PDF/HTML Page 1061 of 4199
single page version
PDF/HTML Page 1062 of 4199
single page version
अथात्मनस्त्रिविधपरिणामविकारस्य कर्तृत्वं दर्शयति–
जं सो करेदि भावं उवओगो तस्स सो कत्ता।। ९० ।।
यं स करोति भावमुपयोगस्तस्य स कर्ता।। ९० ।।
have ātmāne traṇ prakāranā pariṇāmavikāranun kartāpaṇun darshāve chheḥ-
je bhāv kāī paṇ te kare, te bhāvano kartā bane. 90.
gāthārthaḥ– [एतेषु च] anādithī ā traṇ prakāranā pariṇāmavikāro hovāthī, [उपयोगः] ātmāno upayog- [शुद्धः] joke (shuddhanayathī) te shuddha, [निरञ्जनः]
PDF/HTML Page 1063 of 4199
single page version
nirañjan [भावः] (ek) bhāv chhe topaṇ- [त्रिविधः] traṇ prakārano thayo thako [सः उपयोगः] te upayog [यं] je [भावम्] (vikārī) bhāvane [करोति] pote kare chhe [तस्य] te bhāvano [सः] te [कर्ता] kartā [भवति] thāy chhe.
ṭīkāḥ– e pramāṇe anādithī anyavastubhūt moh sāthe sanyuktapaṇāne līdhe potānāmān utpanna thatā je ā traṇ mithyādarshan, agnān ane aviratibhāvarūp pariṇāmavikāro temanā nimitte (-kāraṇathī) -joke paramārthathī to upayog shuddha, nirañjan, anādinidhan vastunā sarvasvabhūt chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe topaṇ-ashuddha, sāñjan anekabhāvapaṇāne pāmato thako traṇ prakārano thaīne, pote agnānī thayo thako kartāpaṇāne pāmato, vikārarūp pariṇamīne je je bhāvane potāno kare chhe te te bhāvano te upayog kartā thāy chhe.
bhāvārthaḥ– pahelān kahyun hatun ke je pariṇame te kartā chhe. ahīn agnānarūp thaīne upayog pariṇamyo tethī je bhāvarūp te pariṇamyo te bhāvano tene kartā kahyo. ā rīte upayogane kartā jāṇavo. joke shuddhadravyārthikanayathī ātmā kartā chhe nahi, topaṇ upayog ane ātmā ek vastu hovāthī ashuddhadravyārthikanaye ātmāne paṇ kartā kahevāmān āve chhe.
have ātmāne traṇ prakāranā pariṇāmavikāranun kartāpaṇun darshāve chheḥ-
‘e pramāṇe anādithī anyavastubhūt moh sāthe sanyuktapaṇāne līdhe potānāmān utpanna thatā je ā traṇ mithyādarshan, agnān ane aviratibhāvarūp pariṇāmavikāro temanā nimitte (kāraṇathī)-joke paramārthathī to upayog shuddha, nirañjan, anādinidhan vastunā sarvasvabhūt chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe topaṇ-ashuddha, sāñjan anek bhāvapaṇāne pāmato thako traṇ prakārano thaīne, pote agnānī thayo thako kartāpaṇāne pāmato, vikārarūp pariṇamīne je je bhāvane potāno kare chhe te te bhāvano te upayog kartā thāy chhe.
juo! āchāryadeve shun adbhut vāt karī chhe! kahe chhe ke paramārthathī upayog shuddha chhe, nirañjan chhe, anādinidhan vastunā sarvasvabhūt chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe. ahāhā.....! ātmāno trikāḷī gnānadarshanano je upayog chhe te shuddha chhe. vastu-dravya shuddha, tenā guṇ shuddha ane teno vartamān vartato trikāḷī kāraṇaparyāyarūp ansh paṇ shuddha chhe, nirañjan eṭale añjan rahit-malinatā rahit chhe ane anādi-nidhan eṭale anādi anant chhe. gnānadarshanano ā upayog vastunā sarvasvabhūt chhe, sampūrṇa chhe. te upayog chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe. ām paramārthathī ātmā paripūrṇa shuddha chhe.
PDF/HTML Page 1064 of 4199
single page version
topaṇ ashuddha, sāñjan, anekabhāvapaṇāne pāmato thako traṇ prakārano thaīne pote agnānī thayo thako kartāpaṇāne pāmato, vikārarūp pariṇamīne je je bhāvane potāno kare chhe te te bhāvano te upayog kartā thāy chhe. mithyādarshan, agnān ane aviratirūp pariṇāmano kartā agnānīno ātmā chhe, jaḍakarma te bhāvano kartā nathī.
prashnaḥ– shun vikār karmanā nimitta vinā thāy chhe?
uttaraḥ– hā, vikār thāy chhe te par ane nimittanī apekṣhā vinā potāthī svatantra thāy chhe. vikār nishchayathī potāthī thāy chhe; temān par vastu nimitta ho, paṇ te nimitta vikāranun kartā chhe em nathī.
prashnaḥ– vikār paranā nimitta vinā thāy to vikār svabhāv thaī jashe.
uttaraḥ– vikār potāthī svatantra thāy chhe. em samayanī paryāyanī te yogyatā-svabhāv chhe. karmanun nimitta ho, paṇ vikār thavāmān jaḍakarma akiñchitkar chhe. gnānamān je hīṇī avasthā thāy chhe te potānī yogyatāthī thāy chhe; temān gnānāvaraṇīy karma kāī karatun nathī. gnānāvaraṇīy karma gnānanī hīṇī dashāmān nimitta ho, paṇ te kartā nathī.
laukik jano jagatakartā īshvarane māne chhe ane koī jaino (jainābhāsīo) jaḍakarmane kartā māne chhe; paṇ vastusvarūp em nathī. shāstramān kathan āve ke gnānāvaraṇīy karma gnān pragaṭ thavāmān āvaraṇ kare, paṇ e to nimittanun kathan chhe. kharekhar jaḍakarma ātmānā gnānane āvaraṇ karatun nathī.
jīvamān vikāranī paryāy utpanna thāy chhe te enī janmakṣhaṇ chhe. pravachanasār gāthā 102mān pāṭh chhe ke sarvadravyomān je samaye je paryāy utpanna thāy chhe te eno svakāḷ-janmakṣhaṇ chhe. te paryāy parathī utpanna thāy chhe em chhe nahi. uchit bāhya nimitta ho, paṇ nimitta dravyanā pariṇāmanun kartā nathī.
tattvārtharājavārtikamān je be kāraṇanī vāt āve chhe e tyān pramāṇanun gnān karāvyun chhe. darek kārya potāthī svatantraṇe thāy chhe e vāt rākhīne emān nimitta koṇ chhe enun sāthe gnān karāvyun chhe. kārya potāthī thāy chhe e nishchayanī vātane niṣhedhīne shun kāryano kartā nimitta chhe em tyān kahyun chhe? to to pramāṇagnān ja raheshe nahi. nishchayathī pariṇati pote potāthī svatantrapaṇe utpanna thāy chhe e vātane siddha rākhīne joḍe nimittanun gnān karāvyun chhe te pramāṇano viṣhay chhe.
koī māne ke karmanun jor chhe to vikār karavo paḍe to te mānyatā barābar nathī. jīvane vikār thāy chhe emān nimittanun bīlakul kartāpaṇun nathī. kahe chhe ne ke-anādithī anyavastubhūt moh sāthe sanyuktapaṇāne līdhe potānāmān utpanna thatā je ā traṇ mithyādarshan, agnān ane aviratibhāvarūp pariṇāmavikāro tenā nimitte upayog traṇ
PDF/HTML Page 1065 of 4199
single page version
prakāre thaīne, pote agnānī thayo thako kartāpaṇāne pāme chhe. vikārarūp pariṇamīne je je bhāvane potāno kare chhe te te bhāvano te upayog kartā thāy chhe.
