PDF/HTML Page 1381 of 4199
single page version

ātmāmān akāraṇakāryatva shakti-svabhāv evo chhe ke te vaḍe te rāganun kāraṇ paṇ nathī, kārya paṇ nathī. ahāhā...! vyavahāraratnatrayano je rāg chhe tenun bhagavān ātmā kāraṇ nathī. tem vyavahāraratnatrayano je rāg chhe tenun ātmā kārya paṇ nathī. (pachhī vyavahārathī nishchay pragaṭe e kayān rahyun?) ātmā to potānā shuddha svarūpanun kāraṇ ane shuddha svarūpanun kārya chhe. sūkṣhma vāt chhe, bhāī!

paṇ ā badhun tāre nakkī karavun paḍashe. bhāī! 84nā avatāramān jīv duḥkhī ja duḥkhī thayo chhe. juone! kṣhaṇavāramān hārṭaphel thaī jāy chhe! paṇ deh tārī chīj kayān chhe? e to par chīj chhe. ek kṣhetre hovā chhatān ātmāthī hamaṇān paṇ bhinna ja chhe. sharīr, karma ane rāgathī chaitanyasattva bhinna chhe.

jem nāḷiyeramān goḷo kāchalīthī bhinna chīj chhe tem chaitanyagoḷo sharīrathī ane rāgathī bhinna tattva chhe. chaitanyadravyanun sāmarthya ja evun chhe ke te rāganun kāraṇ na thāy ane rāganun kārya paṇ na thāy.

chaitanyaprakāsharūp vastu ātmā padārtha chhe ke nahi? hā, padārtha chhe; to tene anya padārtha sāthe kāī sambandh nathī. vaḷī par padārthanā lakṣhe je shubh vikalpa thāy chhe te puṇya tattva chhe ane bhagavān ātmā shuddha gnāyak tattva chhe. banne bhinna bhinna chhe. māṭe puṇya tattvathī gnāyak tattvanī prāpti na thāy. vyavahārathī nishchay na thāy. bhāī! anādi anant sachchidānandasvarūp bhagavān ātmāno akāraṇakāryasvabhāv ja evo chhe ke sansāranā koī paṇ padārthanun ātmā kāraṇ na thāy ane jagatanā koī paṇ anya padārthathī (nimittathī ke rāgathī) ātmāne samyagdarshan ādi chaitanyapariṇaman na thāy. ahāhā...! rāganā abhāvasvabhāvasvarūp shuddha chaitanyatattva ātmā chhe te nij chaitanyasvarūp sivāy koīnun kāraṇ-kārya nathī. āvun ja svarūp chhe; paṇ te nayonā pakṣhapātarūp vikalpothī prāpta thatun nathī. tethī kahe chhe-

‘je puruṣh nayonā kathan anusār yathāyogya vivakṣhāpūrvak tattvano vastusvarūpano nirṇay karīne nayonā pakṣhapātane chhoḍe chhe te puruṣhane chitsvarūp jīvano chitsvarūpe anubhav thāy chhe.’

juo, pratham vastusvarūpano nirṇay karatī veḷā nay vikalpa āve chhe kharā, paṇ je puruṣh tene oḷaṅgī jaī svabhāvasanmukh thāy chhe tene chitsvarūp jīvano chitsvarūpe anubhav thāy chhe. vikalpathī bhinna paḍī, chaitanyanī paryāy je svabhāvamān tanmay thāy chhe tenun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe. pahelān paryāy vikalpamān ekamek hatī te gnāyakamān ekamek thāy chhe enun nām samyagdarshan ane dharma chhe. gnānīne nirantar chitsvarūp jīv chitsvarūpe anubhavāy chhe. have kahe chhe-

PDF/HTML Page 1382 of 4199
single page version

‘jīvamān anek sādhāraṇ dharmo chhe parantu chitsvabhāv teno pragaṭ anubhavagochar asādhāraṇ dharma chhe tethī tene mukhya karīne ahīn jīvane chitsvarūp kahyo chhe.’

bhagavān ātmāmān bījān dravyomān chhe evā potānā anek sādhāraṇ dharmo chhe. potāmān hoy ane bījān dravyomān paṇ hoy tevā dharmone sādhāraṇ dharmo kahe chhe. e rīte ātmāmān astitva, vastutva, dravyatva, prameyatva, agurulaghutva ādi potānā sādhāraṇ dharmo anant chhe; ane asādhāraṇ dharma paṇ anek chhe.

