PDF/HTML Page 821 of 4199
single page version
rāg ane svabhāvanun je bhedagnān thayun te gnān āsravothī nivarte chhe eṭale sarvathā rāg maṭī jāy chhe em ahīn artha nathī. abhiprāyamān je puṇya-pāpanān ras-ruchi hatān te maṭī jāy chhe ane tene gnān āsravothī nivartyun em kahe chhe. te gnānathī mithyātva ane anantānubandhīno bandh aṭakī jāy chhe.
have ā vāt vadhāre spaṣhṭa kare chhe.-
‘vaḷī je ā ātmā ane āsravonun bhedagnān chhe te agnān chhe ke gnān chhe? dalīlathī viṣhay vadhāre spaṣhṭa kare chhe. kahe chhe-ā puṇya-pāpanā bhāv ane bhagavān ātmā e bannenun je bhedagnān chhe te agnān chhe ke gnān?
‘jo agnān chhe to ātmā ane āsravonā abhedagnānathī tenī kāī visheṣhatā na thaī.’ juo! ātmā ane āsravonun abhedagnān-ekapaṇānun gnān to agnān chhe, ane tenāthī bandh chhe. have jo ātmā ane āsravo bhinna chhe evun je bhedagnān te paṇ agnān hoy to bannemān kāī pharak na paḍayo. jo bhedagnān paṇ agnān hoy to ātmā ane āsravonā ekapaṇānā gnānathī temān kāī visheṣhatā na thaī. ātmānī rāg sāthe anādithī ektā chhe ane enāthī (rāgathī) gnān judun na paḍayun to te gnān ja nathī, bhedagnān ja nathī.
‘ane jo gnān chhe to (te gnān) āsravomān pravarte chhe ke temanāthī nivartyun chhe?’ ā bījo prashna chhe. jo te gnān chhe em kaho to te gnān āsravomān pravarte chhe ke kem? jo āsravomān pravarte chhe to ātmā ane āsravonā abhedagnānathī tenī kāī visheṣhatā na thaī. gnān kaho ane vaḷī āsravomān pravarte-ruchi kare em kaho-e to enun e thayun. puṇya-pāpanā bhāvone upādey karīne pravarte te gnān bhedagnān ja nathī. rāgathī bhinna paḍī svabhāvane grahe te gnān bhedagnān chhe. ane te gnānamātrathī mithyātva ane anantānumbandhīno bandh aṭake chhe, parantu puṇya pāpamān pravarte e to gnān ja nathī. āsravamān pravartatun aṭake enun nām sāchun gnān-bhedagnān chhe, ane enāthī bandhano nirodh thāy chhe.
‘jo āsravothī nivartyun chhe to gnānathī ja bandhano nirodh siddha thayo kem na kahevāy?’ siddha thayo ja kahevāy. puṇya-pāpanā bhāvathī draṣhṭi khasīne svabhāvamān ekākār thaī e gnānamātrathī bandhan aṭakī gayun. avirati ādi rāg pariṇām hoy kharā, paṇ hun to rāgathī bhinna chidānandaghanasvarūp chhun evun bhedagnān thatān bandh aṭakī jāy chhe.
have kahe chhe-‘ām siddha thavāthī agnānano ansh evā kriyānayanun khaṇḍan thayun.’ dayā- dān-pūjā-bhakti ādi puṇyabhāvathī dharma thāy evā (agnānamay) kriyānayanun khaṇḍan thayun. kaṣhāyanī mandatā karatān karatān dharma thāy evī khoṭī mānyatānun ahīn khaṇḍan
PDF/HTML Page 822 of 4199
single page version
karyun chhe. mand rāganī lākh kriyāo kare, paṇ e dharma nathī. rāgathī nivartelun gnān dharma chhe; āvo mārga chhe.
rāganī mandatānī kriyā te kriyā ane paralakṣhī ātmānun gnān-em ‘gnānakriyābhyām mokṣhaḥ’ koī kahe chhe to te vāt yathārtha nathī; ahīn tenun khaṇḍan karyun chhe. rāgathī bhinna paḍelun svarūpanun gnān te gnān ane gnān-svarūpamān ṭharavun-ramavun te kriyā. ā pramāṇe ‘gnānakriyābhyām mokṣhaḥ’ yathārtha chhe. kaḷashaṭīkāmān kaḷash 267mān āve chhe ke gnān ane kriyānayane paraspar tīvra maitrī chhe. eṭale ke ‘shuddha svarūpano anubhav ashuddha rāgādi pariṇāmane maṭāḍīne thāy chhe.’-‘shuddha svarūpano anubhav chhe te rāgādi ashuddha pariṇatine maṭāḍīne chhe, rāgādi ashuddha pariṇatino vināsh shuddha svarūpanā anubhav sahit chhe.’ āne tyān paraspar atyant maitrī kahī chhe. ene je pātra thayo chhe te jīv samakitī chhe, (dharmiṣhṭha chhe) rāganī mandatānī kriyā thāy te dharma nathī, paṇ rāg-pariṇām maṭāḍīne je nirmaḷ pariṇām pragaṭ thāy te dharmanī kriyā chhe, te mokṣhamārga chhe.
‘vaḷī je ātmā ane āsravonun bhedagnān chhe te paṇ jo āsravothī nivr̥utta na hoy to te gnān ja nathī em siddha thavāthī gnānano ansh evā (ekānt) gnānanayanun paṇ khaṇḍan thayun.’ ekalun dhāraṇārūp jāṇapaṇun karīne māne ke mane gnān thaī gayun, paṇ andar gnānamān ekākār na thāy to te gnān ja nathī. te ekānta gnānanayanun ahīn khaṇḍan karyun. ekalo gnānano ughāḍ chhe paṇ ātmāmān ekāgra thayo ja nathī to te gnānane gnān kahetā ja nathī. kṣhayopashamano ansh chhe te vastu nathī. shrīmadjīe paṇ kahyun chhe ne-
māne mārag mokṣhano, karuṇā upaje joī.”
ekane kriyājaḍ kahyā, bījāne shuṣhkagnānī. banneno niṣhedh karīne kahe chhe ke enī dashā joīne amane karuṇā thaī āve chhe.
rāgathī nivartatun nathī ane svabhāvamān pravartatun nathī e gnān ja nathī. kṣhayopasham gnānane koī samyaggnān māne eno ahīn niṣhedh karyo chhe.
ahīn ekānta kriyānay ane ekānta gnānanay e banne mithyāmatanun khaṇḍan karyun chhe. rāganī mandatānī kriyāmān dharma māne te kriyājaḍ chhe. ane jāṇavāmātrathī bhedagnān māne te shuṣhkagnānī chhe. bījī rīte kahīe to-vyavahār karatān karatān dharma thāy evun māne e ekānta kriyānayanun ahīn khaṇḍan karyun chhe. tathā paralakṣhī jāṇapaṇāmātrathī gnān thāy evun māne te ekānta gnānanayanun ahīn khaṇḍan karyun chhe.
ahāhā! vastu gnān ane ānandanun ḍhīm chhe. rāgathī bhinna paḍī temān ekatvapaṇe pariṇamelun gnān gnān chhe ane emān ramaṇatā karavī te kriyā chhe, ane te mokṣhamārga chhe.
PDF/HTML Page 823 of 4199
single page version
āsravo ashuchi chhe, jaḍ chhe, duḥkhanān kāraṇo chhe. ātmā pavitra chhe, gnātā chhe, sukhasvarūp chhe. e rīte lakṣhaṇabhedathī bannene bhinna jāṇīne āsravothī ātmā nivr̥utta thāy chhe. puṇya-pāpane je pahelān upādeyapaṇe mānato tene have hey jāṇīne ātmāne upādeyapaṇe svīkāre chhe. tene karmano bandh thato nathī. sva āshrit nishchay ane parāshrit vyavahār te ek ja siddhānt chhe. shubhabhāv te dharma nathī, dharmanun kāraṇ paṇ nathī.
