Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 8-11.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 7 of 210

 

PDF/HTML Page 121 of 4199
single page version

karī upadesh chhe. abhedadraṣhṭimān bhedane gauṇ kahevāthī ja abhed sārī rīte mālūm paḍī shake chhe. tethī bhedane gauṇ karīne tene vyavahār kahyo chhe. ahīn bhedane gauṇ karīne eṭale abhāv karīne em nahīn, paṇ bhedane amukhya rākhīne eṭale ke bhedanun lakṣha chhoḍīne tene vyavahār kahyo chhe. vyavahār kaho ke asatyārtha kaho; paryāyane gauṇ karīne asatyārtha kahī chhe, abhāv karīne nahīn.

ahīn evo abhiprāy chhe ke bhedadraṣhṭimān nirvikalpa dashā thatī nathī. anant guṇono dharanār dharmī evo je abhed ātmā temān gnān, darshan, chāritra, prabhutā, svachchhatā evā anant guṇonā bhed jo lakṣhamān levā jashe to rāg utpanna thashe, samyagdarshan nahīn thāy. nav tattvanā bhed pāḍavā e vāt to dūr rahī paṇ guṇ ane guṇīno bhed pāḍavā jāy tyān paṇ nirvikalpa dashā thatī nathī. vastu ane enī shaktio evo ja bhed te draṣhṭino viṣhay nathī. draṣhṭino viṣhay to abhed, akhaṇḍ, ek gnāyak chhe. draṣhṭi pote paryāy chhe paṇ paryāy te draṣhṭinun dhyey nathī.

prashnaḥ– vartamān paryāy temān (draṣhṭinā viṣhayamān) bheḷavavī ke nahīn?

uttaraḥ– vartamān paryāy bhinna rahīne dravyanī pratīti kare chhe. te emān bhaḷe kayānthī? paryāy bhinna rahe chhe, te dravyamān bhaḷatī nathī, ek thatī nathī.

ane sarāgīne vikalpa rahyā kare chhe. bhedane jāṇavun e kāī rāganun kāraṇ nathī. kevaḷī bhagavān bhed-abhed sarvane jāṇe chhe. arihant paramātmā dravya-guṇ-paryāy, bhed-abhed, lok-alok sarvane jāṇe chhe. māṭe bhedane jāṇavo e rāganun kāraṇ nathī. paṇ sarāgīne bhed jāṇatān vikalpa utpanna thāy chhe. rāgī jīvane bhed jāṇatān rāg utpanna thāy chhe. tethī anant guṇono abhed piṇḍ bhagavān ātmā ane anantaguṇ em bhed pāḍī draṣhṭi karatān rāg thāy tethī puṇyabandh thāy paṇ samyagdarshananī abandh paryāy na thāy. sarāgīne bhedanun lakṣha karatān vikalpa thāy paṇ nirvikalpa dashā na thāy. kevaḷī bhagavān to bhedābhedarūp samagra lokālokane jāṇe paṇ temane rāg thato nathī, kemake teo vītarāg chhe. parantu rāgī prāṇīne bhedanī draṣhṭi thatān rāg thayā vinā raheto nathī.

ātmā vastu arūpī chidghan chhe, temān ā bhāv ane ā bhāvavān em be bhāg pāḍīne vastune jovā jāy to rāgī jīv chhe tethī tene rāg thashe. māṭe jyān sudhī rāgādik maṭe nahīn tyān sudhī bhedane gauṇ karī abhedarūp nirvikalpa anubhav karāvavāmān āvyo chhe. guṇīmān guṇ nathī em nathī, paṇ bhedane gauṇ karī abhedanun lakṣha karavānun prayojan chhe.


PDF/HTML Page 122 of 4199
single page version

rāgīne bhedanā lakṣhe rāg thāy ane emān dharma māne to te mithyādraṣhṭi chhe. ahīn kahe chhe ke rāg maṭe nahīn tyān sudhī bhedane gauṇ karīne eṭale bhedanun lakṣha chhoḍī daīne abhed ekarūp gnāyakanun lakṣha karavun. tethī abhedarūp nirvikalpa anubhav thāy chhe, ane te dharma chhe.

jem guṇīmān guṇ chhe, ne guṇabhedane gauṇ kahyo tem koī em kahe ke guṇīmān paryāy chhe arthāt dravyamān paryāy chhe ane tene gauṇ karī to te barābar nathī. paryāyamān paryāyane gauṇ karī chhe. paryāy to dravyathī bhinna chhe. paryāy dravyamān nathī. paryāy bhinna rahīne dravyane viṣhay kare chhe, dravyamān paryāy nathī. vastumān guṇ chhe paṇ tenun lakṣha chhoḍāvavā guṇabhedane gauṇ karīne abhedarūp nirvikalpa anubhav karāvavāmān āve chhe. tem vastumān paryāy paṇ chhe em koī kahe to te barābar nathī. paryāy to paryāyamān chhe. paryāyane gauṇ karī eṭale ke dravyamān paryāy chhe. paṇ gauṇ karī em koī kahe to em nathī. bhāī! ā chokhavaṭ barābar samajavī joīe.

jenān mahābhāgya hoy tenā kāne paḍe evī ā vāt chhe. rāg maṭe nahīn tyānsudhī bhedane gauṇ karī abhedarūp nirvikalpa anubhav karāvavāmān āvyo chhe. vītarāg thayā bād bhedābhedarūp vastuno gnātā thaī jāy chhe. vītarāg thayā pachhī sarvagna bhagavān bhed-abhed sarvane jāṇe chhe tyān vikalpa nathī. sarvagna vītarāg dashā thaī pachhī bhedane gauṇ karīne abhedane jāṇavun evun rahetun nathī. kevaḷī bhagavān to bhed-abhed bannene ekasāthe jāṇe chhe. tyān pachhī nayanun ālamban nathī. eṭale ke bhedane gauṇ karī dravya je abhedapūrṇa te taraph ḍhaḷavun em tyān rahetun nathī. jyān sudhī rāg rahe, dravyanun pūrṇa ālamban na hoy tyānsudhī nayanun ālamban chhe. parantu rāg chhūṭī jatān pūrṇa vītarāg thayā bād ene abhed taraph ḍhaḷavun em nayanun ālamban rahetun nathī.

ā to sarvagna parameshvar vītarāgano apūrva mārga chhe. sādhāraṇ māṇaso je mānīne beṭhā chhe ke chha kāyanī dayā pāḷavī e dharma to evī ā vāt nathī. paranī dayā to koī pāḷī shakatun nathī. ahīn to sarvagnadevanun pharamān chhe ke tārī dayā tun pāḷ. eṭale ke jevaḍo tun chhe, jevo tun chhe, tevaḍo ane tevo tun tane mān. tyāre ten tārī dayā pāḷī kahevāy. ane jevaḍo jem chhe tem potāne na mānatān bījī rīte mānīsh to tārī ten hinsā ja karī chhe.

nirmaḷ paryāy bahirtattva chhe, e antaḥtattva nathī. tene gauṇ karī dravyasvabhāvano āshray letān nirvikalpa anubhav thāy te dharma chhe. shuddha paryāy dravyanun lakṣha kare chhe. ashuddhanun lakṣha chhoḍī paryāy trikāḷī dravyanī draṣhṭi kare chhe.