chitsvabhāv, jāṇagasvabhāv bhagavān ātmāno pragaṭ anubhavagochar asādhāraṇ dharma chhe. potāno chaitanyasvabhāv bījān dravyomān nathī. potamān astitva guṇ chhe tevo guṇ bījā dravyomān chhe, paṇ chaitanyadharma potāmān chhe ane bījāmān nathī. te chaitanya-dharma anubhavamān āvī shake tevo pragaṭ anubhavagochar asādhāraṇ dharma chhe. je vikalpa uṭhe chhe te to andhakār chhe, kemake temān chaitanyano abhāv chhe. te chaitanyasvabhāvane-prakāsh-svabhāvane prāpta karāvī shake nahi. andhakār prakāshanun kāraṇ kem thāy? na thāy. dev-guru-shāstranī shraddhā, shāstranun bāhya gnān, ane pañchamahāvratanā pariṇām-e badhā vikalparūp chhe tethī tenāthī chaitanyatattvanī prāpti thaī shake nahi.

chaitanya ātmāno asādhāraṇ dharma chhe. ātmā uparānt dharmādi dravyo paṇ arūpī chhe. chha dravyamān pāñch arūpī chhe ane ek pudgalarūpī chhe. temān ātmānun svarūp gnān chhe. gnān eṭale shāstragnān nahi, paṇ jem sākarano gaḷapaṇ svabhāv chhe tem ātmāno gnānasvabhāv chhe, chitsvabhāv chhe. te pragaṭ anubhavagochar asādhāraṇ dharma hovāthī ahīn jīvane chitsvarūp kahyo chhe.

uparanā 20 kaḷashanā kathanane have sameṭe chheḥ-

‘एवं’ e pramāṇe ‘स्वेच्छा–समुच्छलद्–अनल्प–विकल्प–जालाम्’ jemān bahu vikalponī jāḷo āpoāp ūṭhe chhe-aho! digambar santoe tattvane shun sahelun karīne batāvyun chhe? kahe chhe- e pramāṇe bahu vikalponī jāḷo āpoāp ūṭhe chhe eṭale ke vikalponī jāḷ vastunā- ātmānā svabhāvamān nathī. hun abaddha chhun, shuddha chhun, ek chhun, pūrṇa chhun-evī anek prakāranī rāganī vr̥uttio je ūṭhe chhe te āpoāp ūṭhe chhe, eṭale ke te svabhāvamān nathī. vikalpanī jāḷ ūṭhe evo ātmāmān guṇ nathī.

juo, aḍhī dvīpanī bahār asaṅkhya tiryañcho chhe. temān asaṅkhya samakitī tiryañcho chhe. hajār jojananā machchha, vāndarā, hāthī, vāgh, sinh, noḷ, koḷ-evā asaṅkhya jīvo

PDF/HTML Page 1383 of 4199
single page version

tyān samyagdarshan pāmelā chhe. sharīr tiryañchanun chhe paṇ andar to ātmā chhe ne! ahā! vikalpathī bhinna paḍīne andar chaitanyamān ūṇḍe utarī gayā chhe. temān pañcham guṇasthānavāḷā tiryañcho paṇ asaṅkhya chhe. koīne jātismaraṇ thayun chhe to koīne ātmānun andar smaraṇ thayun chhe. ahīn santo pāse sāmbhaḷelun hoy, anubhav na thayo hoy ane pashumān janma thayo hoy to tyān paṇ chetanyano anubhav karī samyagdarshan pāme chhe. pūrve gnānī pāse je sāmbhaḷelun tenun andar lakṣha jāy chhe ke -aho! hun to chaitanyajyotisvarūp gnānānandasvabhāvī bhagavān ātmā chhun. vikalpanā abhāvarūp nirvikalpa mārun chaitanyarūp chhe. lokālokathī māṇḍīne jeṭalā vikalpa thāy chhe tene hun aḍayoy nathī. ā pramāṇe antaramān lakṣha karīne samyagdarshan pāme chhe.

