PDF/HTML Page 1241 of 4199
single page version
तम्हा जीवोऽकत्ता गुणा य कुव्वंति कम्माणि।। ११२ ।।
मिथ्यात्वमविरमणं कषाययोगौ च बोद्धव्याः।। १०९ ।।
मिथ्याद्रष्टयादिः यावत् सयोगिनश्चरमान्तः।। ११० ।।
ते यदि कुर्वन्ति कर्म नापि तेषां वेदक आत्मा।। १११ ।।
तस्माज्जीवोऽकर्ता गुणाश्च कुर्वन्ति कर्माणि।। ११२।।
tethī akartā jīv chhe, ‘guṇo’ kare chhe karmane. 112.
gāthārthaḥ– [चत्वारः] chār [सामान्यप्रत्ययाः] sāmānya *pratyayo [खलु] nishchayathī [बन्धकर्तारः] bandhanā kartā [भण्यन्ते] kahevāmān āve chhe- [मिथ्यात्वम्] mithyātva, [अविरमणं] aviramaṇ [च] tathā [कषाययोगौ] kaṣhāy ane yog (e chār) [बोद्धव्याः] jāṇavā. [पुनः अपि च] ane vaḷī [तेषां] temano, [अयं] ā [त्रयोदशविकल्पः] ter prakārano [भेदः तु] bhed [भणितः] kahevāmān āvyo chhe- [मिथ्याद्रष्टयादिः] mithyādraṣhṭi (guṇasthān) thī māṇḍīne [सयोगिनः चरमान्तः यावत्] sayogakevaḷī (guṇasthān) nā charam samay sudhīno, [एते] ā (pratyayo athavā guṇasthāno) [खलु] ke jeo nishchayathī [अचेतनाः] achetan chhe [यस्मात्] kāraṇ ke [पुद्गलकर्मोदयसम्भवाः] pudgalakarmanā udrayathī utpanna thāy chhe [ते] teo [यदि] jo [कर्म] karma [कुर्वन्ति] kare to bhale kare; [तेषां] temano (karmono) [वेदकः अपि] bhoktā paṇ [आत्मा न] ātmā nathī. [यस्मात्] jethī [एते] ā [गुणसंज्ञिताः तु] ‘guṇ’ nāmanā [प्रत्ययाः] pratyayo [कर्म] karma [कुर्वन्ति] kare chhe [तस्मात्] tethī [जीवः] jīv to [अकर्ता] karmano akartā chhe [च] ane [गुणाः] ‘guṇo’ ja [कर्माणि] karmone [कुर्वन्ति] kare chhe.
ṭīkāḥ– kharekhar pudgalakarmano, pudgaladravya ja ek kartā chhe; tenā visheṣho-mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog bandhanā sāmānya hetuo hovāthī chār kartā chhe; teo ja bhedarūp karavāmān āvatān (arthāt temanā ja bhed pāḍavāmān āvatān), _________________________________________________________________ * pratyayo = karmabandhanān kāraṇo arthāt āsravo
PDF/HTML Page 1242 of 4199
single page version
mithyādraṣhṭithī māṇḍīne sayogakevaḷī sudhīnā ter kartā chhe. have, jeo pudgalakarmanā vipākanā prakāro hovāthī atyant achetan chhe evā ā ter kartāo ja kevaḷ vyāpyavyāpakabhāve kāī paṇ pudgalakarmane jo kare to bhale kare; temān jīvane shun āvyun? (kāī ja nahi.) ahīn ā tarka chhe ke “pudgalamay mithyātvādine vedato (bhogavato) jīv pote ja mithyādraṣhṭi thaīne pudgalakarmane kare chhe”. (tenun samādhānaḥ-) ā tarka kharekhar avivek chhe, kāraṇ ke bhāvyabhāvakabhāvano abhāv hovāthī ātmā nishchayathī pudgaladravyamay mithyātvādino bhoktā paṇ nathī, to pachhī pudgalakarmano kartā kem hoy? māṭe em phalit thayun ke-jethī pudgaladravyamay chār sāmānyapratyayonā bhedarūp ter visheṣhapratyayo ke jeo ‘guṇ’ shabdathī kahevāmān āve chhe (arthāt jemanun nām guṇasthān chhe) teo ja kevaḷ karmone kare chhe, tethī jīv pudgalakarmono akartā chhe, ‘guṇo’ ja temanā kartā chhe; ane te ‘guṇo’ to pudgaladravya ja chhe; tethī em ṭharyun ke pudgalakarmano pudgaladravya ja ek kartā chhe.
bhāvārthaḥ– shāstramān pratyayone bandhanā kartā kahevāmān āvyā chhe. guṇasthāno paṇ visheṣh pratyayo ja chhe tethī e guṇasthāno bandhanā kartā chhe arthāt pudgalakarmanā kartā chhe. vaḷī mithyātvādi sāmānya pratyayo ke guṇasthānarūp visheṣh pratyayo achetan pudgaladravyamay ja chhe, tethī em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmanun kartā (-karanārun) chhe; jīv kartā nathī. jīvane pudgalakarmano kartā mānavo te agnān chhe.
have āgaḷanī gāthānī sūchanikārūp kāvya kahe chheḥ-
‘यदि पुद्गलकर्म जीवः न एव करोति’ jo pudgalakarmane jīv karato nathī ‘तर्हि’ to ‘तत् कः कुरुते’ tene koṇ kare chhe? ‘इति अभिशङ्कया एव’ evī āshaṅkā karīne, -āshaṅkā karīne eṭale āpe je kahyun te satya na hoy em shaṅkā karīne nahi, paṇ samajamān na besatān ā kevī rīte chhe em yathārtha samajavānī jignāsā karīne- ‘एतर्हि’ have ‘तीव्र–रय–मोह– निवर्हणाय’ tīvra vegavāḷā mohano (kartākarmapaṇānā agnānano) nāsh karavā māṭe, ‘पुद्गलकर्मकर्तृ सङ्कीर्त्यते’ pudgalakarmano kartā koṇ chhe te kahīe chhīe; ‘शृणुत’ te he gnānanā ichchhak puruṣho! tame sāmbhaḷo. ahāhā...! dravya to shuddha chhe; te karmano kartā nathī. to karmano kartā koṇ chhe te mithyātvanā nāsh māṭe kahīe chhīe to he jignāsu puruṣho! sāmbhaḷo em kahe chhe.
PDF/HTML Page 1243 of 4199
single page version
pudgalakarmano kartā koṇ chhe te have kahe chheḥ-
‘kharekhar pudgalakarmano, pudgaladravya ja ek kartā chhe; tenā visheṣho-mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog bandhanā sāmānya hetuo hovāthī chār kartā chhe; teo ja bhedarūp karavāmān āvatān (arthāt temanā ja bhed pāḍavāmān āvatān), mithyādraṣhṭithī māṇḍīne sayogakevaḷī sudhīnā ter kartā chhe.’
ter guṇasthānanā je bhed chhe te badhā achetan pudgal chhe em ahīn kahe chhe. ter guṇasthāno bhagavān ātmāmān-trikāḷī shuddha dravyamān kayān chhe? ā vāt gāthā 68mān āvī gaī chhe.
1. pudgalakarmano pudgaladravya ja ek kartā chhe. 2. enā visheṣho chār-mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog bandhanā sāmānya hetuo
3. teo ja bhedarūp karatān mithyādraṣhṭithī māṇḍīne sayogakevaḷī sudhīnā ter kartā chhe.
juo, pahelān ek kartā chhe em kahyun, pachhī tenā chār bhed kahyā ane pachhī teo ja bhedarūp karavāmān āvatān mithyādraṣhṭithī māṇḍīne sayogīkevaḷī sudhīnā ter kartā chhe em kahyun. ahīn em samajāvavun chhe ke ātmā je akhaṇḍ ek shuddha chaitanyamay dravya chhe tenun lakṣha kar to mithyātvādi je bhāv chhe teno nāsh thaī jashe. ter guṇasthān chhe te jīvanun svarūp nathī kemake e to pudgalakarmanā kāraṇe paḍelā bhed chhe. tene pudgal-karma kare to karo; emān ātmāne shun chhe? em kahīne ātmā abhed ek shuddha chaitanyaghan vastu chhe em siddha karavun chhe. shuddha jīvadravya chhe te ā ter guṇasthānanun kartā nathī. have kahe chhe-
‘have, jeo pudgalakarmanā vipākanā prakāro hovāthī atyant achetan chhe evā ā ter kartāo ja kevaḷ vyāpyavyāpakabhāve kāī paṇ pudgalakarmane jo kare to bhale kare; temān jīvane shun āvyun! (kāī ja nahi.)’
