Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 103-105.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 61 of 210

 

PDF/HTML Page 1201 of 4199
single page version

pañchamahāvratanā pariṇām te karmanā vipākanun phaḷ chhe; te ātmā nathī. gnānī te shubharāgane jāṇe ja chhe. potānā gnānasvarūpamān rahīne gnānī tene jāṇe chhe. gnānī to gnānanā kartā chhe, ānandanā kartā chhe. ahāhā...! potānun svarūp to shuddha pragnābrahmasvarūp chhe em jene anubhav thayo chhe te dharmī jīv potānī gnān ane ānandanī paryāyanā kartā chhe, paṇ mahāvratādinā rāganā kartā nathī. rāgano koṇ kartā thāy? rāgano kartā thāy e to agnānī mithyādraṣhṭi jīv chhe. āvī vāt chhe.

jene potānā chaitanyasvarūp ātmānun bhān nathī te karmanā udayanā nimitte je agnānarūp shubhāshubh bhāvo thāy teno kartā thāy chhe. vrat-avratanā pariṇām mārī chīj chhe em agnānī māne chhe. dayā, dān, vrat, bhakti ādi karmanā udaye thatā bhāv chhe. agnānī te mārun kartavya chhe em mānī teno kartā thāy chhe. bahāranā kriyākāṇḍamān je dharma māne chhe tenun shraddhān mithyā chhe. te agnānī pākhaṇḍī chhe, gnānī to rāgādi je thāy tenā gnātāpaṇe ja pariṇame chhe, teno kartā thato nathī. parabhāvano-paradravyanā pariṇāmano kartā to gnānī ke agnānī koī nathī.

[pravachan nan. 17p sheṣh, 176 chālu * dināṅk 4-9-76 thī pa-9-76]

PDF/HTML Page 1202 of 4199
single page version

न च परभावः केनापि कर्तुं पार्येत–

जो जम्हि गुणे दव्वे सो अण्णम्हि दु ण संकमदि दव्वे।
सो अण्णमसंकंतो कह तं परिणामए दव्वं।। १०३ ।।
यो यस्मिन् गुणे द्रव्ये सोऽन्यस्मिंस्तु न संक्रामति द्रव्ये।
सोऽन्यदसंक्रान्तः कथं तत्परिणामयति द्रव्यम्।। १०३ ।।

parabhāvane koī (dravya) karī shake nahi em have kahe chheḥ-

je dravya je guṇ–dravyamān, nahi anya dravye saṅkrame;
aṇasaṅkramyun te kem anya pariṇamāve dravyane? 103.

gāthārthaḥ– [यः] je vastu (arthāt dravya) [यस्मिन् द्रव्ये] je dravyamān ane [गुणे] guṇamān varte chhe [सः] te [अन्यस्मिन् तु] anya [द्रव्ये] dravyamān tathā guṇamān [न सक्रामति] saṅkramaṇ pāmatī nathī (arthāt badalāīne anyamān bhaḷī jatī nathī); [अन्यत् असंक्रान्तः] anyarūpe saṅkramaṇ nahi pāmī thakī [सः] te (vastu), [तत् द्रव्यम्] anya vastune [कथं] kem [परिणामयति] pariṇamāvī shake?

ṭīkāḥ– jagatamān je koī jevaḍī vastu je koī jevaḍā chaitanyasvarūp ke achaitanyasvarūp dravyamān ane guṇamān nij rasathī ja anādithī ja varte chhe te, kharekhar achalit vastusthitinī maryādāne toḍavī ashakay hovāthī, temān ja (potānā tevaḍā dravya-guṇamān ja) varte chhe parantu dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ pāmatī nathī; ane dravyāntar ke guṇāntararūpe nahi saṅkramatī te, anya vastune kem pariṇamāvī shake? (kadī na pariṇamāvī shake.) māṭe parabhāv koīthī karī shakāy nahi.

bhāvārthaḥ– je dravyasvabhāv chhe tene koī paṇ palaṭāvī shakatun nathī, e vastunī maryādā chhe.

* * *
samayasār gāthā 103ḥ mathāḷun

parabhāvane koī (dravya) karī shake nahi em have kahe chheḥ-


PDF/HTML Page 1203 of 4199
single page version

* gāthā 103ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jagatamān je koī jevaḍī vastu je koī jevaḍā chaitanyasvarūp ke achaitanyasvarūp dravyamān ane guṇamān nijarasathī ja anādithī ja varte chhe te, kharekhar achalit vastusthitinī maryādāne toḍavī ashakay hovāthī, temān ja (potānā tevaḍā dravya-guṇamān ja) varte chhe parantu dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ pāmatī nathī.’

bahu saras gāthā chhe. jem jagatakartā īshvar chhe em mānanār mithyādraṣhṭi chhe tem jain sampradāyamān rahīne koī em māne ke-hun sharīrane halāvī shakun chhun, bhāṣhā bolī shakun chhun, par jīvanī dayā pāḷī shakun chhun to te jīv paṇ mithyādraṣhṭi chhe. bhāī! pañchamahāvratanā je pariṇām chhe te shubhabhāv chhe, āsrav chhe, jaḍ achetan chhe, jher chhe. mokṣha adhikāramān shubhabhāvane viṣhakumbh kahyo chhe. tārī chīj to amr̥utano sāgar prabhu anākuḷ ānandano rasakand chhe. ane shubhabhāv to enāthī viparīt jher chhe. āvā shubhabhāvano-jherano kartā thāy te mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. are! samyagdarshan shun chīj chhe tenī lokone khabar nathī!

ahīn kahe chhe ke-jagatamān je koī chaitanyasvarūp ke achaitanyasvarūp jeṭalī vastu chhe te badhī potānā dravyamān, guṇamān nij rasathī ja anādithī ja varte chhe. ātmā potānī paryāyamān varte chhe ane jaḍ potānī (jaḍanī) paryāyamān varte chhe. ā sharīr hālechāle te sharīranī paryāy chhe. sharīranā paramāṇuo sharīranī paryāyamān varte chhe. ātmā tene halāve chhe vā halāvī shake chhe e vāt tadna khoṭī chhe.

vītarāgano mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! atyāre mārga lop thaī gayo chhe. lokoe bahārathī ghaṇun-badhun viparīt mānī līdhun chhe. ahīn kahe chhe ke chaitanyasvarūp ātmā nij rasathī ja nij dravyamān, nij guṇamān eṭale nij paryāyamān anādithī ja varte chhe. chāhe nirmaḷ paryāy ho ke vikārī paryāy ho, ātmā nij rasathī ja potānī paryāyamān vartī rahyo chhe. ā mahā siddhānt chhe.

jagatamān saṅkhyāe jeṭalī vastu chhe-chetan ke achetan-te pratyek vastu potānā dravyamān ane potānī paryāyamān anādithī ja vartī rahī chhe. pratyek ātmā ane pratyek paramāṇu potānā dravyamān ane potānī paryāyamān anādithī vartī rahyā chhe. matalab ke koī dravya koī anya dravyanī paryāyane karatun nathī ane koī dravya koī anya dravyanī paryāyamān vartatun nathī. tethī ātmā sharīranī kriyā karī shake e vāt traṇakāḷamān satya nathī. ā paisā -dhūḷ jaḍ ajīv tattva chhe. te potānā dravyamān ane potānī paryāyamān varte chhe. tenun āvavun -javun te potānī jaḍanī kriyā chhe. chhatān hun (ātmā) paisā kamāī shakun ane paisā yathechchha kharchī shakun em je māne te enān mithyā bhram ane agnān chhe. ātmā


PDF/HTML Page 1204 of 4199
single page version

(gnānī ke agnānī) paranun kāī karī shakato nathī. vastunun svarūp ja āvun chhe ane bhagavāne em ja jāṇyun ane kahyun chhe. agnānīne khabar nathī tethī kāī vastusvarūp bījī rīte thaī jāy em-nathī.

hun deshanī sevā karun chhun, bījā jīvonī dayā pāḷun chhun, bījāone upadesh daun chhun ityādi paradravyanī kriyā hun karun chhun evo agnānīne bhram chhe. are bhāī! upadeshanī bhāṣhā to jaḍ chhe. bhāṣhānā paramāṇu potānā dravyamān ane potānī paryāyamān varte chhe. tene ātmā kem karī shake? na karī shake.