tiryañchone samakit thayā pachhī khorāk sādo phaḷaphūlano hoy chhe. tene mānsano āhār na hoy. hajār-hajār yojananā sarovaramān kamaḷ thāy chhe. paramātmānī vāṇīmān āvyun chhe ke te lākho varṣha rahe chhe ane temane phaḷaphūl, kamaḷ vagereno āhār hoy chhe. samakitī sinh hoy tene mānsano āhār na hoy, vanaspati vagere nirdoṣh āhār hoy chhe.

prashnaḥ– to shun kāḷ naḍato nahi hoy?

uttaraḥ– nā, kāḷ to bāhya chīj chhe. chotho kāḷ, pañcham kāḷ e to bāhya vastu chhe. bhagavān ātmā trikāḷasvarūp chhe. are, enī ek samayanī paryāyane paṇ parakāḷ kahevāmān āvel chhe. kaḷashaṭīkāno 2pa2 mo shlok chhe tyān ām kahyun chheḥ-

1. svadravya eṭale nirvikalpamātra vastu, 2. svakṣhetra eṭale ādhāramātra vastuno pradesh, 3. svakāḷ eṭale vastumātranī mūḷ avasthā, 4. svabhāv eṭale vastunī mūḷanī sahaj shakti; 1. paradravya eṭale savikalpa bhedakalpanā, 2. parakṣhetra eṭale je vastuno ādhārabhūt pradesh nirvikalpa vastumātrarūpe kahyo hato te ja pradesh savikalpa bhedakalpanāthī parapradesh buddhigochararūpe kahevāy chhe.

3. parakāḷ eṭale dravyanī mūḷanī nirvikalpa avasthā te ja avasthāntar-bhedarūp kalpanāthī parakāḷ kahevāy chhe.

4. parabhāv eṭale dravyanī sahaj shaktinā paryāyarūp anek ansh dvārā bhedakalpanā, tene parabhāv kahevāy chhe.

paṇḍit rājamalajīe bahu saras kaḷashaṭīkā banāvī chhe. tenā ādhāre pt.. shrī

PDF/HTML Page 1384 of 4199
single page version

banārasīdāsajīe samayasār nāṭak banāvyun chhe. bhāī! ātmahit vichārī shāstronān vāñchan, svādhyāy, manan karavān joīe. jīvone ghaṇān shalya paḍayān hoy chhe. māṭe barābar svādhyāy karavo joīe. ahīn to em kahe chhe ke āgamanā abhyāsanā vikalpamān rokāy tene paṇ ātmānubhav nahi thāy.

bhagavān ātmā nirvikalpa abhed vastu chhe, temān guṇ ane guṇīno bhed pāḍīne vikalpa uṭhāvavo te paradravya chhe. vastuno ādhāramātra pradesh-temān asaṅkhya pradeshī vastu em bhed-vikalpa uṭhāvavo te parakṣhetra chhe. bāpu! ā vītarāgano mārga bahu alaukik chhe ane enun phaḷ param alaukik chhe. dravyanī mūḷanī avasthā trikāḷī te svakāḷ chhe. ek samayanī paryāy vinānī trikāḷī nirvikalpa vastu te svakāḷ chhe ane tenā avasthāntararūp bhedakalpanā te parakāḷ chhe. ek samayanī paryāyano bhed pāḍavo te parakāḷ chhe. aho! je bhāgyashāḷī hoy tenā kāne paḍe evī ā vāt chhe. vastu trikāḷī ānandakand prabhu te svakāḷ ane ek samayanī paryāyano bhed lakṣhamān levo te parakāḷ chhe. te parakāḷanī svakāḷamān nāsti chhe. chotho kāḷ ane pañcham kāḷ e to kayāny bahār rahī gayā!

ahīn kahe chhe-e pramāṇe bahu vikalpanī jāḷo āpoāp ūṭhe chhe. ā shun kahyun? ke ātmā gnān ane ānandasvarūp prabhu chhe, temān (paryāyamān) abaddha chhun, shuddha chhun evī vr̥utti āpoāp ūṭhe chhe arthāt e vr̥utti nij chaitanyasvarūpamān nathī. are! āvā vikalponī jāḷamān ātmā gūñchavāī gayo chhe! prabhu! tun nirvikalpa chho ne! ā je vikalpa ūṭhe chhe e nayapakṣhanī bāhya bhūmikā chhe. vikalpa addharathī ūṭhe chhe. tene je tattvavedī chhe te oḷaṅgī jāy chhe. āṭh varṣhano bāḷak paṇ ā rīte anubhav karīne kevaḷagnān pāme chhe. temān parakāḷ naḍato nathī, karma paṇ naḍatān nathī.