PDF/HTML Page 123 of 4199
single page version

ashuddhatāthī chhūṭavānun kaho chho to nirmaḷ paryāyathī chhūṭavānun kem kahetā nathī? to kahe chhe ke nirmaḷ paryāy to dravya upar lakṣha kare chhe. (nirmaḷ paryāy, paryāy upar lakṣha karatī ja nathī.)

paryāy ā bāju dravya je abhed chhe te taraph ḍhaḷī te apekṣhāe e abhed kahevāy. bākī paryāy to dravyathī bhinna rahe chhe. abhedamān paryāy kayān chhe? paryāy to bhinna rahī abhedanī draṣhṭi kare chhe. te nishchayadraṣhṭi chhe. dravyamān paryāy bheḷavī de to vyavahār thaī jāy, bhedadraṣhṭi thaī jāy. paryāy to paryāyamān rahe chhe māṭe apekṣhā samajavī joīe. draṣhṭiphere agnānīne pher lāge paṇ ā satya kahevāy chhe.

vītarāg thayā pachhī nayanun ālamban rahetun nathī. tyāre samayasāranā āsrav adhikāramān be jagyāe em āve chhe ke kevaḷagnān thatān sākṣhāt shuddhanay chhe te kevī rīte chhe? e to dravyano āshray pūrṇa thaī gayo e apekṣhāe chhe. shuddhanayano viṣhay to dhruv trikāḷī dravya ek ja chhe paṇ have kevaḷagnān thatān dravyano āshray levāno rahyo nahīn te apekṣhāe kahyun chhe. kharekhar to kevaḷagnān kāī shuddhanayano viṣhay nathī, e to sadbhūt vyavahāranayano viṣhay chhe. kevaḷagnānīne to nay ja kayān chhe? chhatān kevaḷagnān thatān shuddhanay pūrṇa thāy chhe em je kahyun chhe e to shuddhātmānun ālamban pūrṇa thatān have ālamban levānun rahetun nathī te apekṣhāe kathan chhe. tethī ahīn kahe chhe ke vītarāg thayā bād nayanun ālamban ja rahetun nathī.

*
**
***
**
*

PDF/HTML Page 124 of 4199
single page version

jīv–ajīv adhikār
gāthā–8

तर्हि परमार्थ एवैका वक्तव्य इति चेत्–

जह ण वि सक्कमणज्जो अणज्जभासं विणा दु गाहेदुं।
तह ववहारेण विणा परमत्थुवदेसणमसक्कं।।
८।।

यथा नापि शक्योऽनार्योऽनार्यभाषां विना तु ग्राहयितुम्।
तथा व्यवहारेण विना परमार्थोपदेशनमशक्यम्।।
८।।

have pharī e prashna ūṭhe chhe ke jo em chhe to ek paramārthano ja upadesh karavo joīe; vyavahār shā māṭe kaho chho? tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-

bhāṣhā anārya vinā na samajāvī shakāy anāryane,
vyavahār viṇ paramārthano upadesh em ashakya chhe. 8.

gāthārthaḥ– [यथा] jem [अनार्यः] anārya (mlechchha) janane [अनार्यभाषां विना तु] anāryabhāṣhā vinā [ग्राहयितुम] kāī paṇ vastunun svarūp grahaṇ karāvavā [न अपि शक्यः] koī samartha nathī [तथा] tem [व्यवहारेण विना] vyavahār vinā [परमार्थोपदेशनम्] paramārthano upadesh karavā [अशक्यम्] koī samartha nathī.

ṭīkāḥ– jem koī mlechchhane koī brāhmaṇ ‘svasti’ evo shabda kahe chhe tyāre te mlechchha e shabdanā vāchyavāchak sambandhanā gnānathī rahit hovāthī kāī paṇ na samajatān brāhmaṇ sāme meṇḍhānī jem āṅkho phāḍīne ṭagaṭag joī ja rahe chhe, paṇ jyāre brāhmaṇanī bhāṣhā ane mlechchhanī bhāṣhā-e banneno artha jāṇanār anya koī puruṣh athavā te ja brāhmaṇ mlechchhabhāṣhā bolīne tene samajāve chhe ke ‘svasti’ shabdano artha “tārun avināshī


PDF/HTML Page 125 of 4199
single page version

kalyāṇ thāo” evo chhe. tyāre turat ja utpanna thatā atyant ānandamay ānsuothī jenān netro bharāī jāy chhe evo te mlechchha e ‘svasti’ shabdano artha samajī jāy chhe; evī rīte vyavahārījan paṇ ‘ātmā’ evo shabda kahevāmān āvatān jevo ‘ātmā’ shabdano artha chhe te arthanā gnānathī rahit hovāthī kāī paṇ na samajatān meṇḍhānī jem āṅkho phāḍīne ṭagaṭag joī ja rahe chhe, paṇ jyāre vyavahār-paramārtha mārga par samyaggnānarūpī mahārathane chalāvanār sārathī samān anya koī āchārya athavā to ‘ātmā’ shabda kahenār pote ja vyavahāramārgamān rahīne “darshan-gnān-chāritrane je hameshān prāpta hoy te ātmā chhe” evo ‘ātmā’ shabdano artha samajāve chhe tyāre turat ja utpanna thatā atyant ānandathī jenā hr̥udayamān sundar bodhataraṅgo (gnānataraṅgo) ūchhaḷe chhe evo te vyavahārījan te ‘ātmā’ shabdano artha sundar rīte samajī jāy chhe e rīte jagat mlechchhanā sthāne hovāthī, ane vyavahāranay paṇ mlechchhabhāṣhānā sthāne hovāne līdhe paramārthano pratipādak (kahenār) hovāthī vyavahāranay sthāpan karavāyogya chhe; tem ja brāhmaṇe mlechchha na thavun-e vachanathī te (vyavahāranay) anusaravā yogya nathī.

bhāvārthaḥ– loko shuddhanayane jāṇatā nathī kāraṇ ke shuddhanayano viṣhay abhed ekarūp vastu chhe; teo ashuddhanayane ja jāṇe chhe kem ke teno viṣhay bhedarūp anekaprakār chhe; tethī teo vyavahār dvārā ja paramārthane samajī shake chhe. ā kāraṇe vyavahāranayane paramārthano kahenār jāṇī teno upadesh karavāmān āve chhe. ahīn em na samajavun ke vyavahāranun ālamban karāve chhe paṇ ahīn to vyavahāranun ālamban chhoḍāvī paramārthe pahoñchāḍe chhe em samajavun.

gāthā 7mān em kahyun ke ātmā chidghan vastu chhe. emān sharīr, man, vāṇī, karma to chhe ja nahi, paṇ karmanā saṅge je shubh-ashubh bhāvo thāy e malinatā, ashuddhatā paṇ enā svarūpamān nathī. e to ṭhīk, paṇ gnānaghan ātmāmān gnān, darshan, chāritra, ānand, prabhutā, svachchhatā evī anant shaktio chhe, chhatān ā shaktionā bhed abhed ātmāmān nathī. guṇ ane guṇī paramārthe abhed chhe, bhedarūpe nathī.

ām hovā chhatān shiṣhyane samajāvavā māṭe abhedamān nāmamātra bhed pāḍīne gnān te ātmā, darshan te ātmā, chāritra te ātmā em upadesh karavāmān āve chhe. topaṇ bhedadraṣhṭimān nirvikalpa samyagdarshan thatun nathī. māṭe bhedane gauṇ karīne abhedarūp nirvikalpa anubhav karavo em upadesh karavāmān āvyo chhe.

tyāre shiṣhyane prashna thāy chhe ke-jo em chhe to ek paramārthano ja upadesh karavo joīe; vyavahār shā māṭe kaho chho? tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ


PDF/HTML Page 126 of 4199
single page version

pravachan nambar 20–22, tārīkh 20–12–7p thī 22–12–7p

* gāthārtha uparanun pravachan *

jem anārya (mlechchha) janane anāryabhāṣhā vinā kāī paṇ vastunun svarūp grahaṇ karāvavā koī samartha nathī tem vyavahār vinā paramārthano upadesh karavā koī samartha nathī.

anāryane samajāvavun hoy tyāre enī bhāṣhāmān samajāvāy. anāryabhāṣhā vinā ene vastunun svarūp na samajāvī shakāy. tem agnānīne samajāvavo hoy tyāre bhed pāḍayā vinā paramārtha vastune samajāvī shakāy nahīn. ātmā, ātmā, ātmā em kahīe, paṇ bhed pāḍīne vyavahārathī samajāvīe nahīn ke ‘darshan-gnān-chāritrane prāpta chhe te ātmā’ tyān lagī agnānī kāī samajī shake nahīn. tethī bhed pāḍīne paramārtha vastu samajāvavāmān vyavahār āve kharo, paṇ te ādaraṇīy nathī.