ā dāḷ, bhāt, roṭalī, shāk ityādi je paradravyanī kriyā thāy te ātmā karato nathī. ā roṭalīnā ṭukaḍā āṅgaḷīthī thāy chhe em koī kahe to e barābar nathī. āṅgaḷī potānā dravya ane paryāyamān varte chhe ane roṭalīnā ṭukaḍā thāy te rajakaṇo potānā dravya ane paryāyamān varte chhe. roṭalīnā ṭukaḍā thāy tene ātmā to karato nathī, te āṅgaḷīthī paṇ thatā nathī. ek tattvanun bījā tattvanun kāī karī shake nahi e vītarāg-mārganun koī ajab rahasya chhe.

prashnaḥ– परस्परोपग्रहो जीवानाम्em tattvārthasūtramān kahyun chhe ne?

uttaraḥ– hā kahyun chhe; paṇ eno artha shun? upagrah-upakārano artha tyān nimitta-mātra em thāy chhe. pratyek dravyanī pratyek paryāy potāthī thāy chhe temān je bāhya chīj nimitta hoy tene upagrah kahevāmān āve chhe. parano upakār (paranun kārya) jīv karī shake chhe em tyān artha nathī. sarvārthasiddhi ṭīkānī vachanikāmān upagrahano artha paṇḍit shrī jayachandajīe nimitta karyo chhe. upagrah shabdathī nimittanun gnān karāvyun chhe. jīv parano upakār (kārya) kare chhe em kadīy nathī. pratyek padārtha-jaḍ ke chetan potānā dravya eṭale vastumān ane potānī vartamān paryāyamān varte chhe. tenī paryāy koī bījun dravya kare ke bījun dravya vartāve em traṇakāḷamān banatun nathī. bhāī! nav tattvanī bhinnatā jem chhe tem bhāse nahi tene samakitī kevī rīte pragaṭ thāy? na ja thāy.

jagatamān anant ātmāo chhe ane anantānant paramāṇu-rajakaṇo chhe. pratyek rajakaṇ potāthī rahyun chhe, parathī nahi. pratyek paramāṇumān kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇ-evī chha shaktio chhe. tethī te darek paramāṇu potānī shakti ane potānī paryāyamān varte chhe. paranī paryāyane pote vartāve vā potānī paryāyane par vartāve em banavun traṇakāḷamān sambhavit nathī.

juo, ā āgamamandiramān āras upar poṇāchār lākh akṣharo kotarelā chhe. te akṣhar kotaravānun mashīn trīs hajāranā kharche iṭālithī āvelun chhe. te mashīnano ek ek rajakaṇ potānī shaktithī nij rasathī ja potānī paryāyamān varte chhe; te parathī


PDF/HTML Page 1205 of 4199
single page version

varte chhe em nathī. tathā je kotarāyelā akṣharo chhe teno pratyek rajakaṇ paṇ potānī shaktithī nij rasathī ja potānī paryāyamān varte chhe. mashīnathī akṣharo varte chhe em nathī. ahāhā...! ātmāthī akṣharo varte (kotarāyelā) chhe em nathī ane mashīnathī akṣharo varte (kotarāyelā) chhe em paṇ nathī. gajab vāt chhe! jagatamān je koī jeṭalī vastu chhe te badhī ja nij rasathī ja eṭale ke potānī shaktithī ja potānī vartamān vartamān vartatī pratyek paryāyamān vartī rahī chhe. bahu jhīṇī vāt chhe, bhāī!

prashnaḥ– ek paramāṇu bījā paramāṇunā kāryamān, ek padārtha bījā padārthanā kāryamān prabhāv to pāḍe chhe ne?

uttaraḥ– are bhagavān! e prabhāv shun chīj chhe? dravya, guṇ ke paryāy? ahīn to kahe chhe ke ek dravya bījā dravyanun kārya kare em je māne tene mūḷamān ja bhūl chhe. jem ek vattā be barābar traṇ thāy ene badale koī chār kahe ane pachhī chār chok soḷ, soḷ du batrīs em palākhān goṭhave paṇ je mūḷamān ja bhūl chhe te bhūl to badhe ja chālī āve. tem hun paranun kārya karī shakun chhun em mānanārī mūḷamān ja bhūl chhe. tethī hun vepāradhandho karun chhun, kuṭumbanun bharaṇ- poṣhaṇ karun chhun, chhokarānne bhaṇāvun chhun, paranī dayā pāḷun chhun ityādi paranun karun chhun em bhūl chālī ja āve chhe. bhāī! ek dravya bījā dravyanā kāryamān prabhāv pāḍe chhe e vāt chhe ja nahi. (kemake prabhāv e dravya, guṇ ke paryāyathī koī bhinna chīj chhe ja nahi).

are bhāī! jaḍ ane chetan darek dravya potānī shakti ane potānī paryāyamān anādithī nij rasathī ja vartī rahelun chhe. kharekhar ā achalit vastusthitinī maryādā chhe ane ā maryādā toḍavī ashakay hovāthī vastu temān ja eṭale ke potānā tevaḍā dravya-guṇamān ja varte chhe; parantu dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ pāmatī nathī.

juo ā siddhānt! achalit vastusthiti ja evī chhe ke paramāṇu paramāṇunī paryāyamān varte ane ātmā ātmānī paryāyamān varte. ātmā karmane bāndhe ke karma ātmāne vikār karāve evun vastusvarūp ja nathī. karmathī jīvane vikār thāy chhe e vāt satyārtha nathī kemake karma jaḍ paramāṇumān varte chhe ane vikār ātmānī paryāyamān varte chhe. vikārī paryāyane jaḍ karma vartāve ane jaḍ karmanī prakr̥iti ātmā bāndhe evun traṇ-kāḷamān banavā yogya nathī. keṭalāk ā vāt sāmbhaḷīne khaḷabhaḷī uṭhe chhe paṇ bhāī! ā to jainadarshanano mūḷ siddhānt chhe. ek dravyanī paryāy bījun dravya traṇakāḷamān karī shake nahi e jinashāsanano avichaḷ siddhānt chhe. māṭe ātmānī paryāy bījāthī thāy ane bījānī paryāy ātmāthī thāy e vāt bīlakul satya nathī.

bhagavānanī divyadhvanimān je āvyun chhe te shrī kundakundāchāryadeve paramāgamamān kahyun chhe, ane enī shrī amr̥utachandrāchāryadeve ā ṭīkā karī chhe teo kahe chhe-prabhu! tun ekavār


PDF/HTML Page 1206 of 4199
single page version

sāmbhaḷ. achalit vastusthiti ja evī chhe ke ātmā ane paramāṇu nij rasathī ja potapotānī paryāyamān vartī rahyān chhe. bījo bījānun karī de e vastusthitimān ja nathī. āvī vastunī maryādā toḍavī ashakay chhe. tathāpi potānī paryāyane bījo kare ane bījānī paryāyane pote kare em je māne te achalit vastusthitine (abhiprāyamān) toḍī nākhe chhe ane māṭe te mūḍh mithyādraṣhṭi chhe.

satyanī prasiddhi karanār ā satshāstra chhe. ā mastakanā paramāṇu chhe te jīvanā ādhāre rahelā nathī. tathā uparanā paramāṇu chhe te nīchenā paramāṇuonā ādhāre rahelā nathī. pratyek paramāṇumān kartā, karma ādi ṣhaṭkārakarūp shaktio rahelī chhe ane tethī pratyek paramāṇu potānā kāraṇe potānī paryāyamān vartī rahyo chhe, tene koī parano ādhār nathī. dehamānthī jīv chālyo jatān deh ḍhaḷī jāy chhe te avasthā dehanā kāraṇe chhe, jīvanā kāraṇe nahi. jīv chhe to deh ām ṭaṭār rahe chhe ane jīv nīkaḷī jatān deh ḍhaḷī gayo evī mānyatā yathārtha nathī. dehanī pratyek avasthāmān dehanā paramāṇuo vartī rahyā chhe, emān jīvanun kāī kārya nathī.

