PDF/HTML Page 741 of 4199
single page version
rāganā premamān agnānīe chaitanyasvabhāvī ātmāne maraṇatulya karī nākhyo chhe. parantu potānī nirmaḷ pariṇati dvārā jyāre te jāṇavāmān āve tyāre te jīvatī jyot pragaṭ ja chhe-em kahe chhe, āvī vāt chhe jainadarshananī! aho! jainadarshan alaukik chhe! jainadharma eṭale shun? jainadharma anubhūtisvarūp eṭale ke vītarāgatāsvarūp chhe. ahāhā! jain ene kahevāy ke jeṇe rāgane jītyo chhe ane paryāyamān vītarāgatā pragaṭ karī chhe. āvo jainadharma! paṇ āvyo vāṇiyāne hāth, vāṇiyā vepāramān kushaḷ eṭale bas dhandhāmān ja garī gayā. bichārāone samajavānī phurasad nahi, eṭale ā karyun ane te karyun-em bahāranī kriyāo karī; paṇ bhāī! e badhī agnānanī hoḷī chhe.
raṅg-rāg ane bhedanā bhāvo to pudgal chhe. to e sarvathī bhinna bhagavān ātmā kevo chhe? to kahe chhe ‘इदं चैतन्यम्’ ā eṭale ā pragaṭ chaitanyasvabhāvamay ja ātmā chhe. ahāhā! bhagavān ātmā ekalā chaitanyasvabhāvathī bharelo chhe. arthāt chaitanyasvabhāv e ja ātmā chhe. ā (68 mī) gāthānī ṭīkāmān āve chhe ke chaitanyasvabhāvathī vyāpta ātmā chhe. ātmāmān chaitanyasvabhāv vyāpta chhe em na kahetān chaitanyasvabhāvathī vyāpta ātmā chhe em kahī shun siddha karavun chhe? e ke chaitanyasvabhāv trikāḷ kāyam rahelo chhe ane e vyāpak chhe ane ātmā enun vyāpya chhe. mokṣha adhikāranī gāthā ra98-ra99 nī ṭīkāmān paṇ āve chhe ke chetanāthī vyāpta ātmā chhe, arthāt chetanā vyāpak ane chetan ātmā enun vyāpya chhe, āthī chaitanyasvabhāv kāyamī chhe em siddha karyun chhe.
ātmā raṅg-rāg-bhedathī vyāpta nathī, bhinna chhe, to te shun chhe? to kahe chhe ke chaitanyasvabhāvathī vyāpta ātmā chhe. āvo chaitanyasvabhāv sadāy pragaṭ chhe, sphuṭ chhe, pratyakṣha chhe. ahāhā! shuddha chaitanyanī pariṇatithī jaṇāy evo te vartamānamān pratyakṣha chhe. mati-shrutagnānanī paryāyamān e jaṇāy evo vartamānamān pratyakṣha, pragaṭapaṇe birājamān chhe. rāganī apekṣhāe te chaitanyasvarūp ātmā gupta chhe, ḍhaṅkāyelo chhe, kemake rāgamān te āvato nathī, jaṇāto nathī. parantu nirmaḷ pariṇati dvārā te sphuṭ-pragaṭ ja chhe, chhūpāyelo nathī. shun kahyun? ke dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādinā vikalpakāḷe vastu prasiddha nathī, gupta chhe kemake e vikalpomān vastu āvatī nathī. vastu to nirvikalpa chaitanyamay shuddha chhe, ane te shuddha pariṇatinī apekṣhāe pragaṭ-pratyakṣha ja chhe. chaitanyatattva nirmaḷ pariṇatithī prasiddha-pragaṭ ja chhe. ahā! shailī to juo! kevī spaṣhṭa vāt chhe!
juo, ā ātmā chaitanyanī nirmaḷ pariṇati dvārā jaṇāy chhe ane te jaṇāy chhe tyāre te pratyakṣha chhe, pragaṭ chhe em jaṇāy chhe. te parokṣha chhe, apragaṭ chhe-e to je rāganī ramatamān (premamān) beṭho chhe ene māṭe chhe. je vyavahāraratnatrayanī ramatamān (premamān) paḍayo chhe tene to bhagavān ātmā apratyakṣha-gupta chhe, kemake tene e jaṇāto ja nathī.
PDF/HTML Page 742 of 4199
single page version
chhatān ātmavastu te kāḷe rāgarūp thaī jatī nathī. rāganā kāḷe ātmavastu gupta chhe, paṇ rāgarūp thaī jatī nathī. tathā jyāre svasamvedanagnānanī nirmaḷ pariṇati dvārā te jaṇāy chhe tyāre te pratyakṣha ja chhe em jaṇāy chhe. āvun svarūp chhe, bhāī! to āvo ātmā shun jinadevano hashe! bhāī, jinadevano eṭale jinasvarūpī evā ā bhagavān ātmāno. ahāhā! badhāy ātmā nishchaye āvā chhe. samayasār nāṭakamān antim prashastimān 31mā chhandamān banārasīdāse kahyun chhe ne ke-
chaitanyasvarūp bhagavān ātmānun āvun svarūp chhe ke je pragaṭ chhe, ḍhaṅkāyelun nathī. agnānadashāmān te gupta hatun paṇ have te gnānadashāmān pragaṭ thaī gayun chhe em kahe chhe. dayā, dān, vrat, bhakti ādinā rāganī pariṇatimān to te chaitanyavastu gupta hatī, paṇ have sva- pariṇatinā vedanathī te pratyakṣha-pragaṭ thaī chhe. bahu ṭūṅkā shabdomān ātmāne prasiddha karyo chhe. ṭīkānun nām paṇ ātmakhyāti chhe ne! bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvamay vastu chhe. te svasamvedya chhe. kajāt evā rāgādi vaḍe te jaṇāy em nathī, kemake rāgādi bhāv chaitanyanā- ātmānā nathī, paṇ pudgalanā chhe. dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg ho to paṇ temān chaitanyano ansh nathī tethī kajāt chhe, pudgalamay chhe. tethī rāgādi vaḍe ātmā jaṇāy evo nathī. chhatān chaitanyasvabhāv to trikāḷ jevo chhe tevo ja chhe. rāgakāḷe paṇ tevo ja chhe. parantu tene jāṇavānā kāḷe-svasamvedananā kāḷe te jevo chhe tevo pratyakṣha ane pragaṭ thāy chhe em kahe chhe.
ahāhā! ā to kaḷash chaḍhāvyo chhe kaḷash! jem mandir banāvīne enā upar kāṭ vināno sonāno kaḷash chaḍhāve chhe, tem rāg vināno chaitanya-chamatkārasvarūp bhagavān ātmā nirmaḷ pariṇati dvārā-shuddha ratnatray dvārā jaṇāy chhe tyāre te pratyakṣha-pragaṭ chhe em jaṇāy chhe- ām ṭīkā upar kaḷash chaḍhāvyo chhe. are, bhāī! jarā puruṣhārtha karīne mati-shrutagnānanā upayogane sūkṣhma kar to chaitanyatattva maḷe evun chhe. gnānano upayog nij chaitanyamān joḍavo te sūkṣhma upayog chhe. e sūkṣhma upayog vaḍe vastu pragaṭ chhe em bhān thāy chhe. sthūḷ rāganā upayogathī chaitanyavastu nahi maḷe, bhāī! kemake e sthūḷ upayoganī paryāy pudgalanī chhe. ahā! āvī vāt lokone ekānt lāge, paṇ bhāī! mārga ā ja chhe, bāpu! ā samyak ekānt ja chhe.
shrīmad rājachandre paṇ kahyun chhe ke-‘anekānta paṇ samyak ekānta evā nijapadanī prāpti sivāy anya hetue upakārī nathī.’ samyak ekāntanun (shuddha chaitanyamay ātmānun) bhān jyāre thāy chhe tyāre paryāy ane rāganun gnān thāy chhe-hoy chhe, ane tene anekāntanun
PDF/HTML Page 743 of 4199
single page version
sāchun gnān kahe chhe. samyak ekānta taraph jyāre ḍhaḷe chhe tyāre tene je gnān thāy chhe te svanun chhe, ane te ja kāḷe je rāg bākī chhe te paryāyanun paṇ gnān thāy chhe ane te sāchun anekānta chhe. samyak ekānta (shuddha chaitanyamay vastu)nun gnān rākhīne paryāyanun gnān thāy te anekānta chhe.
pramāṇagnānamān paṇ, trikāḷī shuddha dravyanun-ekānta nishchayanun gnān thāy tyāre paryāy ane rāgane paṇ jāṇavān e pramāṇagnān chhe. te pramāṇagnān paṇ kharekhar to sadbhūt vyavahāranayano viṣhay chhe, kāraṇ ke emān be (dravya ane paryāy) āvyān ne? ane te kāraṇe pramāṇ pūjya nathī. jemān paryāyano niṣhedh āvato nathī evun pramāṇagnān pūjya nathī, jyāre nishchayanayamān paryāyano niṣhedh āve chhe māṭe te pūjya chhe em kahyun chhe. pramāṇagnānamān, nishchayathī dravya abhed chhe evun gnān rākhīne emān rāganun, paryāyanun gnān bheḷavyun chhe. nishchayanā gnānane uḍāḍīne rāganun, paryāyanun gnān bheḷavyun chhe em nathī. jo nishchayanun gnān uḍāḍe to te pramāṇagnān ja nathī, trikāḷī dravya shuddha chhe evun gnān rākhīne, te uparānt paryāyanun gnān karyun tyāre gnān pramāṇagnān-samyaggnān thayun chhe. ‘dravya shuddha chhe’ evun nishchayanun gnān te samyak ekānta chhe. ā nishchayanā gnānane uḍāḍīne, jo rāganun gnān thāy to te pramāṇagnān ja nathī. āvo jhīṇo mārga chhe, paṇ ā ja mārga chhe. sūkṣhma kaho ke jhīṇo kaho; vastu ā ja chhe.