* ṭīkā uparanun pravachan *

jem koī mlechchhane koī brāhmaṇ ‘svasti’ evo shabda kahe chhe tyāre te mlechchha e shabdanā vāchya-vāchak sambandhanā gnānathī rahit hovāthī kānīpaṇ samajato nathī. vāchya padārtha ane tenā vāchak shabdo e bannenā sambandhanun gnān na hovāthī mlechchha kānīpaṇ samajato nathī. jem ‘sākar’ padārtha vāchya chhe ane ‘sākar’ shabda teno vāchak chhe. tem ‘svasti’ eṭale ‘tārun avināshī kalyāṇ thāo’ e vāchya chhe ane ‘svasti’ shabda enun vāchak chhe. paṇ ā vāchya-vāchak sambandhanun gnān na hovāthī kānīpaṇ na samajatān ā shun kahe chhe?-em te mlechchha brāhmaṇ sāme meṇḍhānī jem āṅkho phāḍīne ṭagaṭag joī ja rahe chhe.

paṇ jyāre brāhmaṇanī bhāṣhā ane mlechchhanī bhāṣhā banneno artha jāṇanār anya koī puruṣh athavā te ja brāhmaṇ mlechchhabhāṣhā bolī tene samajāve chhe ke ‘svasti’ shabdano artha “tārun avināshī kalyāṇ thāo”-evo chhe tyāre turat ja utpanna thatān atyant ānandamay ānsuothī jenān netro bharāī jāy chhe evo te mlechchha e ‘svasti’ shabdano artha samajī jāy chhe. ahā! āvo ā brāhmaṇano āshīrvād chhe em ‘svasti’ shabdano artha barābar samajavāthī tenī āṅkho harṣhanān ānsuothī bharāī jāy chhe. ā draṣhṭānt thayun, have siddhānt kahe chhe.

evī rīte vyavahārījan paṇ ‘ātmā’ evo shabda kahevāmān āvatān jevo ‘ātmā’ shabdano artha chhe te arthanā gnānathī rahit hovāthī kānīpaṇ na samajatān meṇḍhānī jem āṅkho phāḍīne ṭagaṭag joī ja rahe chhe. ahīn mlechchhanā sthāne vyavahārījan līdho chhe.


PDF/HTML Page 127 of 4199
single page version

vyavahārījan ‘ātmā’ evo shabda sāmbhaḷatān kānīpaṇ samajato nathī. kemake ‘ātmā’ shun padārtha chhe enun ene gnān nathī. tethī ā shun kahe chhe-shun bake chhe em anādarathī nahīn, paṇ shun kahe chhe-evī samajavānī jignāsāthī meṇḍhānī jem āṅkho phāḍīne ṭagaṭag joī ja rahe chhe. ‘ātmā’ satya shun chhe? bhagavānanun kahelun tattva shun chhe? e sāmbhaḷavānī lāyakātathī kahenāranī sāme āṅkho phāḍīne ṭagaṭag jue chhe.

paṇ jyāre vyavahār-paramārthamārga par samyaggnānarūpī mahārathane chalāvanār sārathi samān anya koī āchārya athavā ‘ātmā’ shabda kahenār pote ja vyavahāramārgamān rahīne “darshan-gnān-chāritrane je hammeshān prāpta hoy te ātmā chhe” evo ‘ātmā’ shabdano artha samajāve chhe, tyāre turat ja utpanna thatā atyant ānandathī jenā hr̥udayamān sundar bodh-taraṅgo (gnānataraṅgo) ūchhaḷe chhe; evo te vyavahārījan te ‘ātmā’ shabdano artha sundar samajī jāy chhe.

juo, ahīn samyaggnānarūpī mahārathane chalāvanār sārathi samān āchārya vyavahār-paramārthamārgamān sthit chhe. nishchay vastu ātmā svarūpathī je chhe te chhe te paramārtha chhe ane tene bhed karīne samajāvavī te vyavahār chhe. ahīn anya āchārya ke ‘ātmā’ shabda kahenār pote ja vyavahāramārgamān rahīne eṭale vikalpathī bhed pāḍīne shiṣhyane samajāve chhe. vastu to abhed ekarūp chhe paṇ shiṣhyane samajāvavun hoy tyāre bhed pāḍīne samajāvavun paḍe chhe, kemake bījo to koī upāy nathī. tethī akhaṇḍ, abhed ātmāmān nāmamātra bhed upajāvī shiṣhyane samajāve chhe ke ‘darshan-gnān-chāritrane hammeshān prāpta hoy te ātmā.’ ahīn darshan, gnān, chāritra evā ātmānā traṇ asādhāraṇ mukhya dharmonun lakṣha karī bhed pāḍīne samajāvyun chhe. sharīr ke puṇya-pāpanā bhāvane prāpta hoy te ātmā em līdhun nathī, paṇ darshan-gnān-chāritrane prāpta hoy te ātmā em vyavahārathī bhed pāḍīne samajāve chhe.

ahāhā...! munirāj āchārya digambar sant chhe. emaṇe shiṣhyane kahyun- ‘ātmā.’ paṇ shiṣhya kāī samajyo nahīn. eṭale vastu ātmā chhe to andaramān anantaguṇane prāpta abhed, parantu enā mukhya dharmone lakṣha karī ‘darshan-gnān-chāritrane hammeshān prāpta hoy te ātmā’ em bhed karīne shiṣhyane samajāve chhe. rāgane prāpta thāy te ātmā ke sharīrane prāpta thāy te ātmā em chhe nahīn. āṭalo bhed pāḍavo paḍe e kāī upāy to nathī; paṇ thāy shun? bhed ādaraṇīy nathī, ādaraṇīy to ek paramārtha vastu abhed ātmā ja chhe. अतति गच्छति इति आत्मा em dravyasaṅgrahamān āve chhe. ahīn ‘darshan-gnān-chāritrane prāpta hoy te ātmā’ em bhed pāḍīne āchārya paramārtha samajāve chhe.


PDF/HTML Page 128 of 4199
single page version

tyāre turat ja shiṣhyane paramārtha vastu ātmā upar draṣhṭi jatān atīndriy ānand pragaṭ thāy chhe. enā hr̥udayamān sundar bodhataraṅgo ūchhaḷe chhe. ātmā gnānānandano dariyo chhe. temān draṣhṭi thatān antaramān ānand sahit gnānataraṅgo ūchhaḷe chhe. juo, dharma rokaḍiyo chhe. jyān samyagdarshan thāy ke tarat ja atīndriy ānandano svād āve chhe. tyāre te ‘ātmā’ shabdano artha barābar samajī jāy chhe.

ahā! videhakṣhetramān bhagavān sīmandharanāth birāje chhe. temanī vāṇī atyāre paṇ nīkaḷe chhe. tyān shrī kundakundāchārya sadehe gayā hatā. tyān jaīne āvyā ane bhagavānano divya sandesho pātra jīvo māṭe lāvyā. kahe chhe ke guṇanā bhed vastumān nathī. chhatān paramārthane samajāvavā māṭe bhed pāḍīne kahyun ke-dekhe te ātmā, jāṇe te ātmā, antaramān sthir thāy te ātmā. ām sāmbhaḷatān ja pātra jīvane ekarūp vastu je abhed chaitanya tenā upar draṣhṭi jatān samyagdarshan thāy chhe. sāthe atīndriy ānandano svād āve chhe. anādino puṇya-pāpanā vikārībhāvano ākuḷatārūp svād hato, te have samyagdarshan thatān atīndriy ānandanun vedan thāy chhe. karmachetanāno svād maṭī, gnānachetanāno nirākuḷ sukhano svād āve chhe.