ātmānān ghaṇān visheṣhaṇo āpavāmān āve chhe, jemake-anantaguṇanā vaibhavanī vibhūti, parameshvar, puruṣhārthano piṇḍ, guṇonun godām, shaktinun saṅgrahālay, svabhāvano sāgar, shāntinun sarovar, ānandanī mūrti, chaitanyasūrya, gnānano nidhi, dhruvadhām, tejanā nūranun pūr, atīndriy mahāprabhu, gnānanī jyoti, vignānaghan, chaitanya chamatkār ityādi. vaḷī bhaiyā bhagavatīdāse akṣharabattīsī lakhī chhe temān ātmānī vāt ka, kha, ga.... ityādi kakkāvārīmān utārī chhe; jemake-kakko kevaḷagnānano kand, khakhkho khabaradār ātmā, gaggo gnānano bhaṇḍār,.. .. ityādi. ahīn kahe chhe ke āvo ātmā potānā dravyamān ane potānī paryāyamān sadāy varte chhe. ātmā paradravyamān jato nathī ane paradravya ātmāmān āvatān nathī. potānī paryāy potāthī thāy chhe, nimittathī nahi ane paradravyanun kārya te paradravyathī thāy chhe, ātmāthī nahi. āvī ja achalit vastusthiti chhe.

ek shrīmant pāse be ajab chālīs karoḍanī sampatti hatī. temanā ek sagāe ekavār temane kahyun ke-āṭalī aḍhaḷak lakṣhmī chhe to have tamāre kamāvānī shī jarūr chhe? ā badhī pravr̥uttinī jañjāḷ chhoḍī do. tyāre e shrīmante kahyun ke-ā dhandhā ame amārā māṭe karatā nathī, keṭalāy lokonā poṣhaṇ māṭe karīe chhīe. juo, ā vichāranī viparītatā! are bhāī! paranun to koī kāī karatun nathī. paranī mamatā karī karīne potānā rāgadveṣhanun poṣhaṇ kare chhe. paranā kām hun karun chhun evo tane mithyā ahaṅkār thaī gayo chhe. are bhāī! tārī paryāy tārāthī thāy ane par jīvanī paryāy te te par jīvathī thāy. tun par jīvanī paryāyano kartā nathī. prabhu! koṇ konī paryāy


PDF/HTML Page 1207 of 4199
single page version

kare? tārī paryāyane koi bījo karī de ane bajānī paryāyane tun karī de e traṇakāḷamān sambhavit nathī.

juo, ā pāṇī unun thāy chhe te pāṇīnā paramāṇuthī potāthī thāy chhe; agnithī nahi.

prashnaḥ– pāṇī agnithī unun thatun dekhāy chhe ne?

uttaraḥ– are bhāī! tun sanyogathī dekhe chhe, paṇ vastunā (pariṇamanashīl) svabhāvane joto nathī. svabhāvathī jonār gnānīne to pāṇīnī shīt ane uṣhṇa avasthāomān pāṇīnā paramāṇuo vartī rahelā dekhāy chhe, agni nahi. agni pāṇīmān peṭhī ja nathī. ajab vāt chhe bhāī! dudhīnā shākanā kaṭakā thāy te chharīthī thatā nathī. dudhīnā kaṭakā thavānun kārya dudhīnā paramāṇuothī thāy chhe ane chharīnun kārya chharīnā paramāṇuothī thāy chhe. chharīnun kārya jīv kare chhe em nathī ane dudhīnā kaṭakā thavānun kārya chharī kare chhe em paṇ nathī. jīv ane paramāṇu pratyek potapotānī paryāyamān vartī rahyā chhe e ja vastusthiti chhe. ā chokhā pāke chhe te chokhānī pākelī avasthā chokhānā paramāṇuothī thai chhe; pāṇīthī chokhā pākayā chhe em nathī. chokhānā paramāṇu potānī shakti ane potānī paryāyamān vartī rahyā chhe. chokhānī pākavānī paryāy parathī thaī chhe e vāt traṇakāḷamān satya nathī. lokone ā vāt bhāre acharaj pamāḍe tevī chhe paṇ te em ja chhe. agnānī māne chhe ke hun pahāḍane toḍī shakun, gaḍhane pāḍī shakun, ityādi; paṇ e badho bhram chhe. paranī paryāyane koṇ kare?

prashnaḥ– kem īñjanero kare chhe ne?

uttaraḥ– īñjaner potāmān rāg kare chhe, paṇ paranun kāī karī shakto nathī. jaḍanī kriyā jaḍ paramāṇuothī thāy chhe, tene ātmā karato nathī. āvun svatantra tattva samajyā vinā dharma kem thāy? ek paramāṇunī paryāy bījo paramāṇu karī shake nahi evī achalit vastunī maryādā toḍavī ashakay chhe. ek ātmā jaḍ paramāṇumān kāī karī shake e ashakay chhe.

ā nyāyathī-lojīkathī vāt chhe. paramātmā kahe chhe ke jagatamān anant ātmā ane anantānant pudgalo chhe. te anantapaṇe kayāre rahī shake? pratyek dravya potānī shakti ane potānī paryāyamān varte to anant dravya anantapaṇe rahī shake. ekanun kārya bījun dravya kare to teo ekamek thaī jāy ane anant dravyanun anantapaṇun rahī shake nahi, anantapaṇun khalās thaī jāy. koī dravya paradravyamān varte to anant dravyonun anantapaṇun nāsh pāmī jāy. bhāī! ā vītarāgī shāsananun tattva nyāyathī barābar samajavun joīe.

ahīn amr̥utachandrāchārya mahārāje bahu ṭūkamān siddhānt goṭhavī dīdhā chhe. ahāhā...!

PDF/HTML Page 1208 of 4199
single page version

ānandamān jhūlanārā santone jarāk vikalpa āvyo ane ā shāstra shāstranā kāraṇe rachāī gayā. te vikalpanā gnānī kartā nathī. te vikalpa potānā aparādhathī āvyo chhe, paranā kāraṇe nahi. darek dravya eṭale vastu potānā guṇ eṭale potānī paryāyamān varte chhe. bījānun kārya bījāthī thāy e vastusthiti ja nathī. be kāraṇathī kārya thāy em je vāt āve chhe e to kāryakāḷe je bījī chīj nimitta hoy chhe tenun gnān karāvavā māṭe vāt karelī chhe. bākī be kāraṇathī kārya nīpaje chhe em nathī. kāryanān vāstavik kāraṇ be nathī, ek upādān ja vāstavik kāraṇ chhe.

jagatamān koī paṇ vastu potānā dravya-guṇamān ja varte chhe. parantu dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ pāmatī nathī. ek dravya bījā dravyamān praveshe ke ek paryāy bījānī paryāyarūpe thāy em kadīy banatun nathī. jīvanī paryāyanun saṅkramaṇ thaīne sharīranī avasthārūpe thāy em traṇakāḷamān banatun nathī. pratyek vastunī vartamān paryāy saṅkramaṇ pāmīne paranī paryāyane kare evun kadīy banatun nathī. bhāī! paranī dayā koī pāḷī shakatun nathī. ā to potānī svadayā pāḷavānī vāt chhe. santoe svatantratāno ā ḍhaṇḍhero pīṭayo chhe. chhatān jene vāt besatī nathī te durbhāgī chhe. shun thāy? darek dravya svatantra chhe ne?