ahāhā...! paramārthathī to trikāḷī upayog shuddha, nirañjan, anādinidhan chhe, te vastunā sarvasvabhūt chhe ane chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe. topaṇ ashuddha, sāñjan, anekabhāvapaṇāne pāmato thako traṇ prakārano thaīne pote agnānī thayo thako kartāpaṇāne pāme chhe. juo, karma-nimitta vikār karāve chhe em nathī. vikārano kartā jaḍ karma chhe em nathī. vikārarūp pariṇamīne je je bhāvane potānā kare chhe te te bhāvano te upayog kartā thāy chhe. mithyādraṣhṭi kartāpaṇāne pāmīne je je bhāvane potānā kare chhe te te bhāvano te (upayog) kartā thāy chhe; jaḍakarma kartā thāy chhe em nathī. karma nimitta ho. nimittanī koṇe nā pāḍī chhe? paṇ nimittanā kāraṇe jīvane paryāyamān vikār thayo chhe em nathī. svayam agnānī thaīne upayog vikārī bhāvano kartā thāy chhe. upayog svayam potānā kāraṇe agnānī thaīne vikārarūp pariṇamīne te te bhāvano kartā thāy chhe. āvī vāt chhe. koī ṭhekāṇe vyavahāranun kathan āve paṇ tyān vyavahāranun gnān karāvyun chhe em samajavun. vyavahār nishchayanun kartā chhe em na samajavun.
karmathī vikār thāy chhe e moṭī gaḍabaḍ atyāre chāle chhe. paṇ e vāt tadna khoṭī chhe-em ahīn siddha kare chhe. mithyādarshan, agnān, aviratibhāvarūp vikārī pariṇāmano svayam agnānī thaīne upayog kartā thāy chhe. anyamatavāḷā kahe chhe ke jagatanā kāryano īshvar kartā chhe ane koī agnānī em kahe chhe ke mārā sansār ane vikārano kartā jaḍ karma chhe-to ā bannenī mānyatā ek sarakhī jūṭhī chhe. ahīn ā digambar santonī je vāṇī chhe te param satya chhe. niyamasāramān ṭīkākār munirāj padmaprabhamaladhāridev kahe chhe ke-‘‘mārā mukhamānthī paramāgam jhare chhe.’’ ahā! āvī satya vāt koīne na ruche to shun thāy? paṇ satya to ā ja chhe.
nishchay, vyavahār, nimitta, upādān ane kramabaddhaparyāy ā pāñch vāt khās samajavā jevī chhe. je samaye je paryāy thavānī hoy te paryāy te ja kāḷe kramasar thāy chhe. motīnī māḷāmān pratyek motī potapotānā sthānamān chhe. tem dravyanī paryāyamāḷāmān pratyek paryāy potapotānā kāḷ-sthānamān chhe. je paryāyano je kāḷ hoy tyāre te ja paryāy tyān pragaṭ thāy chhe. āgaḷ-pāchhaḷ nahi. āvo nirṇay karavāmān pāñche samavāy āvī jāy chhe.
-je samaye je paryāy thavānī hoy te ja samaye te paryāy pragaṭ thaī tyān kāḷ āvyo. -je paryāy thavānī chhe te ja thaī-emān bhavitavya āvyun. -svabhāvanā lakṣhe āvo nirṇay karyo chhe-emān svabhāv āvyo.
PDF/HTML Page 1066 of 4199
single page version
-ane svabhāvasanmukh paryāy thaī emān puruṣhārtha āvyo. -ane tyāre karmano abhāv thayo-emān nimitta āvyun.
ām kramabaddhano nirṇay karanāranī draṣhṭi gnāyak upar hoy chhe. trikāḷī shuddha dravya upar jenī draṣhṭi hoy chhe te ja kramabaddhano yathārtha nirṇay karī shake chhe. kramabaddha je chhe e to paryāy chhe. paryāyanā āshraye paryāyano nirṇay thato nathī. dravyanā āshraye samyaggnān thāy chhe. dravyanā āshraye je samyaggnān thayun te kramabaddhaparyāyanun gnān kare chhe. paryāyanā āshraye kramabaddhanun gnān thatun nathī.
ahīn kahe chhe ke mithyādarshan ādi vikārī pariṇāmano, upayog, svayam agnānī thaīne, kartā thāy chhe. je je bhāvane potānā kare te te bhāvano upayog kartā thāy chhe. ā paryāyarūp upayoganī vāt chhe. trikāḷī dravyasthit upayog to enāthī bhinna chhe ane e to shuddha nirañjan chhe. parantu paryāyano je upayog chhe te te kāḷe vikārano kartā thāy chhe. jaḍ karma emān nimitta chhe, paṇ te vikāranun kartā nathī. mithyādarshan, agnān ane rāgādi puṇyapāpanā bhāvarūp je je vikār thāy chhe te vikārano, pote vikārarūp pariṇamīne, upayog kartā thāy chhe. keṭalī spaṣhṭa vāt chhe! bhāī! vakhat laīne, nivr̥utti laīne ā vātanī samajaṇ karavī joīe. ahīn to kahe chhe ke ātmā karmanā nimittathī nivr̥utta chhe, kemake karmanā nimittathī vikārī pariṇām utpanna thāy chhe em chhe nahi.
ahāhā.....! trikāḷī upayog shuddha, nirañjan, chaitanyamātrabhāvapaṇe ek prakārano chhe; topaṇ vartamān paryāyarūp upayog ashuddha, sāñjan ane anekapaṇāne pāmato thako mithyātvādi traṇ prakārano thāy chhe. agnānī jīv anek prakāranā mithyātvādi bhāvane prāpta thāy chhe. vartamān upayog chhe te agnānī thayo thako traṇ prakāre thaīne kartāpaṇāne pāme chhe. jaḍ karma vikāranā kartāpaṇāne pāme chhe em nathī. puṇya-pāp, dayā, dān, viṣhayavāsanā ityādi je bhāv thāy chhe temān jaḍ karma nimitta chhe, paṇ te nimittanā kāraṇe e bhāv thāy chhe em nathī. agnānīno upayog traṇ prakāre thaīne kartāpaṇāne pāme chhe. agnānī pote rāgano kartā thāy chhe. āmān garbhitapaṇe em paṇ āvyun ke gnānī rāgano kartā nathī. gnānī to rāgano gnātā chhe. gnānīne je rāg chhe te rāgano ātmā kartā nathī.
bhāī! ā to vītarāgano mārga chhe. samayasār, pravachanasār ādi shāstro bhagavānanī divyadhvanino sār chhe. sarvagna paramātmāe je kahyun te anusār chār gnānanā dhaṇī, chaud pūrvanī antaḥmuhūrtamān rachanā karanārā gaṇadharoe kahyun chhe. teno sār ā shāstromān bharyo chhe. are! agnānī alpagna jīvo emān potānī mati-kalpanāthī artha kare te kem chāle? temān jarāy pheraphār kare to ethī mithyātvano mahā doṣh ūpaje.
PDF/HTML Page 1067 of 4199
single page version
pāṇī uṣhṇa thāy te potānī yogyatāthī thāy chhe, agnithī nahi. agni temān nimitta chhe paṇ nimitta kartā nathī. sundar strīnun rūp dekhīne je vāsanānā pariṇām thāy te vāsanānā pariṇāmano kartā agnānī jīv pote chhe. strīnun sundar rūp temān nimitta chhe, paṇ nimittane laīne vāsanānā pariṇām thayā nathī. gnānāvaraṇīy karmane laīne gnānanī hīṇī dashā chhe em nathī. gnānanī hīṇī dashā svayam potāthī chhe ane temān gnānāvaraṇīy karma nimitta chhe. jīvanī gnān-darshananī hīṇī paryāy thāy chhe te bhāvaghātinā kāraṇe thāy chhe, dravyaghāti karma emān nimitta chhe. ‘ghātikarmanā nimittathī’ em kathan āve chhe paṇ e to nimittanun kathan chhe. jaḍ ghātīkarma ātmānī paryāyano ghāt kare chhe em nathī. bhāvaghātīkarmathī potānī hīṇī paryāy thāy chhe to dravyaghātīkarmane nimitta kahevāmān āve chhe. dravyakarma nimitta chhe, paṇ te bhāvaghātīkarmanun kartā nathī.
‘pahelān kahyun hatun ke je pariṇame te kartā chhe. ahīn agnānarūp thaīne upayog pariṇamyo tethī je bhāvarūp te pariṇamyo te bhāvano tene kartā kahyo. ā rīte upayogane kartā jāṇavo.
je pariṇame te kartā chhe. vikārarūpe upayog pariṇame chhe. tethī te upayogane vikārano kartā kahyo; nimitta kartā nathī. gnānāvaraṇīy ādi karma paradravya chhe. te ātmānī paryāyane aḍatuny nathī, kemake ātmānī vikārī paryāy ane karmanī paryāy e banne vachche atyantābhāv chhe.
ā sharīramān pīḍā thāy te ashātāvedanīyanā nimittathī thāy chhe. eno artha shun? sharīranī avasthā to je kāḷe je thavānī hoy te enāthī thāy chhe, temān ashātāno uday nimitta chhe, paṇ ashātāno uday sharīranī avasthāno kartā nathī. tathā te vakhate jīvamān pīḍāno je anubhav thāy chhe te tenī yogyatāthī svatantra thāy chhe, emān sharīranun ke karmanun kāī kartavya nathī. ā paisā ādi sāmagrī maḷe chhe te shātāvedanīyanā udayanā nimitte maḷe chhe. tyān uday to nimittamātra chhe. paisā paisānā kāraṇe āve chhe. paisānī āvavānī kriyā thaī teno shātāvedanīy karmano uday kartā nathī, kemake je pariṇame te kartā chhe.
mithyātva ane rāgadveṣh ādi vikārarūpe upayog pariṇame chhe māṭe te vikārapariṇāmano upayog kartā chhe. agnānarūpe thaīne je bhāvarūp upayog pariṇame te bhāvano upayog kartā chhe.
‘shuddha dravyārthik nayathī ātmā kartā chhe nahi, topaṇ upayog ane ātmā ek
PDF/HTML Page 1068 of 4199
single page version
vastu hovāthī ashuddhadravyārthikanaye ātmāne paṇ kartā kahevāmān āve chhe.’ dravyadraṣhṭithī ātmā rāgādi vikārano kartā nathī. dravyasvabhāv vikārano kartā nathī. tevī rīte dravyadraṣhṭi jene thaī chhe evā dravyasvabhāvane anubhavanārā gnānī rāganā kartā nathī. shuddha dravyārthikanaye ātmā kartā nathī; paṇ upayog ane ātmā ek hovāthī ashuddhadravyārthik nayathī ātmāne paṇ kartā kahevāmān āve chhe.
ashuddhadravyārthik nay kaho ke ashuddha nishchayanay kaho ke vyavahāranay kaho-e apekṣhāe ātmāne kartā kahevāmān āve chhe.
PDF/HTML Page 1069 of 4199
single page version
अथात्मनस्त्रिविधपरिणामविकारकर्तृत्वे सति पुद्गलद्रव्यं स्वत एव कर्मत्वेन परिणमतीत्याह–
कम्मत्तं परिणमदे तम्हि सयं पोग्गलं दव्वं।। ९१ ।।
कर्मत्वं परिणमते तस्मिन् स्वयं पुद्गलं द्रव्यम्।। ९१ ।।
have, ātmāne traṇ prakāranā pariṇāmavikāranun kartāpaṇun hoy tyāre pudgaladravya potānī meḷe ja karmapaṇe pariṇame chhe em kahe chheḥ-
kartā thatān, pudgal svayam tyān karmarūpe pariṇame. 91.
gāthārthaḥ– [आत्मा] ātmā [यं भावम्] je bhāvane [करोति] kare chhe [तस्य भावस्य] te bhāvano [सः] te [कर्ता] kartā [भवति] thāy chhe; [तस्मिन्] te kartā thatān [पुद्गलं द्रव्यम्] pudgaladravya [स्वयं] potānī meḷe [कर्मत्वं] karmapaṇe [परिणमते] pariṇame chhe.
ṭīkāḥ– ātmā pote ja te prakāre (te-rūpe) pariṇamavāthī je bhāvane kharekhar kare chhe teno te kartā thāy chhe-sādhakanī (arthāt mantra sādhanāranī) jem; te (ātmāno bhāv) nimittabhūt thatān, pudgaladravya karmapaṇe svayamev (potānī meḷe ja) pariṇame chhe. ā vāt spaṣhṭapaṇe samajāvavāmān āve chheḥ-jem sādhak te prakāranā dhyānabhāve pote ja pariṇamato thako dhyānano kartā thāy chhe ane te dhyānabhāv sarva sādhyabhāvone (arthāt sādhakane sādhavāyogya bhāvone) anukūḷ hovāthī nimittamātra thatān, sādhak kartā thayā sivāy (sarpādikanun) vyāpelun jher svayamev ūtarī jāy chhe, strīo svayamev viḍambanā pāme chhe ane bandhano svayamev tūṭī jāy chhe; tevī rīte ā ātmā agnānane līdhe mithyādarshanādibhāve pote ja pariṇamato thako mithyādarshanādibhāvano kartā thāy chhe ane te mithyādarshanādibhāv pudgaladravyane (karmarūpe pariṇamavāmān) anukūḷ hovāthī nimittamātra thatān, ātmā kartā thayā sivāy pudgaladravya mohanīyādi karmapaṇe svayamev pariṇame chhe.
bhāvārthaḥ– ātmā to agnānarūp pariṇame chhe, koī sāthe mamatva kare chhe, koī
PDF/HTML Page 1070 of 4199
single page version
sāthe rāg kare chhe, koī sāthe dveṣh kare chhe; te bhāvono pote kartā thāy chhe. te bhāvo nimittamātra thatān, pudgaladravya pote potānā bhāvathī ja karmarūpe pariṇame chhe. paraspar nimittanaimittikabhāv mātra chhe. kartā to banne pot potānā bhāvanā chhe e nishchay chhe.
have, ātmāne traṇ prakāranā vikāranun kartāpaṇun hoy tyāre pudgaladravya potānī meḷe ja karmapaṇe pariṇame chhe em kahe chheḥ-
‘ātmā pote ja te prakāre pariṇamavāthī je bhāvane kharekhar kare chhe teno te kartā thāy chhe-sādhakanī (arthāt mantra sādhanāranī) jem; te (ātmāno bhāv) nimittabhūt thatān, pudgaladravya karmapaṇe svayamev (potānī meḷe ja) pariṇame chhe.’