shun kahe chhe? ā ter guṇasthāno pudgalakarmano vipāk chhe. māṭe teo achetan chhe. temān chitsvarūp bhagavān ātmāno pāk nathī. jīvanī badhī ashuddha paryāyone ahīn pudgalamān nākhī dīdhī chhe.
bhagavān ātmā shuddha chaitanyaghan ānandano nāth prabhu chhe. pudgalakarmano vipāk je mithyātvathī māṇḍīne ter guṇasthāno chhe te emān nathī. mithyātva chhe te pudgalakarmano
PDF/HTML Page 1244 of 4199
single page version
vipāk chhe. te shuddha chaitanyanun phaḷ eṭale pariṇaman nathī. ahīn ātmā je trikāḷī shuddha vastu chhe tenī draṣhṭi karāvavī chhe kemake ātmāne shuddha jāṇe te shuddhane anubhave ane ashuddhane jāṇe te ashuddhane anubhave-pāme. ahāhā...! ātmā dravya je vastu chhe e to sakaḷ nirāvaraṇ, akhaṇḍ, ek, pratyakṣha pratibhāsamay, avinashvar, shuddha pāriṇāmik-paramabhāv lakṣhaṇ nij paramātmadravya chhe. te dravyakarmane kem kare? paryāyanā je bhed paḍe te paṇ pudgalakarmano pāk chhe.
mithyātva chhe te darshanamohakarmano pāk chhe, avirati chhe te chāritramohakarmano pāk chhe, mithyātvathī māṇḍīne sayogīkevaḷī sudhīnā ter guṇasthāno karmano vipāk chhe ane tethī teo atyant achetan chhe. sayogī guṇasthān achetan chhe. sayogī chhe ne? ahāhā...!! chaitanyamūrti bhagavān pūrṇānandasvarūp paramapāriṇāmikasvabhāvarūp vastu ātmāmān kayān chhe e? nathī. je pudgalakarmano pāk chhe evān achetan ter guṇasthāno-ter kartāo vyāpyavyāpakabhāve kāī paṇ pudgalakarmane kare to kare; temān jīvane shun āvyun? jīv to shuddha akartā chhe; navun je karma bandhāy te ā ter kartāonun vyāpya chhe.
kharekhar to darek dravya pote vyāpak chhe ane potānī paryāy te vyāpya chhe. e vāt ahīn nathī kahevī. ahīn to em kahevun chhe ke ter guṇasthāno je chhe te vyāpak chhe ane navān karma bandhāy te vyāpya chhe. vikārī bhāv prasarīne navān karma je vyāpya tene bāndhe chhe-em ahīn sambandh levo chhe.
vyāpyavyāpakabhāv kharekhar ek ja dravyamān hoy chhe. dravya kartā te vyāpak ane tenun karma vā paryāy te enun vyāpya chhe. paṇ ahīn judī shailīthī vāt karī chhe. ātmā shuddha chaitanyamay dravya chhe ane ter guṇasthāno achetan chhe. chaitanyasvabhāvī prabhu ātmā e ter achetan guṇasthānane kevī rīte kare? kadī na kare. achetan evān guṇasthāno shuddha ātmadravyamān chhe ja nahi to pachhī ātmā navān karma bāndhe e kayān rahyun? aho! bhedagnānanī ā alaukik vāt chhe.
dravya je chhe e to shuddha chaitanyaghan ānandakand prabhu chhe. navun karma je bandhāy te ter guṇasthānanā kāraṇe bandhāy chhe. guṇasthān te vyāpak ane pudgalakarma te enun vyāpya chhe. ātmā temān vyāpak nathī. ātmā je ter achetan guṇasthānamān āvato nathī te navā karmabandhanamān kem āve? karmabandhanane te kevī rīte kare? ahāhā...! shuddha dravyano āshray karavānī jene ruchi jāgī chhe tene mithyātvādi hoy te alpakāḷamān ṭaḷī jāy evī ā apūrva vāt chhe. kahe chhe-ter guṇasthāno achetan chhe, pudgal chhe. te navā karmane kare to kare; temān jīvane shun āvyun? khūb gambhīr vāt chhe, bhāī! jīv to shuddha chaitanyamūrti sachchidānandasvarūp bhagavān chhe. paryāyamān bhale mithyātvādi ho, paṇ shuddha chaitanyamayasvarūpanun lakṣha karatān te sarva chhūṭī jashe, maṭī jashe em vāt chhe.
PDF/HTML Page 1245 of 4199
single page version
jayasen āchāryanī ṭīkāmān āve chhe ke haḷadar ane phaṭakaḍī benā maḷavāthī lāl raṅg thāy, ekathī na thāy. putra thāy te mātā-pitā bethī thāy; putra ekano na thāy. tem je vikār thāy chhe te chaitanyanī paryāyanī yogyatāthī thāy chhe temān pudgal bhegun chhe. em kahīne te pudgalakarmanun kārya chhe em batāvavun chhe. ahīn kahe chhe ke ā ter kartāo pudgalakarmane kare to kare; jīvane emān kāī nathī. jīv to shuddha chidānandamay bhagavān chhe.
68mī gāthāmān āvī gayun chhe ke-javapūrvak je jav thāy chhe te jav ja hoy chhe. e nyāye, mithyātvādi guṇasthāno mohakarmanī prakr̥itinā udayapūrvak thatān hoīne sadāy achetan hovāthī pudgal ja chhe, jīv nathī. shuddha dravyanun-bhagavān sachchidānand-svarūpanun jene lakṣha thayun chhe tene bhale guṇasthāno thoḍun pudgalakarma bāndhe, te shuddhanā lakṣhe svarūpasthiratāno ugra puruṣhārtha karīne ter guṇasthānathī rahit thaī alpakāḷamān muktine prāpta thayā vinā raheshe nahi.
āchārya kahe chhe ke-he gnānanā ichchhak puruṣh! tun sāmbhaḷ. ekalā dravyasvabhāvathī jotān tun chaitanyamūrti gnānano puñj, ānandarasano kand, shuddha gnāyak prabhu ātmā chho. emān ā mithyātvādi ter guṇasthāno kayān chhe? nathī; kemake e to badhān pudgalakarmano vipāk chhe, pudgalanān phaḷ chhe; chaitanyanun phaḷ nathī. juo, ashuddha nishchayathī je jīvanī paryāy chhe tene vyavahār gaṇīne ahīn pudgalakarmano vipāk kahyo chhe. ām kahīne āchāryadev guṇasthān-paryāyanun lakṣha chhoḍāvīne trikāḷī shuddha dravyanun lakṣha karāve chhe. kahe chhe-he bhāī! te ter kartāo thoḍo vakhat karmabandhananā kartā thāo to thāo, tun shuddha chaitanyamay nij paramātmadravyanun lakṣha kar ane temān ja ramaṇ kar; tethī tane sarva karmabandhan maṭī jashe. aho! āchāryadeve adbhut vāt karī chhe!
pravachanasāranī 189mī gāthāmān nishchayathī rāg ane puṇya-pāpanā pariṇāmano kartā jīv chhe em kahyun chhe. tyān to vikārī bhāv jīvanī paryāyamān chhe em batāvavun chhe. rāganī paryāyamān potānun ūndhun baḷ chhe em tyān darshāvavānun prayojan chhe. ahīn sadā ekasvarūp gnānānandasvarūp nij paramātmānun lakṣha karāvavun chhe. guṇasthānathī bhinna shuddha chidānandamay paramapāriṇāmikabhāvarūp ātmadravyanun lakṣha karāvavun chhe. tethī kahe chhe ke guṇ-sthān chhe te pudgalakarmanā vipākarūp achetan chhe. tene shuddha chaitanyamay ātmā kem kare? na kare. ane to pachhī ātmā pudgalakarmane kem kare? na ja kare.
shiṣhyane āshaṅkā thaī ke pudgalakarmano kartā ātmā nathī to teno kartā koṇ chhe? tene kahe chhe ke ā mithyātvādi ter guṇasthāno ke je pudgalakarmano vipāk chhe ane achetan chhe teo navān karmabandhanane kare chhe. vaḷī āchāryadev preraṇā kare chhe ke teo thoḍo kāḷ karmane kare to bhale kare; tethī shuddha jīvane kāī nathī. matalab ke tun shuddha
PDF/HTML Page 1246 of 4199
single page version
jīvadravyanun lakṣha kar; tethī tane vītarāgapariṇati pragaṭ thashe ane alpakāḷamān sarva karmathī mukti thaī jashe.