samyaggnān dīpikāmān dākhalo āpyo chhe. ek sheṭhano dīkaro potānī patnīne ghare mūkīne paradeshamān raḷavā gayo. ghaṇān varṣha thaī gayā paṇ te deshamān pāchho na āvyo. tenī patnī bichārī jāṇe vidhavā jevun jīvan gujāre. eṭale enā pitāe dīkarāne chiṭhṭhī lakhī ke-bhāīne mālūm thāy ke tārī patnī vidhavā thaī chhe to tarat gher āvo. chiṭhṭhī vāñchīne ā to pok mūkīne khūb jorathī rovā lāgyo. ājubājunān sau bhegān thaī gayā. bhāī, chhānā raho em dhīraj āpavā lāgyān. pachhī pūchhayun-bhāī, koṇ gujarī gayun e to kaho, tyāre te kahevā lāgyo-mārī patnī vidhavā thaī gaī. paḍoshīoe kahyun-kevī vāt! tame to hayāt chho ne patnī kevī rīte vidhavā thaī? tyāre teṇe kahyun-hā, e to barābar chhe, paṇ pitājīnī chiṭhṭhī āvī chhe ke tārī patnī vidhavā thaī gaī, to e paṇ khoṭī kem mānun? em agnānī kahe chhe ke- dādājīnā shāstramān-gommaṭasār ādimān kathan chhe ke gnānāvaraṇīyathī gnān rokāy ityādi-e khoṭān kem

PDF/HTML Page 1385 of 4199
single page version

mānun? paṇ bhāī, e to vyavahāranayanān kathan chhe. karma to jaḍ chhe, te kaī rīte gnānano ghāt kare? eno artha to evo chhe ke pote potāne bhūlīne paryāyamān hīṇī dashārūpe pariṇame chhe tyāre ghātī karmane temān nimitta kahevāmān āve chhe. karma naḍe chhe em vāt ja nathī.

ahīn e badhī vāt uḍāḍī dīdhī chhe. bhagavān ātmadravya pūrṇānand prabhu anantaguṇe virājamān paripūrṇa dravya chhe. teno hīṇī paryāyathī ghāt thato nathī evī paripūrṇa vastu e chhe. agnānī kahe chhe ke hun karmathī haṇāī gayo chhun. bhagavān kahe chhe-bhāī! tun haṇāī gayo nathī. vastumān hīṇāpaṇun chhe ja nahi; vastu to sadāy paripūrṇa svarūpe chhe. paryāyamān pote hīṇī dashārūpe pariṇame chhe tyāre karmane nimitta kahe chhe. nimitta paradravya chhe, te tane aḍatuny nathī. to paradravya tane shun kare? ātmā chaitanyavastu paripūrṇa chhe. temān ghāt kevo? ochhap kevī? hīṇap kevī?

ahīn kahe chhe ke nayapakṣhanī kakṣhā enā svarūpamān kevī? baddha chhun, ashuddha chhun, -e to pahelethī kāḍhī nākhyun chhe paṇ abaddha chhun, shuddha chhun evo je nayapakṣhano vikalpa ūṭhe chhe te paṇ vastunā svarūpamān nathī. bhagavān ātmā atīndriy ānandanun daḷ chhe. temān ekalī shānti- shānti-shānti anant vītarāgatā paḍī chhe; temān ā nayapakṣhanī kakṣhāno abhāv chhe. sthūḷ vyavahārano to abhāv chhe paṇ nishchayanā pakṣharūp vikalpano paṇ tenāmān abhāv chhe. āvā shuddha chaitanyasvabhāv upar draṣhṭi devī te dravyadraṣhṭi eṭale ke samyak draṣhṭi chhe. have kahe chhe-