ātmā ane āsravono bhed jāṇyā chhatān jo ātmā āsravothī nivr̥utta na thāy to te bhedagnān ja nathī, agnān ja chhe.
ahīn koī prashna kare ke avirat samyagdraṣhṭine mithyātva ane anantānubandhī prakr̥uttiono to āsrav nathī thato paṇ anya prakr̥itiono to āsrav thaīne bandh thāy chhe; tene gnānī kahevo ke agnānī? tenun samādhānaḥ- samyagdraṣhṭi jīv gnānī ja chhe, kāraṇ ke te abhiprāyapūrvakanā āsravothī nivartyo chhe. dharmīne gnānadhārā pragaṭ thaī gaī chhe. rāgadhārā bhale ho, abhiprāyathī te rāgathī nivartyo ja chhe. asthiratā ṭaḷīne sthiratā thaī nathī, paṇ abhiprāyamān tene rāgano ādar nathī. svabhāvanun svāmīpaṇun tene pragaṭayun chhe ane paranun-rāganun svāmīpaṇun chhūṭī gayun chhe. māṭe, jyān sudhī tene chāritramohano uday chhe tyān sudhī tenā uday anusār je āsravabandh thāy chhe tenun svāmīpaṇun nathī. uday anusār eṭale uday hoy chhe, paṇ potānī yogyatā pramāṇe āsrav thāy chhe. uday chhe te pramāṇe ja āsrav-bandh thāy em nathī. nahitar to koī chhūṭavānun bane ja nahi. uday hoy chhatān potānī upādān yogyatā anusār āsrav thāy.
potānā puruṣhārthanī mandatāthī gnānīne rāg thāy chhe, paṇ rāgano tene abhiprāy nathī. abhiprāyamān to te āsrav-bandhathī sarvathā chhūṭavā ichchhe chhe. tethī te gnānī ja chhe.
gnānīne bandh thato nathī em kahyun chhe tenun kāraṇ ā pramāṇe chheḥ- mithyātvasambandhī bandh je anant sansāranun kāraṇ chhe te ja ahīn pradhānapaṇe vivakṣhit chhe, kahevā dhārelo chhe. avirati ādithī bandh thāy chhe te alpa sthiti-anubhāgavāḷo chhe, dīrghasansāranun kāraṇ nathī; tethī tene pradhān gaṇavāmān āvyo nathī.
rāg thāy te sansāranun kāraṇ chhe, paṇ gnānīne te rāg dīrgha sansāranun kāraṇ nathī tethī tene pradhān gaṇyo nathī.
athavā to ā pramāṇe kāraṇ chheḥ- gnān bandhanun kāraṇ nathī. jyān sudhī gnānamān mithyātvano uday hato tyān sudhī te agnān kahevātun hatun ane mithyātva gayā pachhī agnān nathī, gnān ja chhe. temān je kāī chāritramoh sambandhī vikār chhe teno svāmī
PDF/HTML Page 824 of 4199
single page version
gnānī nathī tethī gnānīne bandh nathī; kāraṇ ke vikār ke je bandharūp chhe ane bandhanun kāraṇ chhe te to bandhanī paṅktimān chhe, gnānanī paṅktimān nathī. ā arthanā samarthanarūp kathan āgaḷ jatān gāthāomān āvashe.
ahīn kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
juo! gāthāmān traṇ bolathī bhedagnān samajāvyun chhe. puṇya-pāpanā bhāv ashuchi chhe, jaḍ chhe, duḥkharūp chhe; ane bhagavān ātmā trikāḷī dhruv bhagavān ati nirmaḷ, vignānaghanasvarūp, ānandarūp chhe. ām bannenī bhinnatā jāṇīne je paryāyabuddhi dūr karīne svabhāvasanmukh thāy chhe tene bhedagnān pragaṭ thāy chhe. āvun bhedagnān jene antaraṅgamān pragaṭ thayun chhe te ātmāne- ‘परपरिणतिम् उज्झत्’ parapariṇatine chhoḍatun, ‘भेदवादान् खण्डयत्’ bhedanān kathanone toḍī pāḍatun, ‘इदम् अखण्डम् उच्चण्डम् ज्ञानम्’ ā akhaṇḍ ane atyant prachaṇḍ gnān ‘उच्चैः उदितम्’ pratyakṣha uday pāmyun chhe.
juo! ā akhaṇḍ ane atyant prachaṇḍ gnān parapariṇatine chhoḍatun uday pāmyun chhe. parapariṇati eṭale vikārano-puṇyapāpano bhāv. pahelān je anek prakāre puṇya-pāpanā bhāvamān rokāī raheto hato te have svabhāvano āshray karatān e bhāvone chhoḍatun ati prachaṇḍ gnān uday pāmyun chhe. hun akhaṇḍ ek gnāyakasvarūp chhun-evī draṣhṭi thatān rāg mārun kartavya chhe e draṣhṭi chhūṭī gaī ane rāgathī bhinna paḍīne ati tīkṣhṇa gnān pragaṭ thayun. bhagavān ātmā chitshaktirūp chhe. paṇ puṇya-pāpanī ruchinā kāraṇe chitshakti rokāī gaī hatī. are! vikār-rāg mārun kartavya, dayā, dān, vratādi mārān kārya-em mānatān chitshakti ḍhaṅkāī gaī hatī parantu akhaṇḍ ekarūp chidākār chaitanyamay ātmānī draṣhṭi karatān rāganī ruchi chhūṭī gaī, eno mahimā chhūṭī gayo ane prachaṇḍ gnānashaktinī pragaṭatā thaī. ām shakti je hatī te pragaṭ thaī te dharma chhe. je gnān paramān aṭaktun hatun te svabhāvamān sthit thayun te dharma chhe.
vaḷī ā akhaṇḍ ane atyant prachaṇḍ gnān bhedanān kathanone toḍī pāḍatun pragaṭ thayun chhe. ahāhā...! akhaṇḍ ekarūp gnāyak upar draṣhṭi jatān bhedavād khaṇḍakhaṇḍ thaī jāy chhe ane akhaṇḍ gnān pragaṭ thāy chhe. juo! ā kevaḷagnānanī vāt nathī. kevaḷagnān to paryāy chhe. ahīn to akhaṇḍ gnān pragaṭ thāy chhe em vāt chhe. ahāhā! ekalun gnān-gnān-gnān chaitanyasāmānya ekasadrash dhruv svabhāv jemān paryāyano abhāv chhe te pragaṭ thāy chhe enī vāt chhe. ahāhā! mati-shrutagnān ādi je khaṇḍakhaṇḍarūp bhedo hatā temane dūr karatun-maṭāḍatun akhaṇḍ gnān uday pāmyun chhe. ebhadanī draṣhṭimān bhedavād maṭī jāy chhe. ahā! ochhā ughāḍane laīne gneyanā nimittathī gnānamān je khaṇḍ paḍatā
PDF/HTML Page 825 of 4199
single page version
hatā, je khaṇḍarūp gnānākāro pratibhāsatā hatā te have gnāyakamān draṣhṭi sthir thatān gnān akhaṇḍapaṇe pratyakṣha uday pāmyun chhe, arthāt ek gnānamātra vastu ja gnānamān jaṇāvā lāgī chhe, gnānanā bhedo nahi. ahāhā! hun akhaṇḍ ek gnāyakamūrti bhagavān chhun-em draṣhṭi thatān, vikār to dūr raho, mati-shrut avasthānā gnānanā bhedo paṇ bahār rahī jāy chhe, ekalo akhaṇḍ gnāyak bhagavān ja jaṇāy chhe. bhāī! vītarāgano mārga āvo ākaro chhe, rāgathī marī jāy tyāre dhruv chaitanyabimb jaṇāy evun chhe. 11 mī gāthāmān āve chhe ke trikāḷī bhūtārtha-satyārtha dravyasvabhāvanā āshraye samyagdarshan thāy chhe. emān bhed tūṭī jāy chhe em ahīn kahe chhe. chaitanyarasano kand prabhu ātmā jājvalyamān chaitanyasūrya chhe. enā par draṣhṭi karatān mati- shrutādi gnānanā khaṇḍarūp bhedone toḍī pāḍatun akhaṇḍ gnān pratyakṣha pragaṭ thāy chhe. gnānamān akhaṇḍ gnānano sūrya pratyakṣha jaṇāyo eṭale pratyakṣha pragaṭ thāy chhe em kahyun chhe. have kahe chhe-‘ननु’ aho! ‘इह’ āvā gnānamān ‘कर्तृकर्मप्रवृत्तेः’ (paradravyanān) kartākarmanī pravr̥uttino ‘कथम् अवकाशः’ avakāsh kem hoī shake?
vastu akhaṇḍ ekarūp chaitanyasvabhāvamay chhe. temān koī evī shakti nathī je vikār kare. āvā shaktimān dravya upar draṣhṭi paḍatān gnānanī vartamān dashā gnātā-draṣhṭāsvabhāve pragaṭ thaī chhe. aho! āvā gnānamān kartākarmanī pravr̥uttino avakāsh kem hoī shake? gnāyak-svarūp trikāḷīmān svaparane prakāshe evī trikāḷ enī shakti chhe. trikāḷīne jāṇe evī emān shakti chhe. niyamasāramān āve chhe ke trikāḷ gnān-darshanano upayog e trikāḷane jāṇe ja chhe. vastuno svabhāv āvo chhe enī vāt chhe. ā pariṇamanarūpe (upayog) chhe enī vāt nathī. trikāḷī vastune jāṇavāno svabhāv trikāḷ shaktirūpe chhe em vāt chhe. pariṇatirūpe jāṇe e nahi. bahu sūkṣhma vāt, bhāī! ahīn kahe chhe ke gnānasvabhāvanā pariṇamanamān rāganun kartāpaṇun ane rāganun karmapaṇun evo avakāsh kem hoī shake? svabhāvano āshray laīne je gnān-shraddhān pragaṭ thayun temān ākho ātmā jaṇāyo, shraddhāmān āvyo. te gnān, je paryāyamān rāganī ashuddhatā chhe, ke je ashuddhatānī pariṇati chhe tene vyavahāre jāṇe, vyavahār te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe; parantu gnānī rāgano kartā ane rāg enun kārya-evo gnānamān avakāsh kayān chhe? (nathī ja). anādinī āvī potānī sarvagnasvabhāvī chīj chhe. anādithī sādhak jīvo chhe, mithyādraṣhṭi jīvo paṇ anādithī chhe. tem jagatanī chījo paṇ anādithī chhe. ane te sarvane jāṇanārano virah paṇ kadī jagatamān paḍato nathī. evī ja rīte bhagavān sarvagna-devanī pratimā paṇ anādi kāḷathī chhe. teno paṇ kadī virah hoto nathī.