ahāhā! ‘इदम् चैतन्यम्’–इदम् eṭale ā. ā eṭale ā anādi, anant, chaḷāchaḷatā rahit, svasamvedya pragaṭ vastu chhe te chaitanyasvabhāvamay chhe. ātmā vītarāg sarvagnasvarūp chaitanyasvabhāvamay chhe ane te chaitanyanī nirmaḷ pariṇati dvārā jaṇāy evo pratyakṣha chhe. vītarāg sarvagna paramātmā traṇalokanā nāth sabhāmān indrone em kahetā hatā ke prabhu! jem ame vītarāg sarvagna chhīe em tun paṇ vītarāg sarvagnasvarūp chhe. ame vītarāgasvabhāvamānthī ja vītarāg thayā chhīe. māṭe kahīe chhīe ke vītarāg chaitanyasvarūp ātmā vītarāg pariṇati dvārā jaṇāy evo pratyakṣha chhe. ahāhā! vītarāgadeve vastu vītarāg gna-svarūp kahī chhe ane ene jāṇanārī pariṇati paṇ vītarāgatāmay ja kahī chhe. prabhu! jo tun jinasvarūp na hoy to jinapaṇun paryāyamān kayānthī pragaṭ thashe? ahā! tun chaitanyasvabhāvī ātmā jinasvarūp ja chho ane tene jāṇanārī paryāy vītarāg-pariṇati ja chhe. ā vītarāg pariṇati dharma chhe. lokone ā samajavānī navarāsh na maḷe eṭale sāmāyik, pohā ane pratikramaṇ ityādi kriyākāṇḍ kare ane māne ke dharma thaī gayo. paṇ bāpu! e to badhā rāganā prakār chhe ane enāthī chaitanyasvarūp ātmā jaṇāto nathī.
have āgaḷ kahe chhe ke-ā chaitanya kevun chhe? ke ‘उच्चैः चकचकायते’ atyantapaṇe
PDF/HTML Page 744 of 4199
single page version
chakachakāṭ prakāshī rahyun chhe. jem sūrya jājvalyamān prakāshe chhe tem ā bhagavān ātmā chaitanyanā prakāsh vaḍe atishayapaṇe chakachakāṭ prakāshī rahyo chhe.
prashnaḥ– to e dekhāto to nathī?
uttaraḥ– bhāī! rāganā andhārāmān e tane dekhāto nathī. rāganān andhārān to achetan chhe. dayā, dān, vrat, bhakti-ityādi je rāg chhe e to andhārun chhe. e andhārāmān chaitanya kem dekhāy? achetanamān chaitanya kem jaṇāy? e to chakachakāṭ gnānasvabhāvanī vītarāgī pariṇati dvārā jaṇāy chhe. ane tyāre vyavahār-rāganun paṇ gnān thāy chhe. āvo vītarāgano mārga yathārtha samajyā vinā loko bichārā kaīkanun kanīk mānīne, kaīkanun kanīk karīne jīvan aphaḷ karīne sansāramān-anantakāḷanī rakhaḍapaṭṭīmān chālyā jāy chhe!
chakachakāṭ prakāshī rahyun chhe e chaitanya ‘स्वयं जीवः’ svayam jīv chhe. jem raṅg-rāg ane bhedane pudgal siddha karyā tem atishay chakachakāṭ prakāshī rahelun ā chaitanya chhe te svayam jīv chhe em siddha kare chhe. ekalo chaitanyasvabhāv ahīn siddha nathī karavo, jīv siddha karavo chhe. eṭale kahe chhe ke anādi, anant, chaḷāchaḷatārahit, svasamvedya, pragaṭ ane bahu ūñchethī atyantapaṇe chakachakāṭ prakāshī rahelī ā chaitanyasvabhāvamay vastu chhe te svayam jīv chhe. loko to chāle te trasajīv ane sthir rahe te sthāvar jīv em māne chhe. are bhagavān! jīvanī e vyākhyā ja khoṭī chhe. prabhu! tun trasey nathī ane sthāvarey nathī. tun rāgīy nathī ane dveṣhīy nathī. tun puṇyavāḷo ke pāpavāḷo, karmavāḷo ke sharīravāḷo e kāī tun nathī. to tun chho koṇ? prabhu! ke hun to chaitanyasvabhāvī jīv chhun ām jyāre andar pratītimān āve ane gnānamān jaṇāy tyāre jīvane yathārtha mānyo ane jāṇyo kahevāy. navatattvamān bhinnapaṇe rahelā ātmāne tyāre jāṇyo kahevāy.
navatattvamān ajīv tattva to bhinna chhe. puṇya, pāp, āsrav ane bandh tattva paṇ bhinna chhe. jyāre jīv bījā tattvothī bhinna chhe to te kevo chhe? ke e to chaitanyasvabhāvamay svayam jīv chhe. ā (shuddha jīv) samyagdarshanano viṣhay chhe. āvo chaitanyasvabhāvī jīv jyāre svasamvedan gnānamān jaṇāy tyāre rāgādi bhāvo vyavahāre jāṇelā prayojanavān chhe-je vāt bāramī gāthāmān līdhelī chhe.
ā atishayapaṇe chakachakāṭ prakāshamān vastu svayam jīv chhe, jāṇe jagatano sūrya. svayam prakāshe ane bījī chījane paṇ ‘chhe’ em prakāshe chhe. dharmāsti, adharmāsti ītyādi ‘chhe’,rāgādi ‘chhe’-em sarvane chhepaṇe ā bhagavān chaitanyasvabhāv jāṇe chhe. bhagavān ātmā jene jaṇāyo chhe te jāṇe chhe ke ā bījī chīj chhe. parantu te anya sarvane paragney tarīke jāṇe chhe. rāgādine paṇ paragney tarīke jāṇe chhe.
PDF/HTML Page 745 of 4199
single page version
ā shāstragnān chhe ne e paragney chhe. je shāstragnānamān ja nimagna chhe te paragney-nimagna chhe ane paragney-nimagna chhe te svagneyano (chaitanyasvabhāvamay shuddha ātmāno) anādar kare chhe. gajab vāt! ene to em thāy ke hun āvo paṇḍit, āṭalān to hun shāstra jāṇun ane e kāī nahi! hā bhāī, sāmbhaḷ. shāstragnānane to bandh adhikāramān shabdagnān kahyun chhe. shabdagnān e kāī ātmagnān chhe? shabdagnān kaho ke paragney kaho-ek ja chīj chhe. gnānī shāstragnānane paṇ paragneyapaṇe jāṇe chhe.
ām varṇādi ane rāgādi bhāvo jīv nathī. parantu upar kahyo chhe tevo chaitanyabhāv ja jīv chhe. gnānanī paryāyamān ene gney banāvatān jīv āvo chaitanyasvabhāvamay pratyakṣha-pragaṭ chhe em jaṇāy chhe e saṅkṣhepamān eno bhāvārtha chhe.
have, chetanapaṇun ja jīvanun yogya lakṣhaṇ chhe em kaḷasharūp kāvya dvārā samajāve chheḥ-
kahe chhe ke-‘यतः अजीवः अस्ति द्वेधा’ ajīv be prakāre chhe-‘वर्णाद्यैः सहितः’ vaṇādisahit ‘तथा विरहितः’ ane varṇādirahit. varṇa, ras, gandh, sparsha, rāgādi varṇādisahit chhe ane bījān amūrta dravyo varṇādirahit chhe. ‘ततः’ māṭe ‘अमूर्तत्वम् उपास्य’ amūrtapaṇāno āshray karīne paṇ arthāt amūrtapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ mānīne paṇ ‘जीवस्य तत्त्वं’ jīvanā yathārtha svarūpane ‘जगत् न पश्यति’ jagat dekhī shaktun nathī.
ahā! ā chaitanyasvabhāvamay jīv to gnānalakṣhaṇathī lakṣhit chhe. arthāt gnān vaḍe jaṇāy evī e chīj chhe. te rāgathī ke amūrtapaṇāthī jaṇāy evo nathī. kāraṇ ke amūrta to anya dravyo paṇ chhe tethī amūrtapaṇāvaḍe paṇ ātmā jaṇāto nathī. e to gnānanā pariṇaman vaḍe ja jaṇāy evo chhe. je gnān vaḍe nij ātmāne jāṇe chhe tene dharma thāy chhe.
hinsā, jūṭh ādi ashubh bhāvathī to ātmā jaṇāy nahi, paṇ dayā, dān, vrat, bhakti ādi vikalponā shubhabhāvathī paṇ ātmā jaṇāto nathī. shubhāshubhabhāv to chaitanyanā vikāro chhe. teo achetan chhe kemake shuddha chaitanyamān teo vyāpatā nathī. tethī achetan evā te vikāro vaḍe chaitanyavastu ātmā kem jaṇāy? rāgādi bhāv e kāī chaitanyanā lakṣhaṇarūp nathī ke te vaḍe ātmā jaṇāy, tathā amūrtapaṇun bījā dravyomān paṇ chhe. tethī amūrtapaṇā vaḍe paṇ jīvane anya dravyothī bhinna jāṇī shakāto nathī, ātmāne anya dravyathī bhinna jāṇavo hoy to ek chaitanyalakṣhaṇ vaḍe ja jāṇī shakāy chhe. paradravyathī bhinna nijasvarūpano anubhav chaitanyalakṣhaṇathī ja thāy chhe.
jagatanā jīvo rāgādithī ātmāne jāṇī shaktā nathī, tem ja amūrtapaṇāthī paṇ ātmāne judo pāḍī shaktā nathī-oḷakhī shaktā nathī. ‘इति आलोच्य’ ām parīkṣhā
PDF/HTML Page 746 of 4199
single page version
karīne ‘विवेचकैः’ bhedagnānī puruṣhoe ‘न अव्यापि अतिव्यापि वा’ avyāpti ane ativyāpti dūṣhaṇothī rahit ‘चैतन्यम्’ chetanapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe. bhedagnānīoe eṭale dharmī jīvoe anubhav karīne rāg ane amūrtapaṇāthī bhinna evā chetanapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe. rāgādi bhāvo jīvanī sarva avasthāomān vyāpatā nathī. māṭe rāgādine jīvanun lakṣhaṇ mānatān avyāptino doṣh āve chhe. jyāre amūrtapaṇun anya dravyomān paṇ chhe, tethī tene jīvanun lakṣhaṇ kahetān emān ativyāptino doṣh āve chhe.