bhagavān ātmā paripūrṇa chidghanasvarūp vastu chhe. te vyāpak thaīne guṇasthānane kare em chhe nahi. to pachhī navān karma je bandhāy tene dravyasvabhāv kare e vāt kayān rahī? ā parathī koī em māne ke vikār thāy chhe te karmane laīne thāy chhe to te barābar nathī. vikār to jīvamān ashuddha upādānanī yogyatāthī thāy chhe. shuddha jīvadravyamān vikār nathī ane vikār utpanna kare evī koī enāmān shakti-guṇ nathī. ashuddha upādānanī yogyatāthī jīvamān vikār potāthī utpanna thāy chhe ane tyāre pudgalakarmano uday temān nimitta hoy chhe. tethī nimittanī apekṣhāe tene pudgalano vipāk kahyo chhe. ahīn dravyasvabhāvanī sthiti siddha karavī chhe. tethī kahe chhe-bhagavān! tāro svabhāv shuddha chaitanyaghanarūp chhe ane ā ter guṇasthāno achetanasvabhāv chhe. ām benī bhinnatā siddha karī chhe. vaḷī jaḍ karmabandhan thāy temān jaḍ kāraṇ chhe, chaitanya kāraṇ nathī. ā ter guṇasthān jaḍ chhe ane teo jaḍ pudgalakarmanā kartā chhe. bhāī! ā dravyadraṣhṭinī vāt chhe. ekakor chaitanyadaḷ ane ekakor jaḍanun daḷ em be bhāg pāḍī dīdhā chhe. ahāhā...! ekakor rām (ātmā) ane ekakor ākhun gām (jaḍ bhāvo) chhe. achetan evān guṇasthāno achetan karmane kare to karo; emān chetanane shun chhe? ā pramāṇe pudgalakarmane koṇ kare chhe te āshaṅkānun ahīn samādhān kare chhe.
bhāī! tun shuddha chaitanyamay shāshvat mahāprabhu chhe ane ā ter guṇasthān chhe te pratyayo, āsravo chhe; te pudgalakarmano paripāk chhe. e āsravo thoḍo (karmano) āsrav karo to karo; temān tane (dravyane) shun chhe? tun to shuddha upādānasvarūp prabhu chhe. je ashuddha upādān chhe te nimittane (pudgalakarmane) ādhīn-vash thaīne varte chhe tethī te jaḍ achetan chhe. mithyātvādi je chār bhed athavā ter bhed chhe e badhā achetan chhe. ane chetanano achetanamān ane achetanano chetanamān kadīy pravesh nathī. are! chetan, achetan dravyo paraspar aḍatāny nathī. ahīn em kahevun chhe ke-prabhu! tun tārā shuddha chaitanyasvabhāvamay shāshvat vastunī pratīti-vishvās kar. te (shuddha ātmā) kadīy pudgalakarmano kartā nathī. have kahe chhe-
‘ahīn ā tarka chhe ke ‘‘pudgalamay mithyātvādine vedato (bhogavato) jīv pote ja mithyādraṣhṭi thaīne pudgalakarmane kare chhe.’’ (tenun samādhānaḥ-) ā tarka kharekhar avivek chhe, kāraṇ ke bhāvyabhāvakabhāvano abhāv hovāthī ātmā nishchayathī pudgaladravyamay mithyātvādino bhoktā paṇ nathī, to pachhī pudgalakarmano kartā kem hoy?’
PDF/HTML Page 1247 of 4199
single page version
shiṣhya tarkapūrvak shaṅkā kare chhe ke-jīv pudgalamay mithyātvādine vede chhe to vedato thako te mithyādraṣhṭi thaīne pudgalakarmane kare chhe. je vede chhe te kare chhe em tarka chhe. tene kahe chhe ke bhāī! ā tarka tāro avivek chhe, kemake shuddha chaitanyamay prabhu ātmā jaḍane bhogavato nathī. ā ter guṇasthāno chhe e to jaḍ achetan chhe. tene chaitanyamay prabhu kem bhogave? ahāhā...! tārun jīvadravya to akhaṇḍ abhed paripūrṇa chaitanya, chaitanya, chaitanyamay vastu chhe. āvun shuddha jīvadravya achetan evān guṇasthānane vedatun nathī to pachhī pudgalakarmane kevī rīte vede? bhāī! jīvadravya pudgalakarmane bhogavatun nathī māṭe te pudgalakarmanun kartā nathī. pudgalakarmane ātmā vede nahi māṭe teno ātmā kartā paṇ nathī e nyāy chhe.
bhāvyabhāvakabhāvano abhāv chhe māṭe ātmā pudgaladravyamay mithyātvādino bhoktā nathī. ātmā bhāvak ane karmanā vipākathī nīpajelān bhedarūp achetan guṇasthān bhāvya-evā bhāvyabhāvakabhāvano abhāv chhe. kharekhar to ā guṇasthāno bhāvak evā jaḍ pudgalakarmanun bhāvya chhe. pudgalakarma guṇasthānane bhogave to bhogavo; emān ātmāne shun chhe? ātmā shuddha chaitanyamay dravya chhe ane temān pudgalamay rāgādino abhāv chhe. to pachhī ātmā jaḍ rāgādine kem vede? na vede. ahā! khūb sūkṣhma aṭapaṭī vāt chhe prabhu! upayog sūkṣhma kare to samajāy em chhe. ahīn kahe chhe ke atīndriy ānandathī ṭhasoṭhas bharelo shāshvat sachchidānandasvarūp bhagavān achetanamān kem āve? na āve. ane jo na āve to te achetan guṇasthān ane pudgalakarmane kem vede? (na vede.) ā sukhaduḥkhanī je kalpanā chhe te jaḍakarmarūpī bhāvakanun bhāvya chhe, ātmāmān-shuddha chaitanyamān teno abhāv chhe.
bhagavān ātmā sakaḷ nirāvaraṇ akhaṇḍ ek pratyakṣha pratibhāsamay paramātmā chhe. te achetan guṇasthānamān kayān āve chhe? guṇasthāno bhale thoḍān karma bāndhe te bāndhe, ātmāne temān kāī nathī. ātmā to ānand ane shāntino trikāḷī dhruv ḍhagalo chhe. te achetan karmanun phaḷ je mithyātvādi guṇasthān tene vedato ya nathī ane karato ya nathī. ane to pachhī te pudgalakarmane kare chhe e vāt kayān rahī?
vikāranun vedan e jīvadravyanā svarūpamān nathī. jīvadravya to shuddha chaitanyaprakāshano puñj chhe. e to jevo chhe tevo trikāḷ chhe. parantu rāganī āḍamān ḍhaṅkāī gayo chhe. te vikāranī avasthāne ahīn achetan kahīne tenāthī bhinna shuddhadravyanī draṣhṭi karāvī chhe, tethī to kahyun ke mithyātvādi achetan guṇasthāne thoḍun achetan karma kare to karo, shuddha jīvane emān kāī nathī arthāt shuddha jīv karmano kartā nathī.