ek dravyanun bījā dravyamān saṅkramaṇ na thāy; ek guṇ eṭale paryāyanun anya dravyanī paryāyapaṇe saṅkramaṇ na thāy. samayasamayamān pratyek ātmā ane pratyek paramāṇu potapotānī paryāyanā kartā chhe paṇ paranī paryāyanā kartā nathī. bhagavān traṇalokanā nāth kahe chhe ke ek dravyanī paryāy anyadravyanī paryāyane kare evun māne te mūrkha chhe, agnānī chhe, mūḍh chhe, pākhaṇḍī chhe. bījānun kārya koī bījo kem kare? na kare. ahāhā...! jagatanān anant dravyo, enī darek shakti ane enī darek paryāy svatantra chhe.

ek vakhat evo prashna thayelo ke-mahārāj! siddha bhagavān shun kare?

tyāre javābamān kahyun ke-siddha bhagavān paranun kāī karatā nathī. ahāhā...! potānī paryāyamān anant ānand pragaṭ thayo chhe tenun siddha bhagavān vedan kare chhe.

tyāre te kahe ke-evā kevā bhagavān? bhagavān jevā bhagavān koīnun kāī na kare! ame to bījānun bhalun karīe chhīe.

juo, agnānīno bhram! bhāī! koī dravya koī anya dravyanun kāī na karī shake e achalit vastumaryādā chhe. tene toḍavī ashakay chhe. potānī paryāy paramān na jāy ane paranī paryāy potāmān na āve. to pachhī ek vastu anya vastune kem pariṇamāvī shake? dravyāntar ke guṇāntararūpe nahi saṅkramatī te anya vastune kem pariṇamāvī shake? kadī na pariṇamāvī shake. māṭe parabhāv koīthī karī shakāy nahi. agnānī potānā shubhāshubh


PDF/HTML Page 1209 of 4199
single page version

bhāvane kare chhe paṇ parabhāvane karato nathī ane gnānī potānā gnātādraṣhṭānā pariṇāmane kare chhe, rāgane ke parane gnānī karato nathī.

duḥkhīne sahāy kare, bhūkhyānne anna āpe, tarasyānne pāṇī pāy, nagnane vastra āpe - ityādi paranān kārya jīv kare chhe evo agnānīno bhram chhe. agnānī māne bhale paṇ paranān kārya traṇakāḷamān koī jīv karī shakto nathī.

bhāvārthaḥ– je dravyasvabhāv chhe tene koī paṇ palaṭāvī shakatun nathī, e vastunī maryādā chhe.

[pravachan nan. 176 sheṣh * dināṅk pa-9-76]

PDF/HTML Page 1210 of 4199
single page version

अतः स्थितः खल्वात्मा पुद्गलकर्मणामकर्ता–

दव्वगुणस्स य आदा ण कुणदि पोग्गलमयम्हि कम्मम्हि। तं उभयमकुव्वंतो तम्हि कहं तस्स सो कत्ता।। १०४ ।।

द्रव्यगुणस्य चात्मा न करोति पुद्गलमये कर्मणि।
तदुभयमकुर्वस्तस्मिन्कथं तस्य स कर्ता।। १०४ ।।

ā (upar kahelā) kāraṇe ātmā kharekhar pudgalakarmono akartā ṭharyo em have kahe chheḥ-

ātmā kare nahi dravya–guṇ pudgalamayī karmo viṣhe,
te ubhayane temān na karato kem tatkartā bane? 104.

gāthārthaḥ– [आत्मा] ātmā [पुद्गलमये कर्मणि] pudgalamay karmamān [द्रव्यगुणस्य च] dravyane tathā guṇane [न करोति] karato nathī; [तस्मिन्] temān [तद् उभयम्] te bannene [अकुर्वन्] nahi karato thako [सः] te [तस्य कर्ता] teno rktā [कथं] kem hoy?

ṭīkāḥ– jevī rīte-māṭīmay ghaḍārūpī karma ke je māṭīrūpī dravyamān ane māṭīnā guṇamān nij rasathī ja varte chhe temān kumbhār potāne ke potānā guṇane nākhato-mūkato-bheḷavato nathī kāraṇ ke (koī vastunun) dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavāno vastusthitithī ja niṣhedh chhe; dravyāntararūpe (arthāt anyadravyarūpe) saṅkramaṇ pāmyā vinā anya vastune pariṇamāvavī ashakay hovāthī, potānān dravya ane guṇ bannene te ghaḍārūpī karmamān nahi nākhato evo te kumbhār paramārthe teno kartā pratibhāsato nathī; tevī rīte-pudgalamay gnānāvaraṇādi karma ke je pudgaladravyamān ane pudgalanā guṇamān nij rasathī ja varte chhe temān ātmā potānā dravyane ke potānā guṇane kharekhar nākhato-mūkato-bheḷavato nathī kāraṇ ke (koī vastunun) dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavun ashakay chhe; dravyāntararūpe saṅkramaṇ pāmyā vinā anya vastune pariṇamāvavī ashakay hovāthī, potānān dravya ane guṇ-bannene te gnānāvaraṇādi karmamān nahi nākhato evo te ātmā paramārthe teno kartā kem hoī shake? (kadī na hoī shake.) māṭe kharekhar ātmā pudgalakarmono akartā ṭharyo.

* * *

PDF/HTML Page 1211 of 4199
single page version

samayasār gāthā 104ḥ mathāḷun

ā (upar kahelā) kāraṇe ātmā kharekhar pudgalakarmono akartā ṭhayo em have kahe chheḥ-

* gāthā 104ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jevī rīte-māṭīmay ghaḍārūpī karma ke je māṭīrūpī dravyamān ane māṭīnā guṇamān nijarasathī ja varte chhe temān kumbhār potāne ke potānā guṇane nākhato-mūkto-bheḷavato nathī kāraṇe ke (koī vastunun) dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavāno vastusthitithī ja niṣhedh chhe...’

māṭīmay ghaḍārūpī je kārya chhe te māṭīrūpī dravyamān eṭale māṭīrūpī padārthamān ane māṭīnā guṇamān eṭale māṭīnī paryāyamān nijarasathī ja varte chhe. māṭīmān je ghaḍārūpī kārya thayun te māṭīnī nijashaktithī thayun chhe; kumbhārathī-nimittathī te kārya thayun nathī. juo, nimittathī kārya thāy evī vāt khūb chāle chhe paṇ eno ahīn niṣhedh karyo chhe. nimittathī paranun kārya thatun nathī em ahīn siddha karyun chhe. bhāī! ā roṭalīrūpī je kārya thāy chhe te āṭāthī thāy chhe, bāīthī nahi ane tāvaḍī, velaṇ ke pāṭalīthī paṇ nahi.

bhāī! shuddha antaḥtattvanā shraddhān vinā bāhyakriyākāṇḍ karīne dharma thavo māne paṇ e (mānyatā) to mithyātva chhe. par jīvanī dayā pāḷavāmān dharma māne te mithyātva chhe kemake parajīvanī dayā ā jīv pāḷī shakto nathī.

prashnaḥ– dayā dharmanun mūḷ chhe em kahevāy chhe ne?