ahāhā...! samyagdarshan koī apūrva vastu chhe. ek sekaṇḍ āvun samyagdarshan thāy tyān draṣhṭi apekṣhāe mokṣha thaī gayo. ātmā pote mokṣhasvarūp paramātmasvarūp birāje chhe. enī draṣhṭi ane anubhav thatān paryāyamān paramātmapad pragaṭ thāy chhe. dev-guru- shāstrane māne, nav tattvanā bhed jāṇe e kāī samyagdarshan nathī. samyagdarshan to ātmānī pratītirūp chhe, sūkṣhma paryāy chhe. ānandanā svād uparathī gnānīne teno khyāl āve chhe. pahelun samyagdarshan thāy, pachhī svarūpamān visheṣh ekāgra thaī sthir thāy te samyakchāritra chhe. samyagdarshan vinānān vrat, tap, chāritra e badhān ekaḍā vinānān mīṇḍān chhe.

samyagdarshan thatān anubhav thāy tenī mahor-chhāp shun? to kahe chhe ānandano svād āve te samyagdarshananī mahor-chhāp chhe. parathī lakṣha haṭhāvī, dayā, dānanā je vikalpa rāg chhe tyānthī lakṣha haṭhāvī, darshan-guṇ-chāritranā guṇabhedanun lakṣha chhoḍī jyān abhedasvabhāvamān lakṣha jāy tyān anubhav pragaṭ thāy chhe, tenun nām samyagdarshan chhe. e samyagdarshan thatān sundar ānand sahit gnānataraṅgo ūchhaḷe chhe. tyāre ‘ātmā’ eno yathārtha artha sundar rīte samajāy chhe.

bhāī! ā indriyonā viṣhayonān sukh e to jheranā svād chhe. ame karoḍapati, abajopati ane paisā amārā chhe em je mamatā kare chhe te jheranā pyālā pīe chhe. strīnā


PDF/HTML Page 129 of 4199
single page version

bhogamān-hāḍ-chāmaḍānā bhogamān sukh māne paṇ e to rāganā svād chhe, jheranā svād chhe. ahīn to darshan-gnān-chāritra te ātmā em bhed pāḍī paramārtha vastu samajāvatān jyān abhed trikāḷī gnāyakano svīkār ane satkār thayo ke turat ja antaramān ānandanā svād sahit sundar bodhataraṅgo ūchhaḷe chhe. samyagdarshan ane samyaggnān pragaṭ thāy chhe. ānun nām dharma chhe. aho! amr̥utachandrāchāryadeve adbhut ṭīkā karī chhe. āvī ṭīkā bharatakṣhetramān bīje kayāny nathī.

have kahe chhe-e rīte jagat mlechchhanā sthāne hovāthī, ane vyavahāranay paṇ mlechchhabhāṣhānā sthāne hovāne līdhe paramārthano pratipādak hovāthī vyavahāranay sthāpan karavā yogya chhe; tem ja brāhmaṇe mlechchha na thavun-e vachanathī te anusaravā yogya nathī. jem mlechchhabhāṣhā dvārā mlechchhane samajāvavun e to yogya chhe paṇ tethī brāhmaṇe mlechchha na thavun joīe, tem vyavahāranay paramārthano pratipādak hovāthī sthāpan karavā yogya chhe, paṇ vyavahāranay anusaravā yogya nathī. anusaraṇ karavā yogya to ekamātra trikāḷī dhruv gnāyak ja chhe.

* bhāvārtha uparanun pravachan *

dharmanun mūḷ samyagdarshan chhe. te samyagdarshan kem thāy enī vāt chāle chhe. loko shuddhanayane jāṇatā nathī. are! anya sampradāyamān to shuddhanay evo shabda paṇ nathī. shuddhanay kone kahevāy? shuddhanay eṭale trikāḷī gnāyakane jāṇanār samyaggnānano ansh. abhed ekarūp trikāḷī dhruv chaitanyavastu, chhato padārtha, shāshvat padārtha je ātmā te shuddhanayano viṣhay chhe. arthāt ā ātmā je anant anant behad shaktiono piṇḍ abhed ekarūp vastu chhe tenun je lakṣha kare-gnān kare tene shuddhanay kahe chhe. evā shuddhanayane loko jāṇatā nathī, kemake shuddhanayano viṣhay je abhed ekarūp vastu ātmā teno temane pratyakṣharūp anubhav nathī.

jem lākh mīṇḍān lakho paṇ āgaḷ ekaḍo na hoy to keṭalī saṅkhyā bane? koī saṅkhyā na bane. ekaḍā vinānān lākh mīṇḍānnī kāī kimmat nathī, tem samyagdarshan vinā vrat kare, tap kare, sāmāyik kare, paṇ e badhun thothethothān chhe. e kriyāomān rāg mand hoy to puṇya bandhāy, dharma na thāy.

ā to bhagavānanā kahelā mantro chhe. agnānamān sūtelāne jagāḍavā māṭe chhe. jīve vrat, tap, bhakti, pūjā, dān, ityādi anantavār karyān chhe, kemake te anantavār svargamān gayo chhe. e svargamān kāī pāp karīne na jāy. eṇe manuṣhyanā bhav karyā sauthī ochhā, paṇ tey anant. enāthī narakanā bhav asaṅkhyātaguṇā anant karyā. ek manuṣhyanā bhav


PDF/HTML Page 130 of 4199
single page version

sāme asaṅkhyāt narakanā bhav. bhāī! bhūlī gayo tun, paṇ ahīn to bhagavānanā gnānamān āvelī, shāstramān kahelī vāt kahevāy chhe. narakanā bhavathī asaṅkhyātaguṇā anant devanā bhav karyā. ahīn kahevāno āshay em chhe ke anantakāḷamān āvā je anant devanā bhav karyā te kāī pāpathī thoḍā karyā chhe? vrat, tap, ādi puṇya anantavār karyān, paṇ shuddhanay ane teno viṣhay je trikāḷ, ekarūp, dhruv ātmā tene jāṇyo nahīn tethī samyagdarshanādi dharma thayo nahīn. tethī āvun bhavabhramaṇanun duḥkh ūbhun rahyun chhe. bhavabhramaṇamān devanā bhav karatān anantaguṇā nigodasahit tiryañchanā bhav thayā chhe. ek samyagdarshan vinā jīvane sansāramān anant bhav-paribhramaṇanī akathya vedanā bhogavavī paḍī chhe. aho! ā to sarvagna paramātmāe ek samayamān je ātmā joyo ane kahyo te kevo chhe ane teno anubhav kem thāy enī vāt chāle chhe. agnānīo samajyā vinā je ātmā, ātmā kahe chhe tenī vāt nathī. vedāntavāḷā sarvavyāpī je ātmā māne chhe tenī paṇ vāt nathī. ahīn to abhed ekarūpasat vastu je anantaguṇono piṇḍ, nitya dhruv sāmānya vastu chhe te ātmā chhe. tene loko jāṇatā nathī. āvā abhed ātmāmān bhed nahīn hovā chhatān ‘ā jāṇe te ātmā, ā dekhe te ātmā’ evo bhed pāḍī ātmānun paramārthasvarūp samajāvavun te ashuddhanay chhe, vyavahāranay chhe. anādithī loko ashuddhanayane ja jāṇe chhe, bhedarūp vastune ja jāṇe chhe. tethī abhed ekarūp vastumān bhed upajāvīne ene samajāvavāmān āve tyāre ja paramārthane samajī shake chhe. shuddhanayano viṣhay abhed ekarūp vastu chhe, jyāre ashuddhanayano viṣhay bhedarūp anek prakār chhe. abhed ekarūp vastumān vyavahār dvārā bhed pāḍīne samajāvavāthī teo paramārthane samajī shake chhe. ā kāraṇe vyavahāranayane paramārthano kahenār jāṇī teno upadesh karavāmān āve chhe. vyavahār dvārā bhedanun kathan e nishchayavastune jāṇavā māṭe chhe. ‘ā jāṇe-dekhe te ātmā’ em bhed dvārā paramārthavastu abhedano anubhav karāvavānun ja prayojan chhe. ahīn em na samajavun ke vyavahāranun ālamban karāve chhe. bhed pāḍīne abhed samajāvyun chhe. paṇ bhedanun ālamban na levun. ‘ā gnān te ātmā’ em bhed pāḍīne abhedanī draṣhṭi karāvī chhe. tyān guṇ-guṇīnā bhedarūp vyavahārano āshray na karavo. ātmāmān paravastu nathī, dayā, dānano rāg nathī, paṇ gnān, darshan, chāritra evā anantaguṇo temān abhedapaṇe chhe. tyān paramārthavastu samajāvavā māṭe bhed pāḍīne upadesh chhe. abhedamān bhed kahevo te vyavahāranay chhe. māṭe te āshray karavā yogya nathī. tenun ālamban na levun. bhed chhoḍīne dravyasvabhāv ek trikāḷī dhruvano āshray karavo e samyagdarshan chhe.