ātmāmān badhā bhāvyabhāvakabhāvano abhāv chhe. jaḍ pudgalakarmano vipāk bhāvak chhe ane mithyātvādi ter guṇasthān tenun bhāvya chhe. vaḷī ter guṇasthān bhāvak chhe ane
PDF/HTML Page 1248 of 4199
single page version
navān karma je bandhāy te enun bhāvya chhe. banne prakāre ātmāmān bhāvyabhāvakabhāvano abhāv hovāthī ātmā na guṇasthānane vede chhe, na pudgalakarmane vede chhe. ane nahi vedato evo te pudgalakarmano kartā nathī. aho! chetan-achetananā be spaṣhṭa bhāg pāḍīne āchāryadeve alaukik bhedagnān karāvyun chhe.
vikr̥ut avasthā potāthī potānā svakāḷe kramabaddha utpanna thāy chhe. kramabaddha thāy chhe evun gnān karanārane shuddha dravyanun lakṣha hoy chhe. kramabaddhane jāṇanāro akartā chhe; ane akartā chhe eṭale gnātā chhe. andar potānā shuddha gnāyakane jāṇanārun gnān, je rāgādi bhāv chhe te potāno nathī, parano chhe em jāṇīne tene kāḍhī nākhe chhe. ā bhedagnānanī kriyā chhe. āvun bhedagnān jene pragaṭ chhe evā dharmī jīvane nirantar paryāyamān ānandanun vedan chhe. karmanun phaḷ je sukhaduḥkhanī kalpanā tene dharmī vedato nathī.
ahīn kahe chhe ke ātmā anantaguṇano rasakand chaitanya mahāprabhu mahā-ātmā chhe. temān vikār nathī ane vikār kare evo guṇ paṇ nathī. to pachhī ātmā vikārane ane mithyātvādi guṇasthānane kevī rīte kare ane kevī rīte bhogave? paryāyane rāgano sambandh chhe, shuddha trikāḷī dravyane rāgano sambandh chhe ja nahi. māṭe bhagavān ātmāmān rāganun karavun ya nathī ane rāganun vedavun ya nathī. āvo ja shuddha dravyasvabhāv chhe.
trilokanāth sarvagnadev jineshvaradevanī ā vāṇī chhe. temān kahe chhe ke-bhagavān! tun shuddha chaitanyamay ekarūp chidrūp chho ne! sadā nirāvaraṇ chho ne! jo āvaraṇ hoy to guṇasthānanā bhed paḍe. paṇ tāro dravyasvabhāv to trikāḷ nirāvaraṇ chhe. temān guṇ-sthān kevān? ter guṇasthān to achetan chhe, pudgal chhe, jaḍ karmano pāk chhe. prabhu! ānandano nāth evā tārāmān atīndriy ānandano pāk pāke evun tārun svarūp chhe. jyān rāg pāke te tun nahi, e to pudgal chhe. rāg chhe e to bhāvak evā pudgalakarmanun bhāvya chhe. tethī ātmā pudgaladravyamay mithyātvādino vedanāro chhe māṭe teno kartā chhe evo tāro je tarka chhe te mithyā chhe, avivekathī bharelo chhe. bhāī! jem ātmā rāgano kartā nathī tem rāgano vedak paṇ nathī ane jem rāgano vedak nathī tem rāgano kartā paṇ nathī.
ahāhā...! pūrṇānandano nāth chaitanyahīralo shuddha chaitanyasphaṭikaratna andar sadā birāje chhe. emān vikāranī jhāny kayān chhe? ahīn ekalun shuddha dravya siddha karavun chhe. vartamān paryāyamān je vikār chhe te tenī potānī yogyatāthī chhe. paṇ ahīn vikār siddha karavo nathī. ahīn to vikārathī bhinna trikāḷ nirāvaraṇ shuddha chaitanyamay dravya siddha karavun chhe. samyagdarshanano viṣhay je trikāḷī shuddha paramātmadravya te siddha karavun chhe. to kahe chhe ke sakaḷ nirāvaraṇ akhaṇḍ ek pratyakṣha pratibhāsamay shuddha pāriṇāmikabhāv-svarūp paramabhāvalakṣhaṇ nij paramātmadravya te hun chhun, khaṇḍ gnān te hun nahi-em
PDF/HTML Page 1249 of 4199
single page version
samyagdraṣhṭi bhāve chhe. samyagdarshan thavā pahelān paṇ āvun nirvikār nij dravya chhe tenī bhāvanā karavāthī samyagdarshan pragaṭ thāy chhe. prabhu! tun moṭo āvo mahāprabhu chhe tene bhūlīne arere! rāgano hun vedanāro ane rāgano hun karanāro evun mānavāmān guñchāī gayo! bhagavān ātmā rāg ane guṇasthānane vede ane kare evun enun svarūp ja nathī. have kahe chhe-
‘māṭe em phalit thayun ke-jethī pudgaladravyamay chār sāmānya pratyayonā bhedarūp ter visheṣh pratyayo ke jeo ‘‘guṇ’’ shabdathī kahevāmān āve chhe (arthāt jemanun nām guṇasthān chhe) teo ja kevaḷ karmone kare chhe, tethī jīv pudgalakarmono akartā chhe, ‘‘guṇo’’ ja temanā kartā chhe; ane te ‘‘guṇo’’ to pudgaladravya ja chhe; tethī em ṭharyun ke pudgalakarmano pudgaladravya ja ek kartā chhe.’
pratyay kaho ke āsrav kaho te ek ja vāt chhe. te badhā pudgaladravyamay chhe. mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog e chār sāmānya pratyayo eṭale āsravo chhe. tenā bhedarūp ter visheṣh āsravo ke jeo ‘guṇ’ shabdathī kahevāmān āve chhe teo ja kevaḷ karmane kare chhe. ane ā ‘guṇo’ eṭale guṇasthāno pudgaladravya ja chhe. māṭe em siddha thayun ke pudgalakarmano pudgal dravya ja ek kartā chhe, jīv to akartā ja chhe.
are! loko bichārā viṣhayakaṣhāyamān garī gayā chhe. vepārandhadhā ane bāyaḍī-chhokarānne sāchavavāmān ākhī jindagī gumāvī de chhe. āvun tattva samajavānī phurasad meḷavatā nathī. paṇ bhāī! e viṣhayakaṣhāyanun phaḷ bahu māṭhun āvashe; e sahan karavun mahā ākarun paḍashe bhāī! ahīn kahe chhe ke prabhu! tun chaitanyamaṇiratna chho. āvo tun achetan dhūḷamān kem āve? ā mithyātvādi sāmānya chār ane visheṣh ter pratyayo achetan pudgalamay dhūḷamay ja chhe, kemake teo pudgalanun kārya chhe, jīv teno kartā nathī. vaḷī tun enā vedananī vāt kare chhe paṇ chidānandaghanasvarūp evo tun e achetanane kevī rīte vede? ahāhā...! chaitanyaratnākar prabhu ātmā achetanane kevī rīte vede? māṭe ātmā mithyātvādine vede chhe māṭe kare chhe evo je tāro tarka chhe te jūṭho chhe. mithyādraṣhṭine paṇ mithyātvādi je pratyayo chhe teno kartā pudgal chhe, ātmadravya teno kartā nathī.
māṭe em phalit thayun ke pudgaladravyamay chār sāmānya pratyayo ane tenā bhedarūp ter visheṣh pratyayo ke jenun nām guṇasthān chhe teo ja kevaḷ karmone kare chhe. bhagavān ātmā guṇasthānane karato nathī to navān pudgalakarma bandhāy tene kem kare? tethī jīv pudgalakarmono akartā chhe. guṇo ja temanā kartā chhe; te guṇo-guṇasthāno pudgaladravya ja chhe; tethī em siddha thayun ke pudgalakarmano pudgaladravya ja ek kartā chhe.
ā ter achetan guṇasthāno achetan karmane kare to karo, emān ātmāne kāī
PDF/HTML Page 1250 of 4199
single page version
lāgatun vaḷagatun nathī em kahīne āchārye shuddha chaitanyamay nij ātmānī draṣhṭi-dravyadraṣhṭi karāvī chhe.
‘shāstramān pratyayone bandhanā kartā kahevāmān āvyā chhe. guṇasthāno paṇ visheṣh pratyayo ja chhe. tethī e guṇasthāno bandhanā kartā chhe arthāt pudgalakarmanā kartā chhe. vaḷī mithyātvādi sāmānya pratyayo ke guṇasthānarūp visheṣh pratyayo achetan pudgaladravyamay ja chhe, tethī em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmano kartā (-karanārun) chhe; jīv kartā nathī. jīvane pudgalakarmano kartā mānavo te agnān chhe.’
je bhāvathī navān karma āve te bhāvane āsrav kahe chhe. pratyayo eṭale ke āsravo. tenā mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog em chār bhed chhe. tene siddhāntashāstromān bandhanān kāraṇo kahelā chhe. te rīte ter guṇasthāno paṇ bandhanān kāraṇ chhe, kemake teo paṇ visheṣh pratyayo chhe. chār sāmānya pratyayo ane ter visheṣh pratyayo e badhā bandhanā kartā chhe.
jem sīḍī chaḍhavānān pagathiyān hoy chhe tem ātmānī paryāyamān chaud prakāranā bhāv thāy chhe. temānthī mithyātvādi ter prakāranā bhāv chhe te chār sāmānya pratyayonā visheṣh bhedo chhe. te ter guṇasthāno pudgalakarmanā bandhanā kartā chhe.
guṇasthāno ashuddha nishchayathī eṭale ke vyavahārathī jīvanī paryāyanā bhedo chhe. paṇ ahīn shuddhanishchayanun kathan chhe. bhagavān ātmā anant guṇano piṇḍ prabhu shuddha chaitanyaghanasvarūp vastu chhe. temān ā achetan āsravo nathī em ahīn kahyun chhe. ahāhā...! ekalo jāṇag-jāṇag- jāṇag jeno svabhāv chhe evā gnānānandasvabhāvī prabhu ātmāmān paradravya je sharīr, man, vāṇī, lakṣhmī, strī, parivār ityādi to nathī kemake e to tadna bhinna chīj chhe; paṇ paryāyamān je rāg thāy chhe te paṇ ātmāmān nathī. mithyātvādi sāmānya pratyayo ane guṇasthānarūp visheṣh pratyayo jeo achetan chhe te ātmāmān nathī em kahe chhe.