āvī ‘महती’ moṭī ‘नयपक्षकक्षाम्’ nayapakṣhakakṣhāne (nayapakṣhanī bhūmine) ‘व्यतीत्य’ oḷaṅgī jaīne (tattvavedī) ‘अन्तः बहिः’ andar ane bahār ‘समरसैकरसस्वभावं’ samatārasarūpī ek ras ja jeno svabhāv chhe evā ‘अनुभूतिमात्रम् एकम् स्वं भावं’ anubhūtimātra ek potānā bhāvane (-svarūpane) ‘उपयाति’ pāme chhe.

hun ek chhun, shuddha chhun evo je vikalpa chhe te rāganī āg chhe. chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-

shun kahyun? hun āvo chhun evo je vikalpa chhe te rāgarūpī āg chhe. tene oḷaṅgī jaīne je tattvavedī chhe te andar ane bahār samatārasarūpī ekaras ja jeno svabhāv chhe evā anubhūtimātra ek potānā bhāvane pāme chhe.

andar ane bahār samatārasarūpī ek ja ātmāno svabhāv chhe. antar svabhāv to vītarāgasvarūp chhe ane bahār paryāyamān paṇ ek samarasabhāv pragaṭ thāy evo ja teno svabhāv chhe. tyān hun āvo chhun evā vikalpane chhoḍī jeṇe draṣhṭine dravya upar joḍī

PDF/HTML Page 1386 of 4199
single page version

chhe tene dravyamān je samatāras paḍayo chhe te samatāras paryāyamān pragaṭ thāy chhe. ānun nām samyagdarshan ane dharma chhe. pahelān vikalpa anek prakāranā hatā, tene chhoḍī jeṇe paryāyanun samarasasvabhāv-vītarāgasvabhāv sāthe ekapaṇun karyun tene samarasabhāv bahār pragaṭ thāy chhe. aho! adbhut kaḷash chhe! digambar santoe satne yathāvat jāher karyun chhe. āvī vāt bīje kayāny nathī. kaḷashamān khūb ūṇḍo bhāv bharelo chhe.

bhagavān ātmā samarasasvabhāvathī bharelo samudra chhe. temān paryāy jyān bhaḷī (ekāgra thaī) tyān samarasabhāv uchhaḷīne paryāyamān pragaṭ thāy chhe ane te ja anubhūti chhe, dharma chhe.

ātmā anubhūtisvarūp trikāḷ chhe e vāt 73 mī gāthāmān āvī gaī chhe. paryāyamān ṣhaṭkārakanun je pariṇaman chhe enāthī bhinna anubhūtimātra ātmāno trikāḷī svabhāv chhe. tyān anubhūtimātra trikāḷīnī vāt karelī chhe. ahīn paryāyamān anubhūtirūp thāy chhe enī vāt chhe.

niyamasāramān prāyashchitta adhikāramān kahyun chhe ke vastu prāyashchitta svarūp chhe. tenā āshrayathī paryāyamān vītarāgī nirmaḷ prāyashchitta pragaṭ thāy chhe. prāyaḥ eṭale prakr̥uṣhṭapaṇe, chitta eṭale gnān. prakr̥uṣhṭapaṇe gnān pragaṭ thāy chhe te rāgarahit nirmaḷ dashā chhe. param sanyamī āvā prakr̥uṣhṭa chittane nirantar dhāraṇ kare chhe. tene kharekhar nishchay prāyashchitta chhe. vastu trikāḷ prāyashchittasvarūp chhe. tem anubhūtisvarūp bhagavān ātmā chhe. tenā āshraye paryāyamān potānā samarasabhāvarūp anubhūti pragaṭ thāy chhe e vāt ahīn karī chhe. bījī rīte kahīe to anubhūtisvarūp ātmā chhe te anubhūti pāme chhe.

ātmā ābālagopāḷ saune andar paramātmasvarūpe birāje chhe. dehanī avasthā to jaḍanī chhe. bāḷ ke gopāḷ-e dehanī avasthā andar emān kayān chhe? sāmyarasano svabhāv andar trikāḷ chhe. je vikalpanī viṣhamatā chhoḍīne andar ekāgra thāy chhe tene paryāyamān samarasabhāvanī anubhūti pragaṭ thāy chhe. vikalpanī viṣhamatā chhoḍī em kahevāy, bākī chhoḍavānun chhe ja kayān? andar samarasasvarūpamān-nij chaitanyasvarūpamān lakṣha jāy chhe tyāre vikalponī viṣhamatā utpanna thatī nathī eṭale tene chhoḍī em kahevāmān āve chhe.