PDF/HTML Page 131 of 4199
single page version

gnān-darshan-chāritranā bhed jāṇīne abhedanī draṣhṭi karavī te dharma chhe. bhed abhedane batāve chhe, paṇ bhed draṣhṭino viṣhay nathī. tethī ahīn vyavahāranun ālamban chhoḍāvī paramārthe pahoñchāḍe chhe em samajavun.

abhedane batāvavā vyavahār kahyo, paṇ vyavahār āshray levā māṭe nathī. ahīn to vyavahāranun ālamban chhoḍāvī paramārthano āshray karāvyo chhe. trikāḷī dhruv vastunun ālamban karāvavā māṭe bhedathī upadesh chhe. tethī bhedanun lakṣha chhoḍī akhaṇḍ ānandakand abhed chaitanya sāmānya vastu je ātmā chhe teno ekano ja āshray karavo te dharma chhe em jāṇī abhedarūp nirvikalpa anubhav karavo, paṇ bhedamān aṭakavun nahīn.

* *

PDF/HTML Page 132 of 4199
single page version

jīv–ajīv adhikār
gāthā–9–10

कथं व्यवहारस्य प्रतिपादकत्वमिति चेत्–

जो हि सुदेणहिगच्छदि अप्पाणमिणं तु केवलं सुद्धं।
तं
सुदकेवलिमिसिणो भणंति लोयप्पदीवयरा।। ९।।
जो सुदणाणं सव्वं जाणदि सुदकेवलिं तमाहु जिणा।
णाणं
अप्पा सव्वं जम्हा सुदकेवली तम्हो।। १०।। जुम्मं।।

यो हि श्रुतेनाभिगच्छति आत्मानमिमं तु केवलं शुद्धम्।
तं श्रुतकेवलिनमृषयो भणन्ति
लोकप्रदीपकराः।।
९।।
यः श्रुतज्ञानं सर्वं जानाति श्रुतकेवलिनं तमाहुर्जिनाः।
ज्ञानमात्मा सर्व यस्माच्छ्रुतकेवली तस्मात्।।
१०।। युग्मम्।

shrutathī khare je shuddha kevaḷ jāṇato ā ātmane,
lokapradīpakarā r̥uṣhi shrutakevaḷī
tene kahe. 9
shrutagnān sau
jāṇe, jino shrutakevaḷī tene kahe;
sau gnān ātmā hoīne shrutakevaḷī tethī ṭhare. 10.

have, e prashna utpanna thāy chhe ke vyavahāranay paramārthano pratipādak kevī rīte chhe? tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [यः] je jīv [हि] nishchayathī [श्रुतेन तु] shrutagnānavaḍe [इमं] ā anubhavagochar [केवलं शुद्धम्] kevaḷ ek shuddha [आत्मानम्] ātmāne [अभि–


PDF/HTML Page 133 of 4199
single page version

गच्छति] sanmukh thaī jāṇe chhe [तं] tene [लोकप्रदीपकराः] lokane pragaṭ jāṇanārā [ऋषयः] r̥uṣhīshvaro [श्रुतकेवलिनम्] shrutakevaḷī [भणन्ति] kahe chhe; [यः] je jīv [सर्वं] sarva [श्रुतज्ञानं] shrutagnānane [जानाति] jāṇe chhe [तम्] tene [जिनाः] jinadevo [श्रुतकेवलिनं] shrutakevaḷī [आहुः] kahe chhe, [यस्मात्] kāraṇ ke [ज्ञानम् सर्वं] gnān badhun [आत्मा] ātmā ja chhe [तस्मात्] tethī [श्रुतकेवली] (te jīv) shrutakevaḷī chhe.

ṭīkāḥ– pratham, “je shrutathī kevaḷ shuddha ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” te to paramārtha chhe; ane “je sarva shrutagnānane jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” te vyavahār chhe. ahīn be pakṣha laī parīkṣhā karīe chhīeḥ-upar kahelun sarva gnān ātmā chhe ke anātmā? jo anātmāno pakṣha levāmān āve to te barābar nathī kāraṇ ke samasta je jaḍarūp anātmā ākāshādi pāñch dravyo chhe temanun gnān sāthe tādātmya banatun ja nathī (kem ke temanāmān gnānasiddha ja nathī). tethī anya pakṣhano abhāv hovāthī gnān ātmā ja chhe e pakṣha siddha thāy chhe. māṭe shrutagnān paṇ ātmā ja chhe. ām thavāthī ‘je ātmāne jāṇechhe te shrutakevaḷī chhe’ em ja āve chhe; ane te to paramārtha ja chhe. ā rīte gnān ane gnānīnā bhedathī kahenāro je vyavahār tenāthī paṇ paramārthamātra ja kahevāmān āve chhe. tenāthī bhinna adhik kāī kahevāmān āvatun nathī. vaḷī ‘je shrutathī kevaḷ shuddha ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” evā paramārthanun pratipādan karavun ashakay hovāthī, “je sarva shrutagnānane jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” evo vyavahār paramārthanā pratipādakapaṇāthī potāne draḍhapaṇe sthāpit kare chhe.

bhāvārthaḥ– je shāstragnānathī abhedarūp gnāyakamātra shuddha ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe e to paramārtha (nishchay kathan) chhe. vaḷī je sarva shāstragnānane jāṇe chhe teṇe paṇ gnānane jāṇavāthī ātmāne ja jāṇyo kāraṇ ke gnān chhe te ātmā ja chhe; tethī gnān-gnānīno bhed kahenāro je vyavahār teṇe paṇ paramārtha ja kahyo. anya kāī na kahyun. vaḷī paramārthano viṣhay to kathañchit vachanagochar paṇ nathī tethī vyavahāranay ja ātmāne pragaṭapaṇe kahe chhe em jāṇavun.

have e prashna utpanna thāy chhe ke vyavahāranay paramārthano pratipādak kevī rīte chhe? eṭale ke akhaṇḍ abhed je ātmā temān nāmamātrathī bhed pāḍīne kahevun ke-ā shraddhe te ātmā, dekhe te ātmā, jāṇe te ātmā, ekāgra thāy te ātmā-temān vyavahār paramārthano pratipādak kevī rīte chhe? vastu abhed chhe, temān bhed pāḍīne kathan karavun te vyavahār chhe; evo vyavahār nishchayane batāve chhe te kevī rīte? ā prashnanā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-


