Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 37 of 210

 

PDF/HTML Page 721 of 4199
single page version

(वसंततिलका)
जीवादजीवमिति लक्षणतो विभिन्न
ज्ञानी जनोऽनुभवति स्वयमुल्लसन्तम्।
अज्ञानिनो निरवधिप्रविजृम्भितोऽयं
मोहस्तु तत्कथमहो बत नानटीति।। ४३ ।।

नानटयतां तथापि–
(वसंततिलका)
अस्मिन्ननादिनि महत्यविवेकनाटये
वर्णादिमान्नटति पुद्गल एव नान्यः।
रागादिपुद्गलविकारविरुद्धशुद्ध–
चैतन्यधातुमयमूर्तिरयं च जीवः।। ४४ ।।

_________________________________________________________________

shlokārthaḥ– [इति लक्षणतः] ām pūrvokta judān lakṣhaṇane līdhe [जीवात् अजीवम् विभिन्नं] jīvathī ajīv bhinna chhe [स्वयम् उल्लसन्तम्] tene (ajīvane) tenī meḷe ja (-svatantrapaṇe, jīvathī bhinnapaṇe) vilasatun-pariṇamatun [ज्ञानी जनः] gnānī puruṣh [अनुभवति] anubhave chhe, [तत्] topaṇ [अज्ञानिनः] agnānīne [निरवधि–प्रविजृम्भितः अयं मोहः तु] amaryādapaṇe phelāyelo ā moh (arthāt svaparanā ekapaṇānī bhrānti) [कथम् नानटीति] kem nāche chhe- [अहो बत] e amane mahā āshcharya ane khed chhe! 43.

vaḷī pharī mohano pratiṣhedh kare chhe ane kahe chhe ke ‘jo moh nāche chhe to nācho! topaṇ ām ja chhe’ḥ-

shlokārthaḥ– [अस्मिन् अनादिनि महति अविवेक–नाटये] ā anādi kāḷanā moṭā avivekanā nāṭakamān athavā nāchamān [वर्णादिमान् पुद्गलः एव नटति] varṇādimān pudgal ja nāche chhe, [न अन्यः] anya koī nahi; (abhed gnānamān pudgal ja anek prakāranun dekhāy chhe, jīv to anek prakārano chhe nahi; [च] ane [अयं जीवः] ā jīv to [रागादि–पुद्गल– विकार–विरुद्ध–शुद्ध–चैतन्यधातुमय–मूर्तिः] rāgādik pudgal-vikārothī vilakṣhaṇ, shuddha chaitanyadhātumay mūrti chhe.

bhāvārthaḥ– rāgādi chiddavikārane (-chaitanyavikārone) dekhī evo bhram na karavo ke e paṇ chaitanya ja chhe, kāraṇ ke chaitanyanī sarva avasthāomān vyāpe to chaitanyanā kahevāy. rāgādi vikāro to sarva avasthāomān vyāpatā nathī-mokṣha- avasthāmān temano abhāv chhe. vaḷī temano anubhav paṇ ākuḷatāmay duḥkharūp chhe. māṭe teo chetan nathī, jaḍ chhe. chaitanyano anubhav nirākuḷ chhe, te ja jīvano svabhāv chhe em jāṇavun. 44.


PDF/HTML Page 722 of 4199
single page version

(मंदाक्रान्ता)
इत्थं ज्ञानक्रकचकलनापाटनं नाटयित्वा
जीवाजीवौ स्फुटविघटनं नैव यावत्प्रयातः।
विश्वं व्याप्य प्रसभविकसद्वयक्तचिन्मात्रशक्त्या
ज्ञातृद्रव्यं स्वयमतिरसात्तावदुच्चैश्चकाशे।। ४५ ।।

_________________________________________________________________

have, bhedagnānanī pravr̥utti dvārā ā gnātādravya pote pragaṭ thāy chhe em kaḷashamān mahimā karī adhikār pūrṇa kare chheḥ-

shlokārthaḥ– [इत्थं] ā pramāṇe [ज्ञान–क्रकच–कलना–पाटनं] gnānarūpī karavatano je vāramvār abhyās tene [नाटयित्वा] nachāvīne [यावत्] jyān [जीवाजीवौ] jīv ane ajīv banne [स्फुट–विघटनं त एव प्रयातः] pragaṭapaṇe judā na thayā, [तावत्] tyān to [ज्ञातृद्रव्यं] gnātādravya, [प्रसभ–विकसत्–व्यक्त–चिन्मात्रशक्तया] atyant vikāsarūp thatī potānī pragaṭ chinmātrashakti vaḍe [विश्वं व्याप्य] vishvane vyāpīne, [स्वयम्] potānī meḷe ja [अतिरसात्] ati vegathī [उच्चैः] ugrapaṇe arthāt atyantapaṇe [चकाशे] prakāshī nīkaḷ‌yun.

bhāvārthaḥ– ā kaḷashano āshay be rīte chheḥ-

upar kahelā gnānano abhyās karatān karatān jyān jīv ane ajīv banne spaṣhṭa bhinna samajāyā ke turat ja ātmāno nirvikalpa anubhav thayo-samyagdarshan thayun. (samyagdraṣhṭi ātmā shrutagnān vaḍe vishvanā samasta bhāvone saṅkṣhepathī athavā vistārathī jāṇe chhe ane nishchayathī vishvane pratyakṣha jāṇavāno teno svabhāv chhe; māṭe te vishvane jāṇe chhe em kahyun.) ek āshay to e pramāṇe chhe.

bījo āshay ā pramāṇe chheḥ jīv-ajīvano anādi je sanyog te kevaḷ judo paḍayā pahelān arthāt jīvano mokṣha thayā pahelān, bhedagnān bhāvatān bhāvatān amuk dashā thatān nirvikalpa dhārā jāmī-jemān kevaḷ ātmāno anubhav rahyo; ane te shreṇi atyant vegathī āgaḷ vadhatān vadhatān kevaḷagnān pragaṭ thayun. pachhī aghātīkarmano nāsh thatān jīvadravya ajīvathī kevaḷ bhinna thayun. jīv-ajīvanā bhinna thavānī ā rīt chhe. 4p.

ṭīkāḥ– ā pramāṇe jīv ane ajīv judā judā thaīne (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayā.

bhāvārthaḥ– jīv-ajīv adhikāramān pahelān raṅgabhūmisthaḷ kahīne tyār pachhī ṭīkākār āchārye em kahyun hatun ke nr̥ityanā akhāḍāmān jīv-ajīv banne ek thaīne pravesh kare


PDF/HTML Page 723 of 4199
single page version

chhe ane bannee ekapaṇāno svāṅg rachyo chhe. tyān, bhedagnānī samyagdraṣhṭi puruṣhe samyaggnān vaḍe te jīv-ajīv bannenī temanā lakṣhaṇabhedathī parīkṣhā karīne bannene judā jāṇyā tethī svāṅg pūro thayo ane banne judā judā thaīne akhāḍānī bahār nīkaḷī gayā. ām alaṅkār karīne varṇan karyun.

jīv-ajīv anādi sanyog milai lakhi mūḍh na ātam pāvain,
samyak bhedavignān bhaye budh bhinna gahe nijabhāv sudāvain;
shrī guruke upadesh sunai ru bhale din pāy agnān gamāvain.
te jagamānhi mahant kahāy vasain shiv jāy sukhī nit thāvain.

ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān jīv-ajīvano prarūpak pahelo aṅk samāpta thayo.

* shrī samayasār gāthā–68ḥ mathāḷun *

have em kahe chhe ke jem varṇādi bhāvo jīv nathī tem e paṇ siddha thayun ke rāgādi bhāvo paṇ jīv nathīḥ-

ahā! ā chaud guṇasthāno paṇ ajīv chhe. emān shuddha chaitanyanun rūp kayān chhe? teo ātmānī jāt kayān chhe? jo te ātmānī jātanān hoy to siddhamān paṇ rahevān joīe. ahāhā! ek chidākār vignānaghanasvarūp ātmā chhe. tenī apekṣhāe chaudey guṇasthānone pudgalanā pariṇām kahyā chhe. kemake mohakarmanā udayathī je ā guṇasthāno kahyān chhe te jīv kem bane? teone to nirantar achetan ja bhākhyān chhe. tethī teo jīv nathī em kahe chheḥ-

* gāthā 68ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

ā mithyātvādi guṇasthāno paudgalik mohakarmanī prakr̥itinā udayapūrvak thāy chhe em kahe chhe. juo, mohakarmano uday āve eṭale vikār karavo paḍe ne? bhāī! ahīn em kahevun nathī. ahīn to je uday chhe te kāraṇ chhe ane tenā taraph vaḷelī potānī je vikārī dashā chhe te kārya chhe ane te banne ek chhe em kahe chhe.

prashnaḥ– karmano uday āve te nimitta thaīne ja āve chhe ane tethī jīvane ḍīgrī ṭu ḍīgrī vikār karavo ja paḍe chhe em chhe ke nahi?

