

uttaraḥ– koṇ āpe ke koṇ de? bhāī! tane shun khabar nathī ke kāraṇ ane kārya judā na hoy? kāryanun kāraṇ ane kāraṇanun kārya sadāy ekamek abhinna ja hoy chhe. ā je paisā javānī kriyā thāy chhe tenun kāraṇ jaḍ rajakaṇo chhe ane je javānī kriyā chhe te jaḍ rajakaṇonun kārya chhe, e ātmānun kārya nathī.

prashnaḥ– parantu emān ātmā nimitta to chhe ne?

uttaraḥ– nimitta nimittamān chhe. nimittathī e kārya thayun chhe em nathī. juone, shun kahyun chhe? ke nishchayanaye eṭale ke satyadraṣhṭie eṭale ke satyane satya tarīke jāṇavun hoy to, karma eṭale kārya ane karaṇ arthāt kāraṇ banne ek hoy chhe. ahā! nimittakāraṇanī to ahīn vāt ja karī nathī. enī to ahīn upekṣhā ja karī chhe.

juo, ā lākaḍī chhe te pudgal chhe ane enun ūñchun thavun e tenun kārya chhe. e pudgalanun kārya chhe parantu āṅgaḷī je nimitta chhe enun e kārya nathī. āṅgaḷī to judī-bhinna chīj chhe. bhāī! gaḷe utaravun kaṭhaṇ paḍe evī vāt chhe kemake satya kayārey sāmbhaḷ‌yun nathī ne je sāmbhaḷ‌yun chhe te badhoy kudharma sāmbhaḷ‌yo chhe ane agnānī emān ja dharma mānīne santoṣh le chhe. ahīn to bhagavān kahe chhe ke samosaraṇamān traṇalokanā nāthanān darshan thāy evo je shubhabhāv chhe te mārun rktavya chhe em mānanār mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. mahāvideh kṣhetramān sīmandharādi vīs tīrthaṅkar- bhagavān birāje chhe. temanī pūjāno bhāv āve te rāg chhe. e rāg ātmānun karma nathī. āvī vāt chhe. bhāī! tun kayāre samajīsh? ā samajyā vinā anādithī narak ane nigodanā bhav karī karīne tun rakhaḍī maryo chhe. e nigodamān ek shvāsamān aḍhār bhav karyā chhe. bhāī! tane tārā bhān vinā āvā bhav thayā chhe. ahīn to kahe chhe ke nishchayathī bhav ane bhavanā bhāv thavā e tārun-chaitanyamay jīvanun kārya nathī. have pachhī kalashamān kaheshe ke emān to pudgal ja nāche chhe.

nishchay nām satyadraṣhṭie arthāt vastunun jevun svarūp chhe evā svarūpanī draṣhṭie joīe to kāraṇ ane kārya banne ekamek chhe.

prashnaḥ– emān nimittakāraṇ to āvyun nahi?

uttaraḥ– bhāī! nimittanun kārya ane nimittanun karaṇ enāmān (nimittamān) chhe.

prashnaḥ– paṇ nimitta to meḷavavun paḍe ne?

uttaraḥ– bāpu! nimittane koṇ meḷave? bhāī! tun to chaitanyasūrya chho ne! to e chaitanyasūrya shun kare? je thāy tene potānāmān eṭale nij chaitanyasvabhāvamān rahīne jāṇe. āvun je koī māne teno sansār ṭakī shake ja nahi.

PDF/HTML Page 697 of 4199
single page version

prashnaḥ– to pachhī amāre dhandho-vepār karavo ke nahi?

uttaraḥ– e kare chhe ja kayān? agnānathī em māne chhe ke hun dhandho-vepār karī shakun chhun. dhandho-vepār ke te sambandhī je pāpabhāv thāy te tārun-ātmānun kārya ja nathī. pachhī karavun ke na karavun e savāl ja kayān rahyo? aho! vītarāg parameshvarano mārga koī alaukik chhe!

jem suvarṇanun pānun suvarṇa vaḍe ja karātun hovāthī suvarṇa ja chhe, bījun kāī nahīn. bījun kāī nahi eṭale ke te sonī vagerenun nathī em anekānta chhe. tem ā badhā jīvasthānanā bhedo nāmakarmanī prakr̥iti vaḍe karātā hovāthī pudgal ja chhe, jīv nathī. bhagavān ātmā to gnāyakasvarūpī chaitanyamūrti prabhu chhe. tenā pariṇām to tenā āshraye samyakdarshan-gnān-chāritranā nirmaḷ pariṇām thāy te chhe. ahā! mokṣhano mārga te kārya ane bhagavān ātmā kāraṇ chhe. tem vyavahāraratnatrayano rāg kārya ane pudgal tenun kāraṇ chhe, paṇ jīv nahīn. bāpu! ā to vītarāg parameshvarano mārga chhe. āvī vāt bīje kayāny nathī.