PDF/HTML Page 134 of 4199
single page version

pravachan nambar 23–24, tārīkh 23–12–7p thī 24–12–7p

* gāthārtha uparanun pravachan *

je jīv nishchayathī shrutagnānavaḍe ā anubhavagochar kevaḷ ek shuddha ātmāne sanmukh thaī jāṇe chhe tene lokane pragaṭ jāṇanārā r̥uṣhīshvaro shrutakevaḷī kahe chhe. juo, kahe chhe-antaranā bhāvashrutagnān dvārā potānā ātmāne pratyakṣha vede tene lokane jāṇanār r̥uṣhīshvaro shrutakevaḷī kahe chhe.

trilokanāth tīrthaṅkaradevanī vāṇīmān je āvyun te santoe anubhavīne kahyun chhe. bhāī! ekavār tun sāmbhaḷ. bhāvashrutagnān eṭale jemān rāganī ke nimittathī apekṣhā nathī evun je svane vedanārun arūpī nirvikalpa gnān tenā dvārā akhaṇḍ ekarūp kevaḷ shuddhātmāne anubhave, jāṇe tene bhāvashrutakevaḷī kahevāmān āve chhe.

ahāhā...! ā ātmā akhaṇḍ, ekarūp, shuddha, sāmānya, dhruv anubhavagochar vastu chhe. tenī sanmukh thaī tene svasamvedanagnān dvārā je pratyakṣha jāṇe-anubhave te samyagdraṣhṭi jīv chhe. tene kevaḷī bhagavān ane r̥uṣhīshvaro bhāvashrutakevaḷī kahe chhe. ā mudanī rakamanī vāt chhe. are! jineshvaradevano mārga lokoe laukik jevo karī nākhyo chhe. parantu bhagavānanī vāṇī anusār bār aṅganī rachanā thaī. te anusār digambar santoe shāstra rachyān chhe. temān gnānapravād nāmanun ek shāstra chhe. teno ā ek bhāg chhe. temān kahe chhe ke andar ākhun gnāyakanun daḷ je anant anant behad gnān, ānand, ityādi anant guṇothī bharelun abhed chhe tenī sanmukh potānī gnānaparyāyane karīne je anubhavagamya nijasvarūpane jāṇe-anubhave chhe te bhāvashrutakevaḷī chhe.

bhāī! ā to adhyātmanī vāt chhe, dharmakathā chhe. tene pharīpharīne kahevāthī punaruktidoṣh na jāṇavo. kemake vāramvār kahevāmān āve tyāre vāstavik tattva gnānamān āve evī vāt chhe.

have bījī rīte kahe chhe ke-je jīv sarva shrutagnānane jāṇe chhe tene jinadevo shrutakevaḷī kahe chhe. je jīv gnānanī paryāyamān badhā gneyone jāṇe chhe, -chha dravyo tenā guṇo, paryāyo em badhā gneyone jāṇe chhe tene vyavahār shrutakevaḷī kahe chhe. ātmāne jāṇe e vāt ahīn nathī līdhī, e to pahelān nishchay shrutakevaḷīmān āvī gaī. ahīn to ek samayanī gnānanī paryāy jemān sarvashrutagnān eṭale bār aṅg ane chaud pūrvanun je gnān-te jāṇavāmān āve tene jinadevo vyavahār shrutakevaḷī kahe chhe. ene shrutakevaḷī kem kahyo? kāraṇ ke gnān badhun ātmā ja chhe. e gnān gneyonun nathī, paṇ e gnān ātmānun chhe.


PDF/HTML Page 135 of 4199
single page version

bhāvashrut dvārā antar ātmāne jāṇe e to paramārtha shrutakevaḷī chhe. parantu gnānanī paryāy bījun badhun jāṇe, sarva shrut jāṇe, bār aṅg jāṇe, chha dravya ane temanā guṇaparyāyone jāṇe em samasta parane jāṇe tethī vyavahār shrutakevaḷī kahe chhe. gnānanī paryāyamān sarva gneyo jaṇāy e gnānanī paryāy gneyanī nathī, parantu ātmānī ja chhe. e jāṇanārī gnānaparyāy te ātmā-em bhed paḍayo te vyavahār chhe.

gnānanī paryāyamān par gneyo jaṇāy bhale, paṇ e gnānaparyāyano sambandh konī sāthe chhe? e gneyanun gnān chhe ke gnātānun? to kahe chhe ke sarvashrutane jāṇanārun gnān gnātānun chhe, ātmānun chhe. te gnānanī paryāyane ātmā sāthe tādātmay chhe. te gnān ātmāne batāve chhe-tethī te bhedarūp vyavahār chhe. vyavahār paramārthano pratipādak chhe. tethī sarva shrutagnānane jāṇe te vyavahār shrutakevaḷī chhe.

* ṭīkā uparanun pravachan *

pratham “je shrutathī kevaḷ shuddha ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” te to paramārtha chhe. ṭīkāmān kahyun chhe ke pratham shrutathī eṭale bhāvashrutathī-ke je bhāvashrut rāg vinānun, nimitta vinānun, mananā paṇ sambandh vinānun chhe tenāthī kevaḷ akhaṇḍ ek shuddhātmāne jāṇe te shrutakevaḷī chhe e to paramārtha chhe, nishchay chhe, yathārtha chhe.

ane “je sarva shrutagnānane jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe”-te vyavahār chhe. sarva shrutagnānane jāṇe eṭale par padārthanun badhun gnān potānī paryāyamān jāṇe te shrutakevaḷī chhe-e vyavahār chhe. bhāvashrutathī je pratyakṣha ek shuddhātmāne jāṇe te shrutakevaḷī e nishchay ane je sarva shrutagnānane jāṇe te shrutakevaḷī e vyavahār. ā to janma-maraṇ maṭāḍavānī, bhavanā antanī vāt chhe. je gnānanī paryāyamān bījun badhun jaṇāyun e gnānaparyāy gneyanī chhe ke ātmānī? e gnān gneyanun nathī paṇ e gnān ātmā sāthe sambandh dharāve chhe. eṭale sarvane jāṇanārun e gnān ātmā ja chhe. ā ‘gnān te ātmā’ em bhed paḍato hovāthī vyavahār chhe.

ahīn be pakṣha laī parīkṣhā karīe chhīeḥ-upar kahelun sarva gnān ātmā chhe ke anātmā? jo anātmāno pakṣha levāmān āve to te barābar nathī, kāraṇ ke samasta je jaḍarūp anātmā ākāshādi pāñch dravyo chhe temanun gnān sāthe tādātmya banatun ja nathī.

ākāshādi pāñch dravyo jaḍ chhe. temanī sāthe gnānanī paryāyano tādātmya sambandh nathī. e gnānanī paryāyane ātmā sāthe tādātmya chhe. gnānanī paryāy dev-guru-shāstrane jāṇe,


PDF/HTML Page 136 of 4199
single page version

arihantanī vāṇīne jāṇe, paṇ e gnānanī paryāy dev-guru-shāstranī ke arihantanī vāṇīnī nathī. e gnānanī paryāy to ātmāthī tādātmya sambandhe chhe tethī ātmānī chhe. gnānanī paryāy sarva parane jāṇe chhatān te sarva paranī chhe ja nahīn kemake par sāthe tene tādātmya sambandh nathī. sarvagneyane jāṇe chhatān gnān gneyanun nathī, gnān ātmānun ja chhe.