uttaraḥ– hā, paṇ eno artha e chhe ke rāganī utpatti na thavī te svadayā chhe ane te svadayā dharmanun mūḷ chhe. puruṣhārthasiddhayupāyamān (shlok 44mān) hinsā-ahinsānā svarūpanun kathan āve chhe tyān ā spaṣhṭa karyun chhe. paranī dayā pāḷavī e to nāmamātra kathan chhe. paranī dayā koṇ pāḷī shake? bījā jīvanun jyān sudhī āyu hoy tyān sudhī te jīve chhe. tene bījo jīvāḍī shakto nathī; tem bījo tene mārī paṇ shakto nathī. bahāranī je kriyāo thāy teno ātmā kartā nathī e mūḷ siddhānt chhe.

bhagavān sarvagnadev em kahe chhe ke je ghaḍārūpī kārya thayun temān māṭī pote vartī rahī chhe, temān kumbhār vartato nathī. hāthanī halanachalananī kriyā thāy te hāthanā paramāṇuthī thāy chhe; te kriyā ātmāthī thatī nathī. ātmā to potānā guṇ ane paryāyamān vartī rahyo chhe. paranī paryāy thāy temān ātmā vartato nathī. are! āṅkhanī pāmpaṇ hāle temān pāmpaṇanā paramāṇu nijarasathī varte chhe, ātmā nahi. pāmpaṇ halāvavānī kriyāno paramāṇu kartā chhe, ātmā nahi. bāpu! tattvanī sāchī draṣhṭi thayā vinā yā bhedagnān thayā vinā dharma na thāy.


PDF/HTML Page 1212 of 4199
single page version

ahīn jīv ane ajīvanī bhinnatānī vāt chāle chhe. ajīvanī koī paṇ kriyāno ansh jīv karī shake e vāt traṇakāḷ traṇalokamān sāchī nathī. tevī rīte jīvanī avasthā -shubhāshubh bhāv ke shuddhabhāv-jaḍ karmathī thāy evun paṇ traṇakāḷamān sambhavit nathī. bhāī! jīvādi sātey tattva bhinna bhinna chhe. agnānī dayā, dān, vrat ādi āsravapariṇāmane ātmā sāthe ek karīne rāgano kartā thāy chhe ane paranān kārya hun karī shakun chhun em viparīt māne chhe. are! lokone ā jīv-ajīvanā ane āsrav ane ātmānā bhedanī sūkṣhma vātanī khabar nathī eṭale temane besavī kaṭhaṇ paḍe chhe.

ahīn kahe chhe ke māṭīrūpī dravyamān māṭīrūp guṇ (ghaṭ pariṇām) nij rasathī vartī rahyo chhe. guṇano artha ahīn paryāy thāy chhe. temān kumbhār potānā dravyane ke paryāyane nākhato ke bheḷavato nathī. kumbhār ghaḍo karavāno je rāg kare chhe te rāg ghaḍārūp paryāyamān pesato nathī. to te rāg ghaḍārūp paryāyane kem kare? agnānī jīv rāg kare, paṇ paranun kārya kadīy na kare-na karī shake. je gnānāvaraṇīyādi karma bandhāy temān nimittarūp je rāgādi bhāv chhe teno agnānī kartā chhe paṇ je karmanun bandhan thāy teno te kartā nathī. karmabandhan thāy e to jaḍanī paryāy chhe. jaḍanī paryāyane ātmā traṇ kāḷamān karī shake nahi. ahīn ā vāt siddha karavā ghaḍānun draṣhṭānt āpyun chhe.

rāg ane ātmāno je bhed jāṇe chhe tevo samakitī dharmī jīv rāgano paṇ kartā thato nathī. juo! pahelānnā samayamān mīrāmbāīnun vairāgyamay nāṭak batāvatā. temān vāt em āvatī ke chittoḍanā rāṇā sāthe mīrāmbāīnān lagna thayelān. paṇ sādhuno saṅg karatān mīrāmbāīne khūb vairāgya thaī gayelo. rāṇāe mīrāmbāīne kahevaḍāvyun ke-‘‘mīrān ghare āvo saṅg chhoḍī sādhuno, tane paṭṭarāṇī banāvun.’’ parantu mīrānne to īshvaranī bhāre lay lāgelī. te layanī dhūnamān rāṇāne kahevā lāgī-

‘‘paraṇī mārā pīyujīnī sāth, bījānān mīṇḍhaḷ nahi re bāndhun;
nahi re bāndhun, rāṇā nahi re bāndhun, bījānān mīṇḍhaḷ nahi re bāndhun.’’

ishvaranā premamān ghelī mīrāne kahī dīdhun ke men to mārā nāthanī (ishvaranī) sāthe lagna karī dīdhān chhe eṭale have mane bījo pati na hoy. tem samakitī dharmī jīvanī pariṇati andar rāgathī bhinna paḍīne shuddha chaitanya sāthe joḍāī gaī chhe. tethī te kahe chhe ke mārī nirmaḷ chaitanyapariṇatino hun svāmī chhun, rāgano svāmī hun nahi ane rāg māro svāmī nahi. shubhāshubh bhāv thāy te vikār chhe. teno saṅg hun na karun kemake teno saṅg karavo vyabhichār chhe. ahāhā...! hun to nityānandasvarūp chaitanyamūrti gnāyakabimb prabhu chhun. tene puṇya-pāpanā saṅgamān joḍavo te vyabhichār chhe. ām chaitanyaghanasvarūp nij chidānand bhagavānanī jene laganī lāgī te dharmī jīv


PDF/HTML Page 1213 of 4199
single page version

nirmaḷ gnān ane ānandanī pariṇatino kartā chhe, paṇ rāgano kartā nathī. jyān rāgano kartā nathī tyān te parano kartā hovānī to vāt ja kayān rahī?

ahīn em siddha karavun chhe ke paradravyanī paryāyano agnānī paṇ kartā nathī. ghaḍārūp kārya thāy emān kumbhār potānā dravyane, guṇane ane paryāyane te ghaḍānī paryāyamān mūkto ke bheḷavato nathī kāraṇ ke koī vastunun dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavāno vastusthitithī ja niṣhedh chhe. vastusthiti ja evī chhe ke kumbhāranun ātmadravya palaṭīne ghaḍānī paryāyamān jatun nathī, temaj kumbhāranī rāganī paryāy paṇ palaṭīne ghaḍānī paryāyamān jatī nathī. to kumbhār ghaḍāne kevī rīte kare? jhīṇī vāt chhe bhagavān! tārī gnāyak vastu tadna bhinna chhe prabhu! ātmā gnāyak to jagatanā gneyono gnātā chhe, kartā nathī. rāgano paṇ te kharekhar to gnātā chhe, kartā nathī. ātmāne rāgano ane paradravyanī paryāyano kartā banāvavo e moṭī mithyātvarūpī viṭambaṇā chhe.

1. kumbhāranun dravya palaṭīne ghaḍānī paryāyamān jatun nathī. 2. kumbhāranī je rāganī paryāy chhe te palaṭīne ghaḍānī paryāyamān jatī nathī. 3. māṭe kumbhār māṭīnī paryāy badalīne ghaḍānī paryāy kare e vāt traṇakāḷ traṇalok

mān satya nathī. kumbhār kadīy ghaḍāno kartā nathī.

āṭāmānthī je roṭalī banavānī kriyā thāy te jaḍanī paryāy āṭānā paramāṇuothī thāy chhe. rasoī karanārī bāī temān potānī paryāyane nākhatī ke bheḷavatī nathī. māṭe bāī te roṭalīnī paryāyanī kartā nathī. bāpu! ā vītarāgano mārga koī alaukik chhe! jaḍ ane chetanano-banneno sadāy pragaṭ bhinna svabhāv chhe. jaḍanī paryāy jaḍathī thāy emān bījo potānun dravya ke potānī paryāyane nākhato nathī, mūkato nathī, bheḷavato nathī. māṭe jaḍanī kriyāne ātmā kadīy karato nathī em siddha thāy chhe. bhāī! hun khāun chhun, hun bolun chhun, hun sharīrane halāvī-chalāvī shakun chhun ityādi anek prakāre paradravyanī kriyā hun karī shakun chhun em mānavun e mithyāshraddhān chhe ane enun phaḷ chār gatinī rakhaḍapaṭṭī chhe.

potānā guṇ-paryāyane paramān nākhyā-bheḷavyā sivāy paranun kārya kem karī shakāy? potānā guṇ-paryāyane paramān to nākhī shakātā nathī, kemake vastusthitithī ja teno niṣhedh chhe. māṭe paranān kārya koī karī shakatun nathī e siddhānt chhe. loko bahāranī kriyānun kartāpaṇun mānīne mithyātvanun sevan kare chhe. paṇ jene satya mānavun hoy teṇe ā mānavun paḍashe. bākī asatya to anādithī mānelun ja chhe ane tethī to sansārāvasthā chhe. bhāī! sarvagnadeve kahelān nav tattvonun yathārtha shraddhān jene karavun hoy teṇe ā vāt mānavī ja paḍashe. nimittathī kārya thāy e vātanī bhagavān lākhavār nā pāḍe chhe. ā satyano ḍhaṇḍhero chhe.


PDF/HTML Page 1214 of 4199
single page version

ā pustakanun pānun phare chhe te avasthā pānānā rajakaṇothī thaī chhe; teno kartā āṅgaḷī nathī ane ātmā paṇ nathī. jagatanī pratyek chīj pote potāthī kāryarūpe pariṇame chhe; tene bījo pariṇamāvī shakato nathī. khūb gambhīr vāt chhe!

jagatamān anant jīv chhe ane anant ajīv jaḍ padārtho chhe. te badhā anantapaṇe kayāre rahī shake? anant dravyo-pratyek potānā dravyathī ane potānī paryāyathī potānā pariṇām kare chhe evun yathārtha māne to anant dravyo siddha thashe. parathī pariṇaman thāy em mānatān badhān ekamek thaī javāthī anant bhinna dravyo rahī shakashe nahi. māṭe pratyek dravyanun pariṇaman paranirapekṣha chhe e mudanī rakamanī vāt chhe.

jem pāñch lākh rūpiyā ṭakānā vyājathī koīne dhīryā hoy te vyāj bharīne pāñch lākh bharavānī nā kahe to te mūḷ rakamanī nā pāḍe chhe. te anartha chhe. tem paradravyanī paryāyane ātmā karī shakto nathī e mudanī mūḷ rakamanī vāt chhe. e mūḷ rakamanī nā pāḍe tene dharma kem thāy? bhalene bāhya kriyākāṇḍ lākh kare topaṇ tene dharma nahi thāy. bhāī! ā bhagavānanān mandir banyān chhe ne te kriyā ātmāe karī chhe em nathī.

prashnaḥ– kārīgare to karī chhe ke nahi?

uttaraḥ– nā; bīlakul nahi, kāraṇ ke kārīgar potānā dravyane ke paryāyane mandiranī paryāyamān nākhato ke bheḷavato nathī. māṭe mandir nirmāṇanī kriyāno kartā kārīgar nathī. bāpu! jaḍ tattva ane chetan tattvanī sadākāḷ bhinnatā chhe. ajīvanī paryāyano ansh jo jīv kare to jīv jaḍ thaī jāy. paṇ em banatun ja nathī. tem chhatān ajīvanī paryāyane jīv kare chhe em māne te mithyātva chhe, agnān chhe ane tenun phaḷ sansār-paribhramaṇ chhe.

khajūramānthī andaranā kaṭhaṇ ṭhaḷiyā judā pāḍavānī je kriyā thāy te kriyā āṅgaḷīthī thāy chhe em nathī. vaḷī ātmāthī paṇ te kriyā thaī shakatī nathī. jem kumbhār ghaḍo banāvī shake nahi tem ātmā khajūramānthī ṭhaḷiyā judā pāḍī shake nahi. ā sāmbhaḷīne keṭalāk pokārī uṭhe chhe ke ‘ekānta chhe, ekānta chhe.’ bhale kaho, parantu ā samyak ekānta chhe. mokṣhamārga prakāshakanā chothā adhikāramān paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe sansārī jīvone mithyādarshananī pravr̥utti kevī hoy chhe tenun varṇan karyun chhe. tyān kahyun chhe ke-

‘‘sansārī jīv anādikāḷathī karmanimitta vaḍe anek paryāy dhāraṇ kare chhe, pūrva paryāyane chhoḍī navīn paryāy dhāraṇ kare chhe. tyān ek to pote ātmā tathā anant pudgalaparamāṇumay sharīr e bannenā ekapiṇḍabandhānarūp e paryāy hoy chhe. temān ā jīvane ‘ā hun chhun’ evī ahambuddhi thāy chhe... vaḷī jīvane ane sharīrane nimitta-


PDF/HTML Page 1215 of 4199
single page version

naimittik sambandh chhe tenāthī je kriyā thāy chhe tene potānī māne chhe.’’ hun bolī shakun chhun, hun khāī shakun chhun, hun hāth halāvī shakun chhun, āṅkhathī dekhī shakun chhun, jībhathī chākhī shakun chhun ityādi paradravyanī kriyānun kartāpaṇun māne te badhun mithyādraṣhṭinun kartavya (mantavya) chhe. are! āvā sātishay pragnānā dhārak ati vichakṣhaṇ paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīno dveṣhathī prerāīne ṣhaḍyantra dvārā krodhit karavāmān āvelā rājā dvārā alpa vayamān ja dehānt thayo hato! paṇḍitajīe mithyādarshananun svarūp atyant spaṣhṭa karyun chhe.

‘rājate shobhate iti rājā.’ je potānā gnātādraṣhṭāsvabhāvanun anusaraṇ karī gnān ane ānandanī paryāyane utpanna kare ane te vaḍe shobhāyamān rahe te rājā-jīvarājā chhe. bākī rāganī paryāy ane paradravyanī paryāyane potānī māne e to rāṅko-bhikhārī chhe. dayā, dān, vrat, tap ityādinā rāgathī mārun kalyāṇ thaī jashe em mānanār bahārathī mahārāj bhale kahevāto hoy topaṇ te rāṅko-bhikhārī chhe. bhāī! tārī chīj andar sarvapradeshe gnān ane ānandathī bharelī chhe. temān draṣhṭi dīdhā vinā te rāgathī pragaṭ kem thāy? prabhu! rāgathī pragaṭ thāy evī tārī chīj nathī.

bhagavān kundakundāchāryadeve samayasāranā bandh adhikāramān kahyun chhe ke-bījāne hun jīvāḍī shakun, bījāne mārī shakun, bījāne sukhī-duḥkhī karī shakun, bījāne bandh karī shakun ane bījāne mokṣha karī shakun-em je māne te mithyādraṣhṭi chhe, mūḍh chhe. tyān shrī amr̥utachandrāchāryadeve 173mān kaḷash dvārā kahyun chhe ke-‘‘sarva vastuomān je adhyavasān thāy chhe te badhāy (adhyavasān) jin bhagavānoe pūrvokta rīte tyāgavā yogya kahyān chhe tethī ame em mānīe chhīe ke ‘par jeno āshray chhe evo vyavahār ja saghaḷoy chhoḍāvyo chhe.’ to pachhī, ā satpuruṣho ek samyak nishchayane ja niṣhkampapaṇe aṅgīkār karīne shuddhagnānaghanarūp nij mahimāmān (ātmasvarūpamān) sthiratā kem dharatā nathī.’’

juo, ek samyak nishchayane ja aṅgīkār karavānun kahyun chhe, kemake te ja ek mokṣhamārga chhe. vyavahār kriyākāṇḍanā anek vikalpa kāī mokṣhamārga nathī; e to bandhanān kāraṇ chhe, hey chhe, tyāgavā yogya chhe. bhāī! dayā, dān, vrat, bhakti ādi pariṇāmanī draṣhṭithī haṭhīne trikāḷī shuddha ātmadravya upar draṣhṭi de to samyagdarshan-gnān pragaṭ thashe; anyathā nahi thāy. kaḷashamān e ja kahyun chhe ke par jeno āshray chhe evo vyavahār ja saghaḷoy chhoḍāvyo chhe to pachhī ā satpuruṣho ek samyak nishchayane ja niṣhkampapaṇe aṅgīkār karīne nij mahimāmān sthiti kem dharatā nathī? lokone āvī satya vāt sāmbhaḷavā maḷī nathī eṭale navī lāge chhe. paṇ ā navī vāt nathī. ā to kevaḷīoe kahelī vāt purāṇī chhe. shrīmad rājachandra thaī gayā. temaṇe pa0 varṣha pahelān ā vāt karī chhe paṇ pote gr̥uhasthāshramī hatā eṭale vāt visheṣh bahār āvavā na pāmī.


PDF/HTML Page 1216 of 4199
single page version

ahāhā...! ekek gāthāmān jaḍ ane chetanane tathā rāg ane gnānane bhinna pāḍīne varṇan karyun chhe. bhagavān! shuddha chaitanyasvarūp evo tun paranān kām kare-karī shake e vāt traṇakāḷamān satya nathī. mokṣhamārgaprakāshakamān ati spaṣhṭa kahyun chhe ke-‘‘potāno svabhāv darshan- gnān chhe, tenī pravr̥uttine nimittamātra sharīranān aṅgarūp sparshanādik dravya indriyo chhe. have ā jīv te sarvane ekarūp mānī em māne chhe ke-hāth vagere sparsha vaḍe men sparshyun, jībh vaḍe men chākhyun, nāsikā vaḍe men sūṅghyun, netra vaḍe men dīṭhun, kān vaḍe men sāmbhaḷ‌yun’’ ityādi ā pramāṇe mānanār agnānī mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. jaḍanān kārya ātmā karato nathī ane te kāḷe je rāg thāy teno agnānī kartā thāy chhe. mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! agnānī kahe chhe kumbhār vinā ghaḍo na thāy. gnānī kahe chhe māṭī vinā ghaḍo na thāy. ghaḍāno kartā māṭī chhe, kumbhār nahi. duniyānī tadna nirāḷo mārga chhe.

ahīn kahe chhe-‘dravyāntararūpe saṅkramaṇ pāmyā vinā anya vastune pariṇamāvavī ashakay hovāthī, potānān dravya ane guṇ bannene te ghaḍārūpī karmamān nahi nākhato evo te kumbhār paramārthe teno kartā pratibhāsato nathī.’ juo, koī dravya potānī sattā chhoḍīne paradravyamān pravesh karatun nathī. vā paradravyarūp thaī jatun nathī. ane dravyāntararūp thayā vinā anya dravyane pariṇamāvavun ashakay chhe. māṭīrūp thayā vinā māṭīne ghaḍāpaṇe pariṇamāvavī ashakay chhe. māṭe ghaḍārūp karmamān nahi praveshato evo kumbhār ghaḍāno kartā pratibhāsato nathī em āchāryadev kahe chhe. ā draṣhṭānt chhe.

loko shuddha tattvanī vāt bhūlīne kriyākāṇḍanā mārge chaḍhī gayā chhe. vyavahār karatān karatān nishchay thashe e vāt par chaḍhī gayā chhe. parantu bhāī! dayā, dān, vrat, tap ādi kriyā, mahinā-mahinānā upavāsanī kriyā-e to badhī rāganī kriyā chhe. enāthī samyagdarshan ane dharma thato nathī. ane emān bahāranī sharīrādinī kriyā to ātmā karī shakto nathī. tathāpi hun paradravyanī kriyā karun chhun em jo māne to e mithyātva chhe, mūḍhatā chhe. anant kevaḷīoe ane santoe ām kahyun chhe.

have siddhānt kahe chhe-‘tevī rīte-pudgalamay gnānāvaraṇādi karma ke je pudgal-dravyamān ane pudgalanā guṇamān nijarasathī ja varte chhe temān ātmā potānā dravyane ke potānā guṇane kharekhar nākhato-mūkto-bheḷavato nathī kāraṇ ke (koī vastunun) dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavun ashakay chhe......’

pudgalamay gnānāvaraṇādi karma pudgaladravyamān ane pudgalamay potānā guṇamān


PDF/HTML Page 1217 of 4199
single page version

eṭale paryāyamān nij rasathī ja varte chhe. temān ātmā potānā dravyane ke guṇ eṭale paryāyane nākhato vā bheḷavato nathī. āṭh karma je bandhāy temān ātmānā dravya-paryāy pesatān nathī; kemake ātmadravyanun dravyāntar ke guṇāntararūpe saṅkramaṇ thavun ashakay chhe. ātmānun pudgalarūp ke pudgalakarmarūp thavun ashakay chhe. māṭe jīv (agnānī) rāg-dveṣh kare tyāre enun nimitta pāmīne je jaḍakarmanun bandhan thāy teno ātmā kartā nathī.

are! āvī vāt kadī sāmbhaḷavā maḷī na hoy ane kadāchit sāmbhaḷavā maḷī jāy to ‘ekānta chhe’ em mānīne jatī kare, paṇ bhāī! mithyātvano saravāḷo mahāduḥkharūp āvashe. e tīvra duḥkhanā prasaṅg tane bhāre paḍashe bāpā! ahīn kahe chhe ke puṇya-pāpanā shubhāshubh bhāv agnānabhāve jīv kare chhe paṇ te kāḷe je karmabandhananī paryāy thāy teno jīv agnānabhāve paṇ kartā nathī. karmabandhan to jaḍanī paryāy chhe ane te jaḍ pudgalathī thāy chhe. tene jīv kem kare? gnānāvaraṇādinun kārya potānā pudgal-dravyamān ane potānī paryāyamān nij rasathī ja varte chhe. temān ātmā potānā dravya-paryāyane nākhato nathī, kemake ātmadravya paradravyamān jāy ke ātmānī paryāy paradravyanī paryāyamān jāy em banavun ashakay chhe.

agnānī je vikār kare, shubhāshubh bhāv kare teṭalā pramāṇamān sāme karma bandhāy chhe; chhatān te karmabandhananī paryāyano ātmā kartā nathī. jīve rāgādi bhāv karyā māṭe karmane bandhāvun paḍayun em nathī. bhāī! ātmā karma bāndhe ane ātmā karma chhoḍe e vastusthitimān ja nathī. agnānī paryāyamān vikārane kare ane vikārane chhoḍe e to chhe, paṇ te jaḍakarmane bāndhe vā jaḍakarmane chhoḍe e vāt traṇakāḷamān satya nathī. bhagavān arihantadeve karma haṇyān em kahevun e to nimittanun kathan chhe. karma to jaḍ chhe; tene koṇ haṇe? jeṇe potānā bhāvakarmane haṇyān ane anantachatuṣhṭayane prāpta thayā te arihant chhe. jaḍakarma to potānā kāraṇe nāsh pāme chhe, akarmarūp pariṇamī jāy chhe. jaḍakarmamān ātmānun kāī kartavya nathī.

jaḍ ane chetanano sadā pragaṭ bhinna svabhāv chhe. jaḍanī paryāy chetan kare ane chetananī paryāy jaḍ kare em kadīy banatun nathī. haju jaḍ ane chetan-be dravyo sadāy bhinna chhe enī jene khabar nathī tene puṇya-pāpanā bhāvathī-āsravathī ātmā bhinna chhe evī bhedagnānanī draṣhṭi kayānthī thāy? ane evī draṣhṭi thayā vinā samyagdarshan kayānthī thāy? ane samyagdarshan vinā gnān ane chāritra kayānthī thāy? bhāī! samyagdarshan vinā badhā kriyākāṇḍ ekaḍā vinānān mīṇḍā jevā chhe.