ā paryāpta, aparyāpta ādi jīvanā je bhedo paḍe chhe te badhāyanun kāraṇ nāmakarmanī prakr̥iti chhe. e bhedo nāmakarmanun kārya chhe paṇ bhagavān ātmānun-chaitanyanun e karma nathī. jīv mātānā udaramān āvyā pachhī āhār, sharīr, ādi chha paryāpti bāndhe chhe. ahīn kahe chhe ke e paryāpti ādinun kārya ātmānun nathī paṇ e nāmakarmanī prakr̥itinun kārya chhe. samyagdraṣhṭi jīv mātānā udaramān āve chhe tyāre te em jāṇe chhe ke ā paryāpti bāndhavānun kām mārun nathī. mārun kārya to mātra jāṇavānun chhe. ahā! hun tyān paryāptimān nathī ane je vikalpa thayo chhe emān paṇ hun nathī. e vikalpa paṇ mārun kārya nathī, paṇ pudgalanun kārya chhe.

ane ā vāt to āgamaprasiddha chhe em kahe chhe. arthāt siddhāntamān vītarāgadeve ām ja kahyun chhe. trilokanāth parameshvare divyadhvanimān je kahyun chhe enā parathī āgam-paramāgamanī rachanā thaī chhe. te sarvagnadevanā kahelā āgamamān em kahyun chhe ke nāmakarmane kāraṇe paryāpta- aparyāpta ādi bhed chhe. ātmāne laīne e bhed nathī. tathā anumānathī paṇ ām jāṇī shakāy chhe. jaḍanān kārya jaḍane kāraṇe chhe em anumānathī paṇ jāṇī shakāy chhe, kāraṇ ke pratyakṣha dekhavāmān āvatā sharīrādi je bhāvo chhe te mūrtik chhe ane te mūrta pudgalamay evī karmaprakr̥itionun kārya chhe. je mūrta chhe enun kāraṇ mūrta hoy em kahe chhe. āvo upadesh kaṭhaṇ paḍe, paṇ bhāī! ā manuṣhyapaṇun chālyun jāy chhe, hon! ane jo ā bhedagnānanun kām manuṣhyanā avatāramān na karyun to ḍhoranā avatāramān ane manuṣhyanā avatāramān pher shun rahyo? āvun durlabh manuṣhyapaṇun pāmīne bhavanā abhāvanī vāt jāṇyā vinā bhavanā bhāvo karyā ja karīsh to avatār eḷe jashe, bhāī!

PDF/HTML Page 698 of 4199
single page version

ahīn ātmānī vyākhyā chāle chhe ke ātmā kone kahevo? je shuddha gnānaghan abhed chaitanyamay vastu chhe te ātmā chhe. evā ātmā upar draṣhṭi āpatān enun vāstavik svarūp anubhavamān āve chhe, ane janma-maraṇ maṭe chhe. ahīn kahe chhe ke paryāpta, aparyāpta, ekendriy, dvi-indriy ādi je bhedo paḍe chhe te badhān pudgalanān-jaḍ nāmakarmanī prakr̥itinān kārya chhe. te kāryane je potānun māne chhe te ajīvane jīv māne chhe, e rakhaḍavānā-paribhramaṇanā panthe chhe. jem paryāpta-aparyāpta ādi chaud jīvasthān līdhān tem gandh, ras, sparsha, rūp, sharīr, sansthān ane sanhanan paṇ pudgalamay nāmakarmanī prakr̥itionun kārya chhe. pudgalathī abhinna chhe tethī jem jīvasthānone pudgalanā kahyā chhe tem uparanā badhā bhāvo pudgalamay chhe em samajavun. māṭe varṇādik jīv nathī evo nishchayanayano siddhānt chhe. arthāt paryāpta, aparyāpta ādi je jīvanī vikārī ashuddha dashā chhe te badhun pudgalanun kārya chhe paṇ ātmānun nahi. ātmā to anādi-anant akhaṇḍ ekarūp shuddha chaitanyamay dhruv vastu chhe. temān antardraṣhṭi karī ekāgra thatān ātmagnān thāy chhe ane janma-maraṇ maṭe chhe. ātmā janma-maraṇ ane janma-maraṇanā bhāv rahit trikāḷī shuddha gnānaghan vastu chhe. emān draṣhṭi karatān paripūrṇa ātmā jaṇāy chhe ane tyāre dharmanī sharuāt thāy chhe.

have, ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

‘येन’ je vastuthī ‘अत्र यद् किंचित् निर्वर्त्यते’ je bhāv bane, ‘तत्’ te bhāv ‘तद एव स्यात्’ te vastu ja chhe, ‘कथञ्चन’ koī rīte ‘अन्यत् न’ anya vastu nathī; ‘इह’ jagatamān jem ‘रुक्मेण निर्वृत्तम् असिकोशं’ sonāthī banelā myānane ‘रुक्मं पश्यन्ति’ loko sonun ja dekhe chhe, ‘कथञ्चन’ koī rīte ‘न असिम्’ taravār dekhatā nathī.

ahāhā! jem sonāthī banelun myān sonun ja chhe paṇ talavār nathī tem pudgalathī banelā ā rāg-dveṣh, puṇya-pāpanā bhāv pudgal ja chhe, ātmā nathī. bolavāmān em āve ke sonānī talavār chhe. parantu talavār to loḍhānī chhe, sonānī nathī. sonānun to myān chhe. tem bhagavān ātmāne sharīravāḷo, puṇyavāḷo, dayā-dānavāḷo kahevo e sonānī myānamān rahelī talavārane ‘sonānī talavār’ kahevā jevun chhe. jem sonānun to myān chhe, talavār nahi; tem puṇya-pāpanā bhāv to pudgalanā chhe, ātmānā nahi. chhatān tene ātmānā mānavā te mithyātva chhe, agnān chhe. ane te ja 84 lākhanā avatāramān bhaṭakavāno rasto chhe. bhāī! dayā, dān, vrat, bhakti, ādi shubhabhāvane je potānā māne chhe te ajīvane jīv māne chhe kemake e bhāv pudgalamay chhe, ātmarūp nathī.

raṅg-rāg tathā guṇasthān, labdhisthān ādi bhedanā bhāvo chhe te pudgalanā saṅge thayelā chhe. māṭe te badhāy pudgalanā chhe, chaitanyamay jīvanā nathī. teo jīvanā chhe em

PDF/HTML Page 699 of 4199
single page version

mānanār bhramaṇāne panthe chhe ane tethī sansār-paribhramaṇanā panthe chhe. draṣhṭino viṣhay je ātmavastu chhe e to akhaṇḍ abhed ekarūp vignānaghanasvarūp dhruv chaitanyamay vastu chhe. tene bhedavāḷo ke rāgavāḷo ke sanyogavāḷo mānavo e mithyādarshan chhe. sonāthī banelā myānane loko jem sonun ja dekhe chhe tene pudgalanā kāraṇe banelā puṇya-pāp, bhed, ādi bhāvone gnānī jaḍ pudgalamay ja dekhe chhe. dharmī ene kahīe je raṅg-rāg ane bhedanā bhāvone potānī chīj māne nahi. jeṇe bhedathī ane dayā, dān ādi shubharāgathī bhinna evā nij pūrṇānandanā nāthane draṣhṭimān līdho chhe teṇe ātmāne samyak prakāre jevo chhe tevo jāṇyo chhe ane pratītimān līdho chhe.

bhāvārtha em chhe ke sharīr, man, vāṇī, indriy, puṇya, pāp, ityādi sarva varṇādithī māṇḍī guṇasthān paryantanā bhāvo pudgalathī banelā chhe māṭe teo pudgal ja chhe, jīv nathī.

vaḷī bījo kaḷash kahe chheḥ-

bhagavān sarvagnadev kahe chhe ke-aho gnānī jano! ‘इदं वर्णादिसामग्रयम्’ ā varṇādik guṇasthānaparyant bhāvo chhe te badhāy ‘एकस्य पुद्गलस्य हि निर्माणम्’ ek pudgalanī ja rachanā ‘विदन्तु’ jāṇo. ākarī vāt chhe, bhāī! je koī dayā, dān, vrat, bhakti ādi shubhabhāvane potānā kalyāṇanun kāraṇ māne chhe te ajīvane jīvanun kāraṇ māne chhe. kāraṇ ke e shubhabhāv sadhaḷāy pudgalamay chhe. agnānīe ajīvane jīvanun kārya mānyun chhe tethī teṇe jīvanun svarūp ajīvamay ja mānyun chhe, kemake kāraṇ ane kārya abhinna hoy chhe.