digambar munivaro antaramān nirlep hatā, teo to mukhyapaṇe atīndriy ānandanā vedanamān līn rahetā hatā. temanī ā ṭīkā ane upadesh chhe. koī kahe āvo upadesh! dayā pāḷo, jīvone bachāvo, abhayadān do, em kaho ne! bāpu dān koṇ de, kone de? tane khabar nathī. ātmāmān kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān, adhikaraṇ em ṣhaṭkārak guṇ chhe. emān ek sampradān nāmano guṇ chhe. e sampradān guṇanun kārya shun? nirmaḷ vītarāgī paryāy pote potāne de ane pote ja le. āne nishchayadān kahevāmān āve chhe. pūrṇānandano nāth je akhaṇḍ abhed ek ātmā tene svasamvedanagnān vaḍe jāṇatān ane temān ekāgra thatān je atīndriy ānand pragaṭe te ānandanun dān denār pote ane lenār paṇ pote ene nishchayadān kahe chhe, te dharma chhe. bākī dayā pāḷavāno bhāv ke munirājane āhāradān devāno bhāv ke abhayadānano vikalpa e shubharāg chhe, dharma nathī. ane hun dayā pāḷī shakun, dān daī shakun evī mānyatā e mithyātva chhe.

ahīn be vāt karī chhe. ek to bhāvashrut eṭale svasamvedanagnān vaḍe je pratyakṣha sīdho ātmāne jāṇe te shrutakevaḷī chhe te paramārtha chhe, nishchay chhe. bījī vāt em karī ke je sarva shrutagnānane jāṇe te shrutakevaḷī chhe te vyavahār chhe.

arīsāmān sāme kolasā, nāḷiyer vagere je chīj hoy te barābar dekhāy. je dekhāy chhe te kolasā vagere nathī paṇ e to arīsānī avasthā chhe. em ātmānā gnānanī avasthāmān par gneyapadārtho jaṇāy, paṇ je jaṇāy chhe te par gneyo nathī paṇ e to ātmānā gnānanī avasthā chhe. tethī je gneyone jāṇatī gnānanī paryāy te gneyonī nathī paṇ ātmānī chhe. te paryāy em jaṇāve chhe ke ‘ā gnān te ātmā chhe,’ ā jāṇe chhe te ātmā chhe. āvo je bhed paḍayo te vyavahār chhe ane paramārthano pratipādak chhe eṭale ke te vyavahār nishchayane batāve chhe.

nānī ummaramān vāñchavāmān em āvatun ke ‘kevaḷī āgaḷ rahī gayo koro.’ eṭale ke ā ātmā kevaḷī bhagavān pāse samosaraṇamān anantavār gayo, paṇ evo ne evo koro rahī gayo. potānun vāstavik svarūp shun chhe te anantakāḷamān paṇ jāṇyun nahīn.


PDF/HTML Page 137 of 4199
single page version

tene ahīn samajāve chhe ke-bhāī, ā mārga judo chhe. jene āvo mārga draṣhṭimān besī jāy tenun kalyāṇ thaī jāy evī vāt chhe. ahīn kahe chhe ke je gnānanī paryāyamān bār aṅg jaṇāy, dravya-guṇ-paryāy jaṇāy, badhā par jaṇāy, e gnān gneyarūp nathī paṇ ātmarūp chhe. e gnān anātmarūp gneyanun nathī paṇ ātmānun ja chhe. tethī anyapakṣhano abhāv hovāthī gnān ātmā ja chhe e vāt siddha thāy chhe. ‘gnānanī paryāy te ātmā’ e vyavahār chhe ane te vyavahār paramārtha ātmāne batāve chhe.

dayā, dān ādi kaṣhāyamandatānā pariṇāmane gnān jāṇe chhe, tyān kaṣhāyamandatā chhe māṭe gnān tene jāṇe chhe em nathī. kaṣhāyamandatānun gnān thayun tyān gnānanī paryāyane enī sāthe sambandh nathī. kaṣhāy to achetan chhe ane gnān chetan chhe. māṭe gnānanī paryāyane kaṣhāyamandatā sāthe sambandh nathī. kaṣhāyamandatā kartā ane gnān tenun karma, em nathī. gnānanī paryāy e ātmānun karma chhe ane te ātmāne batāve chhe. tethī ā ‘gnān te ātmā’ eṭalo je vyavahār karavāmān āve chhe te paramārthane ja batāve chhe.

māṭe shrutagnān paṇ ātmā ja chhe. ām thavāthī ‘je ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe’ em ja āve chhe; ane te to paramārtha ja chhe. ā rīte gnān ane gnānīnā bhedathī kahenāro je vyavahār tenāthī paṇ paramārthamātra ja kahevāmān āve chhe. ‘gnān te ātmā chhe’ ām bhedathī kahenāro vyavahār paramārthamātra ātmā ja batāve chhe, tenāthī bhinna adhik kāī batāvato nathī.

have kahe chhe-vaḷī “je shrutathī kevaḷ shuddhātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” evā paramārthanun pratipādan karavun ashakay chhe. anantashaktino piṇḍ gnānānandasvarūp bhagavān ātmā akhaṇḍ ekarūp paramārtha vastu chhe. te anubhavagamya chhe. tenun kathan karavun shī rīte? tene bhāvashrutagnānathī pakaḍī anubhave e paṇ paramārtha chhe, satya chhe. e to nishchay samyagdarshan, samyaggnān chhe. parantu e paramārtha anubhavanun kathan karavun kevī rīte? evā paramārthanun kathan karavun ashakay chhe tethī “je sarva shrutagnānane jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe” evo bhedarūp vyavahār karavāmān āve chhe ane te vyavahār paramārthano pratipādak chhe māṭe potāne draḍhapaṇe sthāpit kare chhe.

je gnānanī paryāy sarvashrutane jāṇe te ātmā chhe. te gnān trikāḷī gnāyakane jaṇāve chhe. paramārthanun kathan karavun ashakay chhe tethī dravyashrutanun gnān je chhe-te gnān dvārā ātmāne jāṇe te shrutakevaḷī chhe em bhed pāḍī samajāvavāmān āve e vyavahār chhe. ām paramārthane kahenāro vyavahār chhe kharo, paṇ vyavahār anusaravā yogya nathī. trikāḷī gnāyak ekanun ja anusaraṇ karavun te paramārtha chhe.


PDF/HTML Page 138 of 4199
single page version

dayā, dān, vrat, bhakti ādi pariṇām te shubharāg chhe, te dharma nathī, dharmanun kāraṇ paṇ nathī. vaḷī ā dayā pāḷe te ātmā, bhakti kare te ātmā em paṇ nathī. e to rāganī kriyā chhe, te ātmā nahīn, ahīn kahe chhe ke ‘gnān te ātmā’ em jāṇavun e vyavahār chhe. te vyavahāranun lakṣha chhoḍī daī trikāḷī akhaṇḍanī draṣhṭi karavī te paramārtha chhe, satya chhe. sarva shrutagnānane jāṇe te shrutakevaḷī chhe evo vyavahār paramārthanā pratipādakapaṇāne līdhe draḍhapaṇe sthāpit chhe. e rīte vyavahār chhe kharo, paṇ vyavahārathī nishchay thāy em nathī. vyavahār je paramārtha vastune batāve te paramārtha ek ja ādaraṇīy chhe em jāṇī, vyavahārano āshray chhoḍī ek paramārthano ja anubhav karavo. * bhāvārtha uparanun pravachan *

je shāstragnānathī abhedarūp gnāyakamātra shuddha ātmāne jāṇe chhe te shrutakevaḷī chhe

e to paramārtha chhe, nishchay chhe. ahīn shāstragnānathī kahyun tyān bhāvashrutagnān jāṇavun. vaḷī je sarva shāstragnānane jāṇe chhe teṇe paṇ gnānane jāṇavāthī ātmāne ja jāṇyo, kemake gnān chhe te ātmā ja chhe; tethī gnān-gnānīno bhed kahenāro je vyavahār teṇe paṇ paramārtha ja kahyo, anya kāni na kahyun. ātmā gnāyakasvarūp prabhu chhe. vyavahāre paṇ te gnāyakane ja jāṇavānun kahyun, paramārthane jāṇavānun kahyun. trikāḷīne paryāyathī jāṇavo. jāṇanār pote paryāy chhe, kemake kārya to paryāyamān thāy chhe. ā rīte vyavahāre paṇ ek dhruvasvabhāvane jāṇavānun kahyun chhe, bījun kāī kahyun nathī. ahā! vītarāg jain parameshvare kahelā mārganī kathanashailī to juo! jagat pāse ā dharmanī vāt bījī rīte mūkāī chhe. anya mārga jainamārga tarīke mūkāyo chhe. paṇ e jainamārga nathī. digambar santoe je batāvyo te ja sācho jain vītarāg mārga chhe. aho! digambar santoe mārgane nyāy ane yuktithī ati spaṣhṭa samajāvyo chhe. paramārthano viṣhay to kathañchit vachanagochar paṇ nathī tethī vyavahāranay ja ātmāne pragaṭapaṇe kahe chhe em jāṇavun. pūrṇānandano nāth, akhaṇḍ, ek, abhed vastu te anubhavanī chīj chhe, tene vachan dvārā kevī rīte kahevī? tethī vyavahāranay ja ātmāne pragaṭapaṇe spaṣhṭa kahe chhe. ‘gnān te ātmā’ evo bhed pāḍī vyavahāranay ja ātmāne jaṇāve chhe. āvo mārga yathārtha jāṇe nahīn tenun manuṣhyapaṇun ekaḍā vinānān mīṇḍānnī jem nirarthak chhe, niṣhphaḷ chhe. māṭe āvun vastusvarūp yathārtha samajī paramārthano viṣhay je abhed, ek, shuddha ātmā tene draṣhṭimān levo te samyagdarshan chhe, mokṣhamahelanun pratham pagathiyun chhe.


PDF/HTML Page 139 of 4199
single page version

jīv–ajīv adhikār
gāthā–11

कुतो व्यवहारनयो नानुसर्तव्य इति चेत्–

ववहारोऽभूदत्थो भूदत्थो देसिदो दु सुद्धणओ।
भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठी हवदि जीवो।।
११।।

व्यवहारोऽभूतार्थो भूतार्थो दर्शितस्तु शुद्धनयः।
भूतार्थमाश्रितः
खलु सम्यग्द्रष्टिर्भवति जीवः।। ११।।

vyavahāranay abhūtārtha darshit, shuddhanay bhūtārtha chhe;
bhūtārthane āshrit jīv sudraṣhṭi nishchay hoy chhe. 11

have vaḷī evo prashna ūṭhe chhe ke-pahelān em kahyun hatun ke vyavahārane aṅgīkār na karavo, paṇ jo te paramārthano kahenār chhe to evā vyavahārane kem aṅgīkār na karavo? tenā uttararūp gāthāsūtra kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [व्यवहारः] vyavahāranay [अभूतार्थः] abhūtārtha chhe [तु] ane [शुद्धनयः] shuddhanay [भूतार्थः] bhūtārtha chhe em [दर्शितः] r̥uṣhīshvaroe darshāvyun chhe; [जीवः] je jīv [भूतार्थ] bhūtārthano [आश्रितः] āshray kare chhe te jīv [खलु] nishchayathī [सम्यग्द्रष्टिः] samyagdraṣhṭi [भवति] chhe.

ṭīkāḥ– vyavahāranay badhoy abhūtārtha hovāthī avidyamān, asatya, abhūt arthane pragaṭ kare chhe; shuddhanay ek ja bhūtārtha hovāthī vidyamān, satya, bhūt arthane pragaṭ kare chhe. ā vāt draṣhṭāntathī batāvīe chhīeḥ-jem prabaḷ kādavanā maḷavāthī jeno sahaj ek nirmaḷabhāv tirobhūt (āchchhādit) thaī gayo chhe evā jaḷano anubhav karanārā puruṣho-jaḷ ane kādavano vivek nahi karanārā ghaṇā to, tene (jaḷane) malin ja anubhave chhe; paṇ keṭalāk potānā hāthathī nākhelā katakaphaḷ-(nirmaḷī auṣhadhi)nā paḍavāmātrathī ūpajelā


PDF/HTML Page 140 of 4199
single page version

jaḷ-kādavanā vivekapaṇāthī potānā puruṣhārtha dvārā āvirbhūt karavāmān āvelā sahaj ek nirmaḷabhāvapaṇāne līdhe, tene (jaḷane) nirmaḷ ja anubhave chhe; evī rīte prabaḷ karmanā maḷavāthī jeno sahaj ek gnāyakabhāv tirobhūt thaī gayo chhe evā ātmāno anubhav karanār puruṣho-ātmā ane karmano vivek nahi karanārā, vyavahārathī vimohit hr̥udayavāḷāo to, tene (ātmāne) jemān bhāvonun vishvarūpapaṇun (anekarūpapaṇun) pragaṭ chhe evo anubhave chhe; paṇ bhūtārthadarshīo (shuddhanayane dekhanārāo) potānī buddhithī nākhelā shuddhanay anusār bodh thavāmātrathī ūpajelā ātma-karmanā vivekapaṇāthī, potānā puruṣhārtha dvārā āvirbhūt karavāmān āvelā sahaj ek gnāyakabhāvapaṇāne līdhe tene (ātmāne) jemān ek gnāyakabhāv prakāshamān chhe evo anubhave chhe. ahīn, shuddhanay katakaphaḷanā sthāne chhe tethī jeo shuddhanayano āshray kare chhe teo ja samyak avalokan karatā (hovāthī) samyagdraṣhṭi chhe paṇ bījā (jeo ashuddhanayano sarvathā āshray kare chhe teo) samyagdraṣhṭi nathī. māṭe karmathī bhinna ātmānā dekhanārāoe vyavahāranay anusaravā yogya nathī.

bhāvārthaḥ– ahīn vyavahāranayane abhūtārtha ane shuddhanayane bhūtārtha kahyo chhe. jeno viṣhay vidyamān na hoy, asatyārtha hoy, tene abhūtārtha kahe chhe. vyavahāranayane abhūtārtha kahevāno āshay evo chhe ke-shuddhanayano viṣhay abhed ekākārarūp nitya dravya chhe, tenī draṣhṭimān bhed dekhāto nathī; māṭe tenī draṣhṭimān avidyamān, asatyārtha ja kahevo joīe. em na samajavun ke bhedarūp kāī vastu ja nathī. jo em mānavāmān āve to to jem vedānt-matavāḷāo bhedarūp anityane dekhī avastu māyāsvarūp kahe chhe ane sarvavyāpak ek abhed nitya shuddhabrahmane vastu kahe chhe evun ṭhare ane tethī sarvathā ekānt shuddhanayanā pakṣharūp mithyādraṣhṭino ja prasaṅg āve. māṭe ahīn em samajavun ke jinavāṇī syādvādarūp chhe, prayojanavash nayane mukhya-gauṇ karīne kahe chhe. prāṇīone bhedarūp vyavahārano pakṣha to anādi kāḷathī ja chhe ane eno upadesh paṇ bahudhā sarva prāṇīo paraspar kare chhe. vaḷī jinavāṇīmān vyavahārano upadesh shuddhanayano hastāvalamb (sahāyak) jāṇī bahu karyo chhe; paṇ enun phaḷ sansār ja chhe. shuddhanayano pakṣha to kadī āvyo nathī ane eno upadesh paṇ viral chhe-kayāṅk kayāṅk chhe. tethī upakārī shrī gurue shuddhanayanā grahaṇanun phaḷ mokṣha jāṇīne eno upadesh pradhānatāthī (mukhyatāthī) dīdho chhe ke-‘shuddhanay bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; eno āshray karavāthī samyagdraṣhṭi thaī shakāy chhe; ene jāṇyā vinā jyān sudhī jīv vyavahāramān magna chhe tyān sudhī ātmānā gnānashraddhānarūp nishchay samyaktva thaī shakatun nathī.” em āshay jāṇavo.