āvun samajavā maḷe nahi eṭale loko to dayā pāḷo, vrat karo ane upavās karo-em kriyāo karavāthī ātmalābh thashe em māne chhe. paṇ bhāī! e to badhī rāganī kriyāo chhe. e kriyāo to achetan jaḍ chhe, e kriyāo vaḍe chaitanyano-ātmāno lābh kem thāy? vaḷī amūrtapaṇā vaḍe paṇ ātmā jāṇī shakāto nathī kemake amūrtapaṇun to dharmāstikāy, adharmāstikāy, ākāsh ane kāḷ em anya dravyomān paṇ chhe. tethī ām jāṇīne dharmī jīvoe chaitanyapaṇāne jīvanun nirdoṣh lakṣhaṇ kahyun chhe.
jāṇavun, jāṇavun, jāṇavun-e jāṇak evā chaitanyatattvanun lakṣhaṇ chhe. arthāt gnānalakṣhaṇ vaḍe ātmāne lakṣha karīne teno anubhav thaī shake chhe, samyagdarshan pāmī shakāy chhe. ahāhā! gnānalakṣhaṇ vaḍe lakṣhya evā ātmāne pakaḍatān teno anubhav thāy chhe ane te dharma chhe. parantu dayā, dān, vrat ke bhaktithī ātmā pakaḍāy em nathī kemake te koī ātmānun lakṣhaṇ nathī. e to sarva rāg chhe ane rāganī ātmāmān avyāpti chhe. ātmānī sarva avasthāomān e rāg vyāpīne rahetā nathī, kadāchit sansār avasthāmān te ho, paṇ mokṣha avasthāmān te sarvathā nathī. māṭe rāg ātmānun lakṣhaṇ nathī. tethī game tevo mand rāg hoy topaṇ te vaḍe bhagavān ātmā jaṇāto nathī. tevī rīte amūrtapaṇā vaḍe paṇ bhagavān ātmā jāṇī shakāto nathī, kemake amūrtapaṇā vaḍe ātmāne jāṇatān ativyāptino doṣh āve chhe. ām vichārīne bhedagnānī jīvoe chaitanyapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe. ahāhā! gnānanā pariṇamananī je dashā chhe te lakṣhaṇ chhe ane te dvārā ātmā jāṇī shakāy chhe. trikāḷī chaitanyatattvane lakṣha karī gnānanun je pariṇaman thāy chhe te pariṇamananī dashāmān bhagavān ātmā jaṇāy chhe ane e gnānanā pariṇamananī kriyā te dharma chhe.
have kahe chhe ke ‘समुचितम्’ te yogya chhe. shun? ke chaitanyapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahevun te samuchit eṭale yogya chhe, barābar chhe. kem? kemake te avyāpti ane ativyāpti doṣhathī rahit chhe. ahā! nyāyathī-yuktithī vāt kare chhe. kahe chhe ke ātmā gnān dvārā jaṇāy em chhe kemake bhagavān ātmā trikāḷ gnānasvarūp chhe. rāg e tārun lakṣhaṇ nahi, kemake te sarva avasthāomān vyāpato nathī tethī tenī ātmāmān avyāpti chhe. parantu gnān e tārun-ātmānun lakṣhaṇ chhe kemake ātmā trikāḷ gnānasvarūp chhe. jīvanī sarva avasthāomān gnān prasare chhe, tethī gnānalakṣhaṇ avyāpti-doṣharahit chhe. vaḷī ātmāne
PDF/HTML Page 747 of 4199
single page version
chhoḍīne gnān koī anya dravyamān chhe nahi. tethī ātmānun gnānalakṣhaṇ ativyāpti doṣhathī rahit chhe. ā pramāṇe chaitanyapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahevun barābar chhe, vyājabī chhe.
ahāhā! bhagavān ātmā andar chaitanyanun bimb prabhu gnānano gāṇṭhaḍo chhe. emānthī anant anant kevaḷagnānādi pragaṭe topaṇ kāī khūṭe nahi evo e gnānano rasakand chhe. e e to gnānanun mūḷ chhe jemānthī gnān akhūṭapaṇe nīkaḷyā ja kare. āvo ātmā vartamān gnānanī paryāy vaḍe jaṇāy chhe. eṭale ke vartamān gnānanī paryāy gnāyakasvabhāvī ātmānun lakṣha kare tyān ‘ā gnāyakabimb chhe’ em ātmā jaṇāy chhe. ānun nām samyaggnān chhe. ā gnānanī kriyā e dharmanī kriyā chhe. ā pramāṇe gnānalakṣhaṇ e ātmānun samuchit eṭale yogya lakṣhaṇ chhe.
āgaḷ kahe chhe ke-‘व्यक्तम्’ te chaitanyalakṣhaṇ pragaṭ chhe. chaitanyane jāṇanārī paryāy pragaṭ chhe māṭe chaitanyalakṣhaṇ pragaṭ chhe em kahe chhe. e pragaṭ chaitanyalakṣhaṇ dvārā ‘ātmā gnānasvarūp trikāḷ’ chhe em jāṇī shakāy chhe. gajab vāt! ahā! ātmā to ‘ajāyabaghar’ chhe. te anantaguṇorūp ajāyabīothī bharapur chhe. vartamān gnānaparyāy tene jāṇe, paṇ tyān je jaṇāy chhe te gnān (ātmā) to ahāhā! anant ane amāp chhe. āmān ‘mon-māthun hāth āve nahi’ (samajaṇ paḍe nahi) eṭale loko bichārā shun kare? vrat, tap, ityādimān joḍāī jāy. ām ne ām tun anantakāḷathī karato āvyo chhe, paṇ bhāī! vrat, tapanā vikalpa e ātmānun (ene jāṇavānun) lakṣhaṇ nathī. kahe chhe ke indriyone bandh karī, indriyonā je viṣhay thāy chhe tenun lakṣha chhoḍī daīne tathā mananā lakṣhe upajatā vikalponun paṇ lakṣha chhoḍī daīne andar chaitanyasvabhāvī bhagavān ātmāne chaitanyalakṣhaṇ vaḍe anubhavavo te samyagdarshan pāmavānī rīt chhe. ātmā chaitanyabimb chhe. chaitanyanī je pragaṭ gnānadashā te enun lakṣhaṇ chhe. māṭe prabhu! e lakṣhaṇ dvārā andar jā ane jo to teno anubhav thashe. ahāhā! gnānanī paryāy antarmukh thaī svane jāṇe chhe tyāre andar to adbhut anantaguṇano chaitanyagoḷo jaṇāy chhe. tathā je anantaguṇo bharyā chhe ene paṇ gnān dekhī le chhe.
bāpu! vītarāg sarvagna parameshvare ām ja kahyun chhe ane santo paṇ em ja kahe chhe. bhāī! tun tane potāne pakaḍīne kayāre anubhavī shake? ke gnānanī paryāyane-lakṣhaṇane pakaḍīne svamān jāy tyāre. ā sivāy game tevā mandarāgathī-dānādi kriyāthī ātmā jaṇāy em nathī.
prashnaḥ– to amāre dān karavun ke nahi?
uttaraḥ– bhāī! e dān karavāno-rāganī mandatāno bhāvo āve e judī vāt chhe.
PDF/HTML Page 748 of 4199
single page version
paṇ tethī kāī ātmā na jaṇāy, samyagdarshan na thāy. ātmā to chaitanyalakṣhaṇ je pragaṭ gnānanī paryāy chhe tene andar vāḷatān jaṇāy.
have kahe chhe ke-chaitanyalakṣhaṇ vyakta-pragaṭ chhe ane ‘व्यञ्जित–जीव–तत्त्वम्’ teṇe jīvanā yathārtha svarūpane pragaṭ karyun chhe, eṭale ke jāṇavānī je dashā chhe-je lakṣhaṇ chhe -te pragaṭ chhe ane teṇe ākhā chaitanyatattvane pragaṭ karyun chhe, ahāhā! gnānanī paryāyane gnāyakabhāv taraph vāḷatān- ḍhāḷatān, teṇe gnāyakane pragaṭ karyo chhe em kahe chhe. vartamān gnānanī paryāyane antaramān vāḷatān shuddha chaitanyasvabhāvamay jīvano anubhav thāy chhe ane tethī teṇe jīvanā yathārtha svarūpane pragaṭ karyun chhe em kahe chhe.
bhagavān ātmā gnānānandano kand prabhu chhe, te anādino evo ne evo chhe. tene vartamān gnānalakṣhaṇ-gnānanī paryāy ‘ā chīj āvī chhe’ em pragaṭ kare chhe.
prashnaḥ– paṇ āvo ātmā dekhāto nathī ne?