uttaraḥ– prabhu! em na hoy, bhāī! je karmano uday chhe e to jaḍanī paryāy chhe ane jīvanī paryāyamān je vikārī bhāv thāy chhe e to ene aḍatoy nathī kāraṇ ke ekabījāmān temane anyonya abhāv chhe. parantu ahīn to bījī vāt e kahevī chhe ke


PDF/HTML Page 724 of 4199
single page version

e vikārī bhāv nimittane lakṣhe thayelo chhe ane jīvadravyanā svabhāvamān nathī tethī tene pudgalanun kārya gaṇīne jīvamānthī kāḍhī nākhavo chhe.

pravachanasāranī gāthā 189mān em āve chhe ke shuddhanayathī ātmā vikārano rktā svataḥ chhe. parane laīne ke karmanā udayane laīne vikār thato nathī em tyān kahyun chhe. pañchāstikāyanī gāthā 62mān paṇ kahyun chhe ke ātmānī vikārī paryāyanun pariṇaman potānā ṣhaṭkārakathī svataḥ chhe ane te anya kārakothī nirapekṣha chhe. eṭale ke jīvanī paryāyamān je vikāranun pariṇaman thāy chhe ene karmanā udayanī apekṣhā nathī em tyān siddha karyun chhe. parantu ahīn apekṣhā judī chhe. ahīn to kahe chhe ke paryāyamān je vikār thāy chhe te dravyasvabhāvamān nathī. vikār dravyanī chīj nathī. eṭalā māṭe paryāyanā vikārane ane karmane bannene ek gaṇīne vikār karmaprakr̥itinā udayapūrvak thāy chhe em kahyun chhe. prakr̥iti jaḍ achetan chhe tethī vikār paṇ sadāy achetan chhe em kahyun chhe.

karmano uday āve tem ḍīgrī ṭu ḍīgrī vikār karavo paḍe e to be dravyonī ektānī vāt chhe tethī tadna mithyā chhe. shrī jayasenāchāryanī pravachanasār gāthā 4panī ṭīkāmān to āve chhe ke dravyamohakarmano uday hovā chhatān, jīv jo pote shuddhapaṇe pariṇame to, uday kharī jāy chhe. karmano uday āve chhe māṭe jīvane vikār karavo paḍe chhe em bilakul nathī. potānā vartamān puruṣhārthanī jeṭalī yogyatā hoy teṭalo vikārapaṇe pariṇame chhe. karmano uday hoy chhatān udayapaṇe na pariṇame e potānī-jīvanī pariṇatinī svatantratā chhe. ahīn bījī apekṣhāe vāt chhe. ke potānī pariṇatimān je vikār-ashuddhatā thāy chhe te karmane ādhīn-vash thaīne thāy chhe tethī karmane kāraṇe thāy chhe em kahyun chhe.

gāthā 6p-66mān paryāpta, aparyāpta, bādar, sūkṣhma ādi bhedo nāmaprakr̥itithī thayā chhe em līdhun hatun. ahīn mithyātvādi chaudey guṇasthāno mohakarmanī prakr̥itinā udayathī thayā chhe em kahe chhe. jayasenāchāryanī ṭīkāmān ‘मोहजोग भवा’ evun shrī gommaṭasāranun vachan uddhat karī darshāvyun chhe ke moh ane yoganā nimittathī ā badhā guṇasthānanā bhed paḍe chhe.

kahe chhe ke ā mithyātvādi guṇasthāno-pahelāthī māṇḍīne chaudamā guṇasthān sudhīnā- badhāy paudgalik mohakarmanī prakr̥itinā udayapūrvak thāy chhe ane tethī teo sadāy achetan chhe. sanskr̥it ṭīkāmān ‘vipāk’ shabda līdho chhe, jyāre gujarātīmān ‘uday’ shabda chhe. je jaḍ mohakarma chhe enā uday nām vipākakāḷe vipākapūrvak ā chaud guṇasthān thāy chhe. tevī rīte vishuddhinān sthān-rāganī mandatānān sthān arthāt asaṅkhya prakāranā prashasta shubharāganā bhāv paṇ mohakarmanī prakr̥itinā vipākapūrvak thāy chhe ane tethī te achetan


PDF/HTML Page 725 of 4199
single page version

pudgal chhe. ā je dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādi je shubhabhāv-vishuddhabhāv chhe te sarva pudgal-karmanā vipākapūrvak thayelā chhe ane tethī achetan pudgal chhe em kahe chhe.

prashnaḥ– rāgane ātmānī paryāy kahī chhe ne? rāganun pariṇaman paryāyamān chhe ane temān ātmā tanmay chhe em kahyun chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! e to paryāy apekṣhāe vāt chhe. paryāyamān rāg chhe e barābar chhe, paṇ ahīn to vastuno svabhāv siddha karavo chhe. ahīn to trikāḷī svabhāvanī draṣhṭi karāvavī chhe, ane vastunā svabhāvamān to rāgādibhāv chhe ja nahi. ātmā anant shaktino abhed piṇḍ chhe. emān koī shakti (guṇ) evī nathī ke vikārane kare. tethī vastunā svabhāvanī draṣhṭithī jotān te badhā rāgādi bhāvo pudgalakarmanā vipākanun ja kārya jaṇāy chhe. ahāhā! ā vyavahāramokṣhamārgano je shubharāg chhe te pudgalanā vipākapūrvak thato hovāthī pudgal chhe ane sadāy achetan chhe.

have kahe chhe ke kāraṇanān jevān ja kāryo hoy chhe. pudgal mohakarma kāraṇ chhe to kārya- guṇasthān ādi pudgal ja hoy chhe.

prashnaḥ– shāstromān to em āve chhe ne ke upādānasadrash (upādān jevān) kārya hoy chhe?

uttaraḥ– e to paryāy siddha karavī hoy enī vāt chhe. e ahīn hamaṇān nathī levun. ahīn to karmanā vipākanā kāraṇapūrvak thayān hovāthī shubhapariṇāmane ane guṇasthānone pudgalanān kahyān chhe, achetan kahyān chhe.

have dākhalo āpe chhe ke javapūrvak je jav thāy chhe te jav ja hoy chhe. ā nyāye pudgalanā pākathī thayelā shubharāg ane guṇasthān pudgal ja chhe, jīv nathī.

prashnaḥ– tattvārthasūtramān to em āve chhe ke rāg, guṇasthān ādi je udayabhāv chhe te jīvatattva chhe?

uttaraḥ– tyān to jīvanī paryāy siddha karavī chhe. tethī paryāy apekṣhāe e barābar chhe. parantu ahīn to svabhāv siddha karavo chhe ne? tathā have pachhī rktā-karma adhikār sharū karavāno chhe. teno ā upodghāt chhe. chhe to ā jīv-ajīv adhikār, paṇ ā chhellī gāthā pachhī rktā-karma adhikār levo chhe, tethī ahīnthī ja upāḍayun chhe ke pudgal kāraṇ chhe eṭale enun kārya pudgal ja chhe. ahīn chaudey guṇasthān pudgal mohakarmanā kāraṇapūrvak thatā hovāthī pudgal ja chhe em kahyun chhe, āgaḷ 109 thī 112 gāthāmān ter guṇasthān pudgal chhe em kaheshe. teo rktā evā pudgalanun kārya-karma chhe. navān karma je bandhāy chhe temān ter guṇasthān jeo pudgal chhe te kāraṇ chhe. tyān em līdhun


PDF/HTML Page 726 of 4199
single page version

chhe ke jūnān karma vyāpak thaīne te ter guṇasthānane-vyāpyane kare chhe. jūnān karma vyāpak chhe ane ter guṇasthān tenun vyāpya chhe. tathā ter guṇasthān vyāpak thaīne navān karmane-vyāpyane kare chhe. ter guṇasthān vyāpak chhe ane navān karma je bandhāy te enun vyāpya chhe.

prashnaḥ– svadravya vyāpak ane tenī paryāy te vyāpya em vyāpya-vyāpakapaṇun svadravyamān ja hoy chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! tyān (109 thī 112 gāthāmān) to rktā-karmapaṇun batāvavun chhe. tethī je guṇasthān chhe e ja rktā chhe ane navā karmanun bandhan thayun te enun karma chhe; guṇasthān chhe te vyāpak chhe ane je karma bandhāy chhe te enun vyāpya-avasthā chhe em kahyun chhe. ter guṇasthān pudgal chhe te konā rktā chhe? navān karma bandhāy chhe tenā. ter guṇasthān pudgal chhe te vyāpak thaīne navān karmanī avasthā-vyāpya kare chhe. ahāhā! ter guṇasthānane jaḍanī sāthe vyāpya- vyāpak sambandh batāvyo chhe! vyāpya-vyāpakapaṇun to svadravyamān ja hoy chhe, paranī sāthe vyāpya- vyāpak sambandh hoy ja nahi. paṇ tyān vastunā svabhāvanī draṣhṭi karāvavā e pramāṇe kahyun chhe. svabhāvanī draṣhṭi karāvavānā prayojanathī tyān kahyun ke vikārabhāv-shubhabhāv te rktā-vyāpak ane je navun karma bandhāy te enun karma-vyāpya chhe. ahāhā! āvā keṭalā bhaṅg paḍe chhe! jo sāchī samajaṇ na kare to ūndhun paḍe em chhe.

kahe chhe ke pudgalanā vipākapūrvak thāy chhe tethī guṇasthān ādi pudgal ja chhe. ane te pudgalabhāv (guṇasthān ādi) vyāpak thaīne navān karmane bāndhe chhe je enun vyāpya chhe. ahāhā! svabhāv to shuddha chaitanyamay chhe, tethī te rktā ane vikār enun kārya em kem bane? (na ja bane). māṭe vikārī kāryane karmanun kārya gaṇyun chhe ane tene navān karmanī paryāyanun kāraṇ gaṇyun chhe. shun kahyun? samajāṇun kāī? jūnān karma kāraṇ-vyāpak chhe ane vikār, guṇasthān ādi bhed je thāy chhe te tenun kārya-vyāpya chhe. tathā te vikār, guṇasthān ādi bhed kāraṇ chhe ane navā karmanī avasthā thāy chhe te enun kārya-vyāpya chhe. ām vyāpya-vyāpakapaṇun guṇasthān ādi bhedo ane karma vachche sthāpyun chhe kāraṇ ke rktā-karma sambandh batāvavo chhe.

ahā! guṇasthān pudgal ja chhe, bhāṣhā to juo! pravachanasāranī 189 gāthāmān shuddhanayathī rāg jīvano chhe em kahyun chhe. shuddhanayathī eṭale ke svadravyanī paryāy-rāg potāthī potānā āshraye (kāraṇe) thāy chhe, karmathī nahi. tethī svāshrit rāganī paryāyane nishchayathī jīvanī chhe em kahyun chhe. ātmā vyāpak thaīne te shubhabhāvanā rāgano rktā thāy chhe māṭe shubharāg te ātmānun vyāpya chhe em tyān (pravachanasāramān) kahyun chhe kemake tyān paryāy svataḥ siddha karavī chhe. jyāre ahīn dravyasvabhāv siddha karavo chhe. tethī kahyun ne ke


PDF/HTML Page 727 of 4199
single page version

guṇasthānādi karmanā vipākapūrvak thāy chhe tethī pudgal ja chhe, sadāy achetan chhe, jīv nathī.

ahāhā! guṇasthānonun pudgal sāthe rktākarmapaṇun traṇ prakāre siddha karyun chhe. 1. yukti, 2. āgam, 3. anubhavathī.

(1) ek to e ke guṇasthāno pudgalanā vipākapūrvak thāy chhe māṭe pudgal ja chhe, jīv nathī. temān yukti batāvī ke javapūrvak je jav thāy chhe te jav ja chhe. tem pudgalapūrvak thatā guṇasthāno pudgal ja chhe.

(2) have āgamathī siddha kare chhe ke guṇasthānonun sadāy achetanapaṇun āgamathī siddha chhe. nishchayanā āgamano-paramāgamano e siddhānt chhe ke guṇasthān achetan chhe, pudgal chhe, kemake te moh ane yogathī thayelān chhe.

prashnaḥ– āgamamān to guṇasthān ādi bhāvo jīvanā chhe em chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! e paryāyanī siddhi karanār āgam chhe. jyāre ahīn to vastunā svabhāvanī siddhi karanār āgamanī vāt chhe. ā vāt pahelān āvī gaī chhe. adhyavasān ādi bhāvone tame pudgalanā kaho chho paṇ sarvagnanā āgamamān to temane jīvapaṇe kahyā chhe? teno uttar gāthā 46mān āpyo chhe ke te bhāvone vyavahārathī jīvanā kahyā chhe paṇ nishchayathī teo jīvanā nathī. ā vyavahār ane nishchay-jem chhe tem yathārtha samajavā joīe. be prakār thayā, have trījo.

(3) bhedagnānīo vaḍe chaitanyasvabhāvī ātmāthī guṇasthānonun bhinnapaṇun svayam upalabhyamān chhe. 44mī gāthāmān paṇ ā vāt āvī gaī chhe. bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvathī vyāpta chidānandaghan prabhu chhe. eno bhedagnānīo guṇasthān ādithī bhinnapaṇe anubhav kare chhe. eṭale ke chaitanyanā anubhavamān e guṇasthān ādi bhedo āvatā nathī, bhinna rahī jāy chhe.

ahāhā! chaitanyasvabhāvathī vyāpta-prasarelo prabhu ātmā chhe. teno anubhav karanār bhedagnānīo vaḍe guṇasthāno ātmāthī bhinnapaṇe svayam upalabhyamān chhe. ahāhā! gnānanī je vartamān paryāy antaramān vaḷe chhe te paryāy dvārā, ā guṇasthāno ātmāthī bhinna chhe em svayam upalabhyamān thāy chhe. shun kahyun? gnānīne je svānubhūtinī pariṇati thāy chhe enāthī guṇasthāno (bhedo) bhinna rahī jāy chhe, emān guṇasthānanā bhed āvatā nathī. āvī vāt chhe, prabhu! ā pramāṇe guṇasthān ādi pudgalapūrvak thavāthī pudgal ja chhe, ek vāt. āgam paṇ tene pudgal ja kahe chhe, bījī vāt. ane chaitanyasvabhāvī ātmāno anubhav karanār bhedagnānīone paṇ te guṇasthāno svayam potāthī bhinna dekhāy


PDF/HTML Page 728 of 4199
single page version

chhe, teo anubhavamān āvatā nathī, e trījī vāt. māṭe teo sadāy achetan pudgal ja chhe em siddha thāy chhe. gambhīr tattva chhe, bhāī! dhīrethī, shāntithī ene samajavun joīe.

ahā! vishuddhisthān eṭale ke asaṅkhya prakāranā je prashasta shubhabhāv chhe te pudgalanā vipākapūrvak thayā hovāthī, javanā kāraṇathī jem jav ja thāy chhe tem, pudgal ja chhe. āgam paṇ shubhabhāvane pudgal ja kahe chhe. ane chaitanyasvabhāvathī vyāpta bhagavān ātmāno anubhav karanārane shubhabhāv potāthī bhinna ja bhāse chhe arthāt anubhūtimān e shubhabhāv āvatā nathī, bhinna ja rahī jāy chhe. māṭe shubhabhāv pudgal ja chhe em siddha thāy chhe. thoḍāmān paṇ ghaṇun kahyun chhe. aho! shrī kundakundāchārye ane shrī amr̥utachandrāchārye jainadharmano dhodh vahevaḍāvyo chhe! kahe chhe ke shubhabhāvano rāg e kāī jainadharma nathī, jainadharma to ek vītarāgabhāv ja chhe. vītarāgī pariṇati e jainadharma chhe, parantu vītarāgī pariṇatinī sāthe dharmīne je shubhabhāvano rāg chhe e pudgal chhe kemake e pudgalanā vipākapūrvak thāy chhe. vastu ātmā to svabhāvathī shuddha chaitanyamay chhe. emān rāg nathī to enun kārya kem hoy? (na ja hoy). tethī te rāganun kārya pudgalanā vipākapūrvak thayun hovāthī pudgalanun ja chhe em kahyun chhe.

prashnaḥ– rāg to ātmānī vyāpya avasthā chhe ne? vyāpak ātmānī rāg vyāpya avasthā chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! ahīn chaitanyasvabhāvī ātmānī draṣhṭi karāvavī chhe, tethī pudgalakarmanā vipākapūrvak thato hovāthī rāgane pudgal ja kahyo chhe, kemake pudgal kāraṇ thaīne je thāy te pudgal hoy chhe. āgam-siddhānt paṇ ene pudgal kahe chhe. tathā chaitanyasvabhāvī ātmāno anubhav karanār gnānīne rāg svayam bhinnapaṇe jaṇāy chhe. gnānanī paryāy antaramān vaḷatān eṭale ke chaitanyasvabhāvī ātmāno anubhav thatān, emān rāgano anubhav āvato nathī paṇ te bhinnapaṇe svayam upalabhyamān chhe. eṭale shun kahyun? ke anubhav thatān, rāg ke je pudgal chhe te gnānamān svataḥ bhinnapaṇe jaṇāī jāy chhe. bahu sūkṣhma vāt, bhāī! vastunī sthiti ja āvī sūkṣhma chhe.

ā rīte temanun-guṇasthān ādinun sadāy achetanapaṇun siddha thāy chhe. eṭale ke chaitanyasvabhāvathī vyāpta bhagavān ātmāno anubhav karatān teo bhinna rahī jāy chhe, anubhūtimān āvatā nathī māṭe teo sadāy achetan ja chhe em siddha thāy chhe. anubhav chhe e shuddha gnān-darshananā pariṇām chhe. e anubhavamān, ā bhagavānanī stuti, vandanā, bhakti ane prabhāvanāno rāg ityādi badhī hā-ho āvatān nathī paṇ bhinna rahī jāy chhe tethī te pudgalanā ja pariṇām chhe. āvī vāt chhe, bhāī!

prashnaḥ– to bahāramān dharmano prachār karavo ke nahi?


PDF/HTML Page 729 of 4199
single page version

uttaraḥ– bāpu! dharma kayān bahāramān rahyo chhe? dharmanī paryāy to chaitanyasvabhāvathī vyāpta chidānand bhagavānanī taraph ḍhaḷatān pragaṭ thāy chhe, ane tyāre shubharāg to bhinna rahī jāy chhe. bhāī! jene dharmanī paryāy-anubhūti pragaṭ thāy chhe te dharmīne to e rāganī paryāy potāthī bhinna bhāse chhe. anubhavamān rāg āvato nathī em kahe chhe. ahāhā! shubharāg hoy chhe kharo, paṇ e to svathī bhinna chhe em dharmī jīv gnān kare chhe. gajab vāt chhe! yukti, āgam ane anubhav em traṇ prakāre rāgādi pudgal ja chhe em siddha karyun chhe.

ahīn rāgane par tarīke siddha karavo chhe. chaitanyasvabhāvamān rāg nathī em siddha karavun chhe. ātmā vyāpak ane rāg tenun vyāpya em je āve chhe tyān apekṣhā judī chhe. tyān to rāganī paryāy dravyanī chhe, rāg dravyanī paryāyanā astitvapaṇe chhe, parane kāraṇe rāganī utpatti thaī chhe em nathī-em siddha karavun chhe. jyāre ahīn chaitanyasvabhāvathī vyāpta chidānandasvarūp bhagavān ātmānā anubhavamān rāg bhinna rahī jāy chhe māṭe te chaitanyathī bhinna achetan chhe em siddha kare chheḥ-

prashnaḥ– to bannemānthī sāchun kayun?

uttaraḥ– (apekṣhāthī) banne vāt sāchī chhe. paryāyanun gnān paṇ lakṣhamān hovun joīe. ene paṇ gnānī yathārtha jāṇe chhe. 14 mī gāthānā bhāvārthamān kahyun chhe ke-‘sarva nayonā kathañchit rīte satyārthapaṇānun shraddhān karavāthī ja samyagdraṣhṭi thaī shakāy chhe.’ eno artha e thayo ke paryāyamān rāg chhe te kharī vāt chhe. paryāy apekṣhāe vikār kṣhaṇik sat chhe. parantu chaitanyasvabhāvathī vyāpta trikāḷī shuddha bhagavān ātmāmān ek samayano te vikār vyāpta nathī. pudgalanā saṅge thayel ek samayanun kārya, vyāpak evā chaitanyasvabhāvamān vyāpyun nathī.

prashnaḥ– ā bannemānthī nakkī shun karavun?

uttaraḥ– bhāī! rāg paryāyamān chhe ane te potāthī chhe em jāṇamān laīne, dravya- svabhāvamān-chaitanyasvabhāvathī vyāpta prabhu ātmāmān rāg nathī arthāt dravyasvabhāv nirvikār shuddha chaitanyamay chhe em shraddhān karavun.

rktā-karma adhikāranī sharūāt karavī chhe tethī ā vāt ahīn līdhī chhe. pahelī gāthāmān āvyun ne ke-‘paribhāṣhaṇ sharū karīe chhīe,’ paribhāṣhā sūtra eṭale jyān jyān je je joīe te te gāthā yathāsthāne tyān āve. samayasāranī āvī ja shailī chhe. amr̥utachandrāchārya paṇ je bhaviṣhyamān-āgaḷ āvavānun hoy chhe tenī vāt pahelān kahe chhe. jemakeḥ bandh adhikāramān āve chhe ke par jīvane jīvāḍun ke mārun-e adhyavasān mithyātva chhe, jūṭhun chhe. bhagavāne eno tyāg karāvyo chhe tethī hun mānun chhun ke par jeno


PDF/HTML Page 730 of 4199
single page version

āshray chhe evo vyavahār ja saghaḷoy chhoḍāvyo chhe. (kalash 173). gāthā 272 mān je vāt āvavānī chhe te vāt āgaḷanā kaḷashamān (kaḷash 173 mān) kahī dīdhī chhe. āvī shailī samayasāramān līdhī chhe.

ahāhā! parathī nathī thayun te kārya paranun chhe, svanun nathī! kevī vāt! bhāī! ‘parathī nathī thayun’ e to rāganun kārya svathī paryāyamān thayun chhe em siddha karavā kahyun chhe. e paryāy apekṣhāe paryāyanī vāt karī chhe. paṇ vastunā svabhāvane jyān joīe to ‘te kārya paranun chhe’ em bhāse chhe. kemake trikāḷī shuddha chaitanyamay vastuno anubhav karatān eṭale ke nirmaḷ samyakdarshan-gnānanā pariṇāmathī dravyano anubhav karatān, e pariṇāmamān rāganun vedan āvatun nathī. māṭe rāg chhe te paranun kārya chhe, svanun nathī. bhāī! ā samayasār chhe te em ne em vāñchī javāthī samajāy em nathī. tenān ek ek pad ane paṅktimān bhāv ghaṇā gambhīr-ūṇḍā chhe.

ahā! shun vastusthiti batāvī chhe! bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvathī vyāpta shuddha chidānandamay vastu chhe. te anant shakti-guṇ-svabhāvathī maṇḍit abhed ekākār vastu chhe. shun emān koī shakti-guṇ-svabhāv chhe je vikār utpanna kare? (nā). chhatān paryāyamān je vikār thāy chhe te vikāranun svataḥ pariṇaman chhe. ahāhā! svataḥ ṣhaṭkārakathī vikār pariṇame chhe. tene dravya-guṇ arthāt svabhāvavānanī apekṣhā nathī tathā nimittanā kārakonī paṇ apekṣhā nathī. have kahe chhe ke chaitanyasvabhāvathī vyāpta shuddha ātmāne anubhavatān, enī nirmaḷ anubhūtimān vikār- rāg āvato nathī, bhinna rahī jāy chhe. jo e rāg chaitanyasvarūpamay hoy to chaitanyanī anubhūtimān āvavo joīe. parantu em to banatun nathī. māṭe rāg achetan ja chhe.

ahāhā! ātmā shuddha chaitanyamay vastu chhe. jyān gnānanā pariṇām andar shuddha chaitanyamay vastumān nimagna thayā tyān rāg svayam svathī bhinnapaṇe jaṇāy chhe. māṭe rāg e jīvanā pariṇām nathī. ahāhā! chaitanyasvabhāvī vastu ātmāmān ḍhaḷelā je shraddhā-gnānanā nirmaḷ pariṇām chhe te jīvanā chhe. paṇ e nirmaḷ pariṇām sāthe rāg āvato nathī. ahāhā! gnānanā pariṇāmathī rāg bhinna ja rahe chhe. e rāganun gnān gnānanā pariṇāmamay chhe, rāgamay nathī. rāg potāthī bhinna chhe evun gnān thāy chhe paṇ te rāg abhinna chhe evun gnān gnānanā pariṇāmamān thatun nathī. gajab vāt! aho! ā vītarāganī vāṇī vahevaḍāvanārā digambar santo jāṇe vītarāgatānān putaḷān! muni eṭale vītarāgatānun bimb! dhanya e munidashā! āvā muninān darshan thavā māṭe paṇ bhāgya joīe! emanī vāṇīnī shī vāt!

kahe chhe ke bhagavān! tun chaitanyasvabhāvathī vyāpta ātmā chho ne! shun tun rāgathī


PDF/HTML Page 731 of 4199
single page version

vyāpta ātmā chho? (nā). bhāī! jyān ātmā vyāpak ane rāg enun vyāpya em kahyun chhe tyān to ātmāne parathī bhinna siddha karavo chhe. kalash-ṭīkāmān paṇ āve chhe ke rāganun vyāpya- vyāpakapaṇun ātmānī sāthe chhe, paranī sāthe nahi. bhāī! tyān to parathī bhinna potānī paryāy siddha karī chhe. paṇ ahīn to shuddha chaitanyamay ātmānī andar ḍhaḷatān je nirmaḷ gnān-darshananā- jāṇavā-dekhavānā pariṇām thāy chhe temān rāg āvato nathī paṇ potāthī bhinnapaṇe jaṇāy chhe em kahe chhe. māṭe rāg achetan pudgalano chhe em kahe chhe.

āvī vāt lukhī lāge eṭale agnānī bhagavānanī stuti, bhakti, sevā karavāmān ane dān karavāmān santoṣh mānī le chhe. are prabhu! ethī tane shun lābh thayo? vyavahārathī nishchay thāy ke vyavahār sādhak chhe ane nishchay sādhya-em je kharekhar māne chhe tenun to hajī shāstragnān paṇ sāchun nathī. āgamanī vāstavik shailī shun chhe enī paṇ ene khabar nathī. vyavahārane sādhak kahyo chhe e to āropit kathan chhe. sādhakanun kathan be prakāre chhe, sādhak be prakāre nathī. jem mokṣhamārganun kathan be prakāre chhe, kāī mokṣhamārga be prakāre nathī. jo mokṣhamārga be prakāre hoy to vyavahār mokṣhamārgathī vyavahār mokṣha ane nishchay mokṣhamārgathī nishchay mokṣha thāy-shun em chhe? (nā). bhāī, vyavahār mokṣhamārga to bandhanun kāraṇ chhe. paṇ tene āropathī mokṣhamārga kahyo chhe. āmān to ghaṇun badhun bharyun chhe.

have kahe chhe ke jem guṇasthān māṭe kahyun tem rāg, dveṣh, ādi bījā badhā bol māṭe paṇ levun. jemake rāg-rāg chhe te pudgalanā vipākapūrvak thavāthī pudgal chhe, kemake kāraṇanā jevun kārya hoy chhe. āgam paṇ rāgane pudgal ja kahe chhe ane bhed gnānīo vaḍe rāg potāthī bhinnapaṇe upalabhyamān chhe. māṭe rāg pudgal ja chhe em siddha thayun. ā pramāṇe darek bolamān utāravun.

dveṣh-dveṣhanā pariṇām pudgalanā vipākathī thayelā hovāthī pudgal chhe. āgam paṇ tene pudgal kahe chhe ane bhedagnānīo vaḍe anubhavamān paṇ te bhinnapaṇe upalabhyamān chhe. māṭe dveṣh pudgal ja chhe. ahīn āgam eṭale nishchayanun-adhyātmanun āgam levun. āno khulāso agāu gāthā 46 nā sandarbhathī āvī gayo chhe. adhyavasān ādi bhāvone vyavahārathī jīvanā kahyā chhe, paṇ paramārthanī draṣhṭimān teo jīvanā chhe ja nahi. bhāī! ‘jyān jyān je je yogya chhe tahān samajavun teh.’ potānī draṣhṭine siddhānt kahe chhe tem vāḷavī joīe paṇ draṣhṭi pramāṇe siddhāntane vāḷavo joīe nahi.

tevī rīte moh ane pratyay-pratyay eṭale āsrav. temān mithyātva, avirati, pramād, kaṣhāy ane yog-e pāñchey levā. e pāñchey āsrav pudgalapūrvak thayā hovāthī pudgal chhe. āgam paṇ ene pudgal ja kahe chhe. tathā ātmānā anubhavamān āsrav


PDF/HTML Page 732 of 4199
single page version

svathī bhinnapaṇe ja jaṇāy chhe. arthāt shuddha chaitanyasvabhāvī ātmāno anubhav karatān anubhavamān āsravo āvatā nathī, paṇ bhinna ja rahe chhe. māṭe teo pudgal ja chhe.

tevī rīte karma je jaḍ (dravyakarma) chhe te, nokarma-sharīr, man, vāṇī, ādi, varga, vargaṇā ane spardhak-ā badhā to sīdhā jaḍ pudgal ja chhe.

have kahe chhe ke adhyavasānasthān pudgalapūrvak thayā hovāthī pudgal chhe. āgam paṇ ene pudgal kahe chhe. ane te adhyavasānasthān chaitanyasvabhāvathī vyāpta bhagavān ātmāno anubhav karatān bhinna rahī jāy chhe, anubhavamān āvatā nathī. māṭe teo pudgal ja chhe.

tevī rīte anubhāgasthān-paryāyamān jeṭalā anubhāgarasanā bhāv āve te, yogasthān eṭale kampananān sthān, bandhasthān-vikārī paryāyanā bandhanā prakār, udayasthān tathā mārgaṇāsthān-chaud mārgaṇānā bhed-sarva pudgalapūrvak hovāthī pudgal chhe. āgam teone pudgal kahe chhe ane chaitanyasvabhāvathī vyāpta ātmāno anubhav karatān teo bhinna rahī jāy chhe, māṭe teo pudgal ja chhe.

tevī rīte sthitibandhasthān-karmanī sthitinā je prakār chhe teṭalī jīvamān je yogyatā chhe te pudgal chhe. tathā saṅkaleshasthān eṭale ashubhabhāvanā prakār-hinsā, jūṭh, chorī, kushīl, parigrah, krodh, mān, māyā, lobh ādi-je ashubhabhāv chhe te pudgalapūrvak hovāthī pudgal chhe, āgam paṇ teone pudgal kahe chhe ane chaitanyamūrti bhagavān ātmāno anubhav karatān te ashubhabhāvo anubhūtithī bhinna rahī jāy chhe. māṭe teo pudgal ja chhe.

vishuddhisthān-je asaṅkhyāt prakāre prashasta shubhabhāv chhe te pudgalapūrvak hovāthī pudgal chhe, āgam paṇ teone pudgal kahe chhe ane shuddha ātmānā anubhavamān paṇ teo āvatā nathī, bhinna rahī jāy chhe, māṭe teo pudgal ja chhe. lokone ā bhāre kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ bhāī! game te shubhabhāv ho, chāhe to tīrthaṅkar gotra bandhāy evo solahakāraṇ bhāvanāno shubhabhāv ho, parantu sarva shubhabhāv pudgalanī karmaprakr̥itinā vipāk-pūrvak ja hovāthī pudgal chhe. teo kāī chaitanyanā vipāk-bhāv nathī. bhagavān chaitanyadevanun kārya to ānand ane vītarāgī shāntinā aṅkur phūṭe evun chaitanyamay ja hoy. emān vishuddhisthān āvatān nathī. māṭe teo pudgal ja chhe.

have sanyamalabdhisthān-abhed chaitanyaghan-vignānaghanasvabhāvī ātmāmān nirmaḷ chāritranā je bhed paḍe chhe te sanyamalabdhisthān chhe. teo paṇ pudgalakarmapūrvak thatā hoīne sadāy achetan pudgal chhe. āgam paṇ teone pudgal kahe chhe ane ātmānubhūtimān paṇ e bhedo samātā nathī, tethī teo pudgal ja chhe, jīv nathī-em āpoāp siddha thāy chhe.


PDF/HTML Page 733 of 4199
single page version

ahīn mūḷ to trikāḷī shuddha chaitanyasvabhāvathī vyāpta dhruv bhagavān ātmā siddha karavo chhe. shun kīdhun? ke je chaitanyasvabhāvathī vyāpta chhe te jīv chhe. tethī chaitanyathī bhinna evā rāg ane bhed ādi sarva bhāvo chaitanyamay nathī māṭe achetan chhe em kahyun chhe. tathā ā sarva bhāvo pudgalanā vipākapūrvak thatā hovāthī pudgal ja chhe, jīv nathī em siddha karyun chhe. jem pahelān guṇasthān jīv nathī em siddha karyun hatun tem ā rāgādi badhāy bhāvo paṇ jīv nathī em āpoāp siddha thaī gayun.

* gāthā 68ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

shuddhadravyārthikanayanī draṣhṭimān eṭale ke jemān shuddha trikāḷī dravyanun prayojan chhe evā nayanī draṣhṭimān chaitanya abhed chhe. shuddhadravyārthikanay eṭale shuddha + dravya + ārthik + nay. ahāhā! ātmā trikāḷ dhruv dravya chhe. evā trikāḷī shuddha bhagavān ātmānun ja jemān prayojan chhe e nayathī jotān chaitanya abhed chhe, emān dayā, dān ādi rāg ke sanyamalabdhisthān ādinā bhed nathī. bhāī! paramātmā trilokīnāth jineshvaradeve kahelo mārga santo jagatane jāher kare chhe. kahe chhe ke-prabhu! tun shuddha dravyanī draṣhṭithī abhed chho; ane tyān ja draṣhṭi devā lāyak chhe, māṭe tyān draṣhṭi de.

ahāhā! shuddhadravyārthikanayathī chaitanya abhed chhe ane enā pariṇām paṇ svābhāvik shuddha gnān-darshan chhe. juo, vastu abhed chhe ane tenā pariṇām nirmaḷ gnān-darshan chhe. ahāhā! gnātā-draṣhṭānā ānandanā je pariṇām thāy te shuddha chaitanyanā pariṇām chhe. parantu dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādinā je pariṇām thāy te jīvanā pariṇām nathī; ahā! chaitanyasvabhāvanun e pariṇaman nathī. āvī vāt lokone sāmbhaḷavā navarāsh maḷe nahi ane ākho divas raḷavā-kamāvavānā dhandhāmān ane bāyaḍī-chhokarān sāchavavāmān-ekalā pāpanā kāmamān gāḷe! kadāchit sāmbhaḷavā jāy to bhakti karo, upavās karo ādi karo-em sāmbhaḷavā maḷe. paṇ bhāī! e to badho rāg chhe, ane rāgane to ahīn pudgalanā pariṇām kahyā chhe. are, te pudgal ja chhe. arere! loko to emān ja dharma māne chhe!

bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvī jāgr̥utajyotasvarūp abhed ekarūp shuddha vastu chhe. tenā pariṇām hoy to te jāṇavā-dekhavānā ane atīndriy ānandanā nirmaḷ pariṇām chhe, sanyamalabdhisthān ādi to bhedarūp chhe, ane ātmā abhed chhe. e abhedanā āshraye je nirmaḷ gnān-darshananā pariṇām thāy te jīvanā pariṇām chhe. ātmānī paryāyamān je dayā, dān ane kām-krodh ādi rāg-dveṣhanā vikalpo thāy chhe te chaitanyanā vikāro chhe, chaitanyanā svabhāvabhāv nathī. ahāhā! vikāranā pariṇām chaitanyanā svarūpamay nathī em kahe chhe. vikār utpanna kare evī chaitanyamān koī shakti-guṇ nathī. je vikr̥ut paryāy ātmāmān


PDF/HTML Page 734 of 4199
single page version

thāy chhe te par nimittathī thāy chhe. nimittathī thāy chhe eṭale ke thāy chhe to potāthī potāmān, paṇ nimittanā lakṣhe thāy chhe em artha chhe.

shun kahyun? shubhāshubhabhāv-dayā, dān, vrat, bhakti vagerenā shubhabhāv ane hinsā, jūṭh, chorī, viṣhayavāsanā ādi ashubhabhāv-te sarva paryāyamān thatā chaitanyanā svabhāv ke svabhāvanā pariṇām nathī. teo karmanā nimittathī utpanna thayelā chhe ane chaitanya jevā dekhāy chhe. chaitanyamay to nathī, paṇ jāṇe chaitanya kem na hoy evā dekhāy chhe. topaṇ te chidvikāro chaitanyanī sarva avasthāomān vyāpak nahi hovāthī chaitanyashūnya chhe, jaḍ chhe. shun kahyun? bhagavān ātmā anādi-anant trikāḷ chhe, tenī anādi-anant sarva avasthāomān e vikāro rahetā nathī. anādi-anant je svabhāv chhe enī paryāyamān anādi-anant vikār raheto nathī. ā puṇya-pāp, shubhāshubhabhāv ane guṇasthān ādi bhedanā bhāv chaitanyanī pratyek avasthāmān vyāpak nathī, māṭe e vikāro chaitanyathī shūnya chhe eṭale ke jaḍ chhe. tethī teo karmapūrvak thatā hovāthī teone pudgalamān nākhyā chhe. bhāī! sau pratham samyagdarshan ane teno viṣhay shun chhe te samajavānī jarūr chhe, bākī badhun to thothethothān chhe.

samyagdarshan e dharmanun pratham sopān chhe. ane eno viṣhay trikāḷī shuddha abhed chaitanyasvabhāvī vastu chhe. shuddhadravyārthikanayano viṣhay kaho ke samyagdarshanano, banneno viṣhay trikāḷī shuddha chaitanyamay bhagavān ātmā chhe. ane samyagdarshan-gnān ādi chhe te enā pariṇām hovāthī jīv chhe. jyāre rāgādi ane guṇasthān ādi bhedanā bhāvo svabhāvapūrvak nahi hovāthī tathā nimitta pudgalakarmanā vipākapūrvak hovāthī sadāy achetanapaṇe pudgal ja chhe. āvī vāt chhe. je koī dayā, dān, vrat, bhakti ādinā bhāvathī dharma thavo māne chhe te mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. tene jainadharmanī khabar nathī. tene khabar nathī eṭale kāī bandhabhāvathī abandh thaī jāy? asatya, satya thaī jāy? na thāy, bhāī! e sansāramān rakhaḍavānī mānyatā chhe. juone! paṇḍit jayachandajīe kevo khulāso karyo chhe! bhāī! jaḍ pudgalamay bhāvothī jīvane- chaitanyane kem lābh thāy? (kadīy na thāy.)

dayā, dān, vrat, bhakti ādinā bhāv puṇyabhāv chhe, ane vepār-dhandhānā, strī-putra- parivār sāchavavānā tathā hinsādinā bhāv chhe te ekalā pāpabhāv chhe. ā puṇya-pāpanā bhāv chhe to jīvanī avasthāmān thayelā vikārī pariṇām, paṇ teo chaitanyasvabhāvathī shūnya chhe māṭe jaḍ-achetan chhe ane pudgalakarmapūrvak thatā hovāthī pudgal ja chhe em kahyun chhe. ā yukti thaī. have kahe chhe āgamamān paṇ temane achetan kahyā chhe. shuddha dravyārthikanayanī draṣhṭithī āgamamān paṇ temane achetan kahyā chhe. tem ja bhedagnānīo paṇ temane chaitanyathī bhinnapaṇe anubhave chhe. ām traṇ vāt thaī.


PDF/HTML Page 735 of 4199
single page version

pahelān nyāyathī siddha karyun ke-bhagavān ātmā to shuddha chaitanyasvabhāvī nirmaḷānand prabhu chhe. te abhed chhe. tenī paryāyamān je vikār thāy chhe te chaitanyasvabhāvapūrvak nathī kāraṇ ke chaitanyamān kayān vikār chhe ke te-pūrvak vikār thāy? parantu puṇya-pāp ādi bhāvonā vikār pudgalakarmapūrvak ja thāy chhe. māṭe teo chaitanyathī rahit jaḍ pudgal ja chhe. ā yukti kahī. bhagavānanā āgamamān paṇ temane nishchayathī pudgal ja kahyā chhe. tathā shuddha abhed chaitanyamay ātmāno anubhav karanār bhedagnānīone paṇ teo anubhūtithī bhinna jaṇāy chhe. ām yukti, āgam ane anubhav em traṇ prakāre teo pudgal ja chhe em siddha thāy chhe. lokone ekānt, lāge, paṇ bhāī! ā to nyāyathī, bhagavānanā āgamathī ane bhedagnānīonā anubhavathī siddha thayelī vāt chhe. bhāī! rāgathī ane bhedathī bhinna bhagavān abhedano anubhav karatān, emān rāg ke bhed āvatā nathī. tethī teo achetan-pudgal chhe, jīv nathī.

loko to par jīvanī dayā pāḷavī-temane na māravā tene ahinsā kahe chhe ane te param dharma chhe, sarva siddhāntano sār chhe em māne chhe. tene kahe chhe ke bhāī! tane vastunī khabar nathī. ten sat sāmbhaḷ‌yun ja nathī, bhagavān! ekavār sāmbhaḷ to kharo prabhu! ke tāro svabhāv shun chhe? tun to chaitanyasvabhāvī dhruv abhed vastu chho ne, nāth! emān vikār kayān chhe te thāy? tun paranī dayā to pāḷī shakto nathī, parantu dayāno je shubharāg tane thāy chhe te chaitanyamay nathī paṇ pudgalakarmapūrvak thato hovāthī pudgal ja chhe em ahīn kahe chhe. ahāhā! shun nyāy chhe! nyāyathī to samajavun paḍashe ne? bhāī! ā jindagī chālī jāy chhe, hon. āvo manuṣhyabhav maḷ‌yo emān devādhidev jineshvaradev ātmā kone kahe chhe e samajaṇamān na āvyun to manuṣhyabhav niṣhphaḷ jashe. pashune manuṣhyapaṇun maḷ‌yun nathī ane ā jīvane manuṣhyapaṇun maḷ‌yun chhe. paṇ jo ātmānī samajaṇ na karī to manuṣhyapaṇun niṣhphaḷ jashe.

ahāhā! gnānānandano dariyo bhagavān ātmā dhruv chaitanyamay vastu chhe. te abhed ekarūp nirmaḷ chhe. emān vikār kayān chhe te vikār thāy? emān to gnān, ānandanā nirmaḷ pariṇām thāy. e chaitanyanā pariṇām chhe.

prashnaḥ– paryāyamān vikār thāy chhe ne? e shun chhe?

uttaraḥ– bhāī! paryāyamān vikār thāy chhe e chaitanyanā pariṇām nathī kemake te chaitanyamay nathī, svabhāvapūrvak nathī. e vikār pudgalakarmapūrvak thatā hovāthī achetan-pudgal chhe. jo te jīvanā bhāv hoy to te nīkaḷe nahi ane sadāy chaitanyanī sarva avasthāomān rahe, paṇ teo to nīkaḷī jāy chhe. siddhamān teo sarvathā nathī. vaḷī


PDF/HTML Page 736 of 4199
single page version

bhedagnānīonī nirmaḷ anubhūtimān paṇ teo āvatā nathī, bhinna rahī jāy chhe. jo rāg ane bhed jīvanā hoy to sva-anubhavamān teo āvavā joīe. paṇ em paṇ banatun nathī. tethī teo achetan ja chhe. paramāgam paṇ em ja kahe chhe. tethī rāgādi bhāvo jīvanā nathī, pudgalanā ja chhe em siddha thāy chhe.

ahā! agnānīne em lāge chhe ke ā shun kahevāy? ā te vaḷī kevo dharma! ā badhun- vrat karavān, tap karavān, upavās karavā, bhagavānanī bhakti-stuti-sevā-pūjā karavī, jātrā karavī, mandir bāndhavān, rathayātrāo kāḍhavī, vagere kayān gayun? shun e badhun dharma nathī? dhīrajathī sāmbhaḷ, bhāī! jene tun dharma māne chhe e badhī kriyā chhe ane tun to chaitanyasvarūp chho, bhagavān! rāg chhe e to achetan chhe ane pudgalakarmanā vipākapūrvak thāy chhe māṭe ene to bhagavān nishchayathī pudgalanun kārya kahe chhe. gajab vāt chhe! vikār ane bhedathī rahit abhed ekarūp chaitanyasvarūp bhagavān ātmā chhe. rāganī āḍamān jo enī draṣhṭi na karī to kayān jaīsh prabhu? bhav badalīne kayāṅk jaīsh to kharo ja ne? svarūpanī samajaṇ vinā rakhaḍī marīsh, narak-nigodanā chakrāvāmān rakhaḍī marīsh, bhāī! bāpu! ahīn vichāravānī ane samajavānī tak chhe.

gāthā 49 nī ṭīkāmān āvyun chhe ke-‘jeṇe potānun sarvasva bhedagnānī jīvone sompī dīdhun chhe’-eno artha shun chhe? ke gnānānandasvarūp bhagavān ātmāno jeo anubhav kare chhe te bhedagnānī jīvone anubhavamān atīndriy gnān, ānand ane shāntino svād āve chhe paṇ rāg ane bhed anubhavamān āvatā nathī. matalab ke chaitanyasvarūp bhagavān ātmāthī rāg ane bhed bhinna chhe. rāg ane bhedanā bhāvo chaitanyamay nathī ane tethī achetan ja chhe. lokone ākarun paḍe paṇ e em ja chhe.

prashnaḥ– jo teo chetan nathī to teo koṇ chhe?

uttaraḥ– jīvanī paryāyamān teo chhe tethī vyavahārathī teo jīvanā chhe em kahevāmān āve chhe; parantu nishchayathī teo jīvanā nathī. teo pudgalakarmapūrvak thāy chhe tethī nishchayathī teo pudgal ja chhe. dravya-guṇamān to vikār chhe ja nahi, paryāyamān je vikār chhe te anādi-anant paryāyamān kāyam raheto nathī. tethī vikār jīvano nathī, pudgal ja chhe, kemake kāraṇ jevun kārya hoy chhe. pudgalakarma kāraṇ chhe ane rāgādi tenun kārya chhe. tethī rāgādi pudgal ja chhe.

parantu ā uparathī koī em mānī le ke-juo, karmane laīne rāg thāy chhe ne? to em nathī. tun yathārtha vāt samajyo nathī, bhāī! karmane laīne vikār thāy chhe em nathī, karma chhe māṭe rāg thāy chhe em chhe ja nahi. jīvadravyanī paryāyamān vikār-aparādh je thāy chhe te potāthī ja thāy chhe. te aparādh potāno ja chhe parantu te svabhāvanun kārya


PDF/HTML Page 737 of 4199
single page version

nathī em ahīn kahe chhe. bhagavān ātmā to trikāḷ niraparādhasvarūp nirākuḷ ānandamay nirmaḷānand prabhu chaitanyasvabhāvī vastu chhe. enun kārya aparādh-vikār kem hoy? niraparādh svabhāvamānthī aparādh-vikār kem janme? to vikār thāy to chhe? paryāyamān e vikār thāy chhe to potāthī, potānī janmakṣhaṇ chhe tethī thāy chhe, parantu pudgalakarmanā-nimittanā lakṣhe thāy chhe māṭe teo pudgalanā chhe em kahyun chhe. vītarāgano mārga bahu jhīṇo, bhāī! tene dhīrajathī, nyāyathī samajavo joīe.

draṣhṭino viṣhay trikāḷ abhed ātmā chhe. abhedanī draṣhṭimān abhed chaitanyasvabhāv ja jaṇāy chhe. paryāyamān rāgādi je chhe te abhedanī draṣhṭimān āvatā nathī māṭe teo achetan ja chhe. tathā te rāgādi pudgalakarmapūrvak ja thāy chhe māṭe teo pudgal ja chhe, jīv nathī. javamānthī jav ja thāy, paṇ shun bājaro thāy? jav kāraṇ ane bājaro kārya em shun bane? javane kāraṇe shun bājaro uge? (na ja uge). jem jav kāraṇ chhe to tenun kārya paṇ jav ja chhe, tem pudgalakarmapūrvak thayelun vikāranun kārya paṇ pudgal ja chhe. māṭe rāgādi pudgal ja chhe, jīv nathī em siddha thayun-ā pramāṇe svabhāvathī vibhāvanun bhedagnān karāvyun.

antaḥtattva chaitanyasvarūp bhagavān ātmā paramātmasvarūp chhe. atyāre ja paramātmasvarūpe birājamān chhe, hon. e paramātmasvarūpanun kārya shun rāg (shubhabhāv) hoy? nā. rāg chhe to jīvanī paryāyamān ane te potāno ja aparādh chhe, paṇ te kāī chaitanyasvabhāvathī nīpajelun kārya chhe? nā. te kāraṇe, dravya-guṇanā āshray vinā paryāyamān svayam addharathī utpanna thayelā rāgane pudgalanun kārya kahyun chhe. pudgalakarma rāg karāve chhe māṭe pudgalanun kārya kahyun chhe em nathī, paṇ karma-nimittanā lakṣhe rāg thāy chhe māṭe pudgalanun kārya kahyun chhe. e rāgādi bhāv svabhāvanī upar-upar ja rahe chhe ane pudgalakarmanā nimittanā sambandhe utpanna thāy chhe māṭe teo nishchayathī pudgalanā ja chhe em nishchit thāy chhe. arere! āvī vāt sāmbhaḷavāy phurasad le nahi to anubhav to kayāre kare?

ā prakāre em siddha karyun ke pudgalakarmanā udayanā nimittathī thatā chaitanyanā vikāro paṇ jīv nathī, pudgal chhe. juo, vikār nimittathī thāy chhe em lakhyun chhe ke nahi? bhāī! tun apekṣhā samajyo nathī. nimitta je pudgalakarma chhe tenā lakṣhe-āshraye vikār thāy chhe em kahyun chhe. vikār thāy chhe to potānī paryāyamān potāne kāraṇe, parantu svabhāvanun e kārya nathī ane nimittanā āshraye te thāy chhe māṭe nimittanun kārya chhe em kahyun chhe. bhāī! karma, sharīr, man, vāṇī ityādi jaḍ padārtho to jaḍ chhe ja. ahīn to vikārabhāv je chhe te svabhāvanā āshraye to thato nathī tethī e svabhāvanun kārya nathī; parantu e vikārabhāv pudgalakarmanā āshraye-lakṣhe ja thāy chhe, māṭe e vikār


PDF/HTML Page 738 of 4199
single page version

jaḍ-pudgalanun ja kārya chhe em apekṣhāthī kahyun chhe. ā pramāṇe pudgalanā nimittathī thato vikār paṇ jaḍ-pudgal ja chhe, jīv nathī em nakkī thāy chhe. bhāī! shāstra je kahe chhe te pramāṇe potānī draṣhṭi karavī joīe, paṇ potānī draṣhṭithī shāstrano vichār karavo joīe nahi; anyathā satya hāth nahīn āve.

par kārakothī nirapekṣha vikār potānī paryāyamān potānā ṣhaṭkārakothī utpanna thāy chhe. juo, pañchāstikāyanī 62mī gāthā. ātmānā dravya-guṇamān to vikār nathī, chhatān paryāyamān je vikār thāy chhe potānā ṣhaṭkārakathī utpanna thāy chhe. dravya-guṇ vikāranun kāraṇ nathī kemake dravya-guṇamān vikār nathī. par nimitta paṇ vikāranun kāraṇ nathī kemake parane e vikāranī paryāy aḍatīy nathī, arthāt vikāranī paryāyano paramān abhāv chhe, ane par nimittano vikāramān abhāv chhe. ahā! e pañchāstikāyamān jīvāstikāy siddha karavo chhe. tethī jīvanī paryāyamān vikār potāthī chhe em kahyun chhe. paṇ ahīn e vikār chaitanyasvabhāvanun kārya nathī tathā pudgal-karmanā nimittanā sambandhe jem jyān je apekṣhā chhe te yathārtha samajavī joīe.

shubh ācharaṇathī jīvane dharma thāy e vāt agnānīne evī atishayapaṇe draḍh thaī chhe ke tyānthī khasavun ene kaṭhaṇ paḍe chhe. ene man prashna thāy chhe ke shubhabhāvane tame dharma nathī kahetā to shun khāvun-pīvun ane moj-majhā karavī e dharma chhe? are, prabhu! tun shun kahe chhe? e vāt ja ahīn kayān chhe? khāvā-pīvāmān je sharīrādinī kriyā chhe e to jaḍanī chhe. ene to tun karī shakto nathī, tathā khāvā-pīvāno je rāg chhe e to ashubh ja chhe. enāthī to dharma kem hoy? parantu je vrat-tap-upavāsādino bhāv chhe te paṇ shubharāg ja chhe. e shubhāshubh banne prakāranā rāg svayam thayelā chaitanyanā vikār chhe, chaitanyasvarūp nathī. svabhāvanī draṣhṭithī jotān teo chaitanyathī bhinna jaṇāy chhe.

ahāhā! trikāḷī dhruv bhagavān gnāyakasvarūp ātmāmān draṣhṭi detān e banne shubhāshubh rāg anubhūtithī bhinna rahī jāy chhe. māṭe teo achetan chhe. tathā e shubhāshubh rāg, chaitanyapūrvak nahi paṇ karmanā udayapūrvak thāy chhe tethī te nishchayathī karma-pudgalanā ja chhe em siddha thāy chhe, kāraṇake kāraṇ jevun kārya hoy chhe. bhāī! svabhāv-vibhāvanun ā pramāṇe bhedagnān karī trikāḷī svabhāvanī draṣhṭi karī vibhāvane kāḍhī nākhavānī ā ja rīt chhe; ane ā pramāṇe anusaraṇ karatān dharma thāy chhe. āvī vāt chhe.

have pūchhe chhe ke-varṇādik ane rāgādik jīv nathī to jīv koṇ chhe? raṅg, gandh, sparsha, ras, sharīr, sansthān, sanhanan, varga, vargaṇā ane karma-badhā raṅgamān jāy chhe, adhyavasān, rāg, dveṣh, saṅkalesh-vishuddhinān sthāno e badhān rāgamān jāy chhe ane sanyamalabdhisthān, mārgaṇāsthān, jīvasthān, guṇasthān-e badhān bhedamān jāy chhe. raṅg-rāg


PDF/HTML Page 739 of 4199
single page version

ane bhedamān e badhān ra9 bol samāī jāy chhe. have pūchhe chhe ke ā raṅg-rāg ane bhedanā bhāvo jīv nathī to jīv koṇ chhe? raṅg-rāg ane bhedanā bhāv jīv nathī em jene lakṣhamān āvyun chhe te pūchhe chhe ke-to jīv koṇ chhe? tenā uttararūp shlok-kaḷash kahe chheḥ-

* kaḷash 41ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

ā bhagavān ātmā koṇ chhe? raṅg-rāg ane bhedanā bhāvo to ajīv-pudgal chhe. to ā jīv kevo chhe? to kahe chhe ke e chaitanyasvabhāvī vastu ‘अनादि’ anādi chhe, arthāt koī kāḷe utpanna thaī nathī; tathā te ‘अनन्तम्’ anant chhe, arthāt eno koī kāḷe vināsh nathī; tem ja te ‘अचलम्’ achaḷ chhe arthāt te kadīy chaitanyapaṇāthī anyarūp-chaḷāchaḷ thato nathī. shun kahyun? ke ā chaitanyasvabhāvī jīvane ādi nathī, ant nathī ane te achaḷ eṭale chaḷāchaḷatā vināno kamp rahit dhruvapaṇe paḍayo chhe. ahāhā! chaitanyasvabhāvī bhagavān ātmā achaḷ kahetān chaitanyapaṇāthī chhūṭī kadīy anyarūp thato nathī. bhagavān ātmāno chaitanyasvabhāv kadīy rāgarūp thato nathī. ahāhā! e chaitanyasvarūp raṅgarūpe to na thāy, rāgarūpe to na thāy ane bhedarūpe paṇ kadīy na thāy evī vastu chhe. āvī vāt chhe, bhāī!

vaḷī te ‘स्वसंवेद्यम्’ svasamvedya chhe. eṭale ke te pote potāthī ja jaṇāy evo chhe. eṭale shun? ke raṅg-rāg-bhedathī te jaṇāy nahi, paṇ chaitanyasvabhāvanī nirmaḷ pariṇatithī ja jaṇāy chhe. ahāhā! chaitanyaprakāshanī mūrti bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvathī ja paryāyamān jaṇāy evo chhe. eṭale ke trikāḷī chaitanyasvabhāvī ātmā vartamān chaitanyapariṇatithī ja jaṇāy chhe.

chaitanyasvabhāvī bhagavān ātmā anādi chhe, anantakāḷ raheshe ane kadīy anyapaṇe na thāy evo chaḷāchaḷatā rahit achaḷ chhe. paṇ te jaṇāy shī rīte? to kahe chhe ke te svasamvedya chhe. eṭale ke e gnān ane ānandanī nirmaḷ paryāy dvārā ja jāṇī shakāy chhe. jo koī em kahe ke e vyavahāraratnatrayathī jaṇāy chhe to te barābar nathī. vyavahāraratnatray to rāg chhe, ane rāg chhe e to pudgal ja chhe. pudgal evā vyavahāraratnatrayathī chaitanyamay jīv kem jaṇāy? e to chaitanyanān nirmaḷ pratīti-gnān-ramaṇatā vaḍe ja jaṇāy em chhe. ā sivāy bījā lākh-kroḍ kriyākāṇḍ kare to enāthī e jaṇāy em nathī em kahe chhe.

vyavahāraratnatrayano rāg, dev-shāstra-gurunī shraddhāno rāg ane pañchamahāvratanā pariṇām ityādi badhuy to rāgamān-pudgalamān jāy chhe. ‘main gnānānand svabhāvī hūn̐’-āve chhe ne hukamachandajīnun? emān raṅg-rāg ane bhedathī bhinna-em traṇ bol līdhā chhe. eṭale ke


PDF/HTML Page 740 of 4199
single page version

bhagavān ātmā raṅg, rāg ane bhedathī bhinna gnānānandasvabhāvī chaitanyathī svayam paripūrṇa vastu chhe. e raṅg, rāg ane bhedanā bhāvothī kem jaṇāy? na jaṇāy.

prashnaḥ– dīpachandajīe ātmāvalokanamān shubhabhāv paramparā sādhak chhe em kahyun chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! shuddha chaitanya jaṇāy chhe to potānī nirmaḷ pariṇatithī ja kemake e svasamvedya chhe, parantu je shubhabhāvane ṭāḷīne nirmaḷ pariṇati thāy chhe e shubhabhāvane āropathī paramparā sādhak kahyo chhe.

ahāhā! ek shlokamān keṭalun bharyun chhe! kahe chhe ke chaitanyasvabhāvamay ātmā anādino chhe, anantakāḷ rahenāro chhe, chaḷāchaḷ vināno akamp dhruv bhagavān chhe. te vartamānamān jaṇāy kevī rīte? to pote potāthī ja jaṇāy chhe em kahe chhe. nirmaḷ samyagdarshan-gnān-chāritranī pariṇatithī ja jaṇāy chhe. jāṇavāmān traṇey sāthe ja hoy chhe. kalashaṭīkāmān prashna uṭhāvyo chhe ke- tame jyāre em kaho chho ke ātmā to darshan-gnānathī jaṇāy chhe, tathā mokṣhamārga to darshan- gnān-chāritramay chhe, to tyān mokṣhamārga kevī rīte bane chhe? mithyātva jatān samyagdarshan-gnān thayun chhe, chāritra to thayun nathī, to tene mokṣhamārga kevī rīte kahevāy? teno khulāso karyo chhe ke- bhāī! darshan-gnān thatān emān chāritra āvī jāy chhe. chaitanyasvabhāvī ātmānun shraddhān-gnān thatān enā sanmukhanī pratīti, enā sanmukhanun gnān ane enā sanmukhamān sthiratā e traṇey bhegān chhe. ahāhā! bhagavān ātmā svasamvedya chhe emān e traṇey bhegān chhe. eṭale ke nirvikalpa samyak pratītithī, rāg vinānā gnānathī ane asthiratārahit sthiratānā anshathī-em ek sāthe traṇeyathī bhagavān ātmā jaṇāy chhe. āvī vāt chhe.

have kahe chhe ke te ‘स्फुटम्’ pragaṭ chhe arthāt chhūpo nathī. gāthā 49mān tene avyakta kahyo chhe. jyāre ahīn sphuṭ pragaṭ eṭale vyakta kahyo chhe. chaitanyajyot chakachakāṭ māratī pragaṭ chhe em ahīn kahe chhe. paryāyanī apekṣhāe te gupta-avyakta chhe, paṇ svabhāvanī apekṣhāe to e vyakta-pragaṭ ja chhe. paryāyane jyāre vyakta kahevāy chhe tyāre vastu-dravyane avyakta kahevāy chhe, kemake paryāyamān trikāḷī dravya āvatun nathī. paṇ jyāre dravyane ja kahevun hoy tyāre chaitanyasvabhāvamay vastu-dravya chakachakāṭamay vartamānamān potānī sattāthī mojud pragaṭ ja chhe em āvashe. paṇ te kone pragaṭ chhe? ahāhā! bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvasvarūp shāshvat jājvalyamān jyot pragaṭ chhe, paṇ kone? ke jeṇe ene jāṇyo-anubhavyo chhe ene. bhāī! ā to traṇalokanā nāth vītarāg parameshvaranī vāṇī chhe! santo ene jagat sāme jāher kare chhe.

kahe chhe ke ātmā to vastu tarīke pragaṭ, prasiddha, mojud chhe, parantu paryāyabuddhimān te aprasiddha, ḍhaṅkāyelo chhe. ane tethī agnānīne te chhe ja nahi. vartamān ansh ane