loko bichārā anantakāḷathī mahāduḥkhī chhe. temane dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi āgamapaddhatino vyavahār sugam chhe, paṇ adhyātmapaddhatinā vyavahārane-ātmānubhūtisvarūp chāritrane jāṇatā nathī. ahīn kahe chhe ke āgamapaddhatinā vyavahārano to niṣhedh karatā āvyā chhīe ane shuddha adhyātmano je pakṣha chhe teno paṇ niṣhedh chhe kemake te pakṣha vastunā svabhāvamān nathī. ahāhā...! trikāḷ anubhūtisvarūp bhagavān ātmā chhe te ekarūp samarasapaṇe pariṇame te samyagdarshan ane samyaggnān chhe ane temān sthiratānun ācharaṇ thāy te chāritra chhe. āvī vāt chhe.

PDF/HTML Page 1387 of 4199
single page version

have nayapakṣhanā tyāganī bhāvanānun chhellun kāvya kahe chheḥ-

‘पुष्कल–उत्–चल–विकल्प–वीचिभिः उच्छलत्’ puṣhkaḷ, moṭā, chañchaḷ vikalparūp taraṅgo vaḍe ūṭhatī ‘इदम् एवम् कृत्स्नम् इन्द्रजालम्’ ā samasta indrajāḷane ‘यस्य विस्फुरणम् एव’ jenun sphuraṇamātra ja ‘तत्क्षणं’ tatkṣhaṇ ‘अस्यति’ bhagāḍī mūke chhe ‘तद् चिन्महः अस्मि’ te chinmātra tejaḥpuñj hun chhun.

juo, nayapakṣhanā vikalpone ahīn indrajāḷ kahel chhe. vyavahāranā shubharāgane jher kahel chhe. puṣhkaḷ, moṭā, chañchaḷ vikalparūp taraṅgo ūṭhe te te samasta indrajāḷ chhe. gnāyakasvarūpamān nathī ne! tethī vikalpo badhā indrajāḷanī jem jūṭhā chhe em kahe chhe. vastu tarīke vikalpa chhe paṇ te svabhāv nathī māṭe vikalpa badhā jūṭhā chhe. vikalpanī āḍamān-hun shuddha chhun, ek chhun-evā vikalpanī āḍamān ūbho rahe emān gnāyak vastunun svarūp nathī. vikalpanī āḍamān rokāvun e to mohabhāv chhe, mūrchhā chhe.

have kahe chhe-chaitanyamūrti bhagavān ātmāmān jyān ekāgratārūp ṭaṅkār thayo ke tarat ja badhā vikalpo nāsh pāmī jāy chhe. chaitanyajyoti jāgrat thatān jyān shraddhā ane gnānamān jāṇyun ke hun to chitsvarūp paramātmā chhun tyān samasta vikalpo dūr bhāgī jāy chhe, nāsh pāmī jāy chhe. gnānanī dhārānā ṭaṅkāramātrathī rāgano nāsh thaī jāy chhe. bāpu! ātmānun sāmarthya keṭalun chhe tenī tene khabar nathī. anant puruṣhārthano piṇḍ prabhu ātmā chhe. gnān kaho to gnānano piṇḍ, shraddhā kaho to shraddhāno piṇḍ, ānand kaho to ānandano piṇḍ, vīrya kaho to vīryano piṇḍ, -ahāhā...! anant sāmarthyathī bharelā ek ek em anant guṇano piṇḍ prabhu ātmā chhe. āvo pūrṇa puruṣhārtha bharelo bhagavān jyān antar-svarūpamān ekāgra thāy chhe tyān sarva vikalpo tatkṣhaṇ bhāgī jāy chhe. āvun ja vastunun svarūp chhe ke tenun sphuraṇamātra vikalpone bhagāḍī de chhe.