ātmāmān anant guṇ chhe. temān rāgano kartā thāy evo koī guṇ nathī. sāmānya pratyayo chār ane visheṣh pratyayo ter je achetan chhe teno kartā pudgalakarma chhe, jīv teno kartā nathī. tathā je navān karmabandhan thāy teno paṇ ātmā kartā nathī. to koṇ kartā chhe? ā guṇasthānādi je achetan pratyayo chhe te ja navā pudgalakarmabandhananā kartā chhe. ā achetanabhāvo-pratyayo ātmānā shuddha chaitanyasvabhāvathī bhinna chhe. ashuddha nishchayathī temane jīvanī paryāy kahevāy chhe paṇ ashuddha nishchay te vyavahār chhe ane te vyavahārano ahīn niṣhedh karyo chhe.
PDF/HTML Page 1251 of 4199
single page version
are! āvī shuddha tattvanī vāt lokone sāmbhaḷavā maḷavī atyāre mahā mushkel chhe. āsravanā malin bhāv mārā chhe evun mānīne chorāsīnā anant avatār jīv karī chūkayo chhe. ane jyān sudhī mithyātvādi bhāv mārā chhe em mānashe tyān sudhī bhavanun paribhramaṇ ūbhun raheshe, anant janma-maraṇamān rakhaḍavun paḍashe. bhāī! ā avasar tattvanī samajaṇ karavāno chhe. ahīn traṇ vāt karī chhe-
1. mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog e chār sāmānya pratyayo eṭale āsravo chhe. 2. ter guṇasthāno te visheṣh pratyayo chhe; te paṇ āsravo chhe.
3. navā karmabandhananā teo kāraṇ chhe; ātmā bandhanun kāraṇ nathī. bhagavān ātmā
chaitanyasvarūp gnāyakabhāvano abhāv chhe ane shuddha gnāyakamān temano abhāv chhe. tethī
guṇasthānone achetan kahyā chhe.
ekakor ātmā ekalun chaitanyadaḷ ane bījīkor guṇasthān ādi anek bhedarūp achetan daḷ-bannenā tadna judā bhāg pāḍī dīdhā chhe. janma-maraṇanā ant karavāno ā ja mārga chhe, bhāī! agnānīo rakhaḍavānā mārgamān bhūlā paḍayā chhe. ahā! moṭo rājā hoy ne marīne bhūṇḍ thāy ane moṭo sheṭh hoy ne marīne bhens thāy! ātmā chīj shun chhe enī jene khabar nathī enā āvā ja hāl thāy. āchāryadev ahīn sansāraparibhramaṇathī chhūṭavāno mārga batāve chhe. kahe chhe-
ātmā atīndriy gnān ane ānandano kand prabhu chhe. emān dayā, dān, vrat, bhakti ane viṣhay-kaṣhāyanā bhāv nathī. e badhā bhāv to āsrav chhe ane te achetan chhe. te bhāv navā karmabandhananun kāraṇ chhe.
vepāradhandhā ane kuṭumb-kabīlāne sāchavavānā bhāv e pāpabhāv chhe. dayā, dān, vrat, bhakti vagere bhāv e puṇyabhāv chhe. puṇya ane pāpanā banne bhāv bandhanun kāraṇ chhe kemake teo achetan chhe. teo achetan kem chhe? to kahe chhe ke e puṇyapāpanā bhāvomān chaitanyanun kiraṇ nathī. jem sūryanun kiraṇ prakāshamay hoy chhe tem chaitanyaprakāshano puñj prabhu ātmā chhe tenun kiraṇ gnānanā prakāshamay hoy chhe. paṇ ā puṇyapāpanā bhāvamān gnānanun kiraṇ nathī māṭe teo achetan chhe. bhāī! ā bār vratanā pariṇām ane pañchamahāvratanā pariṇām achetan chhe, kemake temān chaitanyaprakāshanun kiraṇ nathī. kadī sāmbhaḷyun nathī eṭale lokone ākarun paḍe chhe. paṇ ahīn to kahe chhe ke pratyayo-ter guṇasthāno badhā achetan chhe, pudgaladravyamay ja chhe ane teo ja navā karmabandhanān kāraṇ chhe.
PDF/HTML Page 1252 of 4199
single page version
bāpu! ten ā kadī sāmbhaḷyun nahi! kadī shuddha tattva anubhavyun nahi! are! bahāranā ḍhasaraḍā karī karīne marī gayo! ākho divas pāp karī karīne tun chār gatimān rakhaḍī maryo chhe. prabhu! ekavār ullās lāvīne sāmbhaḷ. ā avasar chhe. bhagavān trilokanāth sarvagnadevano hukam āchāryadev tane sambhaḷāve chhe. kahe chhe ke-
bhagavān ātmā andar ekalo shuddha chaitanya ane ānandasvarūp chhe. ane puṇya-pāparūp je shubhāshubh bhāv thāy te āsrav chhe, bhagavān ātmāthī bāhya chhe, bhinna chhe. ā hīrā, māṇek, motī vagere chhe te achetan pudgaladravyamay chhe. ane hīrā vagere vechīne dhūḷ (paisā) kamāvāno je bhāv thāy te mamatāno bhāv paṇ achetan chhe. vaḷī rāg mand karīne paisā dānamān, pūjā-prabhāvanāmān kharchavāno je shubhabhāv thāy te paṇ achetan chhe; kemake rāgamān gnān kayān chhe? māṭe rāg saghaḷoy achetan chhe. jem sākaranā gāṅgaḍā upar bāḷakano melo hāth aḍakī jāy to tenā upar mel choṇṭe chhe; e mel chhe te sākarathī bhinna chhe, sākaranā svarūpabhūt nathī. tem bhagavān ātmā atīndriy ānandasvarūp sākarano gāṅgaḍo chhe; temān (paryāyamān) ā puṇyapāpanā bhāv chhe te mel chhe ane e mel chhe te ātmāthī bhinna chhe, shuddha chaitanyanā svarūpabhūt nathī.
ahāhā...! ā sharīr, man, vāṇī, karma, nokarma, dhan-dhānya ādi dhūḷ-māṭī to kayāny dūr (bhinna) rahī gayā. ahīn to kahe chhe ke mithyātva, avirati, kaṣhāy, yog em chār pratyayo ane ter guṇasthānarūp visheṣh pratyayo-e sarva achetan chhe, pudgaladravyamay chhe. te sarva achetanane koī mārī chīj chhe em māne to e mithyātva chhe. mithyātvanā, jūṭhā shraddhānanā bhāvamān anantabhav karavāno garbha paḍelo chhe, bhāī! māṭe svarūpanī samajaṇ karīne yathārtha shraddhān karavun joīe.
mithyātvādi chār sāmānya pratyayo ane guṇasthānarūp ter visheṣh pratyayo achetan pudgaladravyamay ja chhe; tethī em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmanun kartā chhe. achetan je ter guṇasthānarūp pudgaladravya chhe te ja pudgalakarmanun kartā chhe, ātmā teno kartā nathī.