ātmā pote ja mithyāshraddhā, mithyāgnān ane mithyāchāritrarūp pariṇamavāthī je bhāvane kare chhe teno te kartā thāy chhe. karmano uday chhe to rāgādirūpe pariṇame chhe em nathī. puṇyathī dharma thāy, vyavahārathī nishchay thāy, nimitta chhe te kartā chhe-ityādi mithyāshraddhārūp ātmā svayam pariṇame chhe; karma tene pariṇamāve chhe em nathī. bhagavān ātmā potānī chījane bhūlīne pote ja-‘आत्मा हि’ chhe ne-mithyātva, rāgadveṣh ādi je bhāvane kare chhe te bhāvano te kartā thāy chhe. mantra sādhanār sādhakanī jem agnānī potānā bhāvano kartā chhe. keṭalun spaṣhṭa chhe! ātmāno te bhāv nimittabhūt thatān pudgal-dravya svayamev karmapaṇe pariṇame chhe.
ātmā mithyātvādi vikārarūpe potāthī thāy chhe. vikārabhāvano pote kartā ane vikārabhāv te enun karma chhe. vikārano kartā, nimitta-karma (nimittapaṇe rahelun karma) chhe em traṇakāḷamān chhe nahi. jīv chāragatimān rakhaḍe chhe te potānā kāraṇe rakhaḍe chhe, karmanā kāraṇe nahi. karma to jaḍ chhe, paradravya chhe. karma jīvane herān kare chhe e vāt yathārtha nathī.
svabhāvanun bhān nathī tyānsudhī mithyādraṣhṭi mithyātvabhāvano kartā chhe. ātmāno te bhāv nimittabhūt thatān pudgaladravya svayamev karmapaṇe pariṇame chhe. ‘svayamev’ pariṇame chhe-chhe spaṣhṭa. ātmānā pariṇām nimittabhūt thatān je jaḍakarma bandhāy te potāthī bandhāy chhe. te jaḍanī paryāy jaḍathī thāy chhe; ātmā karmanī avasthāno kartā nathī. karma bandhāy temān jīvano vikārī bhāv nimitta hovā chhatān pudgaladravya svayamev karmapaṇe pariṇame chhe. jīv ene karmapaṇe pariṇamāve chhe em nathī. jīve rāgadveṣh karyā māṭe karmane bandhāvun paḍayun em nathī.
PDF/HTML Page 1071 of 4199
single page version
bhagavān ātmāno svabhāv to gnātādraṣhṭā chhe. shuddha nirañjan sadā paramānandasvarūp bhagavān ātmā antardraṣhṭino viṣhay chhe. parantu tenī draṣhṭi chhoḍīne je paryāy upar draṣhṭi māṇḍe chhe te jīv mithyātva ane puṇyapāpanā bhāvano kartā thāy chhe. ane tyāre ātmānā te mithyātvādi bhāv nimittabhūt thatān pudgaladravya karmapaṇe svayamev pariṇame chhe. jīve mithyātvanā pariṇām karyā māṭe tyān karmanī paryāy darshanamohapaṇe thaī em nathī. are bhāī! nimitta- naimittikasambandhano artha kartākarma nathī. agnānī jīv vikārano kartā thāy chhe tyān pudgalakarma potānī meḷe karmarūpe pariṇame chhe. āvī svatantratānī vāt chhe. ā vāt spaṣhṭapaṇe samajāvavāmān āve chhe-
‘jem sādhak te prakāranā dhyānabhāve pote ja pariṇamato thako dhyānano kartā thāy chhe ane te dhyānabhāv sarva sādhyabhāvone (sādhakane sādhavāyogya bhāvone) anukūḷ hovāthī nimittabhūt thatān, sādhak kartā thayā sivāy (sarpādikanun) vyāpelun jher svayamev utarī jāy chhe, strīo svayamev viḍambanā pāme chhe ane bandhano svayamev tūṭī jāy chhe.’
juo, mantrasādhak potānī mantrasādhanānī-dhyānanī paryāyano kartā chhe, paṇ je bījāne jher utarī jāy te kriyāno e kartā nathī. kahyun ne ke-temān sādhakanun dhyān anukūḷ hovāthī nimittabhūt thatān, sādhak kartā thayā sivāy sarpādikanun jher svayamev utarī jāy chhe. ahāhā...! paramān je pariṇati thaī te mantrasādhakathī thaī nathī. mantrasādhakanun dhyān nimittabhūt thatān, te kartā thayā sivāy strīo svayamev viḍambanā pāme chhe. ā strīo je dhūṇe chhe e dhūṇavānī avasthā potānī potāthī chhe, emān mantrasādhakanun kāī kārya nathī. e paranī dhūṇavānī kriyāno kartā mantrasādhak nathī. chhe ne ke strīo svayamev viḍambanā pāme chhe. tevī ja rīte sādhakanun dhyān nimittabhūt thatān bandhano, sādhak kartā thayā sivāy, svayamev tūṭī jāy chhe.
mantrano sādhak potānī sādhanānī paryāyano kartā chhe, paṇ te paranī (naimittik) pariṇatino kartā nathī. are! bahu gaḍabaḍ chāle chhe, atyāre to em māne chhe ke gnānāvaraṇīy karma jīvanun gnān roke chhe ane chāritramohanā udayathī jīvane rāg thāy chhe ane vyavahārathī nishchay thāy chhe ityādi. paṇ em chhe nahi. ahīn to kahe chhe ke gnānāvaraṇīy karma kartā thayā sivāy jīvanī gnānanī hīṇī dashā svayamev thāy chhe. bahu jhīṇī vāt chhe, bhāī!
vyavahār chhe te nishchayano kartā nathī. chaitanyasvabhāv upar draṣhṭi detān sahajānand-svarūp bhagavān ātmāno anubhav thaīne je samyagdarshananī paryāy pragaṭ thāy chhe teno kartā ātmā chhe. kharekhar to te nirmaḷ paryāyano kartā paryāy pote chhe, paṇ paryāyano ātmā sāthe (abhedapaṇāno) sambandh gaṇīne samyagdarshananī paryāyano ātmā kartā kahevāmān āve chhe. parantu te samyagdarshananī paryāyano kartā vyavahār samakit nathī. nishchayaratnatrayamān vyavahār-
PDF/HTML Page 1072 of 4199
single page version
ratnatray nimitta chhe, paṇ vyavahāraratnatray nishchayaratnatrayanun kartā nathī. ahīn kahyun ne ke vyavahāraratnatray kartā thayā sivāy jīv svayam nishchayaratnatrayapaṇe svabhāvanā lakṣhe pariṇame chhe. jyān vyavahāraratnatrayane mokṣhanun paramparākāraṇ kahyun hoy tyān te upachārathī kathan karyun chhe em samajavun ane te paṇ gnānīnā sandarbhamān vāt chhe. agnānīnā shubharāgamān to paramparā-kāraṇano arop paṇ āvato nathī.
agnānīne vyavahār hoto nathī. agnānīne to vyavahāramūḍh kahyo chhe. samayasār gāthā 413mān traṇ shabda kahyā chhe-anādirūḍh, vyavahāramān mūḍh, nishchay par anārūḍh vartatā thakā paramārthasatya bhagavān samayasārane dekhatā-anubhavatā nathī. ‘‘hun shramaṇ chhun, hun shramaṇopāsak chhun em dravyaliṅgamān mamakār vaḍe mithyā ahaṅkār kare chhe, teo anādirūḍh, vyavahāramān mūḍh, prauḍh vivekavāḷā nishchay par anārūḍh vartatā thakā paramārtha-satya bhagavān samayasārane dekhatā- anubhavatā nathī.’’ are bhāī! rāganī mandatā to jīv anādithī karato āvyo chhe, emān kāī navun nathī. samyagdarshan vinā kathanamātra vyavahāraratnatrayanun jīve anantavār pālan karyun chhe. niyamasār kaḷash 121mān kahyun chhe ke-je kathanamātra vyavahāraratnatray chhe tene bhavamān ḍūbelā jīve anantavār ācharyun chhe, parantu arere! gnānasvarūp je ek paramātmatattva chhe enun ācharaṇ karyun nathī. samyagdarshan vinā bhedagnānarahit vyavahāramān je līn chhe te vyavahāramūḍh chhe. samyagdarshan pragaṭ thatān gnānīne je vyavahār āve chhe teno te gnātā thāy chhe, kartā thato nathī.
tyān gāthā 413nā bhāvārthamān spaṣhṭa karyun chhe ke-‘‘anādi kāḷano paradravyanā sanyogathī thayelo je vyavahār temān ja je puruṣho mūḍh arthāt mohit chhe, teo em māne chhe ke-‘ā bāhya mahāvratādirūp bhekh chhe te ja amane mokṣha prāpta karāvashe,’ parantu jenāthī bhedagnān thāy chhe evā nishchayane teo jāṇatā nathī. āvā puruṣho satyārtha, paramātmarūp, shuddhagnānamay samayasārane dekhatā nathī.’’ ā pramāṇe agnānīno vyavahār niṣhphaḷ chhe, nirarthak chhe. jyāre gnānī nishchay par ārūḍh chhe; te vyavahāramān mūḍh nathī paṇ vyavahāranā gnātādraṣhṭā chhe. jene ātmagnānanī dashā pragaṭ anubhavamān āvī chhe tevā pañchamaguṇasthānavāḷā ane chhaṭhṭhā guṇasthānavāḷā gnānīne shubhabhāvanā kāḷamān ashubh ṭaḷe chhe tethī tenā shubharāgane vyavahār kahelo chhe. paṇ te vyavahār te kāī nishchayanun vāstavik sādhan nathī. bāhya nimitta ho, paṇ te nishchayano kartā nathī. jyān ene sādhan kahyun chhe te upachārathī kahyun chhe-em samajavun.
jaḍ ane chetananī paryāy thāy te vakhate gnānīnī tyān upasthiti (bāhya vyāpti) hoy to gnānī temān nimitta kahevāmān āve chhe, nimittakartā nahi. nimitta ane nimitta-kartāmān pher chhe. agnānī mithyādraṣhṭi jīv je rāgadveṣhano kartā thāy chhe teno rāg, bhog ādi je kriyā thāy teno nimittakartā kahevāmān āve chhe. mithyādraṣhṭine nimittakartā
PDF/HTML Page 1073 of 4199
single page version
kahevāmān āve chhe. gnānīne potānā gnātā-draṣhṭāsvabhāvanun bhān thayun chhe. tene je rāg chhe te gnānanī paryāyamān nimitta chhe. gnānanī jāṇavānī paryāyanun upādān te paryāy pote chhe, temān rāg nimitta chhe. gnānīne gnānanī svaparaprakāshak paryāy potāthī thāy chhe. te paryāyamān rāg nimitta chhe, paṇ rāg nimitta chhe māṭe tyān gnānanī paryāy thaī chhe em nathī. rāg kartā thayā sivāy, gnān svayam gnānarūpe pariṇame chhe.
jene shuddha chidānand chaitanyamay prabhu ātmānī draṣhṭi karatān samyagdarshan pragaṭ thayun chhe, ānandano svād āvyo chhe e gnānīne rāg āve chhe. paṇ te rāgano gnānī kartā nathī. rāg e gnānīnun kartavya nathī kemake rāg karavā lāyak chhe em te mānato nathī. tathāpi pariṇaman chhe e apekṣhāe tene kartā kahevāmān āve chhe. pravachanasāramān 47 nayanā adhikāramān āve chhe ke-jem raṅgarej raṅgano kartā chhe tem gnānī pariṇamananī apekṣhāe rāgano kartā chhe. karavā lāyak chhe em nahi, paṇ pariṇaman chhe e apekṣhāe kartā kahevāy chhe.
potānī kamajorīthī gnānīne rāg āve chhe. te rāganā kāḷe gnānanī svaparaprakāshak paryāy potāthī pragaṭ thāy chhe. dravyanun gnān paryāyamān āve te svaprakāshak ane par-rāg sambandhī potānun gnān potāthī paryāyamān thāy te paraprakāshak. tyān rāgathī gnānanī svapar-prakāshak paryāy thaī chhe em nathī. svaparaprakāshak gnānanī paryāy to potāthī thaī chhe, temān rāg nimitta chhe. gnānanī je pariṇati pragaṭ thaī teno kartā potāno ātmā chhe, temān rāg nimitta chhe, nimittakartā nahi. āvo vītarāgano mārga ati sūkṣhma chhe.
ahīn kahe chhe-jem mantrasādhak potānā dhyānano kartā thāy chhe ane te dhyānabhāv sarva sādhyabhāvone anukūḷ hovāthī nimittabhūt thatān, sādhak kartā thayā sivāy sarpādikanun vyāpelun jher svayamev utarī jāy chhe; ‘tevī rīte ā ātmā agnānane līdhe mithyā-darshanādibhāve pote ja pariṇamato thako mithyādarshanādibhāvano kartā thāy chhe ane te mithyādarshanādibhāv pudgaladravyane (karmarūpe pariṇamavāmān) anukūḷ hovāthī nimittamātra thatān, ātmā kartā thayā sivāy pudgaladravya mohanīyādi karmapaṇe svayamev pariṇame chhe.’
ātmā potāmān je rāg thāy chhe teno kartā chhe. te samaye samīpamān je kārmaṇ-vargaṇā chhe te svayam jaḍ karmapaṇe pariṇame chhe. te karmapariṇāmano rāg kartā nathī. najīkamān ekakṣhetrāvagāh rahelī pudgalakarmavargaṇā jaḍ karmapaṇe pariṇame teno jo ātmā kartā nathī to ātmā parano- makānādino kartā thāy e vāt prabhu! kayān rahī?
kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān, adhikaraṇ-em chha shaktio paramāṇu ādi chhae dravyomān chhe. bhagavān kahe chhe ke pratyek dravyamān ṣhaṭkārakarūp shaktio paḍī chhe. e shaktio potāthī potānun kārya kare chhe, parane laīne koīnun kārya thatun nathī.
PDF/HTML Page 1074 of 4199
single page version
koī kahe chhe ke ā to ekānta chhe. tene kahe chhe-sāmbhaḷ, bhāī! ā samyak ekānta chhe. jaḍanī paryāy jaḍathī svatantrapaṇe thāy chhe, teno kartā ātmā nathī. jeṭalā pramāṇamān jīv rāgadveṣh kare chhe teṭalā pramāṇamān tyān chāritramohakarma bandhāy chhe. chhatān rāgadveṣhanā je pariṇām thāy chhe te chāritramohakarmanā bandhanā kartā nathī. ahīn kahyun chhe ne ke jīvanā mithyādarshanādi bhāv pudgaladravyane karmarūpe pariṇamavāmān anukūḷ hovāthī nimittamātra thatān, ātmā teno kartā thayā sivāy pudgaladravya svayamev mohanīyādi karmapaṇe pariṇame chhe. mohanīyarūpe karmanī paryāy thāy teno ātmā kartā nathī. ātmā jaḍ karmano kartā nathī. karmanī paryāy potānā kartā guṇathī potānī karmapariṇatino kartā thāy chhe.
‘ātmā to agnānarūp pariṇame chhe, koī sāthe mamatva kare chhe, koī sāthe rāg kare chhe, koī sāthe dveṣh kare chhe; te bhāvono pote kartā thāy chhe.’ ahīn agnānīnī vāt chhe. samyagdraṣhṭi rāgano kartā nathī. nāṭak samayasāramān āve chhe ne ke-
dayā, dān, vrat ādi shubhabhāvano je kartā thāy te mithyādraṣhṭi chhe. gnānī to shubhabhāvano jāṇanahāro chhe. ātmā svabhāve gnānano kand prabhu chhe. māṭe ātmā jāṇavānun kām kare. rāganun kām thāy teno gnānī kartā nathī. samakitīne chothe guṇasthāne je rāg thāy teno te jāṇanār chhe, kartā nathī. ātmānī shaktio sarva shuddha chhe. dharmīnī draṣhṭi shuddha shaktivān chaitanyaghan prabhu ātmā upar chhe. tethī je ā rāgādi vikār thāy teno e jāṇanār chhe, kartā nathī. tene rāganun pariṇaman chhe e apekṣhāthī kartā kahevāmān āve chhe. parantu shuddha draṣhṭinī apekṣhāe gnānī rāgano kartā nathī.
aho! āvun satya nirūpaṇ ek digambaramān ja chhe, bīje kayāny nathī. vedānt ādi ātmāne sarvavyāpak kahe chhe ane bhūlane māyājāḷ māne chhe. paṇ em nathī. māyājāḷ paṇ vastu chhe ane tene potānī māne te mūḍh chhe.
ātmā rāganā kartāpaṇe pariṇame te agnānabhāv chhe. te agnānavash koī sāthe mamatva- mithyātvano bhāv kare chhe, koī sāthe rāg kare chhe, koī sāthe dveṣh kare chhe. te te bhāvono te svayam kartā thāy chhe. mārī lakṣhmī, mārun makān, mārun sonun-jhaverāt, māro putra, mārī ābarū ityādi māne te mamatā-mithyātva chhe. ane te bāhya padārtho ne dekhī temane anukūḷ-pratikūḷ jāṇī temān prīti-aprīti kare te rāgadveṣh chhe. tyān e bāhya chīj
PDF/HTML Page 1075 of 4199
single page version
rāgadveṣhanun kāraṇ nathī, kemake parachīj to gney chhe. temane anukūḷ-pratikūḷ jāṇī svayam rāgadveṣhapaṇe pariṇame chhe. vītarāgano mārga sūkṣhma chhe, bhāī!
ā ātmā ānandano nāth nityānand prabhu sahajānand paramānand sadānandasvarūp chhe. evī potānī chījanī antaramān draṣhṭi thatān anubhavamān je atīndriy nirākuḷ ānand āvyo te ānand samyakdraṣhṭinā anubhavanī mahor-chhāp chhe. atīndriy ānand e svānubhavano ṭreḍamārka chhe. samyakdraṣhṭi ānandanī dashānun vedan kare chhe. tene je rāg āve tene te jāṇe chhe paṇ draṣhṭinā sāmarthyathī teno e kartā ane bhoktā thato nathī. aho! samyagdarshan alaukik chhe!
dharmīne shubharāg āve chhe, paṇ dharmī rāgane duḥkharūp hey jāṇe chhe. agnānī rāgane potānun kartavya ane enāthī potāne sukh thavānun māne chhe. benī mānyatāmān āsamān- jamīnano pher chhe. tethī agnānī vikāranā kartāpaṇe pariṇame chhe, to gnānī vikāranā kartāpaṇe pariṇamatā nathī. aho! shun draṣhṭinun māhātmya!
ahīn kahyun ke-sādhak mantrano kartā chhe, paṇ je strīo svayamev viḍambanā pāme chhe ke je sarpanun jher utarī jāy chhe-ityādi te badhī paradravyanī kriyāno sādhak kartā nathī. em dev-guru- shāstranī shraddhāno rāg, pañchamahāvratanā pariṇām, shāstranun gnān e badhān nimitta ho, paṇ e nimitta ātmāne je samyagdarshan thāy enā kartā nathī. jem nimitta parano kartā nathī tem vyavahāraratnatray nishchayaratnatrayanā kartā nathī.
ahā! jagatanā jīvomān mithyāshraddhānān shalya paḍayān chhe ne māne chhe ke ame dharma karīe chhīe!
ahīn kahe chhe-‘jīvanā bhāvo nimittamātra thatān, pudgaladravya pote potānā bhāvathī ja karmarūpe pariṇame chhe. paraspar nimitta-naimittikabhāv mātra chhe. kartā to banne potapotānā bhāvanā chhe. e nishchay chhe.’
PDF/HTML Page 1076 of 4199
single page version
अज्ञानादेव कर्म प्रभवतीति तात्पर्यमाह–
अण्णाणमओ जीवो कम्माणं कारगो होदि।। ९२ ।।
अज्ञानमयो जीवः कर्मणां कारको भवति।। ९२ ।।
have, agnānathī ja karma utpanna thāy chhe em tātparya kahe chheḥ-
agnānamay e jīv evo karmano kārak bane. 92.
gāthārthaḥ– [परम्] je parane [आत्मानं] potārūp [कुर्वन्] kare chhe [च] ane [आत्मानम् अपि] potāne paṇ [परं] par [कुर्वन्] kare chhe [सः] te [अज्ञानमयः जीवः] agnānamay jīv [कर्मणां] karmono [कारकः] kartā [भवति] thāy chhe.
ṭīkāḥ– agnānathī ā ātmā parano ane potāno paraspar visheṣh (taphāvat) na jāṇato hoy tyāre parane potārūp karato ane potāne par karato, pote agnānamay thayo thako, karmono kartā pratibhāse chhe. te spaṣhṭatāthī samajāvavāmān āve chheḥ-jem shīt-uṣhṇano anubhav karāvavāmān samartha evī shīt-uṣhṇa pudgalapariṇāmanī avasthā pudgalathī abhinnapaṇāne līdhe ātmāthī sadāy atyant bhinna chhe ane tenā nimitte thato te prakārano anubhav ātmāthī abhinnapaṇāne līdhe pudgalathī sadāy atyant bhinna chhe, tevī rīte te prakārano anubhav karāvavāmān samartha evī rāg-dveṣh-sukh-duḥkhādirūp pudgalapariṇāmanī avasthā pudgalathī abhinnapaṇāne līdhe ātmāthī sadāy atyant bhinna chhe ane tenā nimitte thato te prakārano anubhav ātmāthī abhinnapaṇāne līdhe pudgalathī sadāy atyant bhinna chhe. jyāre agnānane līdhe ātmā te rāg-dveṣh-sukh-duḥkhādino ane tenā anubhavano paraspar visheṣh na jāṇato hoy tyāre ekapaṇānā adhyāsane līdhe, shīt-uṣhṇanī māphak (arthāt jem shīt-uṣhṇarūpe ātmā vaḍe pariṇamavun ashakay chhe tem), jemanā rūpe ātmā vaḍe pariṇamavun ashakay chhe evān rāgadveṣhasukhaduḥkhādirūpe agnānātmā vaḍe pariṇamato thako (arthāt pariṇamyo hovānun mānato thako), gnānanun agnānatva pragaṭ karato, pote agnānamay thayo thako, ‘ā hun rāgī chhun (arthāt ā hun rāg karun chhun)’ ityādi vidhithī rāgādi karmano kartā pratibhāse chhe.
PDF/HTML Page 1077 of 4199
single page version
bhāvārthaḥ– rāgadveṣhasukhaduḥkhādi avasthā pudgalakarmanā udayano svād chhe; tethī te, shīt- uṣhṇapaṇānī māphak, pudgalakarmathī abhinna chhe ane ātmāthī atyant bhinna chhe. agnānane līdhe ātmāne tenun bhedagnān nahi hovāthī te em jāṇe chhe ke ā svād māro ja chhe; kāraṇ ke gnānanī svachchhatāne līdhe rāgadveṣhādino svād, shītauṣhṇapaṇānī māphak, gnānamān pratibimbit thatān, jāṇe ke gnān ja rāgadveṣh thaī gayun hoy evun agnānī ne bhāse chhe. tethī te em māne chhe ke ‘hun rāgī chhun, hun dveṣhī chhun, hun krodhī chhun, hun mānī chhun’ ityādi. ā rīte agnānī jīv rāgadveṣhādino kartā thāy chhe.
have, agnānathī ja karma utpanna thāy chhe em tātparya kahe chheḥ-
‘agnānathī ā ātmā parano ane potāno paraspar visheṣh (taphāvat) na jāṇato hoy tyāre parane potārūp karato ane potāne par karato, pote agnānamay thayo thako, karmono kartā pratibhāse chhe.’
agnānathī ātmā par eṭale rāg-vyavahāraratnatrayano vikalpa ane potānī judāī jāṇato nathī. eṭale te parane-rāgane potārūp karato ane potāne pararūp eṭale rāgarūp karato, agnānamay thayo thako, karmono eṭale vikārī pariṇāmono kartā pratibhāse chhe. ahīn jaḍakarmonī vāt nathī. te spaṣhṭatāthī samajāvavāmān āve chheḥ-
‘jem shīt-uṣhṇano anubhav karāvavāmān samartha evī shīt-uṣhṇa pudgalapariṇāmanī avasthā pudgalathī abhinnapaṇāne līdhe ātmāthī sadāy atyant bhinna chhe ane tenā nimitte thato te prakārano anubhav ātmāthī abhinnapaṇāne līdhe pudgalathī sadāy atyant bhinna chhe.’
shun kahe chhe? ṭhaṇḍī ane garam e pudgalanī jaḍanī avasthā chhe. te avasthā pudgalathī abhinna chhe ane ātmāthī sadāy atyant bhinna chhe. ṭhaṇḍī ane garam avasthā bhagavān ātmāthī atyant bhinna chhe. ātmā kadīy ṭhaṇḍo ke garam thato nathī. ā marachu khāy tyāre tīkhāsharūpe ātmā thato nathī. tīkho svād e to jaḍanī paryāy chhe. agnānī māne chhe ke hun tīkhāsharūpe thaī gayo, paṇ ātmā tīkhā rasapaṇe thato nathī. ṭhaṇḍī ane garam avasthā pudgalathī abhinnapaṇāne līdhe ātmāthī bhinna chhe. parantu ṭhaṇḍī ane garam avasthānun gnān potāmān-ātmāmān thāy chhe. e gnānathī abhinna chhe. ṭhaṇḍī ane garam avasthānun je gnān thāy enāthī ātmā abhinna chhe ane te gnān pudgalathī sadāy bhinna chhe.
PDF/HTML Page 1078 of 4199
single page version
ā draṣhṭānt kahyun. have siddhānt kahe chhe-‘tevī rīte te prakārano anubhav karāvavāmān samartha evī rāg-dveṣh-sukh-duḥkhādirūp pudgalapariṇāmanī avasthā pudgalathī abhinnapaṇāne līdhe ātmāthī sadāy atyant bhinna chhe ane tenā nimitte thato te prakārano anubhav ātmāthī abhinnapaṇāne līdhe pudgalathī sadāy atyant bhinna chhe.’
dayā, dān, vrat, bhakti ādinā pariṇām te pudgalapariṇām chhe. jem shīt-uṣhṇa pudgalanā pariṇām chhe tem puṇya ane pāp, dayā ane dān, vrat ane bhakti, kām ane krodh ityādi bhāv badhā pudgalanā pariṇām chhe. pahelān gāthā 91mān rāgadveṣhādi bhāvano kartā agnānabhāve ātmā chhe em kahyun ane ahīn e pariṇām jaḍamān nākhī dīdhā. ahīn to vibhāvane svabhāvathī bhinna karavo chhe ne! rāgādibhāv jīvanā svabhāvamān to nathī ane parasaṅge pudgalanā nimitte utpanna thayelā chhe tethī te pudgalanā pariṇām chhe em kahyun chhe. paranā saṅgamān ūbhā rahīne utpanna thayelā pariṇām paranā ja-pudgalanā ja chhe em ahīn vāt chhe. te rāg-dveṣh-sukh-duḥkh ādi pariṇām jīvane gnān karāvavāmān samartha eṭale nimitta chhe. gnān to ātmā pote potāthī kare chhe. gnānamān sva-parane prakāshavānun sahaj sāmarthya chhe. tethī sva-paranun gnān karanāro jīv pote chhe ane te gnānamān rāgadveṣhādi par padārtha nimitta chhe. eṭale rāgādine jāṇanārī gnānanī avasthā potāthī thaī chhe, rāgādithī thaī chhe em nathī.
bhāī! khūb shānti ane dhīraj keḷavī sāmbhaḷavā jevī ā sūkṣhma vāt chhe. shīt-uṣhṇa avasthā pudgalathī abhinna chhe. te shīt-uṣhṇa avasthā gnānamān nimitta chhe. shīt-uṣhṇa avasthā gnānanī paryāyanī kartā nathī, ane gnānanī paryāy shīt-uṣhṇa avasthānī kartā nathī. tem bhagavān ātmāmān dayā, dān, vrat, bhaktinā pariṇām tathā hinsā, jūṭh, chorī ādinā pariṇām ane sukh-duḥkhanī je kalpanā thāy te saghaḷā pudgalanā pariṇām chhe; kemake te shuddha chaitanyanī-ātmāthī jāt nathī. puṇya-pāpanā pudgalapariṇām te pudgalathī abhinna chhe ane ātmāthī te pariṇām sadāy bhinna chhe. ane tenā nimitte thato te prakārano anubhav eṭale gnān ātmāthī abhinnapaṇāne līdhe pudgalathī sadāy atyant bhinna chhe.
bhagavān ātmā shuddha chaitanyamay prabhu ānandano nāth chhe. tenā dravya-guṇamān to rāg nathī. paryāyamān je rāg thāy chhe tene ahīn pudgalanā pariṇāmamān nākhyā chhe. nimittane ādhīn thatān je dayā, dān, kām, krodhādi shubhāshubh bhāv thāy te pudgalanā pariṇām chhe. te pudgalathī abhinna-ekamek chhe. ātmāthī te pariṇām atyant bhinna chhe. agnānī puṇya-pāp ādi bhāvono agnānabhāve kartā chhe, paṇ gnān thatān gnānī te pudgalapariṇāmano kartā nathī em ahīn siddha karavun chhe. rāg ane gnānanun bhedagnān
PDF/HTML Page 1079 of 4199
single page version
ahīn karāvavun chhe. rāg-dveṣhanā pariṇām gnān thavāmān nimitta chhe paṇ rāgadveṣhanā pariṇām te jīvanun kārya nathī. ātmā rāgadveṣhano kartā thāy evī koī shakti ātmāmān nathī.
rāgadveṣhādi pariṇām jīvanī-chaitanyanī jātinā nathī māṭe tene pudgalanā pariṇām kahyā chhe. 72mī gāthāmān tene achetan jaḍ kahyā chhe. tyān gāthā 72mān kahyun chhe ke-shubhāshubh pariṇām ashuchi chhe, bhagavān ātmā atyant shuchi chhe; puṇya-pāpanā bhāv jaḍ chhe, bhagavān ātmā shuddha vignānaghan chhe; puṇya-pāpanā bhāv duḥkharūp chhe, bhagavān ātmā sadā ānandarūp chhe. arere! ene khabar nathī ke ātmāne vignānaghan bhagavān kahīne bolāvyo chhe. mātā bāḷakane pāraṇāmān suvāḍe tyāre tenān vakhāṇ karīne suvāḍe chhe. ‘‘māro dīkaro ḍāhyo ne pāṭale besī nāhyo’’ em prashansā karīne suvāḍe chhe. jo ṭhapakāve to bāḷak ghoḍiyāmān na sūve. tem ahīn trilokanāth tīrthaṅkaradev ane vītarāgī santo jagatanā jīvone jagāḍavā ‘bhagavān’ kahīne bolāve chhe. kahe chhe-
are bhagavān! tun traṇalokano nāth chhun! ā rāgadveṣhādi pariṇām chhe e to pudgalanā pariṇām chhe, tārī chaitanyajātinī e chīj nathī. ā vyavahāraratnatrayanā pariṇām jaḍ, achetan pudgalanā pariṇām chhe. jem shīt-uṣhṇa avasthā jaḍanī sāthe abhed chhe tem vyavahāraratnatrayanā pariṇām jaḍ pudgalanī sāthe abhed chhe. sāmbhaḷīne loko rāḍ nākhī jāy chhe! paṇ bhāī! je vyavahāraratnatrayane tun sādhan māne chhe tene to ahīn pudgalanā pariṇām eṭale jaḍ-achetan kahyā chhe. te mokṣhamārganun sādhan kem hoy?
aho! shrī amr̥utachandrāchāryadeve shun gajab kām karyun chhe! ātmā to ātmārām chhe. ‘nijapad rame so rām kahīe.’ atīndriy ānandamān rame te ātmārām chhe. ane je rāgamān rame te anātmā harām chhe. rāgamān rame te ātmā-rām nathī, harām chhe. 72mī gāthāmān rāgane anātmā jaḍ kahyo chhe ane jīv-ajīv adhikāramān dayā, dān, vrat ādi pariṇāmane ajīv kahyā chhe.
ahīn paṇ e ja kahe chhe ke-rāg-dveṣh-sukh-duḥkhādi pudgalapariṇāmanī avasthā pudgal sāthe abhinnatānā kāraṇe ātmāthī atyant bhinna chhe. ahāhā! dayā, dān ane vyavahāraratnatrayanā pariṇām pudgalathī abhinna chhe ane ātmāthī atyant bhinna chhe. bahu sūkṣhma vāt, bhāī.
are! raḷavā-kamāvāmān ā jindagī (vyartha) chālī jāy chhe bhāī! kadāch pāñch-pachās lākh maḷī jashe, paṇ mūḷ vastu (ātmā) hāth nahi āve, bhāī! ām ne ām tun rakhaḍīne marī gayo (duḥkhī thayo) chhun! āvī sūkṣhma vāt sāmbhaḷavā māṇḍ maḷī chhe to dhīrajathī sāmbhaḷīne nirṇay kar. ahīn kahe chhe ke dev-guru-shāstranī shraddhāno
PDF/HTML Page 1080 of 4199
single page version
rāg ane vyavahāraratnatrayano rāg pudgalathī abhinna chhe ane tārāthī bhinna chhe. shuddha chaitanyanā lakṣhe je ātmānā ānandano anubhav thāy temān te nimitta ho, paṇ enāthī anubhavanī dashā thaī nathī. shun pudgalapariṇāmathī chaitanyanī dashā thāy? na thāy.
bhagavāne nav tattva kahyān chhe. te badhān bhinna bhinna chhe. āsrav tattva jīv tattvathī bhinna chhe. jo em na hoy to nav tattva siddha nahi thāy. puṇya tattva jo jīvanun thaī jāy to banne ek thaī jāy. to nav tattva rahe nahi. bhagavān ātmā gnāyak tattva chhe. te puṇya tattvarūp kem thāy?
puṇya-pāp-sukh-duḥkhādinun je gnān thāy te gnān ātmāthī abhinna chhe ane puṇya- pāp ādi bhāv ātmāthī bhinna chhe. ātmā svaparaprakāshak gnānarūpe potāthī pariṇame chhe. temān dayā, dān ādi puṇya-pāpanā bhāv nimittamātra chhe. nimittano artha upasthiti chhe. gnān to potāthī thayun chhe, nimittathī nahi.
have kahe chhe-‘jyāre agnānane līdhe ātmā te rāg-dveṣh sukh-duḥkhādino ane tenā anubhavano paraspar visheṣh na jāṇato hoy tyāre ekapaṇānā adhyāsane līdhe, shīt-uṣhṇanī māphak (arthāt jem shīt-uṣhṇarūpe ātmā vaḍe pariṇamavun ashakay chhe tem), jemanā rūpe ātmā vaḍe pariṇamavun ashakay chhe evān rāg-dveṣh-sukh-duḥkhādirūpe agnānātmā vaḍe pariṇamato thako (arthāt pariṇamyo hovānun mānato thako), gnānanun agnānatva pragaṭ karato, pote agnānamay thayo thako, ‘‘ā hun rāgī chhun (arthāt ā hun rāg karun chhun)’’ -ityādi vidhithī rāgādi karmano kartā pratibhāse chhe.’
agnānīne dayā, dānanā pariṇām ane ātmānī ektāno adhyās chhe. tethī e be vachchenī bhinnatānun ene bhān nathī. puṇya-pāpanā pariṇām mārāthī bhinna chhe ane te sambandhīnun gnān mārāthī abhinna chhe evun agnānīne bhān nathī. jem shīt-uṣhṇa avasthā ātmā dvārā karāvī ashakay chhe tem rāg-dveṣhādi avasthā ātmā dvārā karāvī ashakay chhe. dayā, dān ādi pariṇāmarūpe ātmānun pariṇamavun ashakay chhe. ahāhā...! hun jāṇanār-jāṇanār ek gnāyak chhun evun bhān nahi rākhatān dayā-dān-puṇya-pāparūpe agnānātmā vaḍe pariṇamato thako eṭale te-rūpe pote pariṇamyo hovānun mānato, agnānī thayo thako ā hun dayā-dān ādi karun chhun ityādi bhāv vaḍe rāgādi karmano agnānī kartā pratibhāse chhe.
bhagavān ātamā gnāyakasvabhāvī chaitanyabimb prabhu chhe. ane puṇya-pāpanā bhāv, mithyātvanā bhāv achetan jaḍ chhe. shubhāshubhabhāv chhe te malin āsravabhāv chhe. te viparītasvabhāvavāḷā achetan jaḍ chhe. te shubhāshubhabhāvapaṇe ātmānun pariṇamavun ashakay chhe. chhaṭhṭhī gāthāmān āve chhe ke-gnāyak ātmā shubhāshubhabhāvonā svabhāve pariṇamato nathī.