Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 95-96.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 56 of 210

 

PDF/HTML Page 1101 of 4199
single page version

samayasār gāthā 94ḥ mathāḷun

have pūchhe chhe ke agnānathī karma kaī rīte utpanna thāy chhe? teno uttar kahe chheḥ-

* gāthā 94ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘khare khar ā sāmānyapaṇe agnānarūp evun je mithyādarshan-agnān-aviratirūp traṇ prakāranun savikār chaitanyapariṇām te, paranā ane potānā avisheṣh darshanathī, avisheṣh gnānathī ane avisheṣh ratithī samasta bhedane chhupāvīne, bhāvyabhāvakabhāvane pāmelān evān chetan ane achetananun sāmānya adhikaraṇathī (jāṇe ke temano ek ādhār hoy e rīte) anubhavan karavāthī, ‘‘hun krodh chhun’’ evo potāno vikalpa utpanna kare chhe.’

juo, mithyādarshan, agnān ane avirati-em traṇ prakāranun sāmānyapaṇe agnānarūp evun savikār chaitanyapariṇām chhe. gāthā 93mān rāgādi bhāvane pudgalanā pariṇām kahyā chhe ane ahīn tene ja savikār chaitanyapariṇām kahyā chhe.

parane potānā mānavārūp, svarūpanā agnānarūp ane rāgadveṣhanī pravr̥uttirūp evā mithyādarshan-agnān-aviratirūp traṇ prakāranā savikār chaitanyapariṇām chhe. e chaitanya savikār pariṇām parane ane potāne avisheṣh darshanathī ek māne chhe. agnānathī karma eṭale vikārī pariṇām utpanna thāy chhe. te pariṇām sva ane parane avisheṣh eṭale sāmānya-ek māne chhe. be vachche visheṣh mānato nathī. vikārī pariṇām ane mārī chīj bhinna chhe evun agnānī mānato nathī. vikār pariṇām ane hun-be bhinna chhīe em visheṣh na mānatān be ek chhīe evun avisheṣhapaṇe eṭale sāmānya māne chhe.

rāg ane sukhaduḥkhanī kalpanā ane nij ātmā-banne ek chhe em savikār chaitanyapariṇām māne chhe be vachche bhed-visheṣh chhe. evun agnān vaḍe jīv mānato nathī. vaḷī avisheṣh gnān eṭale bannenun ekapaṇānun gnān kare chhe rāg ane hun ek chhīe em bannene ek jāṇe chhe. jīvanā savikār pariṇām āvun bannenun ekapaṇun māne chhe, bannenun ekapaṇun jāṇe chhe, bannenun ekapaṇun āchare chhe. jaḍakarmane kāraṇe āvun bannenun ekapaṇun jāṇe chhe, vā māne chhe ke āchare chhe em nathī. sva-paranā agnānane līdhe savikār chaitanyapariṇām āvun māne chhe. āvī vāt chhe.

loko bhagavān samakṣha kahe chhe ne ke-he bhagavān! dayā karo. are bhāī! tun pote ja bhagavān chho. māṭe tārā upar tun dayā kar. rāg ane vikārane potānā māne chhe e mānyatā chhoḍī prabhu! tun tārī dayā kar. rāg ane ātmā be ek chhe e mānyatā tārī hinsā chhe. māṭe rāg ane ātmā ek chhe e mānyatā chhoḍī svabhāvamān līn thā. te tārī svadayā chhe. bhāī! tun paranī hinsā karī shakato nathī ane paranī dayā pāḷī shakato nathī. āvī ja vastusthiti chhe.


PDF/HTML Page 1102 of 4199
single page version

puṇyapāpanā bhāv, dayā, dān ādi bhāv, ke sukhaduḥkhanā bhāv ane potāno trikāḷī chaitanyasvabhāvamay ātmā-e bene agnānapaṇe jīv ek māne chhe. kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ bhāī! sarvagna vītarāgadeve pokārīne kahelo mārga to āvo ja chhe. pravachanasāramān chhelle raramā kaḷashamān kahyun chhe ke-‘‘ā rīte (paramāgamamān) amandapaṇe (jorathī, baḷavānapaṇe, moṭā avāje) je thoḍuṅghaṇun tattva kahevāmān āvyun te badhun chaitanyane viṣhe kharekhar agnimān homāyelī vastu samān (svāhā) thaī gayun.’’ keṭalun kahīe, prabhu! svaparanā agnānane kāraṇ mithyādarshan-agnān- aviratirūp je savikār chaitanyapariṇām chhe te svaparane ek māne chhe. darshanamohano uday chhe te āvun manāve chhe em nathī. are! agnānīo to jyān hoy tyān badhe karmathī thāy em lagāve chhe, paṇ em nathī. karma to bichārān jaḍ chhe. pūjānī jayamālāmān āve chhe ne ke-

‘‘karma bichāre kaun, bhūl merī adhikāī;
agni sahai ghanaghāt, lohakī saṅgati pāī.’’

chaitanyanā vikārī pariṇām, agnānathī em māne chhe ke vikārī bhāv ane trikāḷī ātmā be ek chhe. ahāhā...! dayā, dān, vratādi bhāv ane shuddha nirmaḷ ātmā be ek chhe em agnānathī māne chhe. gnānī to banneno visheṣh eṭale bhed jāṇe chhe. gnānīne rāg to āve chhe. pāñchamā guṇasthān paryant raudradhyān hoy chhe, kṣhāyik samakitī muni hoy tene chhaṭhṭhā guṇasthāne ārttadhyān hoy chhe. chhaṭhṭhā guṇasthāne traṇ shubh leshyā hoy chhe. e leshyā paṇ rāg chhe. chhatān te rāg ane ātmā be bhinna chhe em gnānī māne chhe.

parantu agnānī agnānane kāraṇ rāg ane vyavahāraratnatrayano je vikalpa ane temān khushīpaṇāno je bhoktābhāv te hun chhun, te bhāv mārā chhe em bene ekapaṇe māne chhe, benun ekapaṇun jāṇe chhe ane rāgamān ekapaṇe līnatā kare chhe. shuddha chaitanyasvarūp bhagavān ātmānī līnatā chhoḍī agnānī rāgamān līnatā kare chhe. ā rīte samasta bhedane chhupāvīne bene ekapaṇe māne chhe. vikārī pariṇām ane avikārī shuddha chaitanyaghanasvarūp ātmā-e beno samasta bhed chhupāvī daī, ḍhāṅkī daī agnānī bene ekapaṇe māne chhe. ahāhā...! vyavahāraratnatrayano rāg ane hun ek chhīe em māne te samasta bhedane chhupāvī de chhe, ḍhāṅkī de chhe ane benā (mithyā) abhedane-ekapaṇāne pragaṭ kare chhe. ākarun lāge paṇ mārga to ā chhe bhāī! pratham ja shraddhāmān ā nakkī karavun paḍashe. gnānamān āvo nirṇay to kare; pachhī svabhāvasanmukhatānā prayoganī vāt. pratham yathārtha nirṇay kare nahi te prayog kevī rīte kare?

ā pramāṇe bhāvyabhāvakabhāvane pāmelān evān chetan ane achetananun sāmānya adhikaraṇathī anubhavan karavāthī ‘hun krodh chhun’ evo potāno vikalpa utpanna kare chhe.


PDF/HTML Page 1103 of 4199
single page version

hun bhogavanār bhāvak ane bhogavavā yogya vikār te mārun bhāvya athavā vikārī bhāv bhāvak ane hun bhogavavā yogya bhāvya em bhāvyabhāvakapaṇāne pāmelān evān chetan ane achetananun- benun jāṇe sāmānya adhikaraṇ-ādhār hoy tem agnānathī māne chhe. bhagavān ātmā gnāyak prabhu shuddha chaitanyamay chhe ane rāgamān chaitanyano abhāv hovāthī te achetan chhe. ā chetan achetan banneno agnānī ek ādhār māne chhe. vikārano utpanna karanār paṇ hun ane gnānamān jāṇavun thāy teno utpanna karanār paṇ hun-em agnānī bannenun sāmānya adhikaraṇ māne chhe. bahu sūkṣhma vāt bhāī! jainadarshan khūb jhīṇun chhe. bhāī! samyagdarshan koī alaukik vastu chhe! lokoe jevun kalpyun chhe evun sādhāraṇ enun svarūp nathī. dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhā karo to samakit thaī gayun em māne te agnānī chhe. evī shraddhā to prabhu! anantavār karī chhe. ahīn kahe chhe evā rāganā-vikāranā pariṇām ane ātmānā gnānano ādhār sāmānya-ek chhe em agnānī māne chhe. gnātādraṣhṭāno chaitanyabhāv ane rāganā pariṇām benun ek adhikaraṇ chhe em anubhavan karavāthī ‘hun krodh chhun’ em potāno vikalpa utpanna kare chhe. potānā gnātādraṣhṭā svabhāvano anādar karī rāg mārī chīj chhe, puṇya-pāpanā bhāv mārī chīj chhe evun māne tene potānā svabhāv pratye aṇagamo chhe, dveṣh chhe, krodh chhe. hun rāgathī bhinna gnātāsvarūpe chhun evun gnān na karatān agnānathī je rāgādi utpanna thayān te rāgādi ane ātmā beno ek ādhār chhe em mānī hun rāg chhun, hun dveṣh chhun, hun puṇya chhun, hun pāp chhun evo potāno vikalpa utpanna kare chhe. ā dayā, dān, vratādinā vikalpano hun kartā chhun em mānī agnānī potāno vikalpa nām vr̥utti utpanna kare chhe. keṭalī vāt karī, dekho! mithyādarshanādi savikār chaitanyapariṇām chhe ek vāt. ane te savikār chaitanyapariṇām em māne chhe ke rāg ane ātmā-hun ek chhīe te darshan (avisheṣh), rāg ane ātmā-hun ek chhīe em jāṇapaṇun te gnān (avisheṣh) ane rāgamān tanmayapaṇe līnatā kare te vr̥utti (avisheṣh). ā pramāṇe rāg ane ātmāne ek māne chhe, ek jāṇe chhe ane ek anubhave chhe. aho! shrī amr̥utachandrasvāmīe rachelī ā ṭīkā khūb gambhīr chhe. ghaṇā gambhīr nyāyo prakāshyā chhe. ṭūṅkā shabdomān keṭalun bharī dīdhun chhe! jāṇe gāgaramān sāgar! kahe chhe-prabhu! tun gnāyakasvarūp chaitanyamātra vastu chho. ane puṇyapāp, dayā, dān ane vyavahāraratnatrayanā je vikalpa ūṭhe te pudgalanī avasthā chhe, kemake te achetan chhe. agnānapaṇe jīv tene kare chhe māṭe tene ahīn savikār chaitanyapariṇām kahyā chhe. te savikār chaitanyapariṇām agnānapaṇe rāg ane ātmāne ekapaṇe māne chhe. be vachche bhed nathī


PDF/HTML Page 1104 of 4199
single page version

em avisheṣh darshanathī bannene ek māne chhe. 92mī gāthāmān agnānīnī vāt karī hatī. tyān kartākarmanī vāt hatī. ahīn ā gāthāmān bhāvyabhāvakabhāv kahīne bhoktāpaṇānī vāt karī chhe. agnānī rāg ane ātmāne ekapaṇe anubhave chhe. rāgano vikalpa ane ātmā beno ek ādhār mānī beno ekapaṇe agnānī anubhav kare chhe. eṭale ke vikārī pariṇāmanun agnānī vedan kare chhe. agnānī vikārī pariṇāmano bhoktā thāy chhe. bhagavān ātmā je gnātādraṣhṭā chhe teno agnānī bhoktā thato nathī. jyāre gnānī potānā gnānano bhoktā thāy chhe. bhāī! potāno āgrah chhoḍī khūb shānti ane dhīrajathī bhagavāne jem kahyun chhe tem samajavun joīe. agnānī hun gnātādraṣhṭā chhun em anubhavavāne badale rāg ane ātmāno ek ādhār mānī hun rāg chhun, hun krodh chhun ityādirūp potāne anubhave chhe. chaitanyasvabhāvathī viruddha bhāvanā anubhavane krodh kahevāmān āve chhe. agnānī ‘hun krodh chhun em potāno vikalpa utpanna kare chhe. ‘tethī hun krodh chhun evī bhrāntine līdhe je savikār (vikār sahit) chhe evā chaitanyapariṇāme pariṇamato thako ā ātmā te savikār chaitanyapariṇāmarūp potānā bhāvano kartā thāy chhe.’ juo, hun krodh chhun em māne te bhrānti chhe. vyavahāranā rāgano potāne kartā ane bhoktā māne te mithyādraṣhṭi chhe. potānā ānandanun vedan jene nathī te ekalun rāganun vedan kare chhe. tene ātmā prati krodh chhe. bhāī! jineshvar paramātmāno mārga samajavā māṭe ghaṇī tatparatā joīe. kahe chhe-‘hun krodh chhun’ evī bhrāntine līdhe savikār chaitanyapariṇāme agnānī pariṇame chhe. ane te ātmā savikār chaitanyapariṇāmarūp potānā bhāvano kartā thāy chhe. jaḍ karmanī sāthe kāī sambandh nathī. agnānapaṇe potānā savikārī pariṇāmano agnānī potāthī kartā thāy chhe. je vikārī bhāv thāy te mārā chhe, mārun kartavya chhe em agnānī māne chhe tethī teno te kartā thāy chhe. sharīr to kayāny bahār rahī gayun. e to rajakaṇ dhūḷ chhe. enun astitva mārāmān nathī. jaḍakarma paṇ mārī chīj nathī. ahīn to kahe chhe ke vyavahāraratnatrayano je vikalpa āve tenun astitva paṇ mārī trikāḷī shuddha chaitanyamay vastumān nathī. āvun bhedagnān jene nathī evo agnānī jīv savikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe. vikāranā pariṇām te chaitanyanā pariṇām chhe. bhedagnān karavānā prayojanathī tene pudgalanā kahyā chhe. parantu agnānapaṇe te bhāv potānī paryāyamān thāy chhe. rāgadveṣhanā bhāv kāī jaḍamān thatā nathī; prayojanavash tene jaḍanā kahelā chhe.

have kahe chhe-‘evī ja rīte ‘krodh’ pad palaṭāvīne mān, māyā, lobh, moh, rāg, dveṣh, karma, nokarma, man, vachan, kāy, shrotra, chakṣhu, ghrāṇ, rasanā ane sparshananān soḷ sūtro vyākhyānarūp karavān; ane ā upadeshathī bījān paṇ vichāravān.


PDF/HTML Page 1105 of 4199
single page version

krodhanī māphak agnānī hun mān chhun, hun māyā chhun, hun lobh chhun ityādi bhrāntine līdhe potānā savikār pariṇāmano kartā thāy chhe. ahā! be bhinna vastunī bhinnatā nahi jāṇavāthī bene ek mānī vikārī pariṇām ane sharīr, man, vāṇī, indriyo vagere hun chhun em mānī agnānī jīv kartā thāy chhe. bhrāntine laīne agnānī parane potānā māne chhe. sharīr, man, vāṇī, indriyo ityādi hun chhun em jāṇavun ane mānavun te agnān chhe. sharīr sārun hoy to dharma thāy, sharīramān rog thatān mane rog thayo, sharīr puṣhṭa rahetān hun puṣhṭa chhun ityādi anek prakāre sharīr ane ātmāne ek jāṇavā, mānavā ane emān līn thavun te sansārabhāv chhe. agnānī agnānapaṇe teno kartā thāy chhe. māro kaṇṭh bahu madhur chhe ane hun saras bolī shakun chhun, ā bole chhe te hun jīv chhun-em vāṇīne ane ātmāne ek mānī temān līn thavun te sansār chhe. man ane sparshādi indriyo gnānamān nimitta chhe tyān agnānī māne chhe ke man ane indriyo te hun chhun. te vaḍe mane gnān thāy chhe, man vaḍe hun vichārun chhun, sparsha vaḍe hun shīt- uṣhṇa ādi sparshane jāṇun chhun, jībh vaḍe hun mīṭho, khāṭo ityādi rasane jāṇun chhun, nāk vaḍe hun sūṅghu chhun, āṅkh vaḍe hun varṇa-raṅgane jāṇun chhun ane kān vaḍe sāmbhaḷun chhun. ā man ane indriyo na hoy to hun kem karīne jāṇun? ā pramāṇe man ane indriyone ane ātmāne ek mānī temān līnatā kare te sansār chhe. agnānī te sansārabhāvano kartā thāy chhe. ā pramāṇe je chīj ātmāthī bhinna chhe tene vichārī bhedagnān karavun. rāg ane vikalpa paṇ paravastu chhe. paravastuthī svavastune eṭale ātmāne lābh thāy em banī shake nahi. ātmā potānā jāṇagasvabhāvathī jāṇavāmān āve chhe-māṭe te pratyakṣha gnātā chhe. pravachanasār gāthā 172mān aliṅgagrahaṇanā vīs bol chhe. temān chhaṭhṭhā bolamān kahyun chhe ke-‘‘liṅg dvārā nahi paṇ svabhāv vaḍe jene grahaṇ thāy chhe te aliṅgagrahaṇ chhe; ā rīte ātmā pratyakṣha gnātā chhe evā arthanī prāpti thāy chhe.’ ātmā indriy pratyakṣha nathī. indriyo vaḍe jaṇāy evī chīj ātmā nathī. ane indriyo vaḍe ātmā jāṇe chhe em paṇ nathī. ā bahāranān dhan, sampatti, strī, putra, parivār, dās, dāsī ityādi je nokarma te mārān chhe em ekatvabuddhie jāṇavān-mānavān ane temān ekatvabuddhie līn thavun e badhun agnān chhe. strī ardhāṅganā chhe ane putra chhe te hun chhun em māne paṇ e to dhūḷey tārun nathī. mātra agnānabhāv-sansārabhāv chhe ane agnānī te sansārabhāvanosavikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe.

jaḍ karmane hun bāndhun, jaḍ karmano uday āve to rāgādi thāy ane karmano abhāv

PDF/HTML Page 1106 of 4199
single page version

thāy, karma kāīk mārga āpe to ame dharma karīe, guṇ pragaṭ karīe em māne te jaḍakarmane ane ātmāne ek māne chhe. karma te ja hun chhun ane karmathī mane lābhālābh chhe em mānavun, jāṇavun ane emān līnatā karavī te agnān chhe, ane te agnānabhāvano agnānī jīv kartā thāy chhe.

* gāthā 94ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

agnānarūp eṭale ke mithyādarshan-agnān-aviratirūp traṇ prakāranun je savikār chaitanyapariṇām te potāne ane parano bhed nahi jāṇīne ‘‘hun krodh chhun, hun mān chhun’’ ityādi māne chhe; tethī agnānī jīv te agnānarūp savikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe ane te agnānarūp bhāv tenun karma thāy chhe.’ dayā, dān ane puṇyapāpanā bhāv ane potāno bhed nahi jāṇīne hun krodh chhun, hun rāg chhun, hun mān chhun, ā rāgādi hun karun chhun, hun dayā pāḷun chhun-evun agnānī māne chhe. tethī savikār chaitanyapariṇāmarūpe pariṇamato te potānā savikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe ane te agnānarūp bhāv enun karma thāy chhe. ā pramāṇe bhoktāpaṇānī ā gāthāmān paṇ kartākarmanun kathan karyun. gāthā 94 pūrī thaī. ā vātane 9pamān vadhu spaṣhṭa karashe.

[pravachan nan. 161 chālu * dināṅk 20-8-76]

PDF/HTML Page 1107 of 4199
single page version

तिविहो एसुवओगो अप्पवियप्पं करेदि धम्मादी।
कत्ता तस्सुवओगस्स होदि सो अत्तभावस्स।। ९५।।

त्रिविध एष उपयोग आत्मविकल्पं करोति धर्मादिकम्।
कर्ता तस्योपयोगस्य भवति स आत्मभावस्य।। ९५।।

have e ja vātane visheṣh kahe chheḥ-

‘hun dharma ādi’ vikalpa e upayog traṇavidh āchare,
tyān jīv e upayogarūp jīvabhāvano kartā bane. 9p.

gāthārthaḥ– [त्रिविधः] traṇ prakārano [एषः] [उपयोगः] upayog [धर्मादिकम्] ‘hun dharmāstikāy ādi chhun’ evo [आत्मविकल्पं] potāno vikalpa [करोति] kare chhe; tethī [सः] ātmā [तस्य उपयोगस्य] te upayogarūp [आत्मभावस्य] potānā bhāvano [कर्ता] kartā [भवति] thāy chhe. ṭīkāḥ– kharekhar ā sāmānyapaṇe agnānarūp evun je mithyādarshan-agnān-aviratirūp traṇ prakāranun savikār chaitanyapariṇām te, paranā ane potānā avisheṣh darshanathī, avisheṣh gnānathī ane avisheṣh ratithī (līnatāthī) samasta bhedane chhupāvīne gneyagnāyakabhāvane pāmelān evā sva-paranun sāmānya adhikaraṇathī anubhavan karavāthī, ‘hun dharma chhun, hun adharma chhun, hun ākāsh chhun, hun kāḷ chhun, hun pudgal chhun, hun anya jīv chhun’ evo potāno vikalpa utpanna kare chhe; tethī, ‘hun dharma chhun, hun adharma chhun, hun ākāsh chhun, hun kāḷ chhun, hun pudgal chhun, hun anya jīv chhun’ evī bhrāntine līdhe je sopādhik (upādhi sahit) chhe evā chaitanyapariṇāme pariṇamato thako ātmā te sopādhik chaitanyapariṇāmarūp potānā bhāvano kartā thāy chhe. bhāvārthaḥ– dharmādinā vikalpa vakhate je, pote shuddha chaitanyamātra hovānun bhān nahi rākhatān, dharmādinā vikalpamān ekākār thaī jāy chhe te potāne dharmādidravyarūp māne chhe. ā pramāṇe, agnānarūp chaitanyapariṇām potāne dharmādidravyarūp māne chhe tethī agnānī jīv te agnānarūp sopādhik chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe ane te agnānarūp bhāv tenun karma thāy chhe.


PDF/HTML Page 1108 of 4199
single page version

samayasār gāthā 9paḥ mathāḷun

have e ja vātane visheṣh kahe chheḥ-

* gāthā 9paḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘kharekhar ā sāmānyapaṇe agnānarūp evun je mithyādarshan-agnān-aviratirūp traṇ prakāranun savikār chaitanyapariṇām te, paranā ane potānā avisheṣh darshanathī, avisheṣh gnānathī ane avisheṣh ratithī (līnatāthī) samasta bhedane chhupāvīne gneyagnāyakabhāvane pāmelān evā sva-paranun sāmānya adhikaraṇathī anubhavan karavāthī, ‘‘hun dharma chhun, hun adharma chhun, hun ākāsh chhun, hun kāḷ chhun, hun pudgal chhun, hun anya jīv chhun’’ evo potāno vikalpa utpanna kare chhe.’ 94mī gāthāmān bhāvyabhāvakabhāvane pāmelān svaparane agnānī ekapaṇe anubhave chhe em līdhun hatun. ahīn ā gāthāmān gneyagnāyakabhāvane pāmelān svaparanun ekapaṇe anubhavan karavāthī ‘hun dharma chhun’ evo potāno vikalpa utpanna kare chhe em kahyun chhe. ātmā gnāyak chhe ane rāgādi, dharmādi chha dravyo paragney chhe. te gney ane gnāyak bannenun adhikaraṇ ek chhe em agnānī anubhave chhe. tethī te traṇ prakāranā savikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe. dharmāstikāyano vikalpa āve chhe to hun dharmāstikāy chhun em agnānī māne chhe. potānā shuddha chaitanyamay gnāyakasvarūpanun gnān chhoḍī dharmāstikāy ādi chha prakāranān je dravyo chhe teno vichār karatān te sambandhīnā vikalpamān tallīn thaī jāy chhe. te dharmāstikāy ādine potānān māne chhe. dharmāstikāy jīv-pudgalone gatimān nimitta thāy evo ek padārtha chhe. teno vichār karatān je vikalpa āvyo temān agnānī tanmay thaī jāy chhe. potānā gnātādraṣhṭāsvabhāvanun bhān bhūlīne dharmāstikāy hun chhun’ em te māne chhe. tevī rīte adharmāstikāy jīv-pudgalone gatipūrvak sthitinun nimitta chhe. adharmāsti- kāyano vichār karatān teno je vikalpa āve chhe temān agnānī tadrūp-ekākār thaī jāy chhe. te adharmāstikāyane potānun māne chhe. pote sadā gnāyakasvabhāvī gnātādraṣhṭāsvarūp chaitanya-tattva chhe e vātane bhūlīne ‘hun adharmāstikāy chhun’ em vikalpamān ekākār thaī adharmāstikāyane ane potāne ek māne chhe. hun shuddha chaitanyakand ānandakand prabhu svarūpathī ja gnātādraṣhṭā chhun em jene bhān thayun nathī evo agnānī jīv par padārthano vichār karatān te kāḷe ā par padārtha hun chhun evo vikalpa sāthe tadākār thaīne te par padārthane potāno māne chhe. ākāsh nāmano ek padārtha sarvatra vyāpī bhagavāne joyo chhe. te sarva dravyone avagāhanamān nimitta chhe. te ākāshano vichār karatān je vikalpa thāy chhe temān agnānī


PDF/HTML Page 1109 of 4199
single page version

ekākār thaī jāy chhe. hun ākāsh chhun evā vikalpa sāthe ekākār thaīne te ākāshane ane potāne ek māne chhe. ā pramāṇe vikalpano kartā thāy chhe te mithyādraṣhṭi chhe. lokākāshanā ek ek pradesh upar ek ek sthit em lokapramāṇ asaṅkhyāt kāl dravyo chhe, te jīvādi sarva dravyonā pratisamay thatā pariṇamanamān nimitta chhe. te kāḷadravyanā vichāranā kāḷe je vikalpa thāy chhe te vikalpamān agnānī tallīn thaī jāy chhe. tethī hun kāḷ chhun evā vikalpamān līn thayelo te kāḷ dravyane ane potāne ek māne chhe ane e vikalpano te kartā thāy chhe. e ja pramāṇe sharīr, man, vāṇī, indriy, dhanasampatti ityādi pudgalo sambandhī vichāramān thatā vikalpo sāthe ekākār thaīne ā pudgal hun chhun em agnānapaṇe māne chhe te paṇ mithyādraṣhṭi chhe. vaḷī anya jīv te hun chhun em agnānī māne chhe. dev ane guru je anya jīv chhe te dev-gurunā vichāranā kāḷamān je vikalpa ūṭhe chhe te vikalpamān agnānī tanmayapaṇe līn thaī jāy chhe. tethī ā mārā dev chhe, ā mārā guru chhe ane te mane dharma karī denārā chhe ityādi anek vikalpamān līn thayelo mithyādraṣhṭi jīv te te vikalpano kartā thāy chhe. are! lokone jainadarshananī āvī sūkṣhma vāt kadī sāmbhaḷavā maḷī nathī. potānī yogyatā nahi tethī koī sambhaḷāvanār maḷ‌yā nahi. bhagavān mahāvidehamān birāje chhe tyān janme ane sāmbhaḷavānī yogyatā hoy to tyān jāy. chhatān bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷe māṭe potānun kalyāṇ thaī jāy em vāt nathī. bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷavāmān rāg āve chhe. te rāgamān tanmay-ekākār thaī jāy te mithyādraṣhṭi chhe. samosaraṇamān jīv anantavār gayo chhe paṇ tethī shun thayun? mithyādraṣhṭi jain sādhu paṇ samosaraṇamān hoy chhe, paṇ nimitta shun kare? ahāhā...! bhagavān ātmā chaitanyasvabhāvamay vastu trikāḷ abaddhaspr̥uṣhṭa chhe em je bhagavāne kahyun teno pote antaramān draṣhṭi karī svīkār kare, dev-gurunun lakṣha chhoḍī antarmukh draṣhṭi karīne svarūpanun lakṣha kare to dharma pragaṭ thāy chhe. dev-gurunī shraddhāno vikalpa paṇ chhūṭī jāy ane ātmāno sākṣhāt anubhav thāy, svarūp-līnatā thāy enun nām dharma chhe. gurunī bhakti karo to dharma thaī jashe evī ekānta mānyatā mithyādarshan chhe. potānā svarūpanā lakṣhe dharma pragaṭ thāy chhe te yathārtha chhe. mokṣhamārga prakāshakamān āve chhe ke dev-gurunun vāstavik svarūp jāṇe ene avashya samyagdarshan thāy chhe. tathā shāstramān kahelā anekānta-svarūpane yathārtha samaje to dharma pragaṭ thāy chhe. eno artha shun? eno artha e chhe ke dev-guru-shāstrane jāṇī tenun lakṣha chhoḍī andar svarūpamān-shuddha chaitanyamān ekākār thāy tene dharma thāy chhe. bākī dev-guru-shāstra mane dharma pragaṭ karī deshe em māne e to mithyādarshan chhe. ahāhā...!


PDF/HTML Page 1110 of 4199
single page version

bhagavān ātmā nirmaḷānand prabhu shuddha chaitanyaghanasvarūp vastu chhe. teno āshray levāthī antaraṅgamān je nirvikalpa draṣhṭi ane nirvikalpa gnān pragaṭ thāy chhe te gnānathī ātmā jāṇavāmān āve chhe. paramātmaprakāshamān kahyun chhe ke divyadhvanithī bhagavān ātmā jāṇavāmān āvato nathī. gaṇadharādi mahāsantoe rachelān shāstrothī ātmā jāṇavāmān āvato nathī. dev-guru-shāstranī bhaktino bhāv to rāg chhe. to rāgathī shun dharma thāy? nā, bīlakul nahi. dharmanī paryāy to potānā trikāḷī sachchidānandasvarūp abaddhaspr̥uṣhṭasvabhāvī bhagavān ātmānā āshrayathī pragaṭ thāy chhe. āvun ja vastusvarūp chhe. anya jīv-strī, putrādik hun chhun em māne te mithyādraṣhṭi chhe. are bhāī! strīno ātmā judo ne tāro ātmā judo, strīnun sharīr judun ane tārun sharīr judun; banne dravyo sāv judejudān chhe. strī kayānyathī āvī ane kayāny jashe, tun kayānyathī āvyo ane kayāny jaīsh; banneno kayāny meḷ nathī. hun ane parano ātmā ek vāḍanā velā chhīe evī tārī ekapaṇānī mānyatā tadna agnān chhe. tun bhrāntivash ekapaṇun mānī agnānatā sevī rahyo chhe. are bhāī! badhān dravyo bhinna bhinna chhe, ane traṇakāḷamān temanun ekapaṇun thavun sambhavit nathī. tane je ā ekapaṇānī bhrānti chhe te sansāramān rakhaḍavānun kāraṇ chhe. paravastu to jāṇavā yogya gney-paragney chhe ane tun bhagavān gnāyak chhe. bhramavash banneno ādhār ek chhe em ten mānyun chhe. anya jīv-paradravyano vichār karatān je vikalpa uṭhe chhe te vikalpamān tanmayapaṇe ekākār thayelo tun agnānapaṇe te vikalpano kartā thāy chhe ane te mithyādarshan chhe. have kahe chhe-‘tethī hun dharma chhun, hun adharma chhun, hun ākāsh chhun, hun kāḷ chhun, hun pudgal chhun, hun anya jīv chhun-evī bhrāntine līdhe je sopādhik (upādhi sahit) chhe evā chaitanyapariṇāme pariṇamato thako ā ātmā sopādhik chaitanyapariṇāmarūp potānā bhāvano kartā thāy chhe.’ juo, vikalpane-vikārane ahīn sopādhik-upādhi sahit chaitanyapariṇām kahyā chhe. bīje tene pudgalanā pariṇām kahyā chhe tyān bhedagnān karāvavānun prayojan chhe. parantu ahīn to agnānīnī vāt chāle chhe ne! jene bhedagnān nathī evo agnānī jīv agnānapaṇe vikalpane- vikārane utpanna kare chhe tethī tene ahīn sopādhik chaitanyapariṇām kahyā chhe. ātmā gnātādraṣhṭā sahajānandasvarūp gnāyak bhagavān chhe. tene gnānamān nahi jāṇavāthī agnānīne paradravyasambandhī je vikalpa thāy chhe te vikalpamān te paryāyabuddhi vaḍe svārpaṇatā karī de chhe ane tethī te vikalpano kartā thāy chhe. trikāḷī svarūpanī draṣhṭi vinā agnānī vikalpano kartā thāy chhe, ane svarūpanī draṣhṭi thaī chhe tevo gnānī teno gnātā rahe chhe. ā kartākarmanun svarūp bahu sūkṣhma chhe bhāī! nāṭak samayasāramān āve chhe ne ke-


PDF/HTML Page 1111 of 4199
single page version

‘‘karai karam soī karatārā, jo jānai so jānanahārā;
jo karatā nahi jānai soī, jānai so karatā nahi hoī.’’

chha dravya je paradravya chhe teno vichār karatān je vikalpa utpanna thāy chhe te vikalpano je kartā thāy chhe te gnātādraṣhṭārūpe pariṇamato nathī; ane je vikalpano jāṇanār rahe chhe te vikalpano kartā thato nathī. chidānand chaitanyasvarūp ānandano nāth bhagavān ātmā chhe. tenun antaramān lakṣha karī tene jāṇīne nirvikalpa ānand pragaṭ na kare tyān sudhī teṇe kāī jāṇyun nathī.

paradravya mārun chhe em mānatān je vikalpa thāy te vikalpa duḥkh chhe. vikalpano je kartā thāy te duḥkhano kartā thāy chhe. bhagavān ātmā to ānandano sāgar chhe. enī draṣhṭi karatān atīndriy ānand pragaṭ thāy tevo chhe. temān rāg nathī ane te rāgano kartā nathī. paṇ chha dravya te hun chhun evī bhrāntine līdhe agnānī sopādhik chaitanyapariṇāmarūpe pariṇame chhe ane tethī te sopādhik chaitanyapariṇāmarūp potānā bhāvano kartā thāy chhe. paradravyane potānun māne te evā vikalpano agnānapaṇe kartā thāy chhe ane te chāragatimān prāpta duḥkhanun kāraṇ thāy chhe.

* gāthā 9paḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘dharmādinā vikalpa vakhate je, pote shuddha chaitanyamātra hovānun bhān nahi rākhatān, dharmādinā vikalpamān ekākār thaī jāy chhe te potāne dharmādidravyarūp māne chhe.’

chha dravyanā vichār vakhate agnānī te vikalpamān ekākār thaī jāy chhe. te dharmāstikāy ādi chha dravyarūp potāne māne chhe. hun svabhāve gnātādraṣhṭā chhun evī draṣhṭithī bhraṣhṭa thaī mithyādraṣhṭi vikalpano kartā thāy chhe.

‘ā pramāṇe agnānarūp chaitanyapariṇām potāne dharmādidravyarūp māne chhe tethī agnānī jīv te agnānarūp sopādhik chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe ane te agnānarūp bhāv tenun karma thāy chhe.’

chha dravyanā vichāranā kāḷe je rāg chhe te agnānarūp bhāv chhe. je rāg chhe te gnātānā pariṇām nathī. bhāī! je em māne ke mārā dev-guru mane tārī deshe te vikalpano kartā thaīne mithyādraṣhṭi thāy chhe. ekadam sār sār vāt chhe.

agnānarūp chaitanyapariṇām potāne chha dravyarūp māne chhe. māṭe agnānī jīv te agnānarūp sopādhik chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe; ane te agnānarūp bhāv tenun karma kahetān kārya thāy chhe. rāg te agnānīnun kārya chhe. lyo, 9p pūrī thaī.

[pravachan nan. 161 sheṣh, 162 chālu * dināṅk 21-8-76]

gāthā–96

PDF/HTML Page 1112 of 4199
single page version

ततः स्थितं कर्तृत्वमूलमज्ञानम्।

एवं पराणि दव्वाणि अप्पयं कुणदि मंदबुद्धीओ।
अप्पाणं अवि य परं करेदि अण्णाणभावेण।। ९६ ।।

एवं पराणि द्रव्याणि आत्मानं करोति मन्दबुद्धिस्तु।
आत्मानमपि च परं करोति अज्ञानभावेन।। ९६ ।।

‘tethī kartāpaṇānun mūḷ agnān ṭharyun’ em have kahe chheḥ-

jīv mandabuddhi e rīte paradravyane nijarūp kare,
nij ātmane paṇ e rīte agnānabhāve par kare. 96.

gāthārthaḥ– [एवं तु] ā rīte [मन्दबुद्धिः] mandabuddhi arthāt agnānī [अज्ञानभावेन] agnānabhāvathī [पराणि द्रव्याणि] par dravyone [आत्मानं] potārūp [करोति] kare chhe [अपि च] ane [आत्मानम्] potāne [परं] par [करोति] kare chhe.

ṭīkāḥ– kharekhar e rīte, ‘hun krodh chhun’ ityādinī jem ane ‘hun dharmadravya chhun’ ityādinī jem ātmā paradravyone potārūp kare chhe ane potāne paṇ paradravyarūp kare chhe; tethī ā ātmā, joke te samasta vastuonā sambandhathī rahit behad shuddha chaitanyadhātumay chhe topaṇ, agnānane līdhe ja savikār ane sopādhik karāyelā chaitanyapariṇāmavāḷo hovāthī te prakāranā potānā bhāvano kartā pratibhāse chhe. ā rīte, bhūtāviṣhṭa (jenā sharīramān bhūt praveshyun hoy evā) puruṣhanī jem ane dhyānāviṣhṭa (dhyān karatā) puruṣhanī jem, ātmāne kartāpaṇānun mūḷ agnān ṭharyun. te pragaṭ draṣhṭāntathī samajāvavāmān āve chheḥ-

jem bhūtāviṣhṭa puruṣh agnānane līdhe bhūtane ane potāne ek karato thako, manuṣhyane anuchit evī vishiṣhṭa cheṣhṭānā avalamban sahit bhayaṅkar *ārambhathī bharelā amānuṣh vyavahāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe; tevī rīte ā ātmā paṇ agnānane līdhe ja bhāvya-bhāvakarūp parane ane potāne ek karato thako, avikār anubhūtimātra je bhāvak tene anuchit evā vichitra bhāvyarūp krodhādi vikārothī mishrit chaitanyapariṇāmavikāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse * ārambh = kārya; vyāpār; hinsāyukta vyāpār.


PDF/HTML Page 1113 of 4199
single page version

chhe. vaḷī jem aparīkṣhak āchāryanā upadeshathī mahiṣhanun (pāḍānun) dhyān karato koī bhoḷo puruṣh agnānane līdhe mahiṣhane ane potāne ek karato thako, ‘hun gagan sāthe ghasātān shiṅgaḍāmvāḷo moṭo mahiṣh chhun’ evā adhyāsane līdhe manuṣhyane yogya evun je oraḍānā bāraṇāmānthī bahār nīkaḷavun tenāthī chyut thayo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe; tevī rīte ā ātmā paṇ agnānane līdhe gneyagnāyakarūp parane ane potāne ek karato thako, ‘hun paradravya chhun’ evā adhyāsane līdhe mananā viṣhayarūp karavāmān āvelān dharma, adharma, ākāsh, kāḷ, pudgal ane anya jīv vaḍe (potānī) shuddha chaitanyadhātu rokāyelī hovāthī tathā indriyonā viṣhayarūp karavāmān āvelā rūpī padārtho vaḍe (potāno) kevaḷ bodh (-gnān) ḍhaṅkāyel hovāthī ane mr̥ut kalevar (-sharīr) vaḍe param amr̥utarūp vignānaghan (pote) mūrchhit thayo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe.

bhāvārthaḥ– ā ātmā agnānane līdhe, achetan karmarūp bhāvakanun je krodhādi bhāvya tene chetan bhāvak sāthe ekarūp māne chhe; vaḷī te, par gneyarūp dharmādidravyone paṇ gnāyak sāthe ekarūp māne chhe. tethī te savikār ane sopādhik chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe.

ahīn, krodhādik sāthe ekapaṇānī mānyatāthī utpanna thatun kartr̥utva samajāvavā bhūtāviṣhṭa puruṣhanun draṣhṭānt kahyun ane dharmādik anyadravyo sāthe ekapaṇānī mānyatāthī utpanna thatun kartr̥utva samajāvavā dhyānāviṣhṭa puruṣhanun draṣhṭānt kahyun.

* * *
samayasār gāthā 96ḥ mathāḷun

kartāpaṇānun mūḷ agnān ṭharyun em have kahe chheḥ-

* gāthā 96ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘kharekhar e rīte, ‘‘hun krodh chhun’’ ityādinī jem ane ‘‘hun dharmadravya chhun’’ ityādinī jem ātmā paradravyone potārūp kare chhe ane potāne paṇ paradravyarūp kare chhe.’

juo, ā agnānīnī vāt chāle chhe. ‘hun krodh chhun’ em mānato thako potānā savikār chaitanyapariṇāmano ātmā kartā thāy chhe e vāt gāthā 94mān līdhī. ane hun dharmādi chha dravya chhun em mānato thako potānā sopādhik chaitanyapariṇāmano ātmā kartā thāy chhe-em gāthā 9pamān līdhun chhe. ekamān savikār chaitanyapariṇāmano kartā ane bījāmān sopādhik chaitanyapariṇāmano kartā-em bemān pharak pāḍayo chhe. hun krodh chhun, mān chhun, māyā chhun, lobh chhun, rāg chhun, dveṣh chhun ityādi gāthā 94mān soḷ bol līdhā chhe.


PDF/HTML Page 1114 of 4199
single page version

ane hun anya jīv chhun, pudgal chhun, ityādi chha dravya chhun em gāthā 9pamān līdhun chhe. ā dīkaro māro chhe, patnī mārī chhe, kanyā mārī chhe, makān mārun chhe, dhan-sampatti mārān chhe em agnānī māne chhe ane e pramāṇe te paradravyone potārūp kare chhe ane potāne paṇ paradravyarūp kare chhe.

bhāī! ā vītarāgamārganī vāt khūb dhīraj ane shāntithī sāmbhaḷavī joīe. eṭalun ja nahi teno ghare svādhyāy ane manan karavān joīe. ghare chopaḍā (nāmānā) pherave paṇ e to ekalo pāpano vepār chhe. ā bairān chhokarān sāru raḷīe ane kamāīe ane emanun pālanapoṣhaṇ karīe em je māne chhe te mithyādraṣhṭi chhe. are bhāī! kuṭumb sāru paisā kamāīe em tun samaje chhe paṇ konun kuṭumb? koṇ kamāy? ane konā paisā? kuṭumb to badhā anya jīv chhe ane paisā to jaḍanā chhe. badhun bhinna bhinna chhe. ahā! svadravya ane paradravyanī bhinnatā jāṇavī e alaukik chīj chhe ane jene bhedagnān thaī jāy tene to māno mukti hāth āvī gaī. parantu agnānī paradravyone potārūp ane potāne paṇ paradravyarūp kare chhe!

agnānī jīv svadravya-paradravyane ek māne chhe. ‘tethī ā ātmā, joke te samasta vastuonā sambandhathī rahit behad shuddha chaitanyadhātumay chhe topaṇ, agnānane līdhe ja savikār ane sopādhik karāyelā chaitanyapariṇāmavāḷo hovāthī te prakāranā potānā bhāvano kartā pratibhāse chhe.’

ahāhā...! bhagavān ātmā samasta vastunā sambandhathī rahit behad shuddha chaitanya-dhātumay chhe. ātmā rāg, puṇya, pāp, sharīr, man, vāṇī, dev, guru, shāstra ityādi sarva vastuonā sambandhathī rahit shuddha chaitanyamay prabhu chhe. ahāhā...! jeṇe shuddha chaitanyane dhārī rākhyun chhe evo pote chaitanyadhātumay chhe. ātmā āvo hovā chhatān agnānanā kāraṇe hun krodh, mān, māyā, lobh chhun ane hun dharmāstikāy ādi chha dravyasvarūp chhun em māne chhe. te jīv savikār ane sopādhik chaitanyapariṇāmavāḷo hovāthī te prakāranā potānā bhāvano kartā pratibhāse chhe. ā agnānīnī vāt chhe eṭale savikār ane sopādhik chaitanyapariṇāmane potānā bhāv kahyā chhe ane te prakāranā potānā bhāvano te kartā pratibhāse chhe em kahyun chhe. gnāyak to gnāyak chhe paṇ agnānamān āvo pratibhās thāy chhe ke vikārī bhāvano hun kartā chhun ane te bhāv mārun kartavya chhe. (shuddha nishchayathī vikārī pariṇām ātmānā nathī).

‘ā rīte, bhūtāviṣhṭa (jenā sharīramān bhūt praveshyun hoy evā) puruṣhanī jem ane dhyānāviṣhṭa (dhyān karatā) puruṣhanī jem ātmāne kartāpaṇānun mūḷ agnān ṭharyun’ ahīn savikār chaitanyapariṇāmane samajāvavā bhūtāviṣhṭa puruṣhanun draṣhṭānt āpyun chhe ane


PDF/HTML Page 1115 of 4199
single page version

sopādhik chaitanyapariṇāmanun svarūp samajāvavā dhyānāviṣhṭa puruṣhanun draṣhṭānt āpyun chhe. rāgādi pariṇām mārān chhe ane chha dravya mārān chhe evun je agnān te rāganā kartāpaṇānun mūḷ chhe em siddha thayun. ātmā shuddha chaitanyasvabhāvamay gnātādraṣhṭāsvarūp chhe. tenun bhān nahi hovāthī hun rāg chhun, hun paradravyasvarūp chhun evī mānyatā vaḍe utpanna thayelun agnān te rāganā kartāpaṇānun mūḷ chhe, paradravya nahi-e vāt draṣhṭāntathī samajāvavāmān āve chhe.

‘jem bhūtāviṣhṭa puruṣh agnānane līdhe bhūtane ane potāne ek karato thako, manuṣhyane anuchit evī vishiṣhṭa cheṣhṭānā avalamban sahit bhayaṅkar ārambhathī bharelā amānuṣh vyavahāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe...’

bhūtāviṣhṭa puruṣh agnānanā kāraṇe bhūtane ane potāne ek māne chhe. bhūt sharīramān pravesh karīne je anek prakāre cheṣhṭā kare te hun chhun em te māne chhe. tem paryāyamān je puṇya- pāpanā bhāv thāy te hun chhun em agnānī māne chhe. vāstavamān bhūtanī jem te puṇya-pāpanā bhāv ātmā nathī. puṇya-pāpanā bhāv hun chhun em mānavāvāḷo agnānī jīv bhūtāviṣhṭa puruṣh samān chhe.

juo, rāmachandrajī kṣhāyik samakitī hatā. bār bār varṣhathī jaṅgalamān sītājī ane lakṣhmaṇanī sāthe rahetā hatā. lakṣhmaṇ moṭābhāī rāmanī ane sītājīnī anek prakāre sevā karatā. ekavār jyāre sītājīne rāvaṇ apaharaṇ karīne laī gayo tyāre khūb vyagra thayelā rāmachandrajī jaṅgalanā vr̥ukṣha ane velane, pahāḍ ane pattharane paṇ pūchhavā lāgyā ke-sītāne kayāny joī? juo, ā chāritramohanā rāganī vichitra cheṣhṭā! hāthamān nūpur batāvīne lakṣhmaṇane pūchhavā lāgyā-ā nūpur konun chhe? shun ā nūpur sītājīnun chhe? tyāre lakṣhmaṇe kahyun-bandhuvar! sītājīnān darshan karavā ekavār hun gayel to pag upar mārī najar gayelī tyāre sītājīnā page paherelun nūpur men joyelun. māṭe ā nūpur sītājīnun lāge chhe. ahāhā...! kevun naitik pavitra jīvan!

yuddhamān rāvaṇe vidyāmay bāṇ māryun to lakṣhmaṇ mūrchhit thaī paḍī gayā. khabar hatī ke lakṣhmaṇ vāsudev chhe topaṇ rām khed karavā lāgyā-he bhāī! he lakṣhmaṇ! ekavār to bol. mane ekalāne joī mātā kaushalyā pūchhashe ke sītā ane lakṣhmaṇ kayān chhe? to hun mātāne shun javāb daīsh? bandhu mārā-bhāī lakṣhmaṇ! ekavār tun bol. tyārapachhī je brahmachāriṇī hatī ane jene labdhi pragaṭ thaī hatī evī trishalyānā snānanun jaḷ chhāṇṭavāthī lakṣhmaṇanī mūrchhā utarī gaī ane lakṣhmaṇ jāgr̥ut thayā tyāre rām ānandit thayā. juo! chāritramohanā rāganī ā kevī vichitra līlā chhe! chāritranī kamajorīnā kāraṇe āvā anek prakāre samakitīne rāg āve chhe paṇ koī paṇ rāgane dharmī potānā mānatā nathī. rām to puruṣhottam hatā, tadbhavamokṣhagāmī hatā. āvā


PDF/HTML Page 1116 of 4199
single page version

vichitra rāgane prāpta thayā tem chhatān te rāgane ane paradravyane potānā samajatā na hatā. bhedagnānano koī evo achintya mahimā chhe. aho bhedagnān!

ahīn kahe chhe-bhāī! tārī trikāḷī chaitanyamay chījane bhūlīne tun rāg ane paradravyamān ekākār thayo chhe ane puṇyapāpanā bhāvone potānān māne chhe te tārī cheṣhṭā bhūtāviṣhṭa puruṣhanā jevī chhe. puṇyapāpanā bhāv ane paradravya mārān chhe em tun māne te bhūtāviṣhṭa puruṣhanī jem tārun pāgalapaṇun, gāṇḍapaṇ ane bebhānapaṇun chhe.

bhūtāviṣhṭa puruṣh agnānanā kāraṇe amānuṣh anuchit cheṣhṭā kare chhe. jene bhūtano pravesh thayo hoy tene hun manuṣhya chhun ane ā bhūt chhe evun (vivekayukta) bhān rahetun nathī. manuṣhyane na shobhe evī te cheṣhṭāo kare chhe ane te badhī potānī māne chhe. ghaḍīkamān dānt kāḍhe, ghaḍīkamān hāth pag pachhāḍe, vaḷī dhūṇavā lāgī jāy, doḍe, bhāge, būm barāḍā pāḍe em anek prakāre dhamāchakaḍī karī mūke chhe. ā pramāṇe bhūtāviṣhṭa puruṣh manuṣhyane na shobhe tevī vishiṣhṭa cheṣhṭānā avalamban sahit bhayaṅkar ārambhathī bharelā amānuṣh vyavahāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe. ā draṣhṭānt kahyun. have siddhānt kahe chheḥ-

‘tevī rīte ā ātmā paṇ agnānane līdhe ja bhāvya-bhāvakarūp parane ane potāne ek karato thako, avikār anubhūtimātra je bhāvak tene anuchit evā vichitra bhāvyarūp krodhādi vikārothī mishrit chaitanyapariṇāmavikāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe.’

ā ātmā agnānanā kāraṇe bhāvya-bhāvakarūp parane ane potāne ek kare chhe. mohakarma te bhāvak ane puṇyapāpanā vikārī bhāv te enun bhāvya-e bene agnānī potānāthī ekarūp māne chhe. nishchayathī karma bhāvak ane shubhāshubh rāg tenun bhāvya chhe. parantu hun bhāvak ane shubhāshubh rāg mārun bhāvya chhe em agnānī māne chhe. rāgathī bhinna shuddha chaitanyamay gnāyakamātra hun chhun evī jene draṣhṭi thaī nathī te agnānī dayā, dān, vratādinā ane hinsādinā je anek vikalpo thāy te vikalparūp cheṣhṭā mārī chhe em māne chhe.

puṇyapāpanā bhāv te mohakarmanun bhāvya chhe. chhatān ā vikārī bhāv potānun (ātmānun) bhāvya chhe evī mānyatānā vaḷagāḍathī bhūtāviṣhṭa puruṣhanī jem agnānī jīv pāgal-gāṇḍo thaī gayo chhe. jene bhūt vaḷagyun hoy tene to maryādit kāḷanun ane vadhāremān vadhāre ek bhavanun gāṇḍapaṇ rahe chhe. paṇ ā sharīrādi mārān ane puṇyapāpanā bhāv mārā em jeṇe mānyun chhe enun gāṇḍapaṇ to anādinun chhe, anantakāḷathī chhe. he bhāī! ā manuṣhyabhavamān jo ā gāṇḍapaṇ na gayun to bhuṇḍā hāl thashe. ā gāṇḍapaṇanun


PDF/HTML Page 1117 of 4199
single page version

phaḷ to chār gatinī rakhaḍapaṭṭī chhe. āvun gāṇḍapaṇ bhedagnān vaḍe ja dūr thāy chhe. paramān sukhabuddhi chhe tethī parane potānun mānavārūp bhāv chhe. parantu shuddha chaitanyamay sukhadhām evā svarūpamān sukhabuddhi thatān parane potānun mānavārūp gāṇḍapaṇ dūr thaī jāy chhe. manuṣhyabhavanī sārthakatā vichārī he bhāī! bhedagnān pragaṭ kar.

agnānī rāgane ane potāne ek karato thako anubhūtimātra je bhāvak tene anuchit evā vichitra bhāvyarūp krodhādi vikārothī mishrit chaitanyapariṇāmavikāravāḷo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe. juo, puṇya ane pāpanā bhāv potānā avikār anubhūtimātra bhāvakane anuchit bhāvya chhe. bhagavān ātmā nirmaḷ gnān ane ānandanī mūrti chhe. tene to samyagdarshan-gnān ane atīndriy ānandanī nirmaḷ avasthārūpe thavun shobhe. nirmaḷ vītarāgī shāntinun vedan karavun e ja tenun uchit bhāvya chhe. jem bhūtanī cheṣhṭā te manuṣhyane yogya cheṣhṭā nathī tem puṇya-pāpanā bhāvanī je cheṣhṭā thāy te bhagavān ātmāne yogya cheṣhṭā nathī. te anubhūtisvarūp bhāvakanun anuchit bhāvya chhe. puṇyapāpanā bhāvanī cheṣhṭā pragaṭ thatān jevun nirvikār chaitanyasvarūp chhe tevī nirvikārī avasthā na rahetān chaitanyanī paryāyamān vikāranun mishritapaṇun thaī jāy chhe.

agnānīne krodhādi bhāvo, puṇyapāpanā bhāvo potānā bhāse chhe, paṇ te bhāvothī bhinna hun chaitanyamūrti bhagavān gnāyak chhun em tene bhāsatun nathī. hun to mārā nirmaḷ gnān-sukhādi svarūpano anubhav karanār chhun em agnānīne potānun svarūp bhāsatun nathī. tethī te potāthī ekarūp kahelā puṇya-pāp ādi vikārī bhāvono, savikār chaitanyapariṇāmano kartā thāy chhe. āvo mārga lokone sāmbhaḷavo paṇ kaṭhaṇ paḍe to te potāmān pragaṭ kem karīne kare? aho! jenā janma-maraṇano ant najīk āvī gayo chhe tene ja ā vāt bese em chhe.

ā pramāṇe 94mī gāthāmān soḷ bol dvārā je kahyā te saghaḷā savikār chaitanyapariṇāmano agnānī kartā pratibhāse chhe, kemake tene shuddha chaitanyasvarūp bhāsatun nathī. tenā kartāpaṇānun mūḷ agnān chhe em ahīn siddha karyun.

have chha dravyane mārān māne chhe e sopādhik chaitanyapariṇāmanun svarūp samajavā dhyānāviṣhṭa puruṣhanun draṣhṭānt kahe chhe-

‘vaḷī jem aparīkṣhak āchāryanā upadeshathī mahiṣhanun (pāḍānun) dhyān karato koī bhoḷo puruṣh agnānane līdhe mahiṣhane ane potāne ek karato thako ‘‘hun gagan sāthe ghasātān shiṅgaḍāmvāḷo moṭo mahiṣh chhun’’ evā adhyāsane līdhe manuṣhyane yogya evun je oraḍānā bāraṇāmānthī bahār nīkaḷavun tenāthī chyut thayo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe....’


PDF/HTML Page 1118 of 4199
single page version

juo, koī aparīkṣhak eṭale aṇaghaḍ gurue koī bhoḷā puruṣhane potāne iṣhṭa hoy tenun dhyān karavā kahyun. tyān te bhoḷo puruṣh potāne iṣhṭa evā pāḍānun dhyān karavā lāgyo. pāḍo āvo puṣhṭa sharīravāḷo, bhāre māthāvāḷo ane khūb moṭān shiṅgaḍāmvāḷo chhe em dhyān karatān karatān agnānane līdhe te pāḍāne ane potāne ek mānavā lāgyo. pāḍo āvo, pāḍo tevo em vichār karatān karatān hun ja āvo gaganachumbī shiṅgaḍāmvāḷo moṭo mahiṣh chhun em ene thaī gayun. are! ā bāraṇun nānun ane shiṅgaḍān moṭān chhe. have hun bāraṇāmānthī bahār kem karīne nīkaḷun? pote manuṣhya chhe ane manuṣhyane yogya bahār nīkaḷī shakāy evun bāraṇun chhe e bhūlī gayo. pote bāraṇāmān thaī oraḍāmān peṭho te manuṣhya ja hato, paṇ hun moṭā shiṅgaḍāmvāḷo pāḍo ja chhun em adhyās thaī javāthī manuṣhyane yogya evun je oraḍānā bāraṇāmānthī bahār nīkaḷavun tenāthī te chyut thaī gayo hovāthī hun pāḍo chhun te prakāranā bhāvano te kartā pratibhāse chhe.

em agnānīne paradravya mārān chhe evī chirakāḷanī mānyatānā kāraṇe paradravyamānthī nīkaḷavun mushkel thaī paḍayun chhe. ā strī, putra, parivār, makān, dhanasampatti, dev, guru ityādi badhān paradravya mārān chhe evun eṇe dhyān karyun chhe ane jāṇe ke pote te-rūp thaī chhe gayo em mānavā lāgyo chhe. eṭale have emānthī chhūṭavun ene bhāre mushkel thaī gayun chhe. paradravyanā vichāramān te evo to ekākār thaī gayo chhe ke hun shuddha chaitanyamay ātmā chhun e bhūlī gayo chhe ane hun paradravyasvarūp chhun em mānavā lāgyo chhe. potāne bhūlīne paradravyanā dhyānamān mashgul thayelā tene have paradravyathī khasavun atyant mushkel thaī paḍayun chhe. aho! āchāryadeve apār karuṇā karīne āvī vāt karī chhe. kahe chhe-paradravyane potānā māne tene temānthī bahār nīkaḷavun bhāre kaṭhaṇ paḍe chhe. dev-guru-shāstranī shraddhāno vikalpa te rāg chhe. ane te rāg bhalo chhe em māne tene enāthī bhinna thavun mushkel chhe.

have kahe chhe-dhyānāviṣhṭa puruṣh jem te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe ‘tevī rīte ā ātmā paṇ agnānane līdhe gneyagnāyakarūp parane ane potāne ek karato thako ‘‘hun paradravya chhun’’ evā adhyāsane līdhe mananā viṣhayarūp karavāmān āvelān dharma, adharma, ākāsh, kāḷ, pudgal ane anya jīv vaḍe (potānī) shuddha chaitanyadhātu rokāyelī hovāthī tathā indriyonā viṣhayarūp karavāmān āvelā rūpī padārtho vaḍe (potāno) kevaḷ bodh (-gnān) ḍhaṅkāyel hovāthī ane mr̥utak kalevar (sharīr) vaḍe param amr̥utarūp vignān-ghan (pote) mūrchhit thayo hovāthī te prakāranā bhāvano kartā pratibhāse chhe.’

dharmāstikāy, adharmāstikāy, ākāsh, kāḷ, pudgal ane anya jīv dev-guru ityādi kharekhar gnānanā gney chhe. te paradravyo ātmāmān nathī. pote gnāyak chhe ane te


PDF/HTML Page 1119 of 4199
single page version

badhān paragney chhe. agnānī gnāyak ane gneyane ek kare chhe. dev, guru, shāstra ityādi gneyano vichār-dhyān karatān hun gneyarūp chhun em tene bhram ūpaje chhe. gnānamān dev-guru-shāstra ādi paradravya jaṇāyān tyān te paradravyothī mārun gnān chhe, te paradravya vinā mārun gnān ughaḍe nahi em te paragneyane ane potāne ek kare chhe. strī, kuṭumb, mitra, dev-guru-shāstra ityādi hun chhun ane e mārān chhe evī mānyatā mithyādarshan chhe ane evī mānyatā vaḍe mithyādraṣhṭi jīv potānā agnānabhāvano kartā thāy chhe.

mananā viṣhayarūp chha dravyo chhe. dharmāstikāy ādi chha dravyo mananā viṣhay chhe. strī, putra, parivār, dev-guru-shāstra, bhagavān tīrthaṅkaradev suddhān saghaḷā parapadārtha mananā viṣhay chhe. sahaj chaitanyasvabhāv, gnāyakasvabhāv atīndriyagnānano viṣhay chhe. ātmānā nirmaḷ svasamvedananā puruṣhārthanā samaye man upasthit chhe paṇ te mukhya nathī; ātmā ja mukhya chhe. ātmānun bhān ātmā vaḍe ja thāy chhe. tyān man to upasthitimātra chhe. kharekhar to manano viṣhay paravastu chhe. chha dravyarūp parano vichār karatān mananā nimitte shubhāshubh vikalpa utpanna thāy chhe ane e vikalpamān potānī shuddha chaitanyadhātu rokāī jāy chhe. gnāyakabhāvasvarūp bhagavān ātmāne chhoḍī paradravyanā vikalpamān rokāy chhe tene par vaḍe shuddha chaitanyadhātu rokāyelī chhe em kahevāmān āve chhe. paradravyanā vichāramān rokāyelo agnānī jāṇe hun pararūp thaī gayo em bhramathī māne chhe.

potānā gnāyakasvabhāvane gnānavaḍe dhārī rākhavo joīe tene badale agnānīne mananā viṣhayamān shuddha chaitanyadhātu rokāī jāy chhe. siddha bhagavān, arahant bhagavān, āchārya bhagavān ādi pañchaparameṣhṭhī arūpī chhe. tathā dharma, adharma, ākāsh ane kāḷ paṇ arūpī dravyo chhe. te saghaḷā mananā viṣhay chhe. parantu e sauthī bhinna chaitanyamūrti bhagavān ātmā hun chhun em antardraṣhṭi nahi thavāthī agnānī manane ane mananā viṣhayane ek karato tyān ja rokāyelo hovāthī gney-gnāyakane ek kare chhe. jyāre hun shuddha gnāyakamūrti bhagavān ātmā chhun em jene bhān thayun chhe evo gnānī-dharmī jīv jīvādi paradravyanā vichār samaye paṇ hun paradravyathī bhinna chhun evun bhān vartatun hovāthī gneyagnāyakane ek karato nathī. jhīṇī vāt chhe bhāī!

mananā viṣhayanī vāt karī. have indriyonā viṣhayanī vāt kare chhe. indriyanā viṣhayarūp sparsha, ras, gandh, rūp ane shabda vaḍe kevaḷabodhasvarūp nij ātmā ḍhaṅkāī gayo chhe. indriy viṣhayanā lakṣhe bhagavān ātmā ḍhaṅkāī gayo chhe. rūpī padārthanā lakṣhe rāg thāy chhe. ane te rāgane ane viṣhayane potānān mānavāthī kevaḷagnānasvarūp bhagavān ātmā ḍhaṅkāī jāy chhe. ḍhaṅkāī jāy chhe eṭale anubhavamān āvato nathī. juo, ahīn kevaḷagnān paryāyanī vāt nathī. indriyanā viṣhayo mārā chhe evā vikalpo vaḍe shuddha gnānasvarūp paramātmā pote chhe te anubhavamān āvato nathī eṭale ḍhaṅkāī jāy chhe em ahīn vāt chhe.


PDF/HTML Page 1120 of 4199
single page version

have trījī vāt kahe chhe ke mr̥utak kalevar vaḍe param amr̥utasvarūp vignānaghan pote mūrchhit thaī gayo chhe. juo, ā sharīr mr̥utak kalevar eṭale maḍadun chhe em ahīn kahyun chhe.

prashnaḥ– paṇ kayāre?

uttaraḥ– atyāre hamaṇān ja. sharīr to svarūpathī achetan maḍadun ja chhe paṇ jīvanā sanyoganī apekṣhāe tene upachārathī sachet-jīvit kahevāmān āve chhe. vāstavamān to jīv hovā chhatān paṇ sharīr to mr̥utak kalevar ja chhe, kemake sharīr kadīy jīvarūp-chaitanyarūp thatun nathī ane jīv kadīy sharīrarūp thato nathī. jīv sadā jīv ja chhe ane sharīr sadā sharīr ja chhe. tethī tene mr̥utak kalevar arthāt maḍadun ahīn kahyun chhe.

ahīn kahe chhe ke param amr̥utarūp vignānaghan prabhu ātmā agnānane laīne sharīrarūp mr̥utak kalevaramān-maḍadāmān mūrchhāyo chhe. are! rātadivas ene e maḍadānī keṭalī chintā! khavaḍāvavun, pīvaḍāvavun, ūṅghāḍavun ane ene puṣhṭa rākhavun-em enī ja sambhāḷ karyā kare chhe. e sharīranā lakṣhe mūrchhāī gayo chhe, behosh thaī gayo chhe. āchārya kahe chhe-bhāī! tun ā maḍade kem mūrchhāyo chhe? tun to amr̥utasvarūp ānandano nāth vignānaghan prabhu chho ne! jāgr̥ut thā ane svarūpanun bhān karī emān ṭharī jā.

ātmā ekalo gnānasvarūp amr̥utarasano sāgar chhe. prabhu! enī draṣhṭi chhoḍī ā dehanā- maḍadānā rakhopāmān kayān rokāyo? chā, dūdh, ukāḷā, roṭalī, dāḷ, bhāt, lāḍu vagerenā khānapānamān tun ekākār thaī gayo chhe te tārun agnān chhe. chā pīdhī hoy to magaj tar rahe ane bīḍī pīdhī hoy to barābar keph rahe. are bhāī! tun ā shun māne chhe? ā to mūḍhapaṇun chhe. bhagavān! tun to sachchidānand prabhu amr̥utano sāgar chhun. tane ā shun thayun? sharīranī sarva chintā chhoḍīne amr̥utasvarūp ātmānun bhān kar.

juo, traṇ vāt karī- mananā viṣhayamān-chha padārthanā vichāramān chaitanyadhātu rokāī gaī e ek vāt. pāñch indriyanā viṣhayamān kevaḷ bodh ḍhaṅkāī gayo e bījī vāt.

ane param amr̥utarūp vignānaghanasvabhāv mr̥utak kalevaramān mūrchhāī gayo e trījī vāt. ā pramāṇe agnānane līdhe jīv indriyanā viṣhayamān, mananā viṣhayamān ane sharīramān mūrchhābhāvane pāmelo hovāthī te prakāranā bhāvano te kartā pratibhāse chhe. eṭale je je prakārano shubhāshubh rāg āve chhe teno te kartā thāy chhe.

* gāthā 96ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ā ātmā agnānane līdhe, achetan karmarūp bhāvakanun je krodhādi bhāvya tene