PDF/HTML Page 826 of 4199
single page version
lokone satya tattvanī khabar nathī. bhāī! uparaṭapake mānī laīe evī ā vastu nathī. ā to bhāvamān enun bhāsan thavun joīe. traṇakāḷ, traṇalok anādi-anant gneyapaṇe chhe to teno jāṇanār koī kāḷe na hoy em banī shake nahi.
bhagavān sarvagnadev jem trikāḷ shāshvat chhe tem emanun mūrtirūpe pratibimb paṇ jagatamān traṇe kāḷ shāshvat chhe. āvī ja vastunī sthiti chhe. ahīn kahe chhe ke gnāyakabhāvanun bhān thatān andar shaktirūp je sāmarthya hatun te pragaṭ thayun. e gnānamān rāgano hun kartā ane rāg mārun karma-evī kartākarmanī pravr̥uttino avakāsh kem hoī shake? na ja hoī shake.
are bhāī! pragaṭelun gnān jāṇavānun kām kare ke kartākarmanī pravr̥uttinun kām kare? paradravyanā kartākarmano gnānamān avakāsh ja nathī. parapariṇatine to chhoḍatun e pragaṭ thāy chhe. to gnānamān enān kartākarma kevān? (chhe ja nahi).
have kahe chhe-‘वा’ tathā ‘पौद्गलः कर्मबन्धः’ paudgalik karmabandh paṇ ‘कथम् भवति’ kem hoī shake? na ja hoī shake. jo gnānamān kartākarmanī pravr̥uttine avakāsh nathī to karmabandhano avakāsh kem hoī shake? na ja hoī shake.
kaḷashaṭīkānā ra9 mān kaḷashamān āve chhe ke-‘sukh, duḥkh ādi vibhāvaparyāyarūp pariṇamatā jīvanā je kāḷe āvā ashuddha pariṇamanarūp sanskār chhūṭī jāy chhe te ja kāḷe tene anubhav chhe. tenun vivaraṇ-shuddha chetanāmātrano āsvād āvyā vinā ashuddha bhāvarūp pariṇām chhūṭatā nathī ane ashuddha sanskār chhuṭayā vinā shuddha svarūpano anubhav thato nathī. tethī je kāī chhe te ek ja kāḷ, ek ja vastu, ek ja gnān, ek ja svād chhe.’ āvo mokṣhano mārga koī apūrva chīj chhe, bhāī! sansārano vyay thaīne mokṣha thāy eno ā ja upāy chhe. vyavahārathī ām thāy ane tem thāy em loko vādavivādamān paḍayā chhe parantu āmān vādavivādane avakāsh nathī.
niyamasāramān prāyashchit adhikāramān āve chhe ke-nirmaḷ dashā je vītarāg pariṇati pragaṭī te prāyashchit chhe. prāyaḥ+chit, arthāt prakr̥uṣhṭapaṇe chit kahetān gnān te prāyashchit. eṭale trikāḷī gnānasvarūp je vastu chhe te prāyashchitasvarūp ja chhe. pariṇati pragaṭī te kāryaniyam chhe ane vastu je trikāḷī shuddha gnānachetanārūp chhe te kāraṇaniyam chhe. eṭale ke je kāī nirmaḷ pariṇati thāy te prakāre ākhīy vastu svabhāvathī chhe. paryāyamān vītarāgatā pragaṭ thāy chhe to vastu vītarāgasvarūp ja chhe. kevaḷagnān pragaṭ thāy to dravya akhaṇḍ gnānasvarūp ja chhe, āvā gnātā-draṣhṭā svabhāvamān jem rāganā kartākarmanī pravr̥uttine avakāsh nathī tem dhruv svabhāvanā āshraye pragaṭ thayelī gnān pariṇatimān paṇ rāganā kartākarmanī pravr̥uttine avakāsh nathī. to pachhī kartākarmanī pravr̥uttinā abhāvamān karmanun bandhan thāy eno avakāsh kayān rahyo? (na ja rahyo).
PDF/HTML Page 827 of 4199
single page version
koī em kathan kare chhe ke-“paradravyano kartā na māne te digambar nathī, -” ā kathananun ahīn spaṣhṭa nirākaraṇ chhe ke ātmadravyamān paradravyanī kartākarmapravr̥uttino avakāsh hoī shake nahi.
arere! jīvo duḥkhathī bhay pāmī sukh shodhe chhe, paṇ eno upāy teo jāṇatā nathī! jem phūlanī kaḷī shaktirūpe chhe temānthī phūl khīle chhe tem bhagavān ātmā anantaguṇapāṅkhaḍīe ek gnāyakabhāv paṇe andar birājamān chhe. draṣhṭi eno svīkār karīne jyān anrtamagna thāy chhe tyān paryāyamān gnāyakabhāv pragaṭ thāy chhe. ā ja dharmanī rīt chhe, bhāī!
“gneyonā nimittathī tathā kṣhayopashamanā visheṣhathī gnānamān je anek khaṇḍarūp ākāro pratibhāsatā hatā temanāthī rahit gnānamātra ākār have anubhavamān āvyo tethī ‘akhaṇḍ’ evun visheṣhaṇ gnānane āpyun chhe.”
31 gāthāmān āvyun chhe ke-jeo viṣhayone khaṇḍakhaṇḍ grahaṇ kare chhe evī bhāvendriyo gnānane khaṇḍakhaṇḍarūp jaṇāve chhe. khaṇḍakhaṇḍane jāṇe chhe e bījī vāt, paṇ gnānane khaṇḍakhaṇḍarūp jaṇāve chhe em tyān kahyun chhe. gnānavastu to trikāḷ akhaṇḍ chhe. paṇ gneyonā nimitte gnānamān anek khaṇḍarūp ākāro pratibhāse chhe. parantu jyān gnāyakamān antarmagna thayo tyān jāṇanār- jāṇanār-jāṇanār evo akhaṇḍ ek gnāyakabhāv anubhavamān āve chhe ane tethī gnānanun ‘akhaṇḍ’ evun visheṣhaṇ āpyun chhe. ā ‘akhaṇḍ’ nī vyākhyā karī.
“matignān ādi je anek bhedo kahevātā hatā temane dūr karatun uday pāmyun chhe tethī ‘bhedanā kathanone toḍī pāḍatun’ em kahyun chhe.” kaḷashaṭīkāmān utpād-vyay-dhrauvya, dravya-guṇ-paryāy athavā ‘ātmāne gnānaguṇ vaḍe anubhave chhe’-evā je vikalpo chhe te bhedo chhe em kahyun chhe. te bhedone dūr karatun-mūḷathī ukhāḍatun gnān pragaṭ thāy chhe. ahāhā! ‘gnān te ātmā’-e vikalpa chhe, bhed chhe, anupachār vyavahāranayano viṣhay chhe. ane vastu akhaṇḍ ekarūp abhed gnāyak chhe. āvā akhaṇḍ gnāyakano gnānamān svīkār thavo te samyagdarshan-gnān chhe. enun nām dharma chhe, samajāṇun kāī?
“paranā nimitte rāgādirūp pariṇamatun hatun te pariṇatine chhoḍatun uday pāmyun chhe tethī ‘parapariṇatine chhoḍatun’-em kahyun chhe.” anādithī rāg ane gnānanā ekatvapaṇe pariṇamato hato. te gnān pragaṭ thatān bannenī ektābuddhi chhūṭī gaī ane gnān, gnān bhaṇī vaḷyun tethī ‘parapariṇatine chhoḍatun’ em kahyun chhe.
“paranā nimittathī rāgādirūp pariṇamatun nathī, baḷavān chhe tethī ‘atyant prachaṇḍ’ kahyun chhe.” gnān, rāgathī ekapaṇe thaī pariṇamatun nathī paṇ je rāg thāy tene potāthī bhinna jāṇavāpaṇe pariṇame chhe. je kāḷe rāg āvyo tene te kāḷe jāṇatun ane svane
PDF/HTML Page 828 of 4199
single page version
paṇ te kāḷe jāṇatun gnān potānā svaparaprakāshak sāmarthya vaḍe pragaṭ thāy chhe. vaḷī te baḷavān chhe eṭale gnānanī jyān ugratā thaī tyān rāg-dveṣh bhasma thaī jāy chhe. gnānanī ugratā karmanā ākarā vipākanā rasane paṇ bhasma karī de chhe tethī tene ‘atyant prachaṇḍ’ kahyun chhe.
āvo bhagavānano mārga bahu sūkṣhma chhe, bhāī! shubharāganā sthūḷ vikalpathī pakaḍāy evun vastutattva nathī. dravyanun-ātmānun svarūp to sūkṣhma nirvikalpa chhe, ane nirvikalpa draṣhṭithī ja pakaḍāy em chhe.
prashnaḥ– gnānanun svarūp to savikalpa kahyun chhe ne?
uttaraḥ– tyān savikalpa eṭale gnān sva ane parane jāṇe chhe bhedapūrvak sva ane parane jāṇavun em artha chhe. vikalpa eṭale rāg em tyān artha nathī. gnān to rāgathī bhinna ja chhe. nirvikalpa gnān eṭale rāganā avalambarahit gnānathī ja vastutattva pakaḍāy em chhe. ā mārga chhe.
karmabandh to agnānathī thayelī kartākarmanī pravr̥uttithī hato. have jyāre bhed-bhāvane ane parapariṇatine dūr karī ekākār gnān pragaṭ thayun tyāre bhedarūp kārakanī pravr̥utti maṭī; to pachhī have bandh shā māṭe hoy? arthāt na hoy. gnāyakanā lakṣhe akhaṇḍ gnāyakanī pariṇati jāgī tyāre bhedarūp kārakonī pravr̥utti maṭī gaī. rāgano hun kartā ane rāg mārun kartavya-e pravr̥utti maṭī gaī. abhed kārakanī pravr̥utti thaī. gnān gnāyakane anubhavatun pragaṭ thayun. to pachhī bhinna kārakonī pravr̥uttinā abhāvamān bandh shā māṭe hoy? na ja hoy. lyo, ahīn (gāthā) 72 pūrī thaī.
PDF/HTML Page 829 of 4199
single page version
केन विधिनायमास्रवेभ्यो निवर्तत इति चेत्–
तम्हि ठिदो तच्चितो सव्वे एदे खयं णेमि।। ७३।।
तस्मिन् स्थितस्तच्चित्तः सर्वानेतान् क्षयं नयामि।। ७३।।
have pūchhe chhe ke kaī vidhithī (-rītathī) ā ātmā āsravothī nivarte chhe? tenā uttararūp gāthā kahe chheḥ-
emān rahī sthit, līn emān, shīghra ā sau kṣhay karun. 73.
gāthārthaḥ– gnānī vichāre chhe keḥ [खलु] nishchayathī [अहम्] hun [एकः] ek chhun, [शुद्धः] shuddha chhun, [निर्ममतः] mamatārahit chhun, [ज्ञानदर्शनसमग्रः] gnānadarshanathī pūrṇa chhun; [तस्मिन् स्थितः] te svabhāvamān raheto, [तच्चित्तः] temān (-te chetanya-anubhavamān) līn thato (hun) [एतान्] ā [सर्वान्] krodhādik sarva āsravone [क्षय] kṣhay [नयामि] pamāḍun chhun.
ṭīkāḥ– hun ā ātmā-pratyakṣha akhaṇḍ anant chinmātra jyoti-anādi-anant nitya- udrayarūp vignānaghanasvabhāvabhāvapaṇāne līdhe ek chhun; (kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇasvarūp) sarva kārakonā samūhanī prakriyāthī pār ūtarelī je nirmaḷ anubhūti, te anubhūtimātrapaṇāne līdhe shuddha chhun; pudgaladravya jenun svāmī chhe evun je krodhādibhāvonun vishvarūpapaṇun (anekarūpapaṇun) tenā svāmīpaṇe pote sadāy nahi pariṇamato hovāthī mamatārahit chhun; chinmātra jyotinun (ātmānun), vastusvabhāvathī ja, sāmānya ane visheṣh vaḍe paripūrṇapaṇun (ākhāpaṇun) hovāthī, hun gnānadarshan vaḍe paripūrṇa chhun. -āvo hun ākāshādi dravyanī jem pāramārthik vastuvisheṣh chhun. tethī have hun samasta paradravyapravr̥uttithī nivr̥utti vaḍe ā ja ātmasvabhāvamān nishchaḷ raheto thako, samasta paradravyanā nimittathī visheṣharūp chetanamān thatā je chañchaḷ kallolo temanā nirodh vaḍe āne ja (ā chaitanyasvarūpane ja) anubhavato thako,
PDF/HTML Page 830 of 4199
single page version
potānā agnān vaḍe ātmāmān utpanna thatā je ā krodhādik bhāvo te sarvane kṣhay karun chhun-em ātmāmān nishchay karīne, ghaṇā vakhatathī pakaḍelun je vahāṇ tene jeṇe chhoḍī dīdhun chhe evā samudranā vamaḷanī jem jeṇe sarva vikalpone jaladī vamī nākhyā chhe evo, nirvikalpa, achalit nirmaḷ ātmāne avalambato, vignānaghan thayo thako, ā ātmā āsravothī nivarte chhe.
bhāvārthaḥ– shuddhanayathī gnānīe ātmāno evo nishchay karyo ke ‘hun ek chhun, shuddha chhun, paradravya pratye mamatārahit chhun, gnānadarshanathī pūrṇa vastu chhun’. jyāre te gnānī ātmā āvā potānā svarūpamān raheto thako tenā ja anubhavarūp thāy tyāre krodhādik āsravo kṣhay pāme chhe. jem samudranā vamaḷe ghaṇā kāḷathī vahāṇane pakaḍī rākhyun hoy paṇ pachhī jyāre vamaḷ shame tyāre te vahāṇane chhoḍī de chhe, tem ātmā vikalponā vamaḷane shamāvato thako āsravone chhoḍī de chhe.
have pūchhe chhe ke kaī vidhithī, kaī rītathī ā ātmā āsravothī nivarte chhe? puṇya- pāpanā bhāv chhe te āsrav chhe, malin chhe, achetan chhe, duḥkh chhe, chaitanyanī jātathī viruddha kajāt chhe. ahāhā! jene svarūp samajavānī garaj thaī chhe te shiṣhya pūchhe chhe ke prabho! ā ātmā puṇya-pāpanā bhāvothī kaī vidhithī nivarte chhe? andar āsravothī nivartavāno pokār thayo chhe te pūchhe chhe ke ā (agnān-kartākarma)nī pravr̥uttithī nivr̥utti kaī rīte thāy? tenā uttararūp gāthā kahe chheḥ-
hun ā āsravone kṣhay pamāḍun chhun. ahāhā! shailī to juo! (ātmā) ām kare to ām thāy em nathī līdhun. ‘hun’ kṣhay pamāḍun chhun em vāt līdhī chhe. gajab shailī chhe! shun kahe chhe? ‘hun ā ātmā-pratyakṣha akhaṇḍ anant chinmātrajyoti anādi-anant nitya-udayarūp vignānaghanasvabhāvabhāvapaṇāne līdhe ek chhun.’ ‘अहमेक्को’ kahyun chhe ne? enī ā vyākhyā karī.
‘hun’ shabdathī potānī asti siddha karī chhe ane ‘ā’ thī pratyakṣha asti darshāvī chhe. chhe ne ke-hun ā ātmā pratyakṣha chinmātra jyoti chhun? pratyakṣha thaī shake e vāt nathī. pratyakṣha chhe ja. bhagavān ātmā pratyakṣha chhe. shaktinā adhikāramān bāramī ‘svayam prakāshamān vishad evā svasamvedanamayī (svānubhavamayī) prakāshashakti’ kahī chhe. vastu pote potāthī pratyakṣha thāy evā prakāshaguṇ sahit chhe. ātmāno evo prakāshasvabhāv chhe ke pote ja potānā svasamvedanamān pratyakṣha prakāshamān thāy chhe.
PDF/HTML Page 831 of 4199
single page version
vaḷī akhaṇḍ chhun em kahun chhun. ahāhā...! ek samayanī paryāyano bhed paṇ ātmāmān kayān chhe? (nathī). paryāy to vyavahāranayano viṣhay chhe. soḷamī gāthāmān em kahyun ke gnān- darshan-chāritrapaṇe ātmā pariṇame chhe e mechakapaṇun-malinatā chhe. ekane traṇapaṇe pariṇamato kahevo e mechak chhe. bhed paḍe te mechak chhe, vyavahār chhe, asatyārtha chhe. vastu shuddha ekākār chhe te nishchay chhe.
vaḷī hun anant chinmātrajyoti chhun. svabhāvanī shaktinun svarūp ja anant chhe. akhaṇḍ ane anant e trikāḷī chinmātrajyotinān visheṣhaṇ chhe. ā bhāvanī vāt karī. have kāḷanī vāt kare chhe.
hun anādi anant kahetān trikāḷ ādi-ant rahit chhun. je chhe enī ādi shun? je chhe eno ant shun? vastu to anādi-anant nitya-udayarūp chhe. vastu nitya pragaṭarūp chhe. sūrya to savāre ūge ane sāñje namī jāy. parantu ā chaitanyasūrya to nitya udayarūp ja chhe. ahāhā! vartamānamān anādi-anant nitya-udayarūp chinmātrajyoti hun chhun em kahe chhe.
jem agninī jyoti chhe tem ā ātmā chinmātrajyoti chhe. teno āshray letān sansār baḷīne khāk thaī jāy chhe. āṭalān visheṣhaṇo kahīne have kahe chhe ke vignānaghan-svabhāvabhāvapaṇāne līdhe hun ek chhun. vignānaghanasvabhāv eṭale vikalpa to shun, jemān ek samayanī paryāyanā paṇ praveshano avakāsh nathī. paryāy tenī upar upar tare chhe paṇ andar pratiṣhṭhā pāmatī nathī. ā vāt agāu kaḷashamān āvī gaī chhe. badhā ātmā bhegā thaīne hun ek chhun em nathī. ā to ekalun vignānanun daḷ jemān parano ke paryāyano pravesh nathī evā chinmātrajyoti hun vignānaghan- svabhāvabhāvapaṇāne līdhe ek chhun.
ātmānun kṣhetra bhale asaṅkhyātpradeshī sharīr pramāṇ hoy. parantu tenā svabhāvanun sāmarthya anant, apār-behad chhe. kṣhetranī kimmat nathī, svabhāvanā sāmarthyanī kimmat chhe. sākaranā gāṅgaḍā karatān sekerīnanī kaṇīnun kṣhetra khūb nānun chhe. paṇ sekerīnanī mīṭhāsh anekagaṇī chhe. em bhagavān ātmā sharīr pramāṇ thoḍā kṣhetramān rahevā chhatān enun vignānaghanasvabhāvarūp sāmarthya anant chhe. bhāī! jyān jeṭalāmān te chhe tyān dhyān lagāvavāthī te pragaṭ thāy chhe.
ātmā āsravothī kevī rīte nivarte chhe-em shiṣhyano prashna chhe. teno ā uttar chāle chhe. ātmā akhaṇḍ, anant, pratyakṣha chinmātrajyoti vignānaghanasvabhāvabhāvapaṇāne līdhe ek chhe. tenī draṣhṭi karatān mithyātvano āsrav ṭaḷī jāy chhe. ā sau pratham dharmanī sharuātanī vāt chhe. ahīn ek bol thayo.
have ‘hun shuddha chhun’-e bījo bol kahe chhe. ‘(kartā, karma, karaṇ, sampradān,
PDF/HTML Page 832 of 4199
single page version
apādān ane adhikaraṇasvarūp) sarva kārakonā samūhanī prakriyāthī pār ūtarelī je nirmaḷ anubhūti, te anubhūtimātrapaṇāne līdhe shuddha chhun.
ātmā parano kartā ane par enun kārya-evun enāmān chhe ja nahi. ātmā sivāy sharīr, man, vachan, indriy, kuṭumb ke desh ityādi par dravyano hun kartā ane emān je kriyā thaī te mārun karma evun chhe ja nahi. ā vāt ahīn līdhī nathī kemake je paradravya chhe te kārya vinā kadīy koī kāḷe khālī nathī. ā ek vāt.
have bījī vātaḥ dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjānā ashuddha bhāv thāy teno hun kartā ane te mārun karma, hun sādhan, hun sampradān, mārāmānthī thayun ane mārā ādhāre thayun āvā rāganī kriyānā ṣhaṭkārakanī prakriyā te ātmānā svarūpamān nathī.
have trījī vātaḥ ek samayanī nirmaḷ paryāyanā ṣhaṭkārako-jemake nirmaḷ paryāyano kartā hun, nirmaḷ paryāy te mārun karma, tenun sādhan hun, mārā māṭe te thaī, mārāthī thaī, mārā ādhāre thaī-ām nirmaḷ paryāyanā ṣhaṭkārakonī je prakriyā tenāthī pār ūtarelī eṭale bhinna je nirmaḷ anubhūti te (trikāḷī) anubhūtimātrapaṇāne līdhe hun shuddha chhun. ahīn ‘anubhūti’ e paryāyanī vāt nathī paṇ trikāḷī dravyanī vāt chhe. paryāyamān ṣhaṭkārakanun pariṇaman svatantra chhe. enāthī mārī chīj (trikāḷī) bhinna chhe. ahāhā! vartamān nirmaḷ pariṇatithī māro trikāḷī anubhūtisvarūp bhagavān bhinna chhe -ene ahīn shuddha kahyo chhe.
nirmaḷ anubhūtinī paryāyanā bhedane lakṣhamān levo e vyavahāranay chhe, ashuddhatā chhe, mechakapaṇun-malinatā chhe. ātmā samyagdarshan-gnān-chāritra traṇapaṇe pariṇame em lakṣhamān levun e vyavahāranay chhe. e pramāṇe (traṇapaṇe) ātmāne-potāne anubhavatān āsravothī nivr̥utti nahi thāy. pravachanasāranā nay-adhikāramān kahe chhe ke māṭīne enā vāsaṇ ādi paryāyanā bhedathī jovī e ashuddhanay chhe. tem ā ātmāne tenā ṣhaṭkārakanā paryāyanā bhedathī jovo te ashuddhanay chhe. gnānanī paryāy, ānandanī paryāy, vīryanī paryāy-em paryāyanā bhedathī ātmā jovo te ashuddhapaṇun chhe enāthī mithyātvano āsrav nahi maṭe. ahīn to kahe chhe ke ṣhaṭkārakanī prakriyāthī bhinna vastu trikāḷī anubhūtisvarūp je bhagavān ātmā chhe tenā upar draṣhṭi āpatān mithyātvano āsrav ṭaḷī jāy chhe.
dayā, dānanā vikalpathī dharma māne e to mithyātva chhe ja, parantu potāne nirmaḷ paryāyanā bhedathī lakṣhamān letān je vikalpa thāy enāthī dharma thāy em māne te paṇ mithyātva chhe.
bhagavān ātmā ek samayanī paryāyanā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī pār ūtarelī-bhinna anubhūtimātra trikāḷī shuddha vastu chhe. ā trikāḷī shuddha gnāyak upar draṣhṭi jatān
PDF/HTML Page 833 of 4199
single page version
samyagdarshan-samyaggnān pragaṭe chhe ane tyāre ātmā āsravathī nivr̥utta thāy chhe. ahāhā...! vikāranā ṣhaṭkārakanī pariṇamanarūp kriyā to dūr rahī, ahīn to gnānano je pragaṭ ansh enā ṣhaṭkārakanī prakriyā-pariṇamanathī trikāḷī anubhūtisvarūp bhagavān bhinna chhe ane ene ahīn shuddha kahel chhe. evā trikāḷī shuddha ātmadravyanī draṣhṭi thatān mithyātvano āsrav ṭaḷī jāy chhe. ā vidhithī jīv āsravothī nivarte chhe.
jem shīro banāvavo hoy to enī vidhi e chhe ke-pratham āṭo ghīmān sheke ane pachhī emān goḷanun pāṇī nākhe to shīro taiyār thāy. tem ātmāmān dharma kem thāy te samajāve chhe. ek samayamān kārakanā bhedothī pār abhed shuddha chaitanyamay trikāḷ vastu chhe. tenā upar draṣhṭi āpatān samyagdarshan-gnān pragaṭ thāy chhe, ane mithyātvano āsrav chhūṭī jāy chhe. āgaḷ āvashe ke jem jem dravyano āshray vadhashe tem tem āsrav maṭī jashe. ā enī rīt ane paddhati chhe. bījī rīte karavā jaīsh to marī jaīsh topaṇ vastu prāpta nahi thāy. pūrṇānandano nāth abhed ek chaitanyamay bhagavān chhe. enun trikāḷ ṭaktun jīvan te enun sattva - tattva chhe. eno svīkār chhoḍīne nimitta, rāg ane bhedamān aṭakīsh to mithyātvādi āsrav thashe, parantu vītarāgatārūp dharma nahi thāy. āvo vītarāgano mārga jem chhe tem samajavo joīe.
ek stutikāre kahyun chhe ke-
nij sattāe shuddha, sahune pekhatā ho lāl.”
he nāth! āp gnānamān traṇakāḷ traṇalok juo chho. temān āp badhā ātmāo nij sattāe paripūrṇa shuddha bhagavān chhe em joī rahyā chho. ā vāt ahīn līdhī chhe. paryāyanā ṣhaṭkārakanī pariṇatithī bhinna ākhun chaitanyanun daḷ bhagavān ātmā shuddha chhe. ene viṣhay karanārī draṣhṭi paṇ emān samātī nathī evo e trikāḷī ek shuddha chhe em bhagavāne joyo chhe. jyāre ek samayanī paryāyanun lakṣha chhoḍī trikāḷī ek shuddha anubhūtisvarūp chaitanya bhagavānanā lakṣhe pariṇaman kare chhe tyāre mithyātvano nāsh thaī samyagdarshananī vītarāgī pariṇatino utpād thāy chhe. āvī antaranī kriyā samajāy nahi eṭale koī dayā pāḷo, vrat karo, pūjā-prabhāvanā karo- em bahāranī kriyāomān dharma batāve eṭale rājī-rājī thai jāy. parantu bhāi! e to badhī rāganī kriyāo chhe. rāg chhe e to achetan āndhaḷo chhe, emān gnānanun-chaitanyanun kiraṇ nathī. jem sūrajanun kiraṇ saphed ujjvaḷ hoy paṇ kolasā jevun kāḷun na hoy, tem chaitanyasūryanun paryāyarūp kiraṇ chaitanyamay, ānandamay hoy paṇ āndhaḷun rāgamay na hoy.
ātmā chha kārakonā samūhanī prakriyāthī pār je nirmaḷ anubhūtisvarūp trikāḷī
PDF/HTML Page 834 of 4199
single page version
shuddha chaitanya bhagavān chhe te bhūtārtha chhe. tenā upar draṣhṭi detān mithyādarshanano vyay ane samyagdarshanano utpād thāy chhe. paryāyanā bhedane lakṣhamān levo te ashuddhatā chhe. ek samayanī je nirmaḷ paryāy pragaṭ thāy tenāthī bhinna, sanyogathī bhinna ane dayā, dānanā vikalpathī paṇ bhinna anubhūtisvarūp trikāḷī shuddha dravya chhe. teno āshray karavāthī dharmanī sharūāt thāy chhe. ā dharma pāmavānī vidhi chhe.
kevaḷīnā keḍāyato bhagavān shrī kundakundāchāryadev ane shrī amr̥utachandrāchāryadev kevaḷagnān kem thāy ane te pahelān samyagdarshan kem thāy enī rīt batāve chhe. kahe chhe ke paryāyanā ṣhaṭkārakonā bhedanī ruchi chhoḍīne akhaṇḍ ek anubhūtisvarūp trikāḷī bhagavān andar paḍayo chhe eno āshray kar. tyāre samyagdarshan ane samyakmatishrutagnān thāy chhe.
dhavalamān āve chhe ke shrutagnān kevaḷagnānane bolāve chhe. arthāt samyak matishrutagnān jene pragaṭ thayun tene alpakāḷamān kevaḷagnān pragaṭ thashe te nishchit chhe. kevaḷagnān-sarvagnapad sādhya chhe, parantu dhyey to trikāḷī shuddha dravya ja chhe. pariṇatimān pūrṇa sādhya je siddhadashā pragaṭ thāy teno ādhār-āshray trikāḷī dhruv dravya ja chhe. ahāhā...! samajavānī chīj ā ja chhe ke paryāyathī pār je trikāḷī bhagavān bhinna chhe te shuddha chhe ane te shuddhano je paryāye nirṇay karyo te paryāy te shuddhamān (dravyamān) nathī. paryāy paryāyamān rahīne dravya shuddha chhe em anubhav kare chhe. āvo bhagavān vītarāgadevano mārga chhe. tene rāgathī ke bhedathī prāpta karavā jaīsh to vastu-sat hāth nahi āve.
ek samayamān traṇakāḷ traṇalokane jeṇe joyā chhe te bhagavān (sīmandhar nāth)nī vāṇī shrī kundakundāchāryadeve sākṣhāt sāmbhaḷī hatī. ātmānā anubhav sahit teo mahā chāritravant hatā. bharatamān padhārī temaṇe sandesh āpyo ke-parane mārī shakun, parane jīvāḍī shakun, paranī dayā pāḷī shakun em je māne chhe te mūḍh chhe, mithyādraṣhṭi chhe. paranā kām karavāno bojo māthe laīne potāne parano kartā māne e mūḍh chhe, agnānī chhe. paranī dayāno bhāv āve e judī vāt chhe, paṇ bījāne jīvāḍī shakun chhun e mānyatā ekalun agnān chhe. prabho! tun to gnātā-draṣhṭā chho ne! jāṇavun-dekhavun e ja tārun jīvan chhe. ene badale parane sukhī-duḥkhī karavānun māne e to tārā gnānasvabhāvano anādar chhe, hinsā chhe. ahīn to kahe chhe ke samyagdarshananī nirmaḷ paryāy je pragaṭ thāy teno kartā paryāy pote, karma pote, sādhan paryāy pote, ityādi chha kārakonā bhedanā vikalpathī pār vastu trikāḷī shuddha chhe. e akhaṇḍ ek vignānasvabhāvī shuddhanī draṣhṭi karatān nirmaḷ paryāy pragaṭe chhe ane te dharma chhe. parantu trikāḷī shuddha vastumān bhegī paryāyane bheḷave to e samyagdarshanano viṣhay raheto nathī paṇ aushaddhatā pragaṭ thāy chhe. lyo, ā bījo bol thayo.
PDF/HTML Page 835 of 4199
single page version
have nirmam chhun-em trījo bol kahe chhe. paranān kām kare chhe e vāt to dūr rahī, parantu je rāg-vikalpa thāy enun svāmīpaṇun ene nathī em have kahe chhe. narasinh mahetāe kahyun chhe ne ke-
‘hun karun, hun karun e ja agnānatā, shakaṭano bhār jem shvān tāṇe.’
dukānanā thaḍe beṭho hoy, gharāk māl laī jāy, rojanā pāñchaso-sātasonī pedāsh thatī hoy, tyān māne ke ā dukānanun gāḍu mārāthī chāle chhe. māre rojanī āṭalī pedāsh, hen; dhūḷey nathī, sāmbhaḷane. e koṇ raḷe? bhāī! raḷavānā bhāv chhe e to pāp chhe ane eno kartā thāy e to ekalun agnān chhe. vītarāg parameshvaranā darabāramān āvelī ā vāt chhe.
trījo bolaḥ- ‘pudgaladravya jenun svāmī chhe evun je krodhādibhāvonun vishvarūpapaṇun (anekarūpapaṇun) tenā svāmīpaṇe pote sadāy nahi pariṇamato hovāthī mamatārahit chhun.’
ahāhā...! kevī saras vāt karī chhe! puṇya ane pāpanā anek prakāre je vikārī bhāv thāy chhe teno pudgal svāmī chhe, hun teno svāmī nathī. e vikārī bhāvano svāmī hun nahi e vāt to ṭhīk, paṇ tenā svāmīpaṇe hun sadāy pariṇamato nathī em kahe chhe. puṇya-pāpanā je anek prakāranā vikārī bhāv chhe temanā svāmīpaṇe hun sadāy pariṇamato nathī māṭe nirmam chhun. kṣhāyik samakit thayā pachhī paṇ rāg to yathāsambhav āve, munipaṇānī bhūmikāmān paṇ vyavahāraratnatrayano rāg to āve; paṇ te rāganā svāmīpaṇe sadāy nahi pariṇamato hovāthī hun-ātmā nirmam chhun em dharmī māne chhe. tene ā vidhithī āsravonī nivr̥utti thāy chhe.
47 nayanā adhikāramān (pravachanasāramān) līdhun chhe ke (kartr̥unaye) raṅgerej jem raṅgano kartā chhe tem gnānīne jeṭalun haju rāganun pariṇaman chhe teno te kartā chhe. paṇ e to tyān je pariṇaman chhe te apekṣhāe kartā kahel chhe. gnānī teno svāmīpaṇe kartā thato nathī. ā rāg kartavya chhe, karavā lāyak chhe em gnānīne tenun svāmīpaṇun nathī. ahāhā...! dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādi je rāg thāy tenā svāmīpaṇe samakitī kadīy pariṇamatā nathī. gajab vāt chhe! te sarvanun svāmī pudgal chhe, hun nahi em mānato dharmī jīv āsravothī nivarte chhe.
prashnaḥ- ā dayā, dān, bhakti-pūjā karīe te dharma kharo ke nahi?
uttaraḥ– emān jarāy dharma nathī. bhāī? e to badhā shubharāganā bhāv chhe, puṇyabandhanān kāraṇ chhe; ane enun svāmīpaṇun māne to mithyātva chhe. bāpu! vītarāgī dharmano mārga judo chhe. bhāī! bhagavānanī divyadhvanito pravāh ahīn bharatamān āvyo temān em kahe chhe ke-rāganā svāmīpaṇe pariṇamavun e tārī prabhutā nathī, e to rāṅkāī
PDF/HTML Page 836 of 4199
single page version
chhe. prabhu! andar anant anant nirmaḷ guṇano khajāno bharyo chhe tenī sanmukh ḍhaḷatān rāganun svāmīpaṇun sahaj chhūṭī jāy chhe ane e dharma chhe. bhagavān gaṇadharadev paṇ je rāganun pariṇaman chhe tene jāṇe paṇ tenā svāmīpaṇe kadīy pariṇame nahi. pūrṇa vītarāgatā na thāy tyān sudhī dharmīne vyavahāranā vikalpa āve kharā, paṇ te kartavya chhe em tenā svāmīpaṇe te pariṇamatā nathī.
47 shaktiomān ek svabhāvamātra svasvāmitvamayī sambandhashakti chhellī kahelī chhe. dravya-guṇ ane paryāy je shuddha chhe te mārun sva ane hun teno svāmī evī ātmāmān svasvāmitva sambandhashakti chhe. te shaktinun nirmaḷ pariṇaman thatun te dharma chhe.
lokamān to hun patnīno pati, gr̥uhapati, lakṣhmīpati, kroḍapati, ityādi potāne jaḍanā pati māne chhe, paṇ e mūḍhatā chhe. konā pati tāre thavun chhe, bhāī? dharmī kahe chhe ke jaḍano svāmī to hun nahi paṇ je rāg thāy chhe teno svāmī paṇ hun nahi. e rāgano svāmī paṇ pudgal chhe. ahīn hun ek chhun, shuddha chhun em pahelān astithī kahyun ane rāganun svāmīpaṇun mane nathī em nirmam chhun kahīne nāstipaṇun batāvyun.
ahīn kahyun ke krodhādi vikārano svāmī pudgal chhe māṭe pudgalane laīne vikār thāy chhe em koī māne to te yathārtha nathī. pudgalane laīne vikār thayo chhe em nathī. e to paradravya chhe. paṇ vikār thayo chhe nimittanā lakṣhe e nishchit. svabhāvamān-svarūpamān to vikār chhe ja nahi ane nimittanā lakṣhe te thayo chhe tethī pudgal eno svāmī chhe em kahyun chhe. ām jyān je apekṣhā hoy te samajavī joīe.
puṇyanā shubhabhāv thāy e vartamān duḥkharūp chhe. vaḷī enā phaḷamān sanyog maḷashe ane enā (sanyog) par lakṣha jatān paṇ rāg eṭale duḥkh ja thashe māṭe bhaviṣhyamān thavāvāḷā duḥkhanā paṇ e kāraṇarūp chhe. ā vāt āgaḷ gāthā 74 mān āvashe. are! puṇyanā phaḷamān arhantādino sanyog maḷashe ane e sanyog par lakṣha jatān rāg ja thashe. ahāhā...! sarvagna parameshvar trilokanāth em kahe chhe ke-prabhu! ame tārā māṭe paradravya chhīe, ane paradravya upar lakṣha jatān rāg ja thashe, dharma nahi thāy. mokṣhapāhuḍanī 16mī gāthāmān kahyun chhe ke-‘परदव्वाओ दुग्गइ’ paradravya upar lakṣha jāy te durgati chhe, chaitanyanī gati nahi. bhāī! rāganī pariṇati thāy e chaitanyanī pariṇati nahi. ahāhā...! jenā phaḷamān kevaḷagnān ane sādi-anant anant samādhisukh pragaṭe tevī dashāne prāpta dharmī jīv em kahe chhe ke rāg thāy tenā svāmīpaṇe sadāy hun pariṇamato nathī. je svarūpamān nathī ane svarūpanā āshraye thayelī nirmaḷ svapariṇatimāny nathī te rāganun mane svāmīpaṇun nathī. dravya- guṇ to trikāḷ nirmaḷ chhe. tenā āshraye je nirmaḷ dashā pragaṭī te mārun sva ane hun teno svāmī chhun em dharmī māne chhe.
PDF/HTML Page 837 of 4199
single page version
strīne loko ardhāṅganā kahe chhe. em ke-aḍadhun aṅg mārun ane aḍadhun aṅg tārun-em teo māne chhe. paṇ e to badhī mūḍh lokonī bhramaṇā chhe, e to mithyātvanī mānyatā chhe. paranā svāmīpaṇānī to ahīn vāt ja kayān chhe? ahīn to kahe chhe ke rāganā svāmīpaṇe sadāy nahi pariṇamato evo hun nirmam chhun. ā to pratham āvo vikalpathī nirṇay kare, pachhī svabhāvano ugra puruṣhārtha karatān vikalpa chhūṭī jāy chhe. bhāī! ā mārga hāth āve enā janma-maraṇanā pherā maṭī jāy evī ā vāt chhe. ā traṇ bol thayā.
have chotho bol kahe chheḥ-- ‘chinmātra jyotinun (ātmānun), vastusvabhāvathī ja, sāmānya ane visheṣh vaḍe paripūrṇapaṇun (ākhāpaṇun) hovāthī, hun gnānadarshan vaḍe paripūrṇa chhun.’ sāmānya te darshan ane visheṣh te gnān; em darshan-gnān vaḍe paripūrṇa vastu chhun. ātmā vikārapaṇe to nathī, alpagnapaṇe paṇ nathī. ahīn kahe chhe ke gnān-darshanasvabhāvathī paripūrṇa chhun. vartamān alpagna paryāy em nirṇay kare chhe ke paryāy jeṭalo hun nahi, paṇ hun to gnān- darshanasvabhāvathī paripūrṇa vastu chhun.
bhāī! ā mithyā bhrāntinun moṭun tophān chhe tene shamāvavānī-maṭāḍavānī ā vāt chāle chhe. mithyātvarūpī āsravathī nivartavāno upāy shun? ā prashnano uttar chāle chhe. kahe chhe ke hun gnān-darshanathī paripūrṇa vastuvisheṣh chhun em pratham nakkī kar. sāmānya ane visheṣh vaḍe paripūrṇapaṇun hovāthī hun ākāshādi dravyanī jem pāramārthik vastuvisheṣh chhun ahīn sudhī to vikalpathī nirṇay karavānī vāt chhe ke-
-hun akhaṇḍ gnānajyotisvarūp vignānaghanasvabhāvapaṇāne līdhe ek chhun. -ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī rahit shuddha chhun. -rāgapaṇe sadāy nahi pariṇamanāro nirmam chhun. -gnānadarshanathī paripūrṇa vastuvisheṣh chhun.
vartamān dashā alpagna hovā chhatān svabhāvathī hun paripūrṇa chhun. ākāsh jem padārtha chhe, paramāṇu jem padārtha chhe tem hun paṇ pāramārthik vastuvisheṣh chhun, eṭale ke sarvathī bhinna vastu chhun. ā pramāṇe pratham vikalpathī nirṇay kare chhe enī ā vāt chhe. vikalpa toḍīne anubhav karavānī vāt pachhī kaheshe. ā to bījāoe (agnānīoe) kahelo je ātmā tenāthī judo paramārthasvarūp ātmāno nirṇay karavā vikalpa dvārā hun āvo chhun em pratham shiṣhya nirṇay kare chhe.
have kahe chhe-‘tethī have hun samasta paradravyapravr̥uttithī nivr̥utti vaḍe ā ja ātmasvabhāvamān nishchaḷ raheto thako, samasta paradravyanā nimittathī visheṣharūp chetanamān thatā je chañchaḷ kallolo temanā nirodh vaḍe āne ja (ā chaitanyasvarūpane ja)
PDF/HTML Page 838 of 4199
single page version
anubhavato thako, potānā agnān vaḍe ātmāmān utpanna thatā je ā krodhādik bhāvo te sarvane kṣhay karun chhun.’
rāgādi vikāro paradravyanī pravr̥utti chhe ane te nimittanā āshraye utpanna thāy chhe. pratham kahyun ke vikārī bhāvono svāmī pudgal chhe. have kahyun ke te paradravyapravr̥utti chhe. te potānā aparādhathī paradravyanā nimitte thāy chhe. te paradravyanā nimittathī visheṣharūp chetanamān thatā je chañchaḷ kallolo temanā nirodh vaḍe ā chaitanyasvarūpane ja anubhavun chhun-em kahe chhe.
aho! amr̥utachandrāchārye amr̥ut reḍayān chhe! chetanamān thatā je chañchaḷ kallolo te paryāyamān potānā aparādhathī thāy chhe, paradravya to nimittamātra chhe. tenā nirodh vaḍe chaitanyasvarūpane anubhavato hun potānā agnān vaḍe ātmāmān utpanna thatā je ā krodhādik bhāvo te sarvane kṣhay karun chhun. krodhādik vikār utpanna kem thāy chhe? to kahe chhe ke svarūpanun gnān nathī māṭe potānā agnān vaḍe āsravo utpanna thāy chhe. parantu kahe chhe ke have paradravyanun lakṣha chhoḍī svarūp bhaṇī ḍhaḷatān nij chaitanyasvarūpane anubhavato hun je ā krodhādik bhāvo te sarvane kṣhay karun chhun. gnānadarshanasvarūp paripūrṇa ek shuddha vastu je ātmā teno anubhav karatān āsravothī hun nivartu chhun.
pahelān paramārtharūp vastusvarūp kahyun ke hun ek chhun, shuddha chhun, rāganā svāmīpaṇe sadāy nahi pariṇamato nirmam chhun, gnānadarshan-pūrṇa chhun, paramārtha vastuvisheṣh chhun. have paryāyanī vāt karī ke paryāyamān rāg thayo kem? to kahe chhe ke paradravyanā nimittathī chetanamān visheṣharūp chañchaḷ kallolo-vikalpo thatā hatā. te sarvanā nirodh vaḍe chaitanyasvarūpane anubhavato te āsravono kṣhay karun chhun. āsravano nirodh samvar chhe. puṇya-pāpanā vikalpo te āsravo chhe. paryāyamān utpanna thatā puṇya-pāpanā je chañchaḷ kallolo teno nirmaḷ shuddha chaitanyasvarūpanā āshraye nirodh karatān āsravonī nivr̥utti-kṣhay thāy chhe. gnānadarshanathī paripūrṇa shuddha chaitanya bhagavān chhe. teno anubhav karatān chetanamān thatā chañchaḷ kallolono nirodh thāy chhe ane āsravothī nivr̥utti thāy chhe. mithyātvane chhoḍavānī ā rīt chhe.