āvo chinmātra tejaḥpuñj hun chhun. bhagavān ātmā anubhavamān āvatān samasta nayonā vikalpanī indrajāḷ kṣhaṇamān vilay pāme chhe, adrashya thaī jāy chhe. ā rīte ātmā prāpta thāy chhe. ā sivāy bījī koī rīte ātmā prāpta thāy tem nathī. nimittathī ke vyavahārathī ātmā prāpta thāy evun enun svarūp nathī. nimitta chhe kharun, vyavahār chhe kharo; paṇ enāthī ātmā prāpta thāy nahi. āvī ja vastusthiti chhe.

tyāre koī kahe ke-thoḍun tame ḍhīlun mūko, thoḍun ame ḍhīlun mūkīe; to banneno meḷ khāī jāy arthāt samanvay thaī jāy.

are bhāī! evī ā chīj nathī. digambar santo-kundakundāchāryadev, amr̥utachandrāchāryadev shun kahe chhe te sāmbhaḷ. teo pokārīne kahe chhe ke ātmā chaitanya mahāprabhu chhe.

PDF/HTML Page 1388 of 4199
single page version

tenī moṭapanī tane khabar nathī, bhāī! ā vikalpa chhe e to kalaṅk chhe, hīṇap chhe. hīṇapathī moṭap kem pamāy? bhagavān! vītarāgamūrti ātmā chhe te rāganī hīṇapathī kem pamāy? tun sahelun karavā māge ane bījī rīte māne paṇ enāthī vastu prāpta nahi thāy. vyavahāranun lakṣha chhūṭīne ja ātmānubhav pragaṭ thāy chhe. ā ja rīt chhe.

prashnaḥ– to pravachanasāramān āve chhe ke kriyākāṇḍathī gnānakāṇḍ thāy chhe, te kevī rīte chhe?

uttaraḥ– bhāī! e to vyavahāranayanun kathan chhe. eno artha em chhe ke karmakāṇḍano je rāg chhe tenāthī chhūṭī jāy chhe tyāre gnānakāṇḍ thāy chhe. jinavachan pūrvāpar virodharahit satya hoy chhe. tene yathārtha samajavun joīe.

trikāḷī shuddha chaitanyasvarūp ātmāno āshray le tyāre samyagdarshan thāy chhe. temān vyavahāranī koī apekṣhā nathī arthāt eṭalī apekṣhā chhe ke vyavahāranī tyān upekṣhā karavāmān āvī chhe. svabhāvanī apekṣhā karatān vyavahāranī upekṣhā thaī jāy chhe.

‘chaitanyano anubhav thatān samasta nayonā vikalparūpī indrajāḷ te kṣhaṇe ja vilay pāme chhe; evo chitprakāsh hun chhun.’

āvo chhun, āvo chhun-em kahe paṇ e to vikalpa chhe. svarūpamān vikalpa kayān chhe? nirvikalpa chaitanyamān draṣhṭi detān sarva vikalpa maṭī jāy chhe ane e ja svānubhavarūp dharma chhe.

PDF/HTML Page 1389 of 4199
single page version

पक्षातिक्रान्तस्य किं स्वरूपमिति चेत्–

‘pakṣhātikrāntanun (pakṣhane oḷaṅgī gayelānun) shun svarūp chhe?’-e prashnanā uttararūp gāthā have kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [नयपक्षपरिहीनः] nayapakṣhathī rahit jīv, [समयप्रतिबद्धः] samayathī pratibaddha thayo thako (arthāt chitsvarūp ātmāne anubhavato thako), [द्वयोः अपि] banne [नययोः] nayonā [भणितं] kathanane [केवलं तु] kevaḷ [जानाति] jāṇe ja chhe [तु] parantu [नयपक्षं] nayapakṣhane [किञ्चित् अपि] jarā paṇ [न गृह्णाति] grahaṇ karato nathī.

ṭīkāḥ– jevī rīte kevaḷī bhagavān, vishvanā sākṣhīpaṇāne līdhe, shrutagnānanā avayavabhūt evā je vyavahāranishchayanayapakṣho temanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe parantu, nirantar prakāshamān, sahaj, vimaḷ, sakaḷ kevaḷagnān vaḍe sadā potej vignānaghan thayā hoine, shrutagnānanī bhūmikānā atikrāntapaṇā vaḍe (arthāt shrutagnānanī bhūmikāne oḷaṅgī gayā hovāne līdhe) samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayā hovāthī, koi paṇ nayapakṣhane grahatā nathī, tevī rīte je (shrutagnānī ātmā), kṣhayopashamathī jemanun ūpajavun thāy chhe evā shrutagnānātmak vikalