PDF/HTML Page 1161 of 4199
single page version
puṇya-pāpanā bhāv je agnān chhe, duḥkhamay chhe te karavā yogya nathī. āchārya kahe chhe te ja kevaḷ shīkhavā yogya chhe ke je jarāmaraṇano kṣhay kare.
ahāhā...! traṇalokano nāth chaitanyaghan prabhu antaramān birājamān chhe. tenun shraddhān- gnān-chāritra pragaṭ karavun e mokṣhano eṭale janma-maraṇanā kṣhayano upāy chhe. tethī kahe chhe vyavahār ane par nimittanī vāt chhoḍ ek bāju; ane ā manuṣhyabhavamān dhruvadhām bhagavān ātmāne dhyey banāvī tenun dhyān karīne dhanya thaī jā. shrutano to pār nathī. are! bhagavānanī kahelī vāt bār aṅgamān paṇ purī āvatī nathī evo shrut to agādh samudra chhe; ane āpaṇe mandabuddhi chhīe. māṭe je vaḍe janma-maraṇano kṣhay thāy e ja (bhedagnān kaḷā) shīkhavā yogya chhe. e sivāy bījī koī vāt shīkhavā yogya nathī.
agnānī puṇya-pāpanā bhāv kare chhe, paṇ paranun te kāī karī shakato nathī. paranun kare to paramān tanmay thaī jāy. potānī sattā chhoḍīne paramān tanmay thāy to potāno nāsh thaī jāy. paṇ em banatun nathī. māṭe ātmā parano kartā nathī. ā raḷavun-kamāvun, vepār-dhandhā ane udyog karavā e ātmānān kārya nathī, ane ātmānān māne e mūḍhatā chhe.
amr̥utachandrāchāryadev em kahe chhe ke bahāranā kṣhayopashamathī bas thāo! tyān vikalpa uṭhe enāthī to kṣhobh thāy chhe. amāre to janma-maraṇano kṣhay thaī jāy bas e ja kām chhe. māṭe he bhāī! gnānasvarūp bhagavān ātmā andar birājamān chhe te ekanī upar tārī draṣhṭi lagāvī de. te ek ja kartavya chhe, te ek ja shīkhavā yogya chhe. kahyun chhe ne ke-‘gnān sivāy bījun shun kare?’ ā moṭī vakīlātanā dhandhā, dāktaranā dhandhā, vepār ane udyoganā dhandhā-e badhā par mīḍān vāḷavā jevun chhe. e badhun hun karun chhun e mānyatā to anant sansāramān rakhaḍāvanārī mūḍhatā chhe. 62 shlok puro thayo.
PDF/HTML Page 1162 of 4199
single page version
तथापि–
करणाणि य कम्माणि य णोकम्माणीह विविहाणि।। ९८ ।।
करणानि च कर्माणि च नोकर्माणीह विविधानि।। ९८ ।।
have kahe chhe ke vyavahārī jīvo ām kahe chheḥ-
nokarma vidhavidh jagatamān ātmā kare vyavahārathī. 98.
gāthārthaḥ– [व्यवहारेण तु] vyavahārathī arthāt vyavahārī loko māne chhe ke [इह] jagatamān [आत्मा] ātmā [घटपटरथान् द्रव्याणि] ghaḍo, kapaḍun, rath ityādi vastuone, [च] vaḷī [करणानि] indriyone, [विविधानि] anek prakāranān [कर्माणि] krodhādi dravyakarmone [च नोकर्माणि] ane sharīrādi nokarmone [करोति] kare chhe.
ṭīkāḥ– jethī potānā (ichchhārūp) vikalpa ane (hastādinī kriyārūp) vyāpār vaḍe ā ātmā ghaṭ ādi paradravyasvarūp bāhyakarmane karato (vyavahārīone) pratibhāse chhe tethī tevī rīte (ātmā) krodhādi paradravyasvarūp samasta antaraṅg karmane paṇ-banne karmo paradravyasvarūp hoīne temanāmān taphāvat nahi hovāthī-kare chhe, evo vyavahārī jīvono vyāmoh (bhrānti, agnān) chhe.
bhāvārthaḥ– ghaṭ-paṭ, karma-nokarma ityādi paradravyone ātmā kare chhe em mānavun te vyavahārī lokono vyavahār chhe, agnān chhe.
have kahe chhe ke vyavahārī jīvo ām kahe chheḥ-
‘jethī potānā (ichchhārūp) vikalpa ane (hastādinī kriyārūp) vyāpār vaḍe ā ātmā ghaṭ ādi paradravyasvarūp bāhya karmane karato (vyavahārīone) pratibhāse chhe
PDF/HTML Page 1163 of 4199
single page version
tethī tevī rīte (ātmā) krodhādi paradravyasvarūp samasta antaraṅg karmane paṇ-banne karmo paradravyasvarūp hoīne temanāmān taphāvat nahi hovāthī-kare chhe, evo vyavahārī jīvono vyāmoh (bhrānti, agnān) chhe.’
ahīn ātmā hastādinī kriyā karī shake chhe em vāt nathī. ā to agnānī shun māne chhe e vāt samajāve chhe. potānā vikalpa ane hastādinī kriyārūp vyāpār vaḍe ghaṭ ādi paradravyasvarūp karmane pote kare chhe evun agnānī māne chhe. te mūḍh jīv chhe. vastra banāvī shakun chhun, ghaḍo banāvī shakun chhun evun vyavahārī jīvo bhrāntithī māne chhe. ātmā paradravyasvarūp bāhya karmane kare chhe evun agnānīone-vyavahārīone pratibhāse chhe.
prashnaḥ– vyavahārī jīv vyavahārathī to paranun karī shake chhe ne?
uttaraḥ– nā; em nathī. jīv vyavahārathī paṇ paranun karī shakto nathī. vyavahārī- agnānī jīvo, paranun karī shakun chhun em māne chhe te emanun agnān chhe. ā bāīo rasoī kare, roṭalī banāve, pakavān banāve, motī parove-ityādi paradravyanān karmane kare chhe evī agnānīonī bhrānti chhe. vāstavamān em chhe nahi.
ātmā gnānasvarūp chhe. te gnānamān jāṇavānun kārya kare ke paradravyanun kārya kare? ātmā paranun kārya karī shake chhe evī mānyatā vyavahārī jīvonī mūḍhatā chhe. āvun satya prasiddha chhe topaṇ sharīranān, kuṭumbanān, samājanān ane deshanān badhān paradravyanān kārya ame karīe chhīe e agnānīono bhram chhe. bhagavāne kahyun chhe ke pratyek dravyamān ane pratyek paramāṇumān tenī ekek samayanī paryāy potānā ṣhaṭkārakathī thāy chhe. te paryāy pote kartā, te paryāy pote karma, paryāy karaṇ, paryāy sampradān, paryāy apādān ane te paryāy pote adhikaraṇ chhe. agnānī jīv vikārī pariṇamananā ṣhaṭkārakane kare, parantu sāthe te em māne ke ghaṭ-paṭ ādi paradravyane paṇ hun karun chhun te eno mithyā bhram chhe, mithyā ahaṅkār chhe.
dīkarā dīkarī, strī parivār, mā bāp, ghar-bār ityādinun kārya thāy teno hun kartā chhun em mānanārā jīvo mūḍh, agnānī chhe. tevī rīte krodhādi svarūp antaraṅg karmane paṇ hun karun chhun evun māne te mithyādraṣhṭi chhe. jaḍ karmanun bandhan hun karun chhun, chāritramoh ādi pudgalakarmane hun bāndhu chhun em māne te mūḍh chhe. sharīr, man, vāṇī, ghaṭ, paṭ, rath ādi bāhya paradravyasvarūp karma chhe ane gnānāvaraṇīy ādi jaḍakarma antaraṅg paradravyasvarūp karma chhe. te banne paradravyasvarūp hovāthī temanāmān taphāvat nathī.
ā chhokarānne men bhaṇāvyān, pāḷī poṣhīne moṭān karyān, dīkarā-dīkarīone ṭhekāṇe pāḍayān, ityādi agnānī māne chhe paṇ bhāī! e badhī kriyā ātmāthī thatī nathī. tevī rīte jaḍ karma je antaraṅg paradravyasvarūp karma chhe tene paṇ ātmā karato nathī. ām
PDF/HTML Page 1164 of 4199
single page version
chhe chhatān agnānī māne chhe ke hun te paradravyasvarūp karmano kartā chhun te eno vyāmoh chhe, bhrānti chhe, agnān chhe.
bhāvārthaḥ– ‘ghaṭ-paṭ, karma-nokarma ityādi paradravyone ātmā kare chhe em mānavun te vyavahārī lokono vyavahār chhe, agnān chhe.’
paradravyonān kārya hun karī shakun chhun em mānavun te agnān chhe. paranān kām ātmā traṇ kāḷamān karato nathī. vastusthiti ja āvī chhe. lyo, 98 pūrī thaī.
PDF/HTML Page 1165 of 4199
single page version
जदि सो परदव्वाणि य करेज्ज णियमेण तम्मओ होज्ज। जम्हा ण तम्मओ तेण सो ण तेसिं हवदि कत्ता।। ९९ ।।
यस्मान्न तन्मयस्तेन स न तेषां भवति कर्ता।। ९९ ।।
vyavahārī lokonī e mānyatā satyārtha nathī em have kahe chheḥ-
paṇ te nathī tanmay are! tethī nahi kartā ṭhare. 99.
gāthārthaḥ– [यदि च] jo [सः] ātmā [परद्रव्याणि] paradravyone [कुर्यात्] kare to te [नियमेन] niyamathī [तन्मयः] tanmay arthāt paradravyamay [भवेत्] thaī jāy; [यस्मात् न तन्मयः] parantu tanmay nathī [तेन] tethī [सः] te [तेषां] temano [कर्ता] rktā [न भवति] nathī.
ṭīkāḥ– jo nishchayathī ā ātmā paradravyasvarūp karmane kare to, pariṇām-pariṇāmīpaṇun bījī koī rīte banī shakatun nahi hovāthī, te (ātmā) niyamathī tanmay (paradravyamay) thaī jāy; parantu te tanmay to nathī, kāraṇ ke koī dravya anyadravyamay thaī jāy to te dravyanā nāshanī āpatti (doṣh) āve. māṭe ātmā vyāpya- vyāpakabhāvathī paradravyasvarūp karmano kartā nathī.
bhāvārthaḥ– ek dravyano kartā anya dravya thāy to banne dravyo ek thaī jāy, kāraṇ ke kartākarmapaṇun athavā pariṇām-pariṇāmīpaṇun ek dravyamān ja hoī shake. ā rīte jo ek dravya bījā dravyarūp thaī jāy, to te dravyano ja nāsh thāy e moṭo doṣh āve. māṭe ek dravyane anya dravyano kartā kahevo uchit nathī.
vyavahārī lokonī e mānyatā satyārtha nathī em have kahe chheḥ-
‘jo nishchayathī ā ātmā paradravyasvarūp karmane kare to, pariṇām-pariṇāmīpaṇun bījī koī rīte banī shaktun nahi hovāthī, te (ātmā) niyamathī tanmay (paradravyamay)
PDF/HTML Page 1166 of 4199
single page version
thaī jāy; parantu te tanmay to nathī, kāraṇ ke koī dravya anyadravyamay thaī jāy to te dravyanā nāshanī āpatti (doṣh) āve. māṭe ātmā vyāpyavyāpakabhāvathī paradravyasvarūp karmano kartā nathī.’
jo ātmā paradravyasvarūp karmane kare to ātmā niyamathī tanmay thaī jāy, kāraṇ ke pariṇām-pariṇāmīpaṇun bījī koī rīte banī shaktun nathī. paranān kārya ātmā kare to eno artha e thayo ke pariṇām paramān thayā ane pariṇāmī ātmā thayo. to be dravya ek thaī gayā, kemake je avasthā thāy te pariṇām ane avasthā karanāro pariṇāmī be abhinna hoy chhe. to be dravyo vachche vyāpyavyāpakabhāv thaī gayo. paranā pariṇām vyāpya ane ātmā pote vyāpak em thaī gayun ane e pramāṇe thatān potānī sattāno nāsh thaī gayo.
ātmā kharekhar jo sharīranī kriyā kare, khān-pānanun kārya kare, ghaṭ-paṭ ādi kārya kare ane jaḍakarmanā bandhananī kriyā kare to, pariṇām-pariṇāmīpaṇun bījī koī rīte banī shaktun nahi hovāthī jarūr te te paradravyamān tanmay thaī jāy arthāt paradravya sāthe ekamek thaī jāy. ātmā jaḍasvarūp thaī jāy ane em banatān potānī (ātmānī) sattāno nāsh thaī jāy. parantu ātmā paradravyamān tanmay to thato nathī, pararūp thato nathī. (sarva dravyo potapotāmān ja sthit rahe evo ja temano svabhāv chhe).
ahāhā...! roṭalī hun banāvun chhun em koī bāī māne to te bāīno jīv roṭalīmān tanmay thaī jāy, tenī potānī sattāno nāsh thaīne te paranī sattāmān chālyo jāy, pararūp thaī jāy. ahāhā...! gajab vāt chhe! lojīkathī-nyāyathī vāt chhe ne! prabhu! paradravyanī kriyā tārāthī thāy to bannemān vyāpyavyāpakapaṇun sthāpit thatān banne ek thaī jāy. par vyāpya ane tun vyāpak-em banne abhinna ekamek thaī jāy. ātmā ek pāmpaṇane paṇ jo halāvī shake to pāmpaṇ ane ātmā be ek thaī jāy ātmā pāmpaṇarūp-jaḍarūp thaī jāy. paranī dayā hun pāḷī shakun chhun em mānanār paranun dravya ane potānun ātmadravya ekamek kare chhe. pariṇām-kārya paramān thāy ane pariṇāmī-kartā pote-em mānatān banne dravyonun ekatva thaī jāy chhe. parantu em to kadī banatun nathī. be dravyo jo ek thaī jāy to potānā dravyanā nāshanī āpatti āve. ātmā vyāpak thaīne paradravyasvarūp vyāpyane kare to potāno nāsh thaī jāy, parano paṇ nāsh thaī jāy ane sarvanāsh thaī jāy. māṭe ātmā vyāpyavyāpakabhāvathī paradravyasvarūp karmano rktā nathī e yathārtha chhe. ātmā parathī atyant nirāḷo chhe.
‘ek dravyano kartā anyadravya thāy to banne dravya ek thaī jāy, kāraṇ ke kartā-
PDF/HTML Page 1167 of 4199
single page version
karmapaṇun athavā pariṇām-pariṇāmīpaṇun ek dravyamān ja hoī shake. ā rīte jo ek dravya bījā dravyarūp thaī jāy, to te dravyano ja nāsh thāy e moṭo doṣh āve. māṭe ek dravyane anya dravyano kartā kahevo uchit nathī.’
ek dravyano kartā anyadravya thāy to banne dravya ek thaī jāy. ātmā ā āṅgaḷīne halāvī shake to ātmā āgaḷīmān ekamek thaī jāy. jaḍanā pariṇāmamān ātmā pravesh kare to potānī sattāno nāsh thaī jāy. vaḷī paranī paryāy tun kare to te anya dravyanī potānī paryāyano nāsh thaī gayo ane paryāyano nāsh thatān te dravyano paṇ nāsh thaī gayo.
kartākarmabhāv athavā pariṇām-pariṇāmībhāv ek dravyamān ja hoy chhe. agnānī rāgano kartā ane gnānī gnānano kartā ho, parantu jīv parano kartā traṇakāḷamān nathī. ek dravyano kartā anyadravya thāy to te dravyano ja nāsh thāy e moṭo doṣh āve. parane hun jīvāḍun, sukhī-dukhī karun, tenun bharaṇ-poṣhaṇ karun āvun māne te mithyādraṣhṭi chhe.
koī moṭun kārakhānun chalāvato hoy ane temān hajāro māṇas kām karatā hoy to tyān agnānī em māne chhe ke hun kārakhānun chalāvun chhun ane te badhānne nibhāvun chhun. bhāī! vastusvarūp em nathī. sau dravyo potapotānun kārya svatantrapaṇe kare chhe e vastusvarūp chhe. koī ḍokaṭar em kahe ke hun davākhānun chalāvun chhun ane anek lokonā rog maṭāḍun chhun to e enī bhrānti chhe, agnān chhe. ek dravyane bījā dravyano kartā kahevo uchit nathī, kemake em chhe ja nahi.
PDF/HTML Page 1168 of 4199
single page version
निमित्तनैमित्तिकभावेनापि न कर्तास्ति–
जोगुवओगा उप्पादगा य तेसिं हवदि कत्ता।। १०० ।।
योगोपयोगावुत्पादकौ च तयोर्भवति कर्ता।। १०० ।।
ātmā (vyāpyavyāpakabhāvathī to kartā nathī parantu) nimittanaimittikabhāvathī paṇ kartā nathī em have kahe chheḥ-
utpādako upayogayogo, temano kartā bane. 100.
gāthārthaḥ– [जीवः] jīv [घटं] ghaṭane [न करोति] karato nathī, [पटं न एव] paṭane karato nathī, [शेषकानि] bākīnān koī [द्रव्याणि] dravyone (vastuone) [न एव] karato nathī; [च] parantu [योगोपयोगौ] jīvanā yog ane upayog [उत्पादकौ] ghaṭādine utpanna karanārān nimitta chhe [तयोः] temano [कर्ता] rktā [भवति] jīv thāy chhe.
ṭīkāḥ– kharekhar je ghaṭādik tathā krodhādik paradravyasvarūp karma chhe tene ā ātmā vyāpyavyāpakabhāve to karato nathī kāraṇ ke jo em kare to tanmayapaṇāno prasaṅg āve; vaḷī nimittanaimittikabhāve paṇ tene karato nathī kāraṇ ke jo em kare to nitya- kartr̥utvano (arthāt sarva avasthāomān kartāpaṇun rahevāno) prasaṅg āve. anitya (arthāt je sarva avasthāomān vyāpatā nathī evā) yog ane upayog ja nimittapaṇe tenā (-paradravyasvarūp karmanā) kartā chhe. (rāgādivikāravāḷā chaitanyapariṇāmarūp) potānā vikalpane ane (ātmānā pradeshonā chalanarūp) potānā vyāpārane kadāchit agnānathī ātmā karato hovāthī yog ane upayogano to ātmā paṇ kartā (kadāchit) bhale ho tathāpi paradravyasvarūp karmano kartā to (nimittapaṇe paṇ kadī) nathī.
bhāvārthaḥ– yog eṭale (man-vachan-kāyanā nimittavāḷun) ātmapradeshonun chalan ane upayog eṭale gnānanun kaṣhāyo sāthe upayukta thavun-joḍāvun. ā yog ane upayog ghaṭādik tathā krodhādikane nimitta chhe tethī temane to ghaṭādik tathā krodhādikanā nimittakartā
PDF/HTML Page 1169 of 4199
single page version
kahevāy parantu ātmāne temano kartā na kahevāy. ātmāne sansār-avasthāmān agnānathī mātra yog-upayogano kartā kahī shakāy.
ahīn tātparya ā pramāṇe jāṇavunḥ-dravyadraṣhṭithī to koī dravya anya koī dravyanun kartā nathī; parantu paryāyadraṣhṭithī koī dravyano paryāy koī vakhate koī anya dravyanā paryāyane nimitta thāy chhe tethī ā apekṣhāe ek dravyanā pariṇām anya dravyanā pariṇāmanā nimittakartā kahevāy chhe. paramārthe dravya potānā ja pariṇāmanun kartā chhe, anyanā pariṇāmanun anyadravya kartā nathī.
nathī em have kahe chheḥ-
* gāthā 100ḥ ṭīkā uparanun pravachan *
‘kharekhar je ghaṭādik tathā krodhādik paradravyasvarūp karma chhe tene ā ātmā vyāpyavyāpakabhāve to karato nathī kāraṇ ke jo em kare to tanmayapaṇāno prasaṅg āve.’
ā ghaṭ-paṭ ādi ane jaḍakarma krodhādi te banne paradravyasvarūp karma chhe. teno vyāpyavyāpakabhāvathī ātmā kartā nathī. te paradravyasvarūp karma ātmānun vyāpya ane ātmā teno vyāpak kartā em nathī. par sāthe ātmāne vyāpyavyāpakabhāv nathī. par sāthe jo vyāpyavyāpakapaṇun hoy to tanmayapaṇāno prasaṅg āve. ā vāt gāthā 99mān āvī gaī chhe. paradravyanī paryāyane jo ātmā kare to paradravyanī paryāyamān tanmay eṭale ekamek thaī jāy. potānī hayātī paradravyamān bhaḷī jāy arthāt potānī bhinna sattā rahe nahi.
ā dayānā je bhāv thāy te rāg chhe. te rāgano agnānī kartā chhe, kemake potānā pariṇām sāthe vyāpyavyāpakabhāv hoy chhe. paṇ tyāre karmabandhananī je avasthā thāy teno kartā ātmā nathī.
pañchāstikāy gāthā 132mān puṇya-pāpanā svarūpanun kathan karatān kahyun chhe ke-‘‘jīvarūp kartānā nishchayakarmabhūt shubhapariṇām dravyapuṇyane nimittamātrapaṇe kāraṇabhūt chhe tethī ‘dravyapuṇyāsrav’nā prasaṅgane anusarīne (-anulakṣhīne) te shubh pariṇām ‘bhāvapuṇya-chhe. (shātā vedanīyādi dravyapuṇyāsravano je prasaṅg bane chhe temān jīvanā shubhapariṇām nimittakāraṇ chhe māṭe ‘dravyapuṇyāsrav’ prasaṅganī pāchhaḷ pāchhaḷ tenā nimittabhūt shubh-pariṇāmane paṇ ‘bhāvapuṇya’ evun nām chhe).
evī rīte jīvarūp kartānā nishchayakarmabhūt ashubhapariṇām dravyapāpane nimittamātrapaṇe kāraṇabhūt chhe tethī ‘dravyapāpāsrav’nā prasaṅgane anusarīne te ashubhapariṇām ‘bhāvapāp’ chhe.
PDF/HTML Page 1170 of 4199
single page version
shubhabhāv thāy te kharekhar puṇya nathī, pāp chhe kemake shubhabhāv rāg chhe. have tene puṇya kem kahyun? ke shātāvedanīy bandhāy temān shubhabhāv nimitta chhe; shātāvedanīyane puṇya kahyun chhe tethī tenā kāraṇarūp nimittane paṇ puṇya kahevāmān āvyun chhe.
ahīn kahe chhe ke jīve shubhāshubh pariṇām karyā māṭe tyān karmabandhan thayun em chhe nahi. ashubhabhāv karyā māṭe tyān ashātā vedanīy karma bandhāyun em nathī. jo em hoy to tanmayapaṇāno prasaṅg āve; be dravyo ek thaī jāy ane ekabījānī sattāno nāsh thaī jāy.
ā gāthā sūkṣhma chhe. emān mudanī rakamanī vāt chhe ne! kahe chhe ke ghaṭ, paṭ, makān, vāsaṇ-kusaṇ ityādi badhān paradravyasvarūp karma chhe. tathā navān gnānāvaraṇīy ādi jaḍ karma bandhāy te paṇ paradravyasvarūp karma chhe. ātmā tene vyāpyavyāpakabhāve karato nathī. ā kārakhānāomān kāpaḍanā tākā bane, raṅgīn lādī taiyār thāy, peṭrol, tel, kerosīn vagere sāph karavānī-rīphāīn karavānī kriyā thāy e badhān paradravyanān kārya chhe; kārakhānānā kārīgaro (ātmā) ane kārakhānānā sheṭhīāo e kāryanā kartā nathī. e paradravyasvarūp jaḍanā pariṇām te vyāpya ane ātmā pariṇāmī te vyāpya em nathī. paradravyanī paryāy ātmānun vyāpya thaī shake nahi. paradravyasvarūp karma jo ātmānun vyāpya hoy ane ātmā teno vyāpak kartā hoy to ātmā paradravyanī kriyāmān tanmay thaī jāy. paradravyanā kāryane jo ātmā kare to temān te tanmay thaī jāy, bhaḷī jāy. parantu ātmā tanmay thato nathī. māṭe paranān kāryono ātmā vyāpyavyāpakabhāvathī kartā nathī.
sarvagna vītarāg paramātmāe ā jagatamān anant padārtha dekhyā chhe. teo kahe chhe ke ek dravya, bījā dravyanun kārya kare to te bījā dravyamān tanmay thaī jāy, bhaḷī jāy; dravya bhinna rahī shake nahi. māṭe ātmā paradravyasvarūp karmano vyāpyavyāpakabhāvathī kartā nathī.
ā to bhed karavāno mahā alaukik siddhānt chhe. ā 100mī gāthāmān chaitanya-svarūp jīv shun karī shake te mudanī vāt samajāvī chhe. ā bhāṣhānī paryāy thāy te paramāṇunī paryāy chhe. te paryāy jo ātmānun kārya hoy to ātmā bhāṣhānā paramāṇu sāthe tanmay eṭale ekākār thaī jāy. ṭīmarunun moṭun pāndaḍun hoy temānthī bīḍī bane te paradravyanī paramāṇunī kriyā chhe, ātmā tene karato nathī. te kriyāne jo ātmā kare to ātmā bīḍīmān tanmay thaī jāy. gajab vāt chhe! potānā ātmā sivāy jeṭalān anant paradravya chhe te pratyekamān pratisamay je je paryāy thāy te paryāyane karma eṭale kārya kahevāmān āve chhe. te kāryane jo ātmā kare to temān tanmay thavāno prasaṅg āve. paṇ em to banatun nathī. māṭe e siddha thayun ke vyāpyavyāpakabhāvathī ātmā paradravyanā kāryono kartā nathī. ātmāne paradravya sāthe kartākarmabhāv nathī.
PDF/HTML Page 1171 of 4199
single page version
ahāhā...! tattvanā astitvanī siddhinī shun alaukik yukti chhe! kahe chhe-parapadārthamān je vartamān pariṇati thāy chhe te pariṇati kārya chhe ane te padārtha teno kartā chhe. paṇ e pariṇatino jo ātmā kartā hoy to parapadārthanā pariṇām ane pariṇāmī ātmā abhed thaī jāy. paṇ em chhe ja nahi.
are bāpu! tārun svarūp shun chhe tenī tane khabar nathī. ā sansthāonā vahivaṭ chāle emān ame ām vyavasthā karī ane tem vyavasthā karī em tun māne chhe paṇ e tārun agnān chhe. paramān thatī vyavasthā e paradravyanun vyāpya karma chhe. ene jo tun kare to paranā pariṇāmamān tun tanmay thaī jāy, bhaḷī jāy. paṇ em chhe nahi. aho! vastusthitinī santo pratīti karāve chhe. ā ek vāt thaī. have kahe chhe-
‘vaḷī nimittanaimittikabhāve paṇ tene karato nathī kāraṇ ke jo em kare to nitya- kartr̥utvano prasaṅg āve.’ (arthāt sarva avasthāomān kartāpaṇun rahevāno prasaṅg āve).
paradravyamān kārya thayun te naimittik ane ātmā temān nimitta-āvun paṇ nathī em kahe chhe. paranun kārya to tenā kāḷe upādānathī thayun, paṇ ātmā dravya je chhe te paranā kāryanun nimitta- kartā paṇ nathī. are bhāī! ātmāne paranā kāryono kartā mānavo e to mithyādarshan chhe, mūḍhatā chhe. parano kartā to ātmā nathī; paṇ te te dravyanā te te kāḷe kramabaddha je je pariṇām temān thāy chhe teno nimittakartā paṇ ātmā nathī, kāraṇ ke em jo hoy to nitya kartr̥utvano tene prasaṅg āve. jo paradravyanā kāryono nimittakartā ātmā hoy to jyān jyān paradravyanān kārya thāy tyān tyān ātmāne upasthit rahevāno prasaṅg āve.
ahā! prabhu! tun koṇ chho? to kahe ke ātmā. ṭhīk; to ātmā paradravyanun je kārya thāy tene shun karī shake? nā; na karī shake. to have bījo prashna chhe ke-paradravyanā kāryakāḷe ātmā temān nimitta to chhe ke nahi? to kahe chhe-nā, nimitta paṇ nathī. paradravyanā kāryamān ātmāne jo nimitta māno to nitya kartr̥utvano prasaṅg āvī jashe, arthāt sarva avasthāomān kartāpaṇun rahevāno prasaṅg āvī jashe. nitya kartr̥utvano prasaṅg āvatān paradravyanī kriyānā kāḷamān nitya upasthiti rahetān rāgathī bhinna paḍīne bhedagnān pragaṭ karavāno avasar raheshe nahi.
ā 100mī gāthāmān paripūrṇa svatantratā batāvī chhe. ahā! digambar santoe gajab kām karyān chhe! teo kahe chhe ke ā shāstranā akṣhar lakhāyānī je paryāy thaī tenā ame kartā nathī; vaḷī te paryāyanā kāḷe amārun dravya prabhu ātmā tenun nimitta paṇ nathī. dravya jo nimitta hoy to nitya kartr̥utvano prasaṅg āve ane paranā kāryamān nitya nimittapaṇe hājar rahevun paḍe. nyāy samajāy chhe? dhīme dhīme samajavun bhāī!
PDF/HTML Page 1172 of 4199
single page version
ā to sarvagna prabhu kevaḷīnā māragaḍā chhe! nyāyathī vichāre to besī jāy evun chhe. kahe chhe- bhagavān! tārun je ātmadravya chhe te jagatanā kāryakāḷe jo nimitta hoy to nitya kartr̥utvano prasaṅg āvī jashe; rāgathī bhinna paḍavāno kadī avasar prāpta thashe ja nahi. to kaī rīte chhe? koṇ nimitta chhe? te have kahe chhe-
‘anitya (arthāt sarva avasthāomān vyāpatā nathī evā) yog ane upayog ja nimittapaṇe tenā (paradravyasvarūp karmanā) kartā chhe.’
yog eṭale pradeshonun kampan ane upayogano artha ahīn rāg karavo. yog ane upayog anitya chhe, te sarva avasthāomān vyāpatā nathī. te yog ane upayog paradravyasvarūp karmanā nimittapaṇe kartā chhe em ahīn kahe chhe. 1. ghaḍo māṭīthī tenā kāryakāḷe bane chhe, kumbhārathī ghaḍo banato nathī. 2. ghaḍānā kāryakāḷe kumbhāranā ātmāne nimitta kaho to nitya kartr̥utvano prasaṅg āvī paḍe.
to kaī rīte chhe? te kahe chhe-
3. anitya eṭale sarva avasthāomān je vyāpatā nathī evā kampan ane rāgādi pariṇāmano
4. tyān māṭīmān je ghaḍārūp kārya thayun te to māṭīthī ja thayun chhe, nimittathī nahi.
tevī rīte roṭalī, vastra, makān, vāsaṇ, bhāṣhā, akṣhar ityādi je kāryo thāy chhe te pudgal paramāṇunān kārya chhe. te kāryamān ātmadravya jo nimitta hoy to nityakartr̥utvano prasaṅg āvī jāy. jyān jyān paranān kārya thāy tyān tyān nimittapaṇe kartānī hājarī anivārya thaī jāy. nyāyathī vāt chhe ne? to kevī rīte chhe? to kahe chhe ke jīvanā yoganun kampan ane rāg eṭale ichchhārūp bhāv te paranā kāryakāḷe tenā nimittakartā kahevāmān āve chhe. kārya to dravyamān potāthī ja thayun chhe; yog ane rāg emān nimitta chhe bas.
agnānī yog ane rāganī kriyāno kartā chhe. te kāraṇathī tenā yog ane rāgane parapadārthanā kāryakāḷe nimittakartā kahevāmān āve chhe. juo, 1. roṭalī bane chhe te roṭalīnā paramāṇunun kārya chhe, te jīvanun kārya nathī. 2. e to ṭhīk; paṇ roṭalī banavā kāḷe emān jīvadravya nimitta chhe em paṇ nathī; jo
PDF/HTML Page 1173 of 4199
single page version
chhe shun? nimitta koṇ?
3. jīvanā anitya evā yog ane upayog eṭale ke rāg te paradravyanā kāryakāḷe emān
have kahe chhe-‘(rāgādi vikāravāḷā chaitanyapariṇāmarūp) potānā vikalpane ane (ātmānā pradeshonā chalanarūp) potānā vyāpārane kadāchit agnānathī ātmā karato hovāthī yog ane upayogano to ātmā paṇ kartā (kadāchit) bhale ho tathāpi paradravya-svarūp karmano kartā to (nimittapaṇe paṇ kadī) nathī.’
nimitta chhe to kārya thayun e vāt to uḍāḍī dīdhī, paṇ paranān kāryomān ātmā nimitta thāy e vāt paṇ ahīn uḍāḍī dīdhī chhe. rāg ane jogano bhāv te kāryamān te kāḷe nimittakartā kahevāmān āve chhe. paṇ konā? ke je rāg ane jogano kartā chhe evā agnānīnā.
ā gāthā bahu ūñchī chhe. bhagavānathī siddha thayelī, traṇalokanā nāth kevaḷī bhagavāne divyadhvanimān kahelī ā vāt chhe. ek dravya bījā dravyanun kārya kare e vāt traṇakāḷamān nathī. vaḷī ātmadravya paranā kāryamān nimittakartā paṇ nathī. e vāt ahīn siddha karī chhe. vishvamān anant dravyo chhe. te pratyek dravyanī pratisamay thatī pariṇati potāthī thāy chhe. paradravyanā pariṇāmano kartā bhagavān ātmā nathī. vaḷī paradravyamān je pariṇām thāy eno bhagavān ātmā-trikāḷī dravya nimittakartā paṇ nathī. kārya to tenā kāḷe potāthī thāy chhe. to temān nimitta koṇ chhe? to kahe chhe je sarva avasthāomān vyāpatā nathī evā yog ane upayog paradravyasvarūp karmanā nimittapaṇe kartā chhe.
lagna vakhate jem māṇḍavā rope tem āchāryadeve ahīn mokṣhanā māṇḍavā ropyā chhe. ā paryuṣhaṇ parva sharū thāy chhe. temān dashalakṣhaṇadharmanī visheṣh ārādhanā karavānā ā maṅgaḷ divaso chhe. ātmānā anubhav sahit kṣhamā karavī tene uttamakṣhamā kahe chhe. te uttamakṣhamāvant dharmī jīv paradravyanā kāryakāḷe temān nimittakartā paṇ nathī. shuddha dravya nimittakartā nathī tethī shuddha dravyanī jene draṣhṭi thaī chhe te dharmīnī shuddha draṣhṭi paṇ nimittakartā nathī, kemake te jog ane rāganī kriyānā svāmī nathī, kartā nathī. sūkṣhma vāt chhe bhāī!
aho! āchāryadeve ati gambhīr vāt karī chhe! bhagavān traṇalokanā nāthanā shāsanamān prasiddha thayelo ā ḍhaṇḍhero āchāryadev jagat pāse jāher kare chhe. kahe chhe-bhagavān! tun ātmā chho; parathī tun bhinna ane par tārāthī bhinna evo prabhu! tun ātmā chho; koī paṇ paradravyanun tun kārya kare e kadī banī shake nahi. e to barābar, paṇ paradravyanun je kārya paradravyathī thayun temān tārun ātmadravya nimitta kartāpaṇ nathī.
PDF/HTML Page 1174 of 4199
single page version
jo parano tun (ātmā) nimittakartā hoy to tene (ātmāne) nityakartr̥utvano prasaṅg āvī paḍe. tyāre prashna thāy ke nimittakartā koṇ chhe? to kahe chhe ke-andar bhagavān gnāyak chaitanyamūrti birājamān chhe tenī jene draṣhṭi nathī te agnānīnā jog ane īchchhārūp rāgane paradravyasvarūp karmano nimittakartā kahevāmān āve chhe. nimittakartā chhe eṭale nimitta kāryanun kartā chhe. evo artha nathī.
dharmī samyagdraṣhṭi jīv jog ane rāganā pariṇāmano kartā nathī. tethī dharmātmā paradravyanā kāryakāḷe teno nimittakartā nathī. gnānī rāg ane jogano kartā nathī. gnānī (ātmā) potānā gnātādraṣhṭānā gnānanā pariṇām kare chhe em kahevun e paṇ bhedakathan hovāthī upachār chhe to pachhī paranā kartānī ane nimittakartānī to vāt ja kayān rahī? tyān to upachār paṇ banato nathī.
agnānī jīv māne chhe ke parajīvonī dayā pāḷavī te dharma chhe. are bhāī! tane ā shun thaī gayun chhe? par jīvanun ṭakavun to tenā kāraṇe chhe. tenī tun dayā pāḷī shake e kem bane? vaḷī dayānun kārya je paramān thayun temān ātmā nimitta chhe em jo tun kahe to em paṇ nathī, kemake em mānatān nityakartr̥utvano prasaṅg āvī paḍashe. nityakartr̥utvano prasaṅg banatān rāgathī bhinna paḍī bhedagnān ane muktimārga prāpta karavāno koī avasar raheshe nahi e mahādoṣh āvashe. māṭe he bhāī! ātmadravya paranān kāryonun nimittakartā paṇ nathī em yathārtha nirṇay kar.
bhagavān! tun koṇ chho? shun tun rāg chho? kampan chho? nā re nā; tun to bhagavān gnānasvarūp chho. ahāhā...! āvo gnānasvarūp bhagavān ātmā jene gnānamān jāṇavāmān āvyo te paranān kāryono nimittakartā paṇ nathī, kemake gnānī jog ane rāgano kartā nathī, gnātā chhe. to pachhī gnānī kartā thaīne paranān kārya kare e vāt kevī? (e to banatun ja nathī).
gnānīnī vāṇīthī anya jīvane gnān thāy chhe e vāt yathārtha nathī. te jīvane gnān potāthī thāy chhe, vāṇīthī nahi. te gnānanā pariṇamanano kartā jīv chhe. vāṇīthī tene gnān thayun em chhe nahi. are bhāī! nimittathī kathan karavun e judī vāt chhe ane nimittathī kartāpaṇun mānavun e judī vāt chhe.
kahe chhe-‘rāgādi vikalpavāḷā chaitanyapariṇāmasvarūp potānā vikalpane ane ātmānā pradeshonā chalanarūp potānā vyāpārane kadāchit agnānathī ātmā karato hovāthī yog ane upayogano to ātmā paṇ kartā (kadāchit) bhale ho tathāpi paradravyasvarūp karmano kartā to (nimittapaṇe paṇ kadī) nathī.’
agnānī parano kartā nathī, paṇ jog ane ichchhāno kartā chhe. māṭe tenān jog
PDF/HTML Page 1175 of 4199
single page version
ane ichchhāne paranā kāryakāḷe nimittakartā kahevāmān āve chhe. keṭalāk kahe chhe ke ā to nishchayanī vāt chhe. tene kahīe chhīe ke-hā, nishchayanī eṭale satya vāt chhe. jog ane ichchhāno kartā bhagavān nahi enun nām satya vāt. jog ane rāgano kartā samakitī nahi. samyagdraṣhṭinā jog ane rāg paranā kāryamān nimittakartā paṇ nahi. dharmījīv jene potānā gnātā-draṣhṭāsvabhāvanun bhān thayun chhe tene jog ane rāganun gnān potānā upādānathī thayun chhe. ahāhā...! svaparane jāṇatun gnān te gnānīnun kārya chhe temān jog, rāg ane paranī kriyā nimittamātra chhe.
juo, ahīn jog ane rāganā pariṇāmane chaitanyapariṇām kahyā chhe kemake agnānīe jog ane rāgano potāne kartā mānyo chhe. kharekhar to ātmā gnāyak prabhu chhe. teno svabhāv to bas jāṇavun ane dekhavun chhe. te jāṇavā dekhavānun kārya to potāthī thāy chhe. tyān jāṇavā- dekhavānā pariṇāmano kartā jīv chhe em kahevun e upachār chhe, kemake kharekhar to jāṇavā dekhavānun kārya paryāyathī thāy chhe. jāṇavā dekhavānun kārya paryāyanun chhe ane tene jīvanun kārya kahevun te upachār chhe. jyān ām vāt chhe tyān rāganun kārya ane paranun kārya mārun e vāt kayān rahī? aho! ā vāt ane vāṇī dhanya chhe!
jīv joganā kampanano ane rāgayukta upayogano to kadāchit eṭale agnānabhāve kartā chhe paṇ paranān kārya te kāḷe je thāy teno e kartā nathī. jog ane rāgano kadāchit kartā chhe em kem kahyun? to kahe chhe ke agnān sadāy rahetun nathī; jyān sudhī agnān chhe tyān sudhī rāg ane jogano rktā chhe ane te rāg ane jogane paranā kāryanā nimittakartā kahevāmān āve chhe. nimittakartā kahevāmān āve chhe eṭale te kāī paranā kāryanā kartā chhe em artha nathī. bhāī! jagatanān kāryo mārāthī thāy chhe em agnānī māne chhe paṇ em chhe nahi. ahīn enī spaṣhṭa nā pāḍe chhe.
prashnaḥ– badhān nahi to thoḍāṅk to thāy ne?
uttaraḥ– nā, jarāy na thāy. jog ane rāgano agnānī kartā thāy chhe ethī āgaḷ bījī koī vāt chhe nahi. aho! ā to thoḍāmān (pāñch līṭīmān) to badhun ghaṇun bharī dīdhun chhe. ā rāg-dveṣh, viṣhayavāsanānā je pariṇām thāy teno agnānī kartā chhe paṇ viṣhayabhoganā kāḷe sharīranī je kriyā thāy te paramāṇunun kārya chhe, jīv teno kartā nathī. paramāṇunā te kāryakāḷe jīv (dravya) temān nimitta paṇ nathī; jīv nimitta thāy to nityakartr̥utvano prasaṅg banatān tene rāg-agnānano kadī nāsh na thāy. agnānī je jog ane rāgano kartā thāy chhe tenā jog ane rāgane te kāḷe jaḍanī je kriyā thāy teno nimittakartā kahevāmān āve chhe.
ā makān bane, khurashī bane, gāḍā bane, vimān bane ityādi anek kāryo thāy chhe teno kartā koṇ? to kahe chhe jaḍamān thatān ā kāryono kartā te te ja paramāṇu chhe;
PDF/HTML Page 1176 of 4199
single page version
ātmā teno kartā nathī; to e kāryo thāy emān nimitta koṇ chhe? je sarva avasthāomān vyāpatā nathī evā yog ane upayogane te kāryakāḷe tenā nimittakartā kahevāmān āve chhe. paṇ konā yog ane upayog? to kahe chhe agnānīnā; kemake agnānī yog ane rāgano kartā thāy chhe.
je jīv jog ane rāgano kartā thāy tenā jog ane rāg paradravyanā kāryanā nimittakartā kahevāmān āve chhe. bhagavānanī pūjā kare tyān āṭh prakāranī sāmagrīnī kriyā jaḍanī jaḍathī thāy chhe. te jaḍanī kriyāno kartā ātmā nathī. te kriyāno kartā ātmā hoy to pariṇām ane pariṇāmī ek hovāthī temān ātmā tanmay eṭale ekamek thaī jāy. vaḷī te kriyānā kāḷamān ātmā tenun nimitta chhe em kaho to em paṇ nathī kemake to ātmāne shāshvat nimittapaṇe rahevāno prasaṅg āve. tethī te vakhate pūjā bhaktinā je shubhabhāv thāy te shubhabhāvano je rktā thāy chhe te agnānīnā shubhabhāv te kriyāmān nimittakartā kahevāmān āve chhe. bhāī! ā to jainadarshananī sārabhūt vāt chhe.
dashalakṣhaṇī parvano āje uttamamārdravadharmano bījo divas chhe. uttamamārdravadharma samyagdraṣhṭine ane chāritravant munirājane hoy chhe. samakitīne ane shrāvakane te anshe hoy chhe ane munidashāmān savisheṣhapaṇe hoy chhe. uttam puruṣho jāti ane kuḷanun abhimān karatā nathī, sharīranun baḷ ane rūp vagerenun abhimān karatā nathī. temane gnānanun paṇ abhimān hotun nathī. paramān ahambuddhino-mānano tyāg tene mārdravadharma kahe chhe. ā uttamakṣhamādi dash bhed chāritranā chhe ane e chāritra samyagdarshan sahit hoy chhe. ahāhā...! vivekajyoti pragaṭ thavāthī jeo ātmānā nirmaḷ gnān ane dhyānamān līn rahe chhe te munivarone jagatanā kayā padārtho abhimān karavā yogya lāge? hun to ānandamūrti chhun, mārī chīj sadāy nirmān chhe em vichārī ātmānā dhyānamān sthit rahenārā te munivaro uttamamārdravadharmanā svāmī chhe.
āvā chaitanyavihārī munivarone je shubhabhāv thāy tenā te gnātā ja chhe. teo gnānane rāgathī bhinna jāṇe chhe. gnānīne svanun gnān thayun te ja kāḷe rāgasambandhī paṇ gnān thayun chhe. tyān rāg chhe māṭe rāganun gnān thayun chhe em nathī. je prakārano rāg āvyo ane je prakāranī sharīranī kriyā thaī tenun gnān ahīn potāthī thāy chhe ane tyāre potānā svaparaprakāshak gnānamān rāg ane sharīranī kriyā nimitta thāy chhe. nimitta eṭale kartā nahi. gnānīne svaparaprakāshak gnān potāthī thāy chhe ane temān rāg ane paravastu nimitta kahevāmān āve chhe.
koī em kahe ke pachās ṭakā nimittanā ane pachās ṭakā upādānanā rākho. tene kahe chhe ke bhāī! bannenā so e so ṭakā svatantra potapotāmān chhe. nimitta paranun kām ek ansh paṇ kare nahi. āvo ja vastuno svabhāv chhe.
PDF/HTML Page 1177 of 4199
single page version
kevaḷagnān paṇ svaparaprakāshak chhe. kevaḷagnān potāne jāṇe chhe ene lokālokane jāṇe chhe. kevaḷagnānane lokālok nimitta chhe; to lokālok chhe māṭe kevaḷagnān chhe em nathī. vaḷī lokālokane kevaḷagnān nimitta chhe; tethī kevaḷagnān chhe to lokālok chhe em nathī. upādān ane nimitta banne potapotāmān svatantra chhe. koīnāthī koī chhe em chhe ja nahi. nimitta chhe māṭe kārya nimittathī thāy chhe em chhe nahi.
are! loko ‘nimitta to chhe ne!’ ‘ātmā nimitta to chhe ne!’ em kahīne paṇ kartāpaṇānun ja sevan karatā hoy chhe! arthāt pote paradravyanā kāryanā kartā thāy chhe.
juo, koī hathoḍīthī nāḷiyer phoḍe tyān nāḷiyer phūṭavānī kriyā to pudgalanī chhe, ātmā te kriyāno kartā nathī. agnānī te sambandhī rāgano kartā chhe. agnānīnā te rāgane nāḷiyer phuṭavānī kriyāno nimittakartā kahevāmān āve chhe. nāḷiyer hathoḍīthī phūṭayun chhe em nathī, te phūṭavānī kriyāno kartā to te nāḷiyer chhe. te kriyā samaye tatsambandhī je rāgano kartā chhe te agnānīnā yog ane upayogane nimittakartā kahevāmān āve chhe.
tyān gnānīne te vakhate nāḷiyer phūṭayānun gnān potāthī thayun chhe. te gnānamān nāḷiyeranī kriyā ane rāg nimitta chhe. phūṭavānī kriyānun gnān to potānā upādānathī thayun chhe. nimitta chhe māṭe nimittanun gnān thayun chhe em nathī. bhāī! ā to dhīraj ane shāntithī samajavānī vāt chhe.
koī samakitī kumbhār upasthit hoy ane ghaḍo banavānī kriyā thāy tyān ghaḍo to māṭīthī thayo chhe; kumbhāranā rāgathī ke kumbhāranā ātmadravyathī ghaḍo thayo nathī. ghaḍo thavānī kriyā ane tatsambandhī je rāg thayo teno samakitī kumbhār kartā nathī, gnātā ja chhe. tyān ghaḍānun ane rāganun je gnān thayun te potāthī thayun chhe ane ghaḍo ane rāg temān nimittamātra chhe. nimitta chhe māṭe tenun gnān thayun chhe em nathī. ahā! ghaḍo banavānī kriyā ane tatsambandhī je rāg thayo te gnānīnun kārya nathī. āvī sūkṣhma vāt chhe bhāī!
ahīn kahe chhe prabhu! tun ekavār sāmbhaḷ, nāth! tārī r̥uddhi to gnān chhe. rāg ane paravastu tārī r̥uddhi nathī. āvun jene bhān thāy tene kamajorīthī rāg āve paṇ te rāgano kartā nathī, gnātā chhe. te samaye potāne ane rāgane jāṇatun svaparaprakāshak gnān potāthī thāy chhe ane tyāre rāg temān nimitta chhe. prabhu! tārun gnān satpaṇe kayāre rahī shake? ke rāgathī ane parathī bhinna paḍatān potānā sadā nirmaḷ chaitanya-svabhāvanun gnān thāy tyāre gnān satpaṇe rahī shake chhe. (matalab ke svabhāvanun gnān thatān gnān gnānathī potāthī chhe em sāchun gnān thāy chhe). te gnān potāthī svaparane jāṇatun je pragaṭayun chhe temān rāg ane paravastu nimitta kahevāmān āve chhe.
āchāryadeve kartānī vyākhyā bahu spaṣhṭa karī chhe. paradravyano kartā koī īshvar nathī
PDF/HTML Page 1178 of 4199
single page version
ane paradravyano kartā tun (ātmā) paṇ nahi. paranā pariṇām parathī thāy teno tun kartā nathī ane tāro ātmā emān nimitta paṇ nathī. tyāre chhe kevī rīte? te kāryakāḷe rāgano je kartā thāy chhe evā agnānīnā rāg ane jogane eno nimittakartā kahevāmān āve chhe.
yog ane upayogano to ātmā paṇ kartā kadāchit bhale ho paṇ paradravyasvarūp karmano kartā to (nimittapaṇe paṇ kadī) nathī.
bhāvārthaḥ– yog eṭale (man-vachan-kāyanā nimittavāḷun) ātmapradeshonun chalan ane upayog eṭale gnānanun kaṣhāyo sāthe upayukta thavun-joḍāvun. ā yog ane upayog ghaṭādik tathā krodhādikane nimitta chhe tethī temane to ghaṭādik tathā krodhādikanā nimittakartā kahevāy parantu ātmāne temano kartā na kahevāy. ātmāne sansār avasthāmān agnānathī mātra yog-upayogano kartā kahī shakāy.
ahīn tātparya ā pramāṇe jāṇavunḥ-dravyadraṣhṭithī to koī dravya anya koī dravyanun kartā nathī; parantu paryāyadraṣhṭithī koī dravyano paryāy koī vakhate koī anyadravyanā paryāyane nimitta thāy chhe tethī ā apekṣhāe ek dravyanā pariṇām anyadravyanā pariṇāmanā nimittakartā kahevāy chhe. paramārthe dravya potānā ja pariṇāmanun kartā chhe, anyanā pariṇāmanun anyadravya kartā nathī.
gāthā 100 purī thaī.
PDF/HTML Page 1179 of 4199
single page version
ज्ञानी ज्ञानस्यैव कर्ता स्यात्–
ण करेदि ताणि आदा जो जाणदि सो हवदि णाणी।। १०१ ।।
न करोति तान्यात्मा यो जानाति स भवति ज्ञानी।। १०१ ।।
have gnānī gnānano ja kartā chhe em kahe chheḥ-
karato na ātmā temane, je jāṇato te gnānī chhe. 101.
gāthārthaḥ– [ये] je [ज्ञानावरणानि] gnānāvaraṇādik [पुद्गलद्रव्याणां] pudgaladravyonā [परिणामाः] pariṇām [भवन्ति] chhe [तानि] temane [यः आत्मा] je ātmā [न करोति] karato nathī parantu [जानाति] jāṇe chhe [सः] te [ज्ञानी] gnānī [भवति] chhe.
ṭīkāḥ– jevī rīte dahīn-dūdh ke jeo goras vaḍe vyāpta thaīne (-vyapāīne) ūpajatā gorasanā khāṭā-mīṭhā pariṇām chhe, temane gorasano taṭastha jonār puruṣh karato nathī, tevī rīte gnānāvaraṇ ityādi ke jeo kharekhar pudgaladravya vaḍe vyāpta thaīne ūpajatā pudgaladravyanā pariṇām chhe, temane gnānī karato nathī; parantu jevī rīte te gorasano jonār, potāthī (jonārathī) vyāpta thaīne ūpajatun je goras-pariṇāmanun darshan (jovāpaṇun) temān vyāpīne, mātra jue ja chhe, tevī rīte gnānī, potāthī (gnānīthī) vyāpta thaīne ūpajatun, pudgaladravya-pariṇām jenun nimitta chhe evun je gnān temān vyāpīne, mātra jāṇe ja chhe. ā rīte gnānī gnānano ja kartā chhe.
vaḷī evī ja rīte ‘gnānāvaraṇ’ pad palaṭīne karma-sūtranun (karmanī gāthānun) vibhāg pāḍīne kathan karavāthī darshanāvaraṇ, vedanīy, mohanīy, āyu, nām, gotra ane antarāyanān sāt sūtro tathā temanī sāthe moh, rāg, dveṣh, krodh, mān, māyā, lobh, nokarma, man, vachan, kāy, shrotra, chakṣhu, dhrāṇ, rasan ane sparshananān soḷ sūtro vyākhyānarūp karavān; ane ā upadeshathī bījān paṇ vichāravān.
PDF/HTML Page 1180 of 4199
single page version
have gnānī gnānano ja kartā chhe em kahe chheḥ-
‘jevī rīte dahīn-dūdh ke jeo goras vaḍe vyāpta thaīne (-vyapāīne) ūpajatā gorasanā khāṭā-mīṭhā pariṇām chhe, temane gorasano taṭastha jonār puruṣh karato nathī.....’
gāthā bahu saras chhe. anantakāḷamān je karyun nathī enī ā apūrva vāt chhe. bhāī! shāntithī dhīraj rākhīne sāmbhaḷavun. ahīn draṣhṭānt āpyun chhe.
gāyanā dūdhanā rasano je sāmānyabhāv chhe te goras chhe. goras pote vyāpīne dahīn- dūdhanā je khāṭā-mīṭhā svarūpe pariṇām chhe terūpe ūpaje chhe, pariṇame chhe. dahīn-dūdhanā je khāṭā- mīṭhā pariṇām chhe te gorasanun kārya (visheṣh) chhe. temane gorasano taṭastha jonār puruṣh karato nathī. dūdh meḷave tyān dūdhanun dahīn thāy, malāī thāy, mākhaṇ thāy ityādi-e badhī gorasanī avasthāo chhe; te avasthāomān-khāṭī-mīṭhī avasthāomān goras vyāpta chhe. e gorasano taṭastha jonār puruṣh te avasthāono kartā nathī. mātra teno jonār chhe. khāṭā-mīṭhā pariṇāmano kartā goras chhe, taṭastha (samakitī) puruṣh teno kartā nathī, dekhanāro ja chhe.
have āvī vāt samajavā jīve anantakāḷamān phurasad līdhī nathī. bhāī! ā jeṭalo samay jāy chhe te manuṣhyajīvanamānthī ochho thato jāy chhe. ā manuṣhyajīvanamān samajaṇ na karī to āvo avasar kayāre maḷashe bhāī! strīne, putrane, kuṭumbane rājī rākhavāmān ākhī jindagī chālī jāy paṇ andar vastu sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā paḍayo chhe tenī draṣhṭi na karī to marīne tun kayān jaīsh bhāī? jem vaṇṭoḷiye chaḍhelun taṇakhalun kayān jaīne paḍashe te nishchit nathī tem ā sansāramān ātmānā bhān vinā sansāramān rakhaḍatā jīvo marīne kayāny kāgaḍe, kutare, kanthave,.. ....chālyā jashe!
jem nadīnā kināre koī puruṣh sthir ūbho chhe te pāṇīnā pravāhanā loḍhanā loḍh vahī jāy teno te mātra jonāro chhe; je pravāh vahī rahyo hoy teno e kartā nathī. tem khāṭā-mīṭhā gorasanā je pariṇām thāy teno taṭastha puruṣh kartā nathī, mātra jonāro ja chhe. ahīn kahe chhe- ‘tevī rīte gnānāvaraṇ ityādi ke jeo kharekhar pudgaladravya vaḍe vyāpta thaīne upajatā pudgaladravyanā pariṇām chhe, temane gnānī karato nathī.’
gnānāvaraṇādi karmanī paryāy pudgaladravya vaḍe vyāpta thaīne upajatī thakī pudgalanā pariṇām chhe. gnānī tene karato nathī. ātmā temān vyāpta thaīne te pudgaladravyanī paryāyane karato nathī. gnānāvaraṇādi karma pudgaladravyanī paryāy chhe em jāṇato gnānī tene karato nathī. agnānī rāgapariṇāmano kartā thāy chhe māṭe tenā rāgādi pariṇām