prashnaḥ- vyavahār sādhan chhe ke nahi? pañchāstikāyamān sādhan kahyun chhe.
uttaraḥ– pañchāstikāyamān bhinna sādhya-sādhananī vāt āve chhe. parantu e to sādhananun nirūpaṇ be prakāre chhe, sādhan be prakāranān nathī. sādhan to ek ja prakāranun chhe. mokṣhamārgaprakāshakamān paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajī kahe chhe ke jene nishchay samyagdarshan thayun chhe tyān enī sāthe dev-guru-shāstrano rāg sahacharapaṇe hoy chhe. tene sahachar dekhīne, nimittathī upachār karīne vyavahār samakit kahevāmān āve chhe. kharekhar chhe to rāg-
PDF/HTML Page 839 of 4199
single page version
bandhanun kāraṇ, paṇ sahachar dekhīne ārop karyo chhe. pachhī lakhyun chhe ke sarvatra nishchay-vyavahāranun āvun lakṣhaṇ jāṇavun.
rāgathī bhinna paḍīne anubhav dvārā svarūpanun nishchay sādhan pragaṭ thayun chhe tyān sāthe rāganī mandatānun sahacharapaṇun dekhīne tene vyavahār sādhanano ārop āpavāmān āvyo chhe. e to upachārathī ārop āpyo chhe, e kāī yathārtha sādhan nathī. sādhan be nathī, paṇ tenun nirūpaṇ be prakāre chhe. kāraṇ to ek ja chhe. sādhan kaho, kāraṇ kaho, upāy kaho-e badhun ek ja chhe, ek ja prakāre chhe. kathan be prakāre hoy chhe-ek nishchay ane bījun vyavahār; temān nishchay te satyārtha chhe ane vyavahār te upachār-asatyārtha chhe.
ātmāmān puṇya-pāpanā krodhādi bhāvo kayānthī thayā? e bhāvo kāī jaḍamān to thayā nathī. potānī paryāyamān potānā aparādhathī agnānathī utpanna thayā chhe. agnānavaḍe utpanna thayelā te āsravo dravyadraṣhṭi vaḍe, shuddha chaitanyanā āshrayanā puruṣhārtha vaḍe, sarva kṣhay karun chhun em ahīn kahyun chhe. dravyadraṣhṭimān sarva āsravonī nāsti chhe tethī sarvane kṣhay karun chhun em kahyun chhe. alpa asthiratā rahī chhe te paṇ puruṣhārthanā baḷe alpakāḷamān kṣhay thavā yogya chhe tethī sarvane kṣhay karun chhun em līdhun chhe. pratham to āvo vikalpamān nishchay thāy chhe enī ā vāt thaī. mārgane pāmavānī ā rīt chhe.
‘em ātmāmān nishchay karīne, ghaṇā vakhatathī pakaḍelun je vahāṇ tene jeṇe chhoḍī dīdhun chhe evā samudranā vamaḷanī jem jeṇe sarva vikalpone jaladī vamī nākhyā chhe evo, nirvikalpa achalit nirmaḷ ātmāne avalambato, vignānaghan thayo thako, ā ātmā āsravothī nivarte chhe.’
juo! ātmāmān ām nishchay karīne-em kahyun chhe. bhāī! mārga jevo chhe tevo pratham nishchay karavo joīe. temān bījī rīte mānavā jaīsh to mārga hāth nahi āve. mithyātvanā āsravathī nivartavā māṭe pahelān āṅgaṇāmān ūbhā rahīne potānī chīj ā chhe evo yathārtha nishchay karavo joīe. āvo nishchay karīne andar praveshīne anubhav vaḍe sarva āsravono kṣhay karun chhun em kahyun chhe. ā apratihat puruṣhārthanā upāḍanī vāt karī chhe.
aho! santoe gajab kām karyān chhe. 72mī gāthāmān to ene traṇ traṇ vār bhagavān kahīne bolāvyo chhe. jāg re nāth! jāg; rāgamān ekatva karīne sūvun tane pālave nahi. nirmaḷ pariṇatimān jāgrat thavun e tārī shobhā chhe, bhagavān! bhagavān tun atyant shuchi, vignānaghanasvarūp ane sukhanun kāraṇ chho. āvo bhagavān ātmā chhe teno anubhav karatān āsravono kṣhay thāy chhe. paribhāṣhā sūtra bāndhyun chhe ne! gāthā 72 pachhī yathāsthāne ā gāthā 73 mūkī chhe. darek gāthā yathāsthāne mūkī chhe. kahe chhe-bhagavān
PDF/HTML Page 840 of 4199
single page version
tun rāganā raṅge roḷāī gayo chhe ene ā navo shuddha chaitanyano raṅg chaḍhāvī de. prabhu! tun vītarāgamūrti jinasvarūp ja chho. have nirṇay kar ane rāgathī nivr̥utta thā. ahāhā...! hun gnānadarshanathī paripūrṇa chhun em nishchay karīne svabhāvamān ḍhaḷatān rāg-dveṣhano kṣhay thāy chhe.
juo! ghaṇā vakhatathī pakaḍelun je vahāṇ tene jeṇe chhoḍī dīdhun chhe evā samudranā vamaḷanī jem jeṇe sarva vikalpone jaladī vamī nākhyā chhe te āsravothī nivr̥utta thāy chhe. vamaḷe ghaṇā vakhatathī vahāṇane pakaḍayun hatun te vamaḷ chhūṭe eṭale vahāṇ gati kare. samudranā vamaḷanī jem sarva vikalpo jeṇe jaladīthī vamī nākhyā te āsravothī nivr̥utta thāy chhe. vikalpone vamī nākhyā eṭale ke pharīthī te have utpanna thashe nahi-em artha chhe. pravachanasār gāthā 92mān āve chhe ke- ‘ane te (bahirmohadraṣhṭi) to āgamakaushalya tathā ātmagnān vaḍe haṇāī gaī hovāthī have mane pharīne utpanna thavānī nathī.’ ā pañcham ārānā muni kahe chhe. āvī apratihat bhāvanī vāt chhe. draṣhṭāntamān em līdhun ke vamaḷ chhūṭatān vahāṇane chhoḍī dīdhun chhe. siddhāntamān em kahyun ke gnānasvarūpamān jyān ekāgra thayo eṭale vikalpo tūṭī gayā. tyān vikalpone evā vamī nākhyā ke pharīne have te utpanna thavānā nathī. munirāj kahe chhe ke ame apratihat bhāve upaḍayā chhīe. kṣhayopashamamānthī kṣhāyik samakit leshun, paṇ vachche paḍavānī vāt ja nathī.
ahāhā...! juo, ā digambar santonā antaranā ānandanī mastī! ā pañcham ārānā munivaro pokār karīne bahu ūñchethī kahe chhe ke hajāro varṣhathī bahāramān bhagavānano virah hovā chhatān amāro antaraṅg nirmaḷānandano nāth chaitanya bhagavān amane samīp varte chhe. koī pūchhe ke bhagavān kevaḷī pāse tame gayā hatā? to kahe chhe-bhāī! sāmbhaḷ! māro nāth bhagavān ātmā chaitanya prabhu chhe tenī pāse ame gayā chhīe. tyānthī antaramān avāj āvyo chhe ke vikalpone ame evā vamī nākhyā chhe ke pharīne have te utpanna thavānā nathī. ahāhā...! vastu paramapāriṇāmikasvabhāve je trikāḷ dhruv chhe tenī sanmukh thatān je svānubhav pragaṭ thayo chhe te mokṣha laīne ja pūrṇa thashe. have pharīne mithyātva thashe e vāt chhe ja nahi. ā pramāṇe sarva vikalpone jaladī ekadam shīghra vamī nākhyā chhe evo nirvikalpa achalit nirmaḷ ātmāne avalambato vignānaghan thayo thako, ā ātmā āsravothī nivarte chhe.
abhed, achalit, nirmaḷ bhagavān ātmā vignānaghan chhe. rūnā dhokaḷāmān polāṇ hoy chhe, parantu ānandano nāth prabhu ātmā to ekalo vignānaghan chhe. (emān koī parano pravesh shakay nathī) evā achalit nirmaḷ ātmāne avalambato, vignānaghan thayo thako abhed ekapaṇe pariṇamato ā ātmā āsravothī nivarte chhe.
paryāy jyān dravyasanmukh ḍhaḷī eṭale te dravyathī abhed thaī. kharekhar to paryāy