āgaḷanī gāthāmān āvī gayun ke mārgamān chālato saṅgh thoḍīvār mārgamān ūbho hoy ane lūṇṭāy to, lūṇṭāy chhe to saṅghanā yātrīo chhatān ‘mārga lūṇṭāy chhe’ em kahevāy chhe. tevī rīte bhagavān ātmā anādi-anant dhruv chaitanyamūrti ekarūp abhed chhe. temān ek samay pūrato dayā, dān, vratādinā rāgano tathā guṇasthān ādi bhedano ādhār dekhīne (ek sayamano ja ādhār hon) tene vyavahārathī jīvanā kahyā chhe. parantu e badhā jīvasvarūp- chaitanyasvarūp chhe em mānavun te mithyātva chhe.

prashnaḥ– rāgādine svabhāv kahyo chhe ne?

uttaraḥ– paryāyamān e rāgādi bhed chhe ane rāgādi thavā e paryāyasvabhāv chhe māṭe ene svabhāv kahyo chhe. paṇ te trikāḷī dravyano svabhāv nathī. are! e vibhāvasvabhāv paranā kāraṇe ūbhī thayelī dashā chhe. e jīvane mahā kalaṅk chhe.

ahīn to jīv kone kahīe enī vāt chāle chhe. ahāhā! vignānaghan-chaitanyaghan- pūrṇaghanasvarūp trikāḷī dhruv vastu chhe tene ame jīv kahīe chhīe. ā je rāgādinā

PDF/HTML Page 700 of 4199
single page version

bhed chhe e enī paryāyamān chhe tathāpi te ātmabhūt nathī, ātmā nathī. je bhāvo-raṅg-rāg ane guṇasthān ādi bhedanā bhāvo-nīkaḷī jāy chhe te ātmā kem hoy? pudgalanā saṅge thatā e badhāy bhāvo pudgalanā ja chhe. jhīṇī vāt, bhāī! vītarāgano mārga bahu jhīṇo chhe.

loko to bhagavānanī bhakti-pūjā kare, bahārathī vratādi pāḷe ane jīvonī dayā pāḷe ene dharmī māne chhe. paṇ bāpu! dharma judī chīj chhe. dharma to vītarāgabhāv chhe. rāgādi e koī vītarāgano mārga nathī. bhāī! paranī dayā to koī pāḷī shaktun ja nathī. chhatān hun paranī dayā pāḷun chhun evī mānyatā e mithyātva chhe. tathā je dayāno shubhabhāv āvyo te jīvano svabhāv nathī paṇ te pudgalathī rachāyelo bhāv chhe em ahīn kahe chhe. e dayāno je bhāv chhe te rāg chhe ane rāg chhe te nishchayathī hinsā chhe. shubhabhāv e sāchī dayā nathī, bhāī!

prashnaḥ– to sāchī dayā shun chhe?

uttaraḥ– bhāī! shuddha chaitanyamay trikāḷī dhruvasvarūp bhagavān ātmānā lakṣhe je shānti ane vītarāgatānā nirmaḷ pariṇām utpanna thāy ane tyāre rāganī utpatti ja na thāy tene paramātmā sāchī dayā ane ahinsā kahe chhe. puruṣhārtha siddhyupāy (shlok 44)mān āchārya amr̥utachandrasvāmīe em kahyun chhe ke-je rāg utpanna thāy chhe te, chāhe to dev-guru-shāstranī bhaktino ho ke vratādinā pālanano ho, hinsā chhe. tathā ahīn tene pudgalanun kārya kahyun chhe. ahāhā! e rāgādi bhāvo ānandaghanasvarūp chaitanyanā nāth bhagavān ātmānun kārya nathī, paṇ e pudgalanī ja rachanā chhe em he jīvo! tame jāṇo.

ānandaghanasvarūp bhagavān ātmā chhe to enun kārya ānand āve te chhe. vītarāg- svarūp prabhu ātmā chhe to tenun kārya vītarāgatā āve e chhe. parantu dayā, dān, vrat, bhaktinā vikalpa-rāg ūṭhe e ātmānun kārya nathī. e to pudgalanun kārya chhe. jevun kāraṇ hoy evun ja kārya thāy em ahīn siddha karavun chhe. have pachhī rktā-karma adhikār levo chhe tethī tenā upodghātarūpe ahīnthī sharū kare chhe ke kāraṇ ane kārya banne abhinna hoy chhe. ahāhā! shun shailī chhe! pudgal karaṇ chhe ane bhed-rāgādi tenun (pudgalanun) kārya chhe. tevī rīte bhagavān ātmā karaṇ chhe ane gnātā-draṣhṭānā pariṇām, ānandanā pariṇām e enun kārya chhe. rāg e ātmānun karma nathī, e pudgalanun karma chhe. ahā! ākhī jindagī dharma mānīne vratādi pāḷavāmān gāḷī hoy ene māṭe pūrva-pashchimano pher lāge evī ā āshcharyakārī vāt chhe. parantu prabhu! bhagavān jineshvaradeve dharmasabhāmān je kahelī vāt chhe te ja ā vāt chhe.

ahāhā! jem sonānā myānane sonānun myān kahevāy chhe paṇ talavār nahīn, tem