ā kāḷamān shuddha ratnatrayarūp dharma kaṭhaṇ-durlabh thaī paḍayo chhe. jīvono samay prāyaḥ sansāranā pāpakāryomān ja vyatīt thāy chhe, ane puṇya kare chhe to enāny kāī ṭhekāṇān nathī. koīvār teo thoḍun puṇya kare chhe paṇ e to ‘eraṇanī chorī ane soyanun dān’ enā jevī vāt chhe. dhanādi kharchavāmān, dān, bhakti ityādimān rāg mand kare to thoḍun puṇya bandhāy paṇ mithyātva tene khāī jāy chhe. tethī mahadanshe to te pāp ja upajāve chhe. tene kahe chhe ke bhāī! ātmā ek gnāyakasvarūp bhagavān andar birāje chhe tenī draṣhṭi karyā vinā bījī koī rīte (puṇya upajāvīne paṇ) tārā janma-maraṇanā pherā nahi maṭe. prabhu! tun narakanā, pashunā, kāgaḍā, kūtarā ne kanthavānā bhav anantavār karī karīne marī gayo chhe, duḥkhīduḥkhī thayo chhe. he bhāī! tāre jo ā
PDF/HTML Page 1253 of 4199
single page version
bhavanā duḥkhathī chhūṭavun hoy to andar rāgathī bhinna shuddha chaitanyamūrti birāje chhe tenī draṣhṭi kar, teno ja anubhav kar tenun ja sevan kar, dayā, dān ādi vikalpamān-rāgamān na ūbho rahe; andar jā ane shuddha chaitanyatattvane pakaḍ. tethī tārun kalyāṇ thashe.
āphrikāmān be hajār varṣhathī digambar jinamandir na hatun. tyān hamaṇān jinālayanun khātamuhūrta thayun. temān koī be-pāñch lākhanun dān āpe ane temān rāganī mandatā kare to enāthī tene puṇyabandh thāy, paṇ dharma na thāy. kroḍ rūpiyā āpe toy shun? kroḍanun dhan mārun chhe em mānīne tene dānamān kharche to enī mānyatā mithyātva chhe. ane e mithyātva mahāpāp chhe. janma-maraṇarahit thavāno mārga bahu judo chhe bāpu! ākarī paḍe paṇ ā ja vāt satya chhe, prabhu! are bhāī! haju jene chāragatimān rajhaḷavānā kāraṇarūp bhāvanā svarūpanī paṇ khabar nathī tene dharma kem prāpta thāy?
prabhu! tun anant anant guṇano piṇḍ chinmātra chaitanyahīralo chho. ahāhā.......! tenī kimmat shun? aṇamol-aṇamol chīj bhagavānasvarūpe jinasvarūpe antaramān virājī rahī chhe! kahyun chhe ne ke-
ahāhā...! bhagavān trikāḷ vītarāgasvarūp prabhu andar virāje chhe; atyāre hon! tenun trikāḷasvarūp vītarāgatā chhe. chaitanyasvarūp, akaṣhāyarūp, paramānandamay paramaprabhutā-svarūp bhagavān dravyasvabhāv chhe. tenāthī viparīt je ā puṇya-pāp ane guṇasthānanā bhāv chhe te navābandhanā kāraṇ chhe. ā vikārī bhāv sansāranī rajhaḷapaṭṭīnun kāraṇ chhe. mithyāpakṣharūpī madirānā sevanathī unmatta thayelo jīv arere! ā samajato nathī!
vāṇiyā ghāsaleṭ bāḷīne vepāramān nāmun meḷave paṇ bhagavān sarvagnadevanī shun āgnā chhe te jāṇīne tenī sāthe potānā pariṇām meḷavatā nathī. parantu bhāī! ā bhav (avasar) bhavano (sansārano) abhāv karavā māṭe chhe. temān ā vāt na sāmbhaḷī to tun kayān jaīsh, prabhu! jem vaṇṭoḷiyāmān taṇakhalun uḍīne kayān jaī paḍashe te khabar nathī tem ātmabhānarahit thaīne sansāramān rajhaḷato jīv marīne kāgaḍe, kūtare.......kayān chālyo jashe? vichār kar.
ahā! paṇḍit jayachandajīe kevo saras bhāvārtha karyo chhe. kahe chhe ke-tethī em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmanun kartā chhe; jīv kartā nathī. jīvane pudgalakarmano kartā mānavo te agnān chhe.
mithyātvādi bhāvo chhe te āsrav chhe, bandhanun kāraṇ chhe kemake teo achetan chhe, pudgaladravyamay chhe, jīvarūp nathī. dravya vastu chhe te to shuddha chinmātra paramabrahmasvarūp
PDF/HTML Page 1254 of 4199
single page version
paramātmā chhe. te vikār kem kare? kadī na kare tethī paryāyamān je ā vikār thāy chhe te achetan pudgaladravyamay chhe. jem sūryamānthī prakāshanān asaṅkhya kiraṇ nīkaḷe paṇ kolasā jevun kāḷun andhakāranun kiraṇ na nīkaḷe, tem chaitanyaprakāshano puñj prabhu ātmā je chaitanyasūrya chhe temānthī chaitanyaprakāshanān kiraṇ nīkaḷe paṇ rāgādi andhakāranun kiraṇ na nīkaḷe. tethī paryāyamān je rāgādi bhāv chhe, guṇasthānarūp bhāv chhe te chaitanyanā prakāsharahit hovāthī achetan chhe ane achetan chhe māṭe jaḍ pudgaladravyamay chhe. tathā ā guṇasthān ādi bhāvo-āsravo bandhanā kartā hovāthī em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmonun kartā chhe, jīv kartā nathī.
guṇasthān ādi pratyayo navā pudgalakarmabandhananā kartā chhe, shuddha chaitanyasvarūp ātmā kartā nathī. ām chhe chhatān ek gnāyakabhāv jeno svabhāv chhe evo ātmā pudgalakarmano kartā chhe em mānavun te agnān chhe, mūḍhapaṇun chhe, mithyātva chhe.
PDF/HTML Page 1255 of 4199
single page version
न च जीवप्रत्यययोरेकत्वम्
जीवस्साजीवस्स य एवमणण्णत्तमावण्णं।। ११३ ।।
अयमेयत्ते दोसो पच्चयणोकम्मकम्माणं।। ११४ ।।
जह कोहो तह पच्चय कम्मं णोकम्ममवि अण्णं।। ११५ ।।
जीवस्याजीवस्य चैवमनन्यत्वमापन्नम् ।। ११३ ।।
अयमेकत्वे दोषः प्रत्ययनोकर्मकर्मणाम्।। ११४ ।।
यथा क्रोधस्तथा प्रत्ययाः कर्म नोकर्माप्यन्यत्।। ११५ ।।
vaḷī jīvane ane te pratyayone ekapaṇun nathī em have kahe chheḥ-
to doṣh āve jīv tem ajīvanā ekatvano. 113.
nokarma, pratyay, karmanā ekatvamān paṇ doṣh e. 114.
to krodhavat nokarma, pratyay, karma te paṇ anya chhe. 11p.
gāthārthaḥ– [यथा] jem [जीवस्य] jīvane [उपयोगः] upayog [अनन्यः] ananya arthāt ekarūp chhe [तथा] tem [यदि] jo [क्रोधः अपि] krodh paṇ [अनन्यः] ananya hoy to [एवम्] e rīte [जीवस्य] jīvane [च] ane [अजीवस्य] ajīvane [अनन्यत्वम्] ananyapaṇun [आपन्नम्] āvī paḍayun. [एवम् च] em thatān, [इह]
PDF/HTML Page 1256 of 4199
single page version
ā jagatamān [यः तु] je [जीवः] jīv chhe [सः एव तु] te ja [नियमतः] niyamathī [तथा] tevī ja rīte [अजीवः] ajīv ṭharyo; (bannenun ananyapaṇun hovāmān ā doṣh āvyo;) [प्रत्ययनोकर्मकर्मणाम्] pratyay, nokarma ane karmanā [एकत्वे] ekapaṇāmān arthāt ananyapaṇāmān paṇ [अयम् दोषः] ā ja doṣh āve chhe. [अथ] have jo (ā doṣhanā bhayathī) [ते] tārā matamān [क्रोधः] krodh [अन्यः] anya chhe ane [उपयोगात्मकः] upayogasvarūp [चेतयिता] ātmā [अन्यः] anya [भवति] chhe, to [यथा क्रोधः] jem krodh [तथा] tem [प्रत्ययाः] pratyayo [कर्म] karma ane [नोकर्म अपि] nokarma paṇ [अन्यत्] ātmāthī anya ja chhe.