uttaraḥ– bhāī! ene tun andar dekhavā jāy chhe ja kayān? dekhavā jāy to dekhāy ne? gnānanetra ughāḍīne andar jue to dekhāy ne? bhāī! ‘ātmā nathī dekhāto,’ ‘mane hun nathī dekhāto’ evo nirṇay karyo koṇe? evo nirṇay karyo shāmān? evo nirṇay pote gnānanī paryāyamān karyo chhe, ane e ja gnān ātmā chhe. e gnānanī paryāyane pakaḍīne andar jā to ānandano nāth bhagavān jarūr dekhāshe. bāpu! ā to janma-maraṇanā chakrāvāno ant lāvavānī apūrva vāt chhe. bākī bījun badhun (vrat, tap ādi) to ghaṇun karyun chhe.
ahīn to kahe chhe ke bhagavān ātmā trikāḷ gnānasvarūp chhe, ane tenī vartamān paryāyamān paṇ gnānaansh pragaṭ chhe. have je gnānaansh pragaṭ chhe te gnānalakṣhaṇ vaḍe trikāḷī gnāyakasvabhāvane pakaḍ ane teno anubhav kar. e gnānalakṣhaṇathī anubhav thaī shakashe kāraṇ ke te gnāyakanun vāstavik lakṣhaṇ chhe. shun kahe chhe? jāṇavānī paryāy vartamānamān pragaṭ chhe ke nahi? na hoy to ‘ā sharīr chhe, rāg chhe’ em jāṇe koṇ? māṭe gnānaparyāy pragaṭ chhe. parantu e gnānaparyāy parane jāṇe chhe. chhatān te enun-paranun lakṣhaṇ nathī. gnānaparyāy to svadravyanun lakṣhaṇ chhe. ene antaramān vāḷīne jo to tane ātmā dekhāshe, samyagdarshan thashe. āvo mārga kadī sāmbhaḷyo hoy nahi eṭale ‘ahinsā paramo dharmaḥ’ -koī jīvane na māravo e dharma chhe ane e badhā siddhāntano sār chhe-em prarūpaṇā kare chhe. ā maḷyun ja nathī eṭale bichārā shun kare?
prashnaḥ– to amāre par jīvonī dayā pāḷavī ke nahi?
uttaraḥ– bhāī! par jīvanī dayā ātmā kayān pāḷī shake chhe? par jīvanī dayā hun pāḷī shakun chhun e bhāv to mithyātva chhe. tathā par jīvanī dayā pāḷavāno je
PDF/HTML Page 749 of 4199
single page version
shubhabhāv chhe te bandhanun kāraṇ chhe. par jīvanī dayānā bhāvathī kāī ātmā jaṇāto nathī em ahīn kahe chhe. par jīvanī dayā pāḷavāno bhāv to rāg chhe. ane rāg chhe e to ākuḷatāmay duḥkharūp dashā chhe. jyāre bhagavān ātmā to trikāḷ nirākuḷ ānandasvarūp chhe, to ākuḷatānā bhāvathī nirākuḷ tattva kem prāpta thāy? (na thāy). parantu e rāganā kāḷe, rāgathī bhinna je gnānanī paryāy chhe enāthī ātmā jaṇāy evo chhe. ahāhā! gnānanī paryāy rāgane paṇ jāṇe chhe chhatān gnān e rāganun lakṣhaṇ nathī. gnānanun, rāg lakṣhaṇ nathī ane rāganun, gnān lakṣhaṇ nathī. gnān to bhagavān chaitanyasvabhāvamay ātmānun lakṣhaṇ chhe ane teṇe (gnān paryāye) jīv tattvane pragaṭ karyun chhe. ahāhā! kevī ajab vāt!
prashnaḥ– to ‘ज्ञानक्रियाभ्याम् मोक्षः’ em kahyun chhe ne?
uttaraḥ– paṇ bhāī! gnānakriyābhyām eṭale shun? ātmā je trikāḷ gnānasvarūp chhe enun gnān karavun ane te gnānamān ṭharavun enun nām ‘gnānakriyābhyām mokṣhaḥ’ chhe. ahīn to santo em jāher kare chhe ke-prabho! tun pote potāne gnānanī paryāyathī jaṇāy evun tārun svarūp chhe. lākh vātanī vāt ke kroḍ vātanī vāt ā ja chhe. je gnānanī paryāy parane jāṇavānun kām kare chhe te kāī paranun lakṣhaṇ nathī. māṭe jāṇanārī vartamān paryāyane, te jenun lakṣhaṇ chhe evā gnāyakasvabhāvamān vāḷ. tethī tane gnāyakanun svarūp vyañjit eṭale pragaṭ thashe-jaṇāshe. āvī vāt chhe.
ahīn be vāt karī chhe. jīvatattvane chaitanyalakṣhaṇe karīne jāṇavun kemake chaitanyapaṇāne jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe ane te yogya chhe-ek vāt; tathā te lakṣhaṇ pragaṭ chhe-bījī vāt. shun kahyun? ke jāṇavānī je paryāy pragaṭ chhe te jāṇavānā pariṇāmathī ātmā jaṇāy chhe ane enāthī je jaṇāy chhe te ātmā paṇ pragaṭ chhe. vartamān gnānanī paryāy je pragaṭ chhe te dvārā jāṇatān gnāyak je shaktirūpe chhe te ‘ā pragaṭ chhe’ em pragaṭ jaṇāy chhe. ahāhā! keṭalun samāvyun chhe! thoḍā shabdomān ‘gāgaramān sāgar’ bharī dīdho chhe. digambar santoe-kevaḷīnā keḍāyatīoe shun gajab kām karyān chhe! teo jineshvarapad alpabhavamān ja pāmavānā chhe.
ahīn kahe chhe ke-prabhu! tun tane rāgathī nahīn jāṇī shake kāraṇake rāg tārun svarūp nathī. tem ja tun amūrta chhe topaṇ, anya dharmāstikāy ādi dravyo amūrta chhe tethī amūrtapaṇā vaḍe ātmāne jāṇavā jatān anya dravyo paṇ ātmānī sāthe ek thaī jashe. te kāraṇe amūrtapaṇāthī paṇ ātmāne parathī bhinna jāṇī shakāshe nahi. mātra ek chaitanyalakṣhaṇ vaḍe ātmāne bhinna pāḍī shakāy chhe ane e chaitanyalakṣhaṇ tane pragaṭ chhe. te pragaṭ lakṣhaṇ jīvanā svarūpane pragaṭ kare chhe. māṭe e chaitanyalakṣhaṇ je paryāyamān pragaṭ chhe te vaḍe ātmāne jāṇ to dravya tane vyañjit eṭale pragaṭ thashe.
PDF/HTML Page 750 of 4199
single page version
prashnaḥ– parantu hamaṇān te kem jaṇāto nathī?
uttaraḥ– tene jāṇavā māṭe jeṭalī garaj joīe teṭalī garaj kayān chhe? je upayogathī te pakaḍāy te upayog kayān pragaṭ kare chhe? sthūḷ upayogathī ātmā pakaḍāto nathī paṇ sūkṣhma upayogathī te pakaḍāy chhe. agnānī upayogane sūkṣhma karato nathī tene ātmā jaṇāto nathī. nyāyathī vāt chhe ne! gnāyak taraph ḍhaḷelī mati-shrutagnānanī paryāy te sūkṣhmaupayog chhe. e sūkṣhma-upayog vaḍe ja gnāyak ātmā pakaḍāy chhe. are! keṭalāk to vrat-tap karavāmān aṭakayā chhe, to vaḷī keṭalāk dev-guru-shāstranī bhaktimān kalyāṇ chhe em mānī aṭakayā chhe. banney ek jātanā mithyātvamān aṭakelā chhe. tene kahe chhe ke bhāī! vartamān gnānaparyāy, je lakṣhaṇ chhe tene gnāyak bhaṇī vāḷī de to tane ātmā avashya jaṇāshe.
ahāhā! trilokīnāth tīrthaṅkaradevano ā hukam chhe ke tārun chaitanyalakṣhaṇ to tane pragaṭ chhe. prabhu! jo bilakul lakṣhaṇ pragaṭ ja na hoy to lakṣhyane pakaḍavun mushkel paḍe. parantu em to nathī. chaitanyalakṣhaṇ to vartamān pragaṭ ja chhe. māṭe pragaṭ gnānalakṣhaṇ vaḍe lakṣhya evā gnāyakane pakaḍ. tethī gnāyakavastu je gupta chhe te pragaṭ thashe eṭale jaṇāshe. ahāhā! shun shlok chhe! āvī vāt bīje kayāny nathī. ahīn lakṣhaṇ je gnānanī paryāy te dvārā lakṣhya-trikāḷī gnāyakavastune pakaḍatān gnāyakavastu pragaṭ thāy chhe eṭale gnānanī paryāyamān gnāyak ākho āvī jāy chhe em artha nathī; parantu gnānanī paryāyamān gnāyakavastunun sāmarthya keṭalun chhe te bhāse chhe. gnāyakadravya jo paryāyamān āvī jāy to paryāyanā nāshe dravyano paṇ nāsh thāy, parantu dravya to dhruv chhe, ane paryāy to ansh chhe. tethī paryāyamān ākhun dravya kem āve? gnāyakasvabhāv taraph ḍhaḷelī gnānanī paryāyamān gnāyakanun sāmarthya bhāse-jaṇāy tene gnāyak pragaṭ thāy chhe em kahe chhe. gnāyakavastu to trikāḷ jevī chhe tevī ja chhe. paṇ enī draṣhṭi karatān gnānaparyāyamān em bhāse chhe ke vastu mahāprabhu ānandanun daḷ gnāyakabhāvapaṇe āvī chhe. pragaṭ paryāy jyān gnāyak taraph vaḷī tyān te pragaṭ dekhāy chhe. āvī vāt chhe.
ahā! kundakundāchārya digambar sant hatā. samvat 49 mān thayā hatā. ane teo trilokanāth paramātmā bhagavān sīmandhar prabhu jyān mahāvidehamān birāje chhe tyān gayā hatā. tyān āṭh divas rahīne samavasaraṇamān sākṣhāt bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷī hatī tem ja shrutakevaḷī sāthe charchā karī hatī. pachhī tyānthī āvīne ā shāstro banāvyān chhe. tyānthī teo shun lāvyā? ā lāvyā ke chaitanyalakṣhaṇe jaṇāy evo ātmā chhe. ā deh, vāṇīnī je kriyā chhe e to jaḍ chhe. māṭe enāthī jīv jaṇāy nahi. puṇya-pāpanā bhāv paṇ jaḍ viparītasvabhāvavāḷā andhakāramay chhe, māṭe enāthī paṇ jīv jaṇāy em nathī, to
PDF/HTML Page 751 of 4199
single page version
jīv kem karīne jaṇāy? to kahe chhe ke jīv chaitanyalakṣhaṇe karīne jaṇāy chhe ane te chaitanyalakṣhaṇ pragaṭ chhe.
have kahe chhe ke te ‘अचलम्’ achaḷ chhe. te chaitanyalakṣhaṇ chaḷāchaḷatārahit chhe ane sadā mojūd chhe. ahāhā! te chaitanyalakṣhaṇ svamānthī khasīne jaḍamān ke rāgamān jāy evun nathī, ane te sadā hayātī dharāve chhe, trikāḷī gnānalakṣhaṇ to dhruv chhe. tene vartamān gnānalakṣhaṇathī- gnānaparyāyathī jāṇatān jaṇāy evo chhe, māṭe kahe chhe. ke-he jagatanā jīvo! ‘आलम्ब्यताम्’ tenun ja avalamban karo. lakṣhaṇanī paryāyane ālamban dravyanun āpo. jenun te lakṣhaṇ chhe evā gnāyak dravyanun ene ālamban āpo. jagatanā jīvo gnānalakṣhaṇanun ja ālamban karo, kemake te vaḍe ja yathārtha jīvanun grahaṇ thāy chhe.
he jagatanā jīvo, trikāḷī shuddha chaitanya bhagavānanun ālamban lo ane rāg ane nimittanun ālamban chhoḍo, kemake rāg ane paranā ālambanathī kalyāṇ thatun nathī. gnānanī paryāy dvārā andar jatān yathārtha jīvanun-gnāyakatattvanun grahaṇ thāy chhe māṭe enun ālamban lo.
kahe chhe ke-varṇādi bhāvo jīvamān kadī vyāpatā nathī. varṇa kahetān raṅg ane ādi eṭale rāgādi bhāvo. teo jīvamān nishchayathī kadī vyāpatā nathī, tethī teo nishchayathī jīvanān lakṣhaṇ chhe ja nahi. teo ek samayanī paryāyamān chhe, parantu andar dravyamān kayān vyāpe chhe? bhagavān gnānasvarūpī ātmāmān raṅg ane rāgādi kayān chhe? māṭe teo nishchayathī jīvanān lakṣhaṇ chhe ja nahi. ā dayā, dān, vratādinā bhāv chhe e to rāg chhe, ane rāg jīvanun lakṣhaṇ nathī, tethī e vaḍe jīv jaṇāto nathī. arthāt enāthī samyagdarshan thatun nathī.
varṇādi bhāv nishchayathī jīvamān vyāpatā nathī. jo teo vyavahārathī vyāpe chhe em mānavāmān āve topaṇ doṣh āve chhe. siddhomān to te bhāvo vyavahārathī paṇ nathī māṭe avyāpti doṣh āve chhe. jo varṇādi bhāvo jīvanā hoy to sadāy jīvamān rahevā joīe, parantu teo siddha avasthāmān vyavahāre paṇ hotā nathī. māṭe teo sadāy jīvamān vyāpatā nathī, māṭe varṇādi bhāvono āshray karavāthī jīvanun yathārtha svarūp oḷakhātun nathī. arthāt raṅg, rāg ādi bhāvono āshray karavāthī jīvasvarūpanun samyaggnān thatun nathī.
have kahe chhe ke amūrtapaṇun sarva jīvomān vyāpe chhe. tethī ‘ātmā amūrta chhe’ em laīe to? topaṇ doṣh āve chhe, kāraṇ ke dharmāstikāy, adharmāstikāy, ākāsh
PDF/HTML Page 752 of 4199
single page version
ane kāḷ e chār dravyo paṇ amūrta chhe. bhagavāne chha dravya joyān chhe. temān ātmā uparānt dharmāstikāy, adharmāstikāy, ākāsh ane kāḷ e chār dravyo paṇ arūpī-amūrta joyān chhe. eṭale amūrtapaṇun lakṣhaṇ tarīke levāmān āve to, amūrtapaṇun potāmān ane anya dravyomān paṇ chhe te kāraṇe, enā vaḍe ātmā jaṇāy evo nathī. amūrtapaṇun jem jīvamān vyāpe chhe tem anya chār dravyomān paṇ vyāpe chhe. tethī amūrtapaṇun jīvanun lakṣhaṇ mānatān ativyāpti nāmano doṣh āve chhe. māṭe amūrtapaṇāno āshray karavāthī paṇ jīvanun yathārtha svarūp grahaṇ thatun nathī.
have kahe chhe ke chaitanyalakṣhaṇ sarva jīvomān vyāpatun hovāthī, eṭale ke jāṇavun, jāṇavun, jāṇavun-evun je lakṣhaṇ chhe te sarva jīvomān vyāpatun hovāthī avyāpti doṣhathī rahit chhe. koī vakhate te lakṣhaṇ hoy ane koī vakhate te na hoy em nathī. e sarva jīvamān sadā vyāpe chhe. tathā chaitanyalakṣhaṇ jīv sivāy anya koī dravyamān vyāpatun nathī, māṭe ativyāpti doṣhathī paṇ te rahit chhe. temaj te chaitanyalakṣhaṇ pragaṭ chhe. māṭe eno ja āshray karavo. varṇādibhāvono āshray karavāthī yathārtha svarūp oḷakhātun nathī em nakār karyo hato. have astithī līdhun ke chaitanyalakṣhaṇano ja āshray karavo kemake te vaḍe jīvanā yathārtha svarūpanun grahaṇ thaī shake chhe.
ahāhā! ātmā trikāḷ gnāyakasvabhāvī prabhu chhe. te gnānalakṣhaṇ vaḍe eṭale vartamān gnānanī paryāy dvārā jaṇāy chhe. gnānanī paryāy gnāyak taraph ḍhaḷatān emān gnāyakanā svarūpanun yathārtha grahaṇ thāy chhe. ahāhā! kevī vāt karī chhe! bahāranān vrat pāḷavāthī, bhakti karavāthī ke tap karavāthī ātmā na jaṇāy. bhāī, e to badho rāg chhe, e kāī jīvanun lakṣhaṇ nathī ke enāthī jīv jaṇāy.
shaṅkāḥ– vyavahārathī paṇ thāy ane nishchayathī paṇ thāy; nahīntar ekānt thaī jashe.
samādhānaḥ– bhāī! em nathī. pūrṇa vītarāg na hoy tyān sudhī vyavahār hoy chhe, paṇ e vyavahārathī nishchay pamāy chhe em nathī. samyaggnān ane chāritramān alpatā chhe. tethī sādhakane rāg-vyavahār hoy chhe. paṇ te rāg sādhan chhe ane tethī ātmāne lābh thāy chhe em nathī. mandarāg paṇ rāg ja chhe. mandarāgathī shun lābh thāy? puṇya bandhāy paṇ tethī abandh svabhāv hāth āve nahi. gnāyakavastu to gnānanī nirmaḷ pariṇati vaḍe ja jaṇāy chhe ane rāgathī nahi. āvun ja svarūp chhe.
bhāī! ā to jīvan chālyun jāy chhe. ghaṇā jīvo to marīne tiryañch thatā hoy chhe. kāraṇ ke ārya manuṣhyane māns-dārū ityādi to hotān nathī tethī narakamān to na jāy. vaḷī dharma to chhe nahi ane jethī puṇya bandhāy evān sat shāstronān paṭhan-pāṭhan, shravaṇ-chintavan-manan ityādinī paṇ phurasad maḷe nahi, ākho divas sansāramān pāpanī pravr̥uttio
PDF/HTML Page 753 of 4199
single page version
kare ane em ne em deh chhūṭī jāy. tethī bhagavān to em kahe chhe ke ghaṇā jīvo ahīnthī marīne pashumān-ḍhoramān avatare chhe. tiryañchanī saṅkhyā paṇ moṭī chhe. bhāī! āvān ṭāṇān maḷyān chhe topaṇ jo ā na samajyo ane bahāramān rokāyo to avasar chālyo jashe. arere! dharmanā nāme paṇ lokone kudharma maḷyo chhe!
prashnaḥ– paṇ amāre deshanun bhalun to karavun ne?
uttaraḥ– bhāī! koṇ deshanun bhalun karī shake chhe? ‘hun deshanun bhalun karī shakun chhun’ e mānyatā ja mithyā chhe. kono desh? ā desh kayān tāro chhe? e to parakṣhetra chhe. tāro desh to asaṅkhyātapradeshī chaitanyasvarūp bhagavān ātmā chhe.
tyāre te kahe chhe-vyavahārathī to chhe?
bhāī! vyavahār to kahevāmātra chhe. eno artha ja e ke e tāro nathī. loko mātra ‘ā mārun gām chhe’ em nathī kahetā? (hā, kahe chhe). to shun te gām emanun chhe? jarāy nahi. gām to gāmanun chhe. tem bhāī! konā desh ane konā pādar? prabhu! jyān (bhalun karavāno) rāg tāro nathī tyān desh tāro kayānthī āvyo? rāg chhe e to upādhi-sanyogībhāv chhe, te kāī svabhāvabhāv nathī, svabhāvabhāv to chaitanyalakṣhaṇ chhe.
ahīn ānandane jīvanun lakṣhaṇ kahyun nathī kemake te pragaṭ nathī. jyāre chaitanyanī paryāy to pragaṭ chhe tethī chaitanyane jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe.
ām to pañchāstikāyamān ‘utpād-vyay-dhrauvya’ lakṣhaṇ kahyun chhe. e to vastune siddha karavā kahyun chhe. tyān rāg-dveṣh, puṇya-pāpane jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe kemake te jīvanī paryāyamān thāy chhe em tyān siddha karavun chhe. jyāre ahīn to vāstavik dharma jenāthī thāy e lakṣhaṇ chhe em levun chhe.
‘utpād-vyay-dhrauvyayuktam sat’ em kahyun chhe tyān vikārī utpādane jīvanun lakṣhaṇ kahyun chhe. parantu e judī chīj chhe. e lakṣhaṇ dvārā to vastunī sthiti-mojūdagī siddha karavī chhe. parantu ahīn to trikāḷī chaitanyasvabhāv gnānanī paryāyathī ja jaṇāy evo chhe, rāgathī nahi, māṭe gnānane ja enun lakṣhaṇ kahyun chhe.
have ātmāno jāṇak...jāṇak...jāṇakasvabhāv gnānalakṣhaṇ vaḍe pragaṭ chhe, arthāt gnānalakṣhaṇathī jīv jaṇāy evo chhe, chhatān loko agnānamān ā lakṣhaṇane kem jāṇatā nathī? - ām āchārya āshcharya ane khed pragaṭ kare chhe. hajī vikalpa chhe ne? tethī āchārya āshcharya ane khed batāve chheḥ-
‘इति लक्षणतः’ ām pūrvokta judān lakṣhaṇane līdhe ‘जीवात् अजीवम् विभिन्नम्’
PDF/HTML Page 754 of 4199
single page version
jīvathī ajīv bhinna chhe eṭale ke rāg je ajīv chhe tethī jīv-bhagavān ātmā bhinna chhe. tathā ‘स्वयं उल्लसन्तम्’ tene (ajīvane) potānī meḷe svatantrapaṇe jīvathī bhinna vilasatun- pariṇamatun ‘ज्ञानीजनः’ gnānī puruṣh ‘अनुभवति’ anubhave chhe.
shun kahyun? ke gnānī rāgane ātmānā chaitanyasvabhāvathī bhinna anubhave chhe. arthāt dharmī jīv gnānasvabhāvī ātmāne anubhave chhe tyāre, anubhavamān rāg āvato nathī paṇ te bhinna rahī jāy chhe, te bhinna chhe em jaṇāy chhe. māṭe te rāg jīv nathī, ajīv chhe. rāg eṭale dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhā, shāstranā bhaṇatarano vikalpa, ane pañchamahāvratano bhāv ityādi. kahe chhe ke dharmātmāne gnānalakṣhaṇe lakṣhit ātmāno anubhav thatān, te rāgane gnānanā anubhavathī bhinna jāṇe chhe. dharmīpuruṣh ajīvane potānī meḷe svatantrapaṇe jīvathī bhinnapaṇe pariṇamatun jāṇe chhe. anubhav vinā rāg judo chhe-judo chhe em koī kahe e vāt nahi. ā to svānubhavanī gnānapariṇatimān te rāg-ajīv āvato nathī māṭe ene gnānī judo jāṇe chhe em kahe chhe.
dayā, dān, vrat, ādinā vikalpa ajīv kem chhe? kemake chaitanyalakṣhaṇe ātmāne anubhavatān, gnānanā vedanamān ānandanun vedan jotān, rāganun vedan āvatun nathī paṇ te bhinna rahī jāy chhe. māṭe te dayā, dān ādinā vikalpa ajīv chhe, jīvathī bhinna chhe. have kahe chhe ke āvun svarūp chhe ‘तत्’ topaṇ ‘अज्ञानिनः’ agnānīne ‘निरवधि–प्रविजृम्भितः अयं मोहः तु’ amaryādapaṇe phelāyelo ā moh ‘कथम् नानटीति’ kem nāche chhe? gnān ane rāg e benā ekapaṇānī bhrānti kem nāche chhe? tun to gnāyakasvabhāvī bhagavān chho ne! ane ā rāg to achetan chhe. prabhu! tane e benā ekapaṇāno bhramarūp moh kem nāche chhe? tane ā shun thayun chhe? em kahe chhe.
ahā! ātmā shuddha gnānānandasvabhāvī vastu chhe. gnānalakṣhaṇe tene anubhavatān anubhavathī rāg bhinna rahī jāy chhe. tethī rāg chhe e to maḍadun-lāsh chhe, emān chaitanya nathī. ām chhe topaṇ agnānīne āvun maḍadun kem nāchī rahyun chhe? ā chaitanyanī sāthe maḍadāne kem ekamek karyun chhe? are bhāī! jīvatī jyot prabhu chaitanyamay ātmāne bhūlīne ā rāg sāthe tane ektābuddhi kem thaī chhe? ‘अहो बत’ ām āchāryashrī amr̥utachandrāchāryane karuṇānā bhāvapūrvak prashasta khed ane āshcharya thāy chhe. kundakundāchārya mahārāj-digambar sant 2000 varṣha pahelān thaī gayā. ane temanā pachhī temanī paramparāmān amr̥utachandrāchārya 1000 varṣhe thayā. teo khed darshāvatān ā kaḷashamān kahe chhe ke-jemān chaitanyapaṇun nathī evā rāgādi bhāvothī agnānīne ektāno moh- bhrānti kem thaī rahyān chhe?
bhāī! shun shāstra vāñchavāthī gnān thāy chhe? nā, vāñchavāthī gnān thatun nathī. je gnānanī paryāy thāy chhe e to eno janmakāḷ chhe tethī thāy chhe, shabdothī thatī nathī.
PDF/HTML Page 755 of 4199
single page version
tathā e paralakṣhī gnān kāī samyaggnān nathī. samyaggnān to gnānalakṣhaṇe karīne gnāyakane anubhavatān je gnān thāy chhe te chhe. jevun svarūp gnānanun chhe teno namūno pragaṭe te samyaggnān chhe. ahā! ātmā to vignānaghan chhe. emān koīno pravesh nathī. ā loḍhānun ṭāṅkaṇun chhe ne, enī andar paṇ avakāsh chhe. loḍhun chhe chhatān emān thoḍo avakāsh-ākāshanā pradesho chhe. tadna loḍhun ghan-ekamek nathī. jyāre ā bhagavān ātmā to gnān ane ānandathī sampūrṇa ekamek chhe. temān jarāy avakāsh nathī. hīrā, māṇekamān paṇ andar avakāsh-ākāshanā pradesho hoy chhe, paṇ ā gnānānandaghan prabhu ātmāmān jarāy avakāsh nathī. āvo hovā chhatān āchārya kahe chhe ke tene rāg sahit mānavārūp niravadhi phelāyelo moh-svaparanī bhrānti kem nāche chhe? āchārya pote dharmātmā sant chhe ane alpakāḷamān mokṣha javānā chhe. paṇ hajī vikalpa chhe ne! tethī ā āshcharya sāthe khed darshāve chhe ke-ā chaitanyaghanasvarūp ātmāmān rāgano pravesh nathī chhatān rāg sāthe ekapaṇun mānīne tane ā shun thayun chhe?
āshcharya-mahda āshcharya chhe ke shuddha chaitanyanun bimb prabhu ātmā trikāḷ dhruv andar astipaṇe birājamān chhe ane te gnānalakṣhaṇe karīne jaṇāy evo chhe chhatān ene nahi jāṇatān, arere! agnānī rāg sāthe ekapaṇun karīne mohathī nāche chhe!
vaḷī, pharī mohano pratiṣhedh kare chhe ane kahe chhe ke agnānīnī mānyatāmān sva-paranī ektābuddhithī jo moh nāche chhe to nācho, topaṇ bhagavān gnāyak to gnāyakasvarūp ja chhe. vastu to vastupaṇe ām ja chheḥ-
‘अस्मिन् अनादिनि महति अविवेक–नाटये’ ā anādikāḷanā moṭā avivekanā nāṭakamān ‘वर्णादिमान् पुद्गलः एव नटति’ varṇādimān pudgal ja nāche chhe. shun kahe chhe? ke rāg ane ātmā ek chhe evī je mānyatā chhe te avivekanun moṭun nāṭak chhe. avivekanun nāṭak eṭale svaparanī ektānun nāṭak. chaitanyabrahma prabhu ātmā ānandano nāth chhe. āvā nāth sāthe rāganā ekapaṇāno bhāv te avivekanun nāṭak chhe ane emān pudgal ja nāche chhe.
vastu to trikāḷ gnāyakasvabhāvī ja chhe. parantu ā raṅg-rāgādi bhāvo, nigodathī māṇḍīne pañchendriy sudhīnā bhāvo je chhe te badhāyamān pudgal ja nāche chhe. bhagavān ātmā to ek gnāyakapaṇe ja rahe chhe. raṅg-rāgādi bhāvomān e kayān prasare chhe? chaitanyadev to sadāy chaitanyapaṇe ja rahyo chhe. ā rāgādi bhāvo chhe e to pudgalano ja nāch chhe. teo pudgalapūrvak ja thayā chhe ane tethī temān pudgal ja nāche chhe em kahe chhe. ahāhā! anantakāḷamān je shubhabhāv thayo e pudgalanun pariṇaman chhe. ashubhabhāv thayo te pudgalanun pariṇaman chhe; tathā shubhabhāvanun phaḷ je svarga āvyun e paṇ pudgalamay chhe ane ashubh-
PDF/HTML Page 756 of 4199
single page version
bhāvanun phaḷ je narak-tiryañch āvyun e paṇ pudgalamay chhe. ām rāgādi bhāvomān sarvatra pudgal ja nāchī rahyun chhe.
ātmā to jevo chhe tevo sadāy gnāyakapaṇe chhe. pravachanasāranī gāthā 200nī ṭīkāmān paṇ chhe ke anādino jīv gnāyak ja rahyo chhe. ā rāgādi bhāvomān e gnāyak nāchato nathī paṇ pudgal ja nāche chhe. ā puṇya-pāpanā bhāv ane enān chāragatirūp phaḷ tathā sharīr, man, vāṇī, indriy ityādino sanyog-e badhāmān ‘पुद्गलः एव नटति’ pudgal ja nāche chhe.
prashnaḥ– rāganī pariṇati to jīvanī chhe ne?
uttaraḥ– rāganī pariṇati jīvanī ek samayanī paryāyamān chhe tethī tene vyavahārathī jīvanī kahī chhe, topaṇ nishchayathī te chaitanyasvabhāvamay nathī. rāgādimān chaitanya prasaratun nathī māṭe te achetan pudgalamay chhe. bhāī! je bhāvathī tīrthaṅkaragotra bandhāy te bhāv paṇ achetan- pudgal chhe kemake te chaitanyanī jātino nathī. juone, āmān shun lakhyun chhe? ke anādikāḷanā moṭā avivekanā nāṭakamān varṇādimān pudgal ja nāche chhe.
jem nāṭakamān paḍadā paḍe tem puṇya-pāpanā phaḷarūpe svargamānthī pashumān javun ane pashumānthī narakamān javun-em chāragatimān paribhramaṇ karavun e badhā anekarūp paḍadāmān pudgalanā ja ṭhāṭh chhe, emān shuddhachaitanyamay jīv chhe ja nahi. e to shuddha chaitanyapaṇe trikāḷ gnāyakapaṇe ja rahe chhe, kadīy shubhāshubhabhāvapaṇe thato ja nathī. chhaṭhṭhī gāthānī ṭīkāmān paṇ āve chhe ke bhagavān ātmā shubhāshubhabhāvanā svabhāve kadīy thayo nathī. jo te-rūpe thāy to jaḍ thaī jāy kemake shubhāshubhabhāv to jaḍasvabhāvī chhe. tethī kahe chhe ke puṇya-pāpanā bhāvapaṇe ane tenā phaḷapaṇe pudgal ja nāchī rahyun chhe. gajab vāt chhe!
have āgaḷ kahe chhe ‘न अन्यः’ anya koī nahi. abhedagnānamān pudgal ja anek prakāranun dekhāy chhe, jīv to anek prakārano chhe nahi. bhagavān ātmā to shuddha buddha ekasvabhāvī abhedasvabhāvī chaitanyamay chhe. ahāhā! sadāy pavitra chaitanyasvabhāvamay ekarūp vastumān anekapaṇun nathī. eṭale ke shubhāshubhabhāv ane tenā phaḷarūp sanyoganun anekapaṇun ātmāmān nathī. kahe chhe ke rājā thāy, raṅk thāy, nārakī thāy, dev thāy, tiryañch thāy, kīḍī, kabutar ke kāgaḍo thāy-e anekapaṇāmān pudgalano nāch chhe. emān sadāy ekarūp chaitanya kayān prasaryo chhe? satya samajavun hoy ene ā vāt kahe chhe. emān vādavivādathī kāī pār paḍe em nathī.
prashnaḥ– ahīn puṇya-pāp ādi bhāvo pudgalathī thayā chhe em kahyun chhe; topaṇ nimittathī thayā nathī em āp kem kaho chho?
PDF/HTML Page 757 of 4199
single page version
uttaraḥ– bhāī! jyān je apekṣhā hoy te barābar samajavī joīe. rāg pudgalano āshray karīne thayo chhe tethī te pudgalanī jātano chhe em kahyun chhe. rāg chhe to jīvanī paryāy paṇ te nimittane vashe-vash thavāthī thayelī chhe, ane nimitta to pudgal chhe. māṭe pudgalanā vashe thayelā bhāvane pudgalamān nākhyo chhe, kem ke te chaitanyasvabhāvamay nathī. ahīn prayojan trikāḷī svabhāvano āshray karāvavānun chhe. tethī vikār thāo to thāo, e to pudgalamay chhe-em svachchhandapaṇe na pravartavun. rāg potānī paryāyamān thāy chhe te ashuddha upādān chhe. e ashuddha upādānane vyavahār gaṇīne tathā nimitta je karma chhe tene paṇ vyavahār gaṇīne-bannene ek gaṇīne, jīvamānthī kāḍhī nākhyā chhe.
ahāhā! ā ṭīkā je thaī chhe e ṭīkānā shabdo ane teno vikalpa-e badhun pudgal chhe em kahe chhe. e vikalpamān sadāy ekarūp gnāyakasvabhāvī bhagavān kayān āvyo chhe? ṭīkā lakhavāno vikalpa ane ṭīkānā shabdo bannene ek gaṇīne pudgal nāche chhe em kahyun chhe.
ātmā gnātādraṣhṭāsvabhāvī-gnātādraṣhṭānā bhāvathī paripūrṇa bhāvavāḷī ekasvabhāvī vastu chhe. e sivāy je anek prakāre thatā puṇya-pāpanā vikārī bhāv ane enān phaḷ-e badhāmān pudgal nāche chhe. jo emān shuddha chaitanya hoy to, arthāt jo te chaitanyanī jātinā hoy to kadīy nīkaḷe nahi. paṇ teo to nīkaḷī jāy chhe. tethī temane ajīv gaṇīne pudgalanā kahyā chhe, kem ke teo pudgalanā vipākapūrvak thāy chhe. paṇ tethī karīne em na samajavun ke pudgalakarmano uday āvyo māṭe vikār thayo chhe. karma-nimittane vash thavānā viparīt puruṣhārthathī vikār to thayo chhe, parantu te viparīt puruṣhārthanī dashā svabhāvamān nathī māṭe tene pudgal kahyo chhe.
have kahe chhe ke ‘अयं जीवः’ ā jīv te ‘रागादि–पुद्गल–विकार–विरुद्ध–शुद्ध चैतन्य–धातुमय–मृर्तिः’ rāgādik pudgal-vikārothī vilakṣhaṇ, shuddha chaitanyadhātumay mūrti chhe. ahāhā! bhagavān gnāyakasvarūp to ekalun chaitanyanun daḷ chhe. emān vikalpano pravesh thāy evun polāṇ nathī. dayā, dān, vrat, ādi pudgal-vikāro pāme nahi evī shuddha chaitanyaghanasvarūp mūrti chhe. gnāyak sadā gnāyak ja chhe.
ātmāmān chidvikārane-chaitanyanā vikārone dekhīne evo bhram na karavo ke e paṇ chaitanya ja chhe. jīvanī paryāyamān dayā, dān, vrat, bhakti, ādinā je pariṇām thāy chhe te chaitanyanā vikār chhe. te chaitanyamay ātmānā chhe em bhram na karavo. eno artha e thayo ke je vyavahār-rāgane sādhan kahyun chhe te kharekhar sādhan chhe evo bhram na karavo. vyavahār-rāg sādhan chhe ja nahi. vyavahār kone kahevāy? agnānīe to rāgane potāno
PDF/HTML Page 758 of 4199
single page version
mānyo chhe, ane rāg to bandhanun ja kāraṇ chhe; tethī tene e sādhan kayānthī thāy? antar- svarūpanun jene bhān thayun chhe tene vyavahāre vyavahār chhe. (agnānīne to vyavahāre paṇ vyavahār sādhan nathī).
bhagavān ātmā ānandano nāth gna-svabhāvī-sarvagnasvabhāvī prabhu chhe. tenā viruddhano vikār dekhīne te chaitanyano chhe em bhram na karavo. tathā te chaitanyasvabhāvanun sādhan chhe em bhram na karavo. chaitanyasvabhāvanun sādhan to teno nirākuḷ anubhav karavo te chhe. ahāhā! svānubhavanun kārya e chaitanya paramātmānun sādhan chhe.
prashnaḥ– vyavahār sādhan kahyun chhe ne?
uttaraḥ– bhāī! enī spaṣhṭatā to paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakanā sātamā adhikāramān karī chhe ke-‘have mokṣhamārga to be nathī paṇ mokṣhamārganun nirūpaṇ be prakārathī chhe. jyān sāchā mokṣhamārgane mokṣhamārga nirūpaṇ karyo chhe te nishchayamokṣhamārga chhe tathā jyān je mokṣhamārga to nathī parantu mokṣhamārganun nimitta chhe vā sahachārī chhe tene upachārathī mokṣhamārga kahīe te vyavahār mokṣhamārga chhe, kāraṇ ke nishchay-vyavahāranun sarvatra evun ja lakṣhaṇ chhe.’
juo, je vyavahār-mokṣhamārga kahyo chhe te chhe to bandhamārga, paṇ jyān ātmānā āshraye nirākuḷ ānandanā anubhavarūp nishchay-mokṣhamārga-sācho mokṣhamārga pragaṭayo chhe tyān, tene nimitta dekhīne upachārathī mokṣhamārga kahyo chhe. āṭalī to spaṣhṭa vāt karī chhe! vyavahārathī-upachārathī je kahyun chhe te nimitta ādinī apekṣhāe kahyun chhe em jāṇavun. nishchay-vyavahāranun sarvatra āvun ja lakṣhaṇ chhe. vyavahārane je sādhan kahyun chhe e to dharmī-gnānī nijasvarūpano jyāre ugra āshray le chhe tyāre je rāg chhe te ṭaḷī jāy chhe te apekṣhāe vyavahārathī ārop karīne vyavahārane paramparā sādhan kahyun chhe. ahīn to e siddha karavun chhe ke e rāg ātmāno svabhāv ja nathī. juo, lakhyun chhe ne ke-‘rāgādi chidvikārane dekhī evo bhram na karavo ke e paṇ chaitanya ja chhe.’
rāgādi chaitanya ja chhe em na mānavun, kāraṇ ke chaitanyanī badhī avasthāomān vyāpe- rahe tene chaitanyanā kahevāy chhe. gnānadashā chaitanyanī pratyek avasthāmān vyāpe chhe, māṭe gnānane chaitanyanun svarūp ane lakṣhaṇ kahevāy chhe. parantu rāg sarva avasthāomān vyāpato nathī, māṭe rāg chaitanyanun lakṣhaṇ nathī. are! agnānīne samakti nathī ane tethī te vrat, tap, ādi kriyākāṇḍamān sādhan māne chhe; parantu bhāī! vītarāg-mārgamān e (anīti) na chāle. vītarāg- mārgamān to vītarāgī pariṇatithī ja dharma thāy chhe, rāgathī nahīn.
ahīn kahe chhe ke rāgādi vikāro jīvanī sarva avasthāomān vyāpatā nathī kāraṇ ke
PDF/HTML Page 759 of 4199
single page version
mokṣha-avasthāmān temano abhāv chhe. have kahe chhe-vaḷī temane anubhav paṇ ākuḷatāmay duḥkharūp chhe. juo, chaitanyamān rāg nathī em siddha karavā ā nyāy āpyo chhe. chāhe to dayā, dān, vrat, bhakti, tapano vikalpa ho to paṇ te ākuḷatāmay duḥkharūp chhe. āvī vāt kaṭhaṇ paḍe paṇ ā ja siddhānt chhe. rāgano anubhav-je vaḍe tīrthaṅkar-gotra bandhāy evā shubharāgano anubhav paṇ ākuḷatāmay duḥkharūp chhe.
jene tīrthaṅkar gotra bandhāyun chhe tenī dashā ja evī hoy chhe ke te āgaḷ vadhīne kevaḷagnān pāme chhe. tīrthaṅkaranā jīvanun samakti apratihat ja hoy chhe. bhale te kadāch kṣhayopasham bhāve hoy, to paṇ te samakti apratihat ja hoy chhe. shreṇīk rājāne kṣhāyik samakti chhe, parantu jo koī trījā narakamānthī āve to tene kṣhayopasham samakti hoy chhe ane chhatān te paḍatun nathī. hā, trījā narake jāy chhe tyāre ek kṣhaṇ te paḍī jāy chhe e judī vāt chhe. to paṇ e kṣhayopasham samakit kṣhāyikapaṇāne ja prāpta kare chhe. āvī ja sthiti tīrthaṅkaronī hoy chhe. potānā svabhāvano ugra āshray laīne teo kṣhāyik samyaktvane pāme chhe. tīrthaṅkarane kṣhāyik samakit thavāmān shrutakevaḷī ke anya tīrthaṅkaranun nimitta hotun nathī. jyāre anya jīvone kṣhāyik samakit thāy tyāre shrutakevaḷī ke tīrthaṅkaranī hājarī hoy chhe. topaṇ tīrthaṅkar ke shrutakevaḷīnī hājarī chhe māṭe kṣhāyik samakit thāy chhe em nathī, kāraṇ ke jo nimittathī kṣhāyik samakit thatun hoy to kṣhayopasham-samakitī to ghaṇā beṭhā hoy chhe, paṇ te sarvane kṣhāyik samakit thatun nathī. je jīvanī ātmānā ugra-āshray sahit taiyārī hoy tene kṣhāyik samakit thāy chhe. tethī nimitta ho bhale paṇ nimittathī samakit pāme chhe em nathī. nimitta-upādānanā dohāmān paṇ ā vāt līdhī chhe.
ahīn em kahe chhe ke rāgano anubhav duḥkharūp chhe. je vyavahāraratnatrayano anubhav chhe te duḥkharūp chhe. je duḥkharūp chhe te mokṣhanun kāraṇ kem thāy? na thāy. mokṣha to paramānandamay pūrṇa dashā chhe. māṭe tenun kāraṇ paṇ anākuḷ ānandamay anubhavanī dashā chhe. rāgādino anubhav duḥkharūp chhe, māṭe teo chetan nathī. to chaitanya koṇ chhe? je samyagdarshananun pariṇaman nirākuḷ ānandamay chhe te chaitanya chhe. juone! keṭalī spaṣhṭatā karī chhe! āmān potāno āgrah chāle nahi. sarvagna paramātmānā mārgamān tenī je rīt hoy em ja jāṇavun joīe. are! potānā svārtha māṭe pote jem mānyun hoy tem artha khoṭā karavā e chāle nahi. ahāhā! paramātmā mahāvidehamān birāje chhe. temanī vāṇī kundakundāchārya lāvyā chhe. temānthī ā shāstro banyā chhe tathā tenā ā artho chhe.
ahīn bahu saras vāt līdhī chhe. kahe chhe ke-rāgano anubhav to ākuḷatāmay
PDF/HTML Page 760 of 4199
single page version
duḥkharūp chhe māṭe te chaitanya ja nathī. pañchamahāvratanā pariṇām, dayā, dān, vrat, bhaktinā pariṇām rāg chhe ane te duḥkhanā anubhavanī dashā chhe. māṭe te chetan nathī paṇ jaḍ chhe. duḥkhano anubhav chhe te jaḍ chhe. ahāhā! kevo nyāy mūkayo chhe! dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhāno ke navatattvanī bhedarūp shraddhāno rāg chhe te duḥkharūp chhe. māṭe te achetan chhe kemake te chaitanyanī jātimānthī āvato nathī. vyavahāraratnatrayanā bhāvane puṇya-pāp-adhikāramān pāpabhāv kahyo chhe, kemake anākuḷ shāntino sāgar je ānandano nāth bhagavān ātmā chhe emānthī te āvato nathī. anākuḷ ānandano je anubhav thāy te mokṣhamārga chhe ane te pūrṇa na thāy tyān sudhī vachche vyavahāraratnatrayano rāg āve chhe, paṇ te duḥkharūp chhe tethī jaḍ chhe. kevī spaṣhṭatā chhe!
prashnaḥ– parantu samyagdraṣhṭine duḥkhanun vedan hoy ja nahi em āve chhe ne?
uttaraḥ– are, vedan kem na hoy? gnānīne duḥkh ja nathī em mānavun e to ekānt chhe. hā, samyagdarshan ane svabhāvanī vāt chāle tyāre (svabhāvanī draṣhṭimān) em kahevāy ke gnānīne duḥkhanun vedan nathī; paṇ tyāre sāthe je gnān chhe te jāṇe chhe ke duḥkhanun vedan chhe. chhaṭhṭhe guṇasthāne gaṇadhar hoy te paṇ jeṭalo rāg chhe te duḥkh chhe em jāṇe chhe. bhāī! shubharāg paṇ duḥkharūp chhe, hon. viṣhayanī vāsanā, raḷavā-kamāvānā bhāv, ke anukūḷ chījamān khushīpaṇun ane pratikūḷatāmān nākhushīnā bhāv-e badhā je pāpabhāv chhe e to tīvra duḥkh ja chhe. parantu ahīn to kahe chhe ke rāganī je mandatāno bhāv-dev guru-shāstra pratyeno prashasta mand rāg ke guṇ- guṇīnā bhedano vikalpa-sarva duḥkharūp chhe ane emān ākuḷatāno ja anubhav chhe. bhāī! mārga to āvo chhe. tene jevo chhe tevo mān. ahā! satne satnī rīte jo; nahīntar agnānamān rakhaḍapaṭṭī ja raheshe.
chaitanyano anubhav nirākuḷ chhe. kahe chhe ke paramānandasvarūp gna-svabhāvī-sarvagnasvabhāvī bhagavān ātmāno āshray letān je gnān-darshan-chāritranī paryāy pragaṭ thāy chhe te anākuḷ dashā chhe, shāntarasanā anubhavanī dashā chhe, ane te dharma chhe. tathā te ja jīvano svabhāv chhe. ā svabhāvaparyāyanī vāt chhe. bhagavān ātmā anākuḷ ānandanī mūrti chhe. tenī sanmukh thaīne temān ekāgra thatān je nirākuḷ ānandanī dashā-upashamarasanī dashā pragaṭ thāy chhe e svabhāvanī dashā chhe ane e dharma chhe. bhāī! vastune vastu tarīke rākh. tene pheravavā jaīsh to satya hāth nahi āve.
jem sakkarakandamān tenā uparanī lāl chhāl sivāyano ākho sākarano kand chhe te mīṭhāshano piṇḍ chhe ane tenī mīṭhāshano svād āve te sakkarakand chhe. tem ā ātmā puṇya- pāpanā vikalpanī chhāl sivāyano ākho anākuḷ ānandano kand chhe. tenā atīndriy ānandano anubhav āve te ātmā chhe. puṇya-pāpanā vikalpa to chhāl jevā