have kahe chhe-‘dravyāntararūpe saṅkramaṇ pāmyā vinā anya vastune pariṇamāvavī ashakay hovāthī, potānān dravya ane guṇ-bannene te gnānāvaraṇādi karmamān nahi nākhato


PDF/HTML Page 1218 of 4199
single page version

evo te ātmā paramārthe teno kartā kem hoī shake? (kadī na hoī shake.) māṭe kharekhar ātmā pudgalakarmono akartā ṭharyo.’

juo, ā niṣhkarṣha kahyo. jīv rāg kare te kāḷe tyān je karmabandhan thāy chhe te karmabandhananī paryāyane ātmā kem karī shake? agnānī potānī paryāyamān rāgadveṣhanā bhāvane kare paṇ te vakhate je karmabandhan thāy chhe te rāgathī thatun nathī kemake rāg temān pesato nathī. māṭe ātmā pudgalakarmono akartā ṭharyo. jaḍanī paryāyano agnānī jīv paṇ kartā nathī evun akartāpaṇun siddha thayun.

[pravachan nan. 177 * dināṅk 6-9-76]

PDF/HTML Page 1219 of 4199
single page version

अतोऽन्यस्तूपचारः–

जीवम्हि हेदुभूदे बंधस्स दु पस्सिदूण परिणामं।
जीवेण कदं कम्मं भण्णदि उवयारमेत्तेण।। १०५ ।।
जीवे हेतुभूते बन्धस्य तु द्रष्टवा परिणामम्।
जीवेन कृतं कर्म भण्यते उपचारमात्रेण।। १०५ ।।

māṭe ā sivāy bījo-eṭale ke ātmāne pudgalakarmono kartā kahevo te-upachār chhe, em have kahe chheḥ-

jīv hetubhūt thatān are! pariṇām dekhī bandhanun,
upachāramātra kathāy ke ā karma ātmāe karyun. 10p.

gāthārthaḥ– [जीवे] jīv [हेतुभूते] nimittabhūtta banatān [बन्धस्य तु] karma bandhanun [परिणामम्] pariṇām thatun [द्रष्ट्वा] dekhīne, ‘[जीवेन] jīve [कर्म कृतं] karma karyun’ em [उपचारमात्रेण] upachāramātrathī [भण्यते] kahevāy chhe.

ṭīkāḥ– ā lokamān kharekhar ātmā svabhāvathī paudgalik karmane nimittabhūt nahi hovā chhatān paṇ, anādi agnānane līdhe paudgalik karmane nimittarūp thatā evā agnānabhāve pariṇamato hovāthī nimittabhūt thatān, paudgalik karma utpanna thāy chhe, tethī ‘paudgalik karma ātmāe karyun’ evo nirvikalpa vignānaghanasvabhāvathī, bhraṣhṭa, vikalpaparāyaṇ agnānīono vikalpa chhe; te vikalpa upachār ja chhe, paramārtha nathī.

bhāvārthaḥ– kadāchit thatā nimittanaimittikabhāvamān kartākarmabhāv kahevo te upachār chhe.

* * *
samayasār gāthāḥ 10p mathāḷun

māṭe ā sivāy bījo-eṭale ke ātmāne pudgalakarmono kartā kahevo te-upachār chhe, em have kahe chheḥ-

* gāthā 10paḥ ṭīkā uparanun pravachan *

ā lokamān kharekhar ātmā svabhāvathī paudgalik karmane nimittabhūt nahi hovā chhatān paṇ, anādi agnānane līdhe paudgalik karmane nimittarūp thatā evā agnānabhāve


PDF/HTML Page 1220 of 4199
single page version

pariṇamato hovāthī nimittabhūt thatān, paudgalik karma utpanna thāy chhe, tethī ‘‘paudgalik karma ātmāe karyun’’ evo nirvikalpa vignānaghanasvabhāvathī, bhraṣhṭa, vikalpaparāyaṇ agnānīono vikalpa chhe; te vikalpa upachār ja chhe, paramārtha nathī.

bhagavān ātmā svabhāvathī shuddha chaitanyaghanasvarūp chhe. te navā karmabandhanamān nimitta nathī. karmabandhanane nimittarūp evo je vikār-rāgadveṣh ane puṇya-pāpanā bhāv-tenāthī bhinna shuddha chidrūp ekarūp vastu ātmā chhe. tethī ātmā navā karmabandhananun nimitta nathī. juo, shuddha chaitanyamay vastu ātmāmān to rāgādi vikār nathī, paṇ shuddha chaitanya-sanmukh thaīne je draṣhṭi thaī chhe te draṣhṭimān paṇ rāgano niṣhedh chhe. tethī shuddha gnāyak-svabhāvī bhagavān ātmānī jene draṣhṭi thaī chhe evo nirmaḷ draṣhṭivant gnānī paṇ karmabandhanamān nimitta nathī. aho! param alaukik vāt chhe! pūrṇa vītarāg dashā na thāy tyānsudhī gnānīne ashubhathī bachavā shubhabhāv āve chhe, parantu gnānīnī draṣhṭi svabhāv upar sthir thaī hovāthī te shubhabhāvano kartā thato nathī ane tethī te navā karmabandhananun nimitta nathī. bahu sūkṣhma vāt chhe, bhāī!

bhagavān ātmā ānandano nāth prabhu shuddha chaitanyasvabhāvamay shuddha vastu chhe. te vyavahāraratnatrayanā vikalpathī bhinna chhe. ahāhā...! shuddha vastumān ane shuddha vastunī draṣhṭimān- bannemān vyavahāraratnatrayano vikalpa nathī. tethī jem shuddha vastu prabhu ātmā navā karmabandhanamān nimitta nathī tem shuddha vastuno draṣhṭivant gnānī dharmī jīv paṇ navā karmabandhanamān nimitta nathī. je rāgapariṇām navā karmabandhanane nimittarūp thāy te rāg-pariṇām gnānīne nathī kemake gnānī enāthī bhinna paḍī gayo chhe. je rāgapariṇām thāy tene gnānī mātra jāṇe ja chhe, karato nathī ane tethī gnānī navā karmabandhananun nimitta nathī. khūb gambhīr vāt chhe, bhāī!

vyavahār karatān karatān samakit pāmīshun em keṭalāk māne chhe paṇ e mānyatā tadna mithyāshraddhānarūp chhe kemake shuddhanishchayanī draṣhṭimān vyavahāraratnatrayano vikalpa samāto nathī, bhinna rahī jāy chhe. ā antaranī vāt chhe bhāī! āmān jarāy āghupāchhun ke ḍhīlun māne tene sāchun shraddhān nahi thāy. samyagdarshan pragaṭ thavāmān vyavahāranī koī apekṣhā nathī. niyamasār (gāthā 2 nī ṭīkā)mān shuddharatnatrayātmak mokṣhano mārga param nirapekṣha chhe em kahyun chhe. dharmīne potānā shuddha chaitanyasvarūpanī bhāvanā hoy chhe; tene puṇyarūpī vyavahāradharmanī vāñchhā hotī nathī. jyān sudhī pūrṇa vītarāgabhāv na pragaṭe tyān sudhī vyavahāranā bhāv āve kharā paṇ tenī gnānīne bhāvanā hotī nathī.

ānandakand nijasvarūpamān jhūlanārā munivarone chhaṭhṭhā guṇasthānamān bhagavānanī bhakti, vandanā, smaraṇ tathā pañchamahāvratanā vikalpa āve chhe paṇ te bandhanun kāraṇ chhe em teo jāṇe chhe. shuddha chaitanyanī pariṇatine dharanārā te munivaronī draṣhṭi chaitanyasvabhāv