ṭīkāḥ– jem jīvanā upayogamayapaṇāne līdhe jīvathī upayog ananya chhe tem jaḍ krodh paṇ ananya ja chhe evī jo 1pratipatti karavāmān āve, to 2chidrūpanā ane jaḍanā ananyapaṇāne līdhe jīvane upayogamayapaṇānī māphak jaḍ krodhamayapaṇun paṇ āvī paḍe. em thatān to je jīv te ja ajīv ṭhare, -e rīte anya dravyano lop thāy. ā pramāṇe pratyay, nokarma ane karma paṇ jīvathī ananya chhe evī pratipattimān paṇ ā ja doṣh āve chhe. have jo ā doṣhanā bhayathī em svīkāravāmān āve ke upayogātmak jīv anya ja chhe ane jaḍasvabhāv krodh anya ja chhe, to jem upayogātmak jīvathī jaḍasvabhāv krodh anya chhe tem pratyay, nokarma ane karma paṇ anya ja chhe kāraṇ ke temanā jaḍasvabhāvapaṇāmān taphāvat nathī (arthāt jem krodh jaḍ chhe tem pratyay, nokarma ane karma paṇ jaḍ chhe). ā rīte jīvane ane pratyayane ekapaṇun nathī.
bhāvārthaḥ– mithyātvādi āsrav to jaḍasvabhāv chhe ane jīv chetanasvabhāv chhe. jo jaḍ ane chetan ek thaī jāy to bhinna dravyano lop thaī jāy e moṭo doṣh āve. māṭe āsravane ane ātmāne ekapaṇun nathī e nishchayanayano siddhānt chhe.
vaḷī jīvane ane te pratyayone ekapaṇun nathī em have kahe chheḥ-
‘jem jīvanā upayogamayapaṇāne līdhe jīvathī upayog ananya chhe tem jaḍ krodh paṇ ananya ja chhe evī jo pratipatti karavāmān āve, to chidrūpanā ane jaḍanā ananyapaṇāne līdhe jīvane upayogamayapaṇānī māphak jaḍ krodhamayapaṇun paṇ āvī paḍe. em thatān to je jīv te ja ajīv ṭhare-e rīte anyadravyano lop thāy.’ _________________________________________________________________ 1. pratipatti = pratīti; pratipādan. 2. chidrūp = jīv.
PDF/HTML Page 1257 of 4199
single page version
bhāṣhā juo, jīv chhe te upayogamay jāṇan-dekhanasvabhāv chhe. jem uṣhṇatā ane agni ek chhe tem bhagavān ātmā ane jāṇavā-dekhavārūp upayog ek chhe. ātmāno jāṇan-jāṇanasvabhāv ane dekhan-dekhanasvabhāv ātmā sāthe abhinna chhe, ek chhe. tem jaḍ krodh paṇ ātmāthī ananya ja chhe em pratīti karavāmān āve to jīv, ajīv thaī jāy. vikāranā pariṇām chāhe to dayā, dān, vrat, bhaktinā vikalpa hoy, tene krodh kahevāy chhe, kemake svabhāvathī te viruddha bhāv chhe. jem ātmā upayogamay paramātmā chhe tem jo ātmā rāgamay hoy to rāg achetan hovāthī jīv ajīv thaī jāy. gāthā bahu sūkṣhma chhe.
sharīr jaḍ chhe e vāt pachhī leshe. ahīn to shubhabhāv je thāy chhe te vikār-krodh achetan chhe, ane bhagavān ātmā shuddha chaitanya upayogamay chhe. te bannene ek-abhinna mānavāmān āve to jīv chhe te ajīv thaī jāy em kahe chhe.
shuddhadravyārthikanayathī ātmadravya gnāyakasvabhāvī vītarāgabhāvarūp sachchidānandasvarūp ṭaṅkotkīrṇa shāshvat nitya padārtha chhe. ahāhā...! atīndriy sukharūp amr̥utathī tr̥uptatr̥upta (atishay bharelī) vastu chhe. āvo bhagavān ātmā chaitanyamay upayogathī jāṇavā dekhavānā svabhāvathī abhinna chhe, ek chhe. e rīte rāgabhāv je krodharūp chhe ane achetan chhe tenī sāthe jīvane ekapaṇun mānavāmān āve to jīv chhe te ajīv thaī jāy.
ā dayā, dān, vrat, bhakti ityādi bhāv chhe te achetan chhe, kemake temān chaitanyanun kiraṇ nathī. mahāvratanā pariṇāmamān chaitanyanun kiraṇ nathī. jem sharīr chhe te sparsha-ras-gandh- varṇasahit ajīv chhe kemake temān gnānano abhāv chhe tem rāgabhāv chhe te sparsha-ras-gandh- varṇarahit ajīv chhe kemake temān paṇ gnānano abhāv ja chhe. ahīn kahe chhe ke ātmā jem gnānadarshanasvabhāvathī ananya chhe tem jaḍ rāg sāthe paṇ ananya hoy to chetan ātmā achetan jaḍ thaī jāy. pañchamahāvratanā pariṇām jo chaitanyamay ātmāthī abhinna hoy to rāg achetan hovāthī ātmā chetan maṭī achetan thaī jāy.
paryāyamān je shubhāshubh rāg chhe te jaḍasvabhāv chhe. āvun sāmbhaḷīne agnānīonān kāḷajān kampī ūṭhe chhe kemake rāg māro ane hun rāgano kartā tathā shubharāg karatān karatān dharma thāy evī ene anādithī viparīt buddhi chhe. tene ahīn dravyadraṣhṭi karāvatān kahe chhe ke bhāī! rāg chhe te jaḍ chhe, ātmā eno kartā nathī. ātmā jo rāgane kare to rāg jaḍ hovāthī ātmā jaḍ thaī jāy. ahīn gāthāmān krodh shabda kahyo chhe. bhagavān ātmā trikāḷ shuddha chaitanya upayogamay amr̥utasvarūp prabhu chhe. tene bhūlīne vyavahār-ratnatrayanā rāganī jene ruchi chhe tene potānā bhagavānasvarūp svabhāv pratye dveṣh chhe. kahyun chhe ne ke-‘dveṣh arochak bhāv.’ parabhāvanī ruchi ane svabhāvanī je aruchi chhe te dveṣh
PDF/HTML Page 1258 of 4199
single page version
chhe, krodh chhe. ahīn kahe chhe ke upayog jem ātmāthī ananya chhe tem jaḍ krodh jo ātmāthī ananya chhe em mānavāmān āve to ātmā jaḍ thaī jāy.
pudgalakarmano kartā koṇ chhe? pudgalakarmano kartā pudgaladravya ja chhe e vāt gāthā 109-10-11-12 mān āvī gaī chhe. tyān ter guṇasthānanā bhāvo pudgaladravyamay ja chhe ane teo ja navā karmabandhananā kartā chhe, ātmā nahi-e vāt siddha karī chhe. ahīn kahe chhe ke ātmā shuddha upayogamay vastu chhe. te rāgano kartā nathī. ātmā jo rāgane kare to te rāgamay thaī jāy ane to pachhī ātmā jem upayogamay chhe tem te jaḍ rāgamay paṇ chhe tem āvī paḍe. em thatān je jīv chhe te ja ajīv ṭhare vā e rīte anyadravyano lop thaī jāy.
rāgano kartā ātmā nathī em ahīn siddha karavun chhe. puṇyapāparūp je rāgādi bhāv thāy te upar upar (paryāyamān) thāy chhe. te vikārī bhāvano shuddha chaitanyamān pravesh thaī shakto nathī. jem pāṇīmān telanun bindu upar upar ja tare chhe, andar praveshī shakatun nathī tem shuddha chaitanyaprakāshamay bhagavān ātmāmān rāganā vikalpo praveshī shakatā nathī, upar upar ja rahe chhe. ahāhā...! rāg ātmāmān pesī shake nahi ane ātmā rāgamān jāy nahi to pachhī ātmā rāgane kevī rīte kare? kadīy na kare. tethī kahe chhe ke jo ātmā rāgane kare em mānavāmān āve to ātmā jem shuddha upayogamay chhe tem jaḍ rāgamay paṇ chhe em āvī paḍe; ane em āvatān chetanasvarūp jīv ajīv chhe em ṭhare vā chetanano lop thaī jāy. sūkṣhma vāt chhe prabhu!
dukānanā nāmānā chopaḍā jhīṇavaṭathī pherave ane silak vagere barābar meḷave paṇ ā dharmanā chopaḍā (paramāgam shāstra) jue nahi to potānā je pariṇām thāy chhe tene konī sāthe meḷave? bhāī! bahu dhīraj ane shāntithī shāstra sāmbhaḷavun joīe, eṭalun ja nahi bahu sūkṣhma buddhi karīne nirantar shāstranān svādhyāy ane manan karavān joīe jethī potānā pariṇāmonī samatā-viṣhamatāno yathārtha bhās thāy. roj pote potānī meḷe svādhyāy-manan kare to gurue batāvelā arthanī paṇ sāchī pratīti antaramān bese chhe.
ātmā sarvagnasvabhāvī prabhu shuddhachaitanyaprakāshanā nūranun pūr chhe; ane rāgādi bhāv je āsrav chhe te jaḍ achetan chhe. bhagavāne nav tattva bhinna-bhinna kahyān chhe. temān jīv chhe te shuddha gnāyakatattva chhe, ane rāg chhe te ātmāthī bhinna āsravatattva chhe. samayasār gāthā 72mān āsravane jaḍ kahel chhe kemake āsravo potāne jāṇatā nathī, parane paṇ jāṇatā nathī. ahīn kahe chhe ke āvo shuddha chaitanyaprakāshano puñj prabhu ātmā jo jaḍ rāgane kare to te jaḍ rāgamay thaī jāy ane em thatān jīv chhe te ja ajīv ṭhare arthāt jīvano lop thaī jāy.
PDF/HTML Page 1259 of 4199
single page version
bhāī! jinendradeve prarūpelā dharmanun svarūp bahu sūkṣhma ane alaukik chhe. pūjā, bhakti, vrat ityādi je bhāv chhe te shubharāg chhe, dharma nathī. dharma to shuddha vītarāg-pariṇati chhe ane te shuddha chaitanyanā lakṣhe utpanna thāy chhe. dharma chhe te svāshrit pariṇām chhe. ahāhā...! āvā svāshrit tattvanī vāt sāmbhaḷīne jo antarathī shuddha antaḥtattvano ādar ane svīkār thaī jāy to anantasukhamay siddhatattvanī prāpti thāy, nahitar nigodagati to ūbhī ja chhe. bhāī! tattvanā ādaramān siddhatva ane tenā anādaramān nigodagati chhe; vachche thoḍāk bhav karavā paḍe tenī ahīn gaṇatarī nathī. he jīv! trasano kāḷ bahu thoḍo (be hajār sāgarathī kāīk adhik) chhe em jāṇī tun tattvadraṣhṭi kar, tattvano ādar kar.
ā samayasār, niyamasār, pravachanasār ītyādi chhe te santonī vāṇī chhe. temān bhagavānanī divyadhvanino sār bharyo chhe. temān santo kahe chhe ke-jāg re jāg, nāth! tāro ātmā shuddha gnāyakasvabhāvī bhagavān chhe. te jo rāg kare to te rāgamay thaī jāy, āsravarūp thaī jāy, jaḍ thaī jāy. em thatān prabhu! tārā chaitanyano ja nāsh thaī jāy. paṇ em chhe nahi; ātmā rāgano kartā chhe nahi. paryāyamān je rāg thāy chhe teno ātmā jāṇanār chhe paṇ rāgano karanāro kartā nathī. gnāyakasvarūp ja āvun chhe.
ahāhā...! shuddha gnāyakasvarūpanī jene draṣhṭi thaī chhe te dharmīne paryāyamān je rāg thāy chhe te rāg tenā gnānamān nimitta chhe. rāganun je gnān thayun te gnānano ātmā kartā chhe. svaparane jāṇanārī evī je svaparaprakāshak gnānanī paryāy utpanna thāy teno ātmā kartā chhe ane te gnānanī paryāy enun karma chhe. parantu rāg thāy chhe teno te kartā nathī. vyavahāraratnatrayano je rāg thāy chhe teno gnānī kartā nathī, gnātā ja chhe.
ahīn kahe chhe ke dev-shāstra-gurunī shraddhāno rāg, shāstragnānano vikalpa ane aṇu-vrat- mahāvratādinā bhāv chhe te shubharāg chhe, āsrav chhe. ane bhagavān ātmā shuddha gnānamay, upayogamay chhe. āvo ātmā jo rāgano kartā hoy to ātmā rāgathī ananya -ek thaī jāy. ātmā ane āsrav be bhinna tattva ekarūp thaī jāy. ane to pachhī rāgathī ātmā abhinna ṭharatān potānā chaitanyano nāsh thaī jāy, jīv pote ja ajīv ṭharatān jīvano lop thaī jāy.
have kahe chhe-‘ā pramāṇe pratyay, nokarma ane karma paṇ jīvathī ananya chhe evī pratipattimān paṇ ā ja doṣh āve chhe.’
puṇyapāpanā bhāv ane mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog-e badhā āsravo pratyayo chhe, sharīr, man, vāṇī ityādi nokarma chhe ane gnānāvaraṇādi āṭh jaḍakarma chhe. te badhāne jo ātmā kare to te badhāthī ātmā ananya eṭale ek thaī jāy ane to
PDF/HTML Page 1260 of 4199
single page version
pachhī te badhā jaḍasvarūp hovāthī ātmā jaḍ thaī jāy arthāt chaitanyadravyano lop thaī jāy. bhagavān ātmā to svarūpathī shuddha gnātādraṣhṭā chhe. puṇyapāpanā bhāvano gnātādraṣhṭā, sharīr-man- vāṇīno ane nokarma-karma sarvano gnātādraṣhṭā chhe. gnātādraṣhṭā chhe te parano thato nathī ane parapadārtho gnātādraṣhṭānā thatā nathī. tethī jīvathī rāg ananya chhe em mānatān je doṣh āve chhe te ja doṣh pratyayo, karma ane nokarma ātmāthī ek chhe em mānatān āve chhe. have kahe chhe-
‘have jo ā doṣhanā bhayathī em svīkāravāmān āve ke upayogātmak jīv anya ja chhe ane jaḍasvabhāv krodh anya ja chhe, to jem upayogātmak jīvathī jaḍasvabhāv krodh anya chhe tem pratyay, nokarma, ane karma paṇ anya ja chhe kāraṇ ke temanā jaḍ-svabhāvapaṇāmān taphāvat nathī (arthāt jem krodh jaḍ chhe tem pratyay, nokarma ane karma paṇ jaḍ chhe). ā rīte jīvane ane pratyayane ekapaṇun nathī.’
lyo, ā siddha karyun ke chaitanyaupayogamay gnānasvarūp jīv anya chhe ane jaḍ-svabhāv krodh anya chhe. shubhāshubhabhāv jaḍ chhe ane te chaitanyamay ātmāthī anya chhe. are bhāī! tārun chaitanyatattva koṇ chhe tenī tane khabar nathī. prabhu! tārun chaitanyatattva gnānādi anant guṇanun godām chhe, anant svabhāvano sāgar chhe, anant shaktionun saṅgrahasthān chhe. te krodhanun, rāgādi bhāvanun sthān nathī. ahāhā...! amr̥utathī tr̥uptatr̥upta (pūrṇa bharelo) andar amr̥utano sāgar prabhu uchhaḷī rahyo chhe. dhruv-dhruv-dhruvasvarūp trikāḷ chidānandaghanasvarūp vītarāgasvarūp bhagavān ātmā chhe. tene rāgavāḷo māne vā rāgano kartā māne to te jaḍarūp thai jāy. māṭe bhagavān ātmā anya chhe ane jaḍasvabhāv krodh anya chhe e ja nirdoṣh svarūpasthiti chhe. ane jo em chhe to e ja rīte āṭh karma, sharīrādi nokarma ane mithyātvādi pratyayo jīvathī anya chhe, kemake te badhānā jaḍasvabhāvapaṇāmān kāī pharak nathī.
juo! vyavahārathī nishchay thāy em keṭalāk lokono je pokār chhe teno ahīn niṣhedh kare chhe. vyavahār anya chhe ane chaitanyamay vastu anya chhe em ahīn kahyun chhe. are bhāī! jem andhakārathī prakāsh na thāy tem vyavahār karatān karatān nishchay na thāy. shubharāg mārun kārya ane shubharāgano hun kartā evī mānyatāthī anādi kāḷathī tun sansār-sāgaramān ḍūbī gayo chhe. ā tārā hitanī vāt karatān āchārya kahe chhe ke rāg anya chhe ane shuddha chaitanyasvarūp bhagavān ātmā anya chhe.
ātmā gnānano kartā chhe paṇ je rāgapariṇām thāy teno nishchayathī kartā nathī. rāg thāy chhe paṇ rāgano kartā nathī. ā rīte jīv ane pratyayo ek nathī, jīv ane āsravo ek nathī; anya-anya chhe. mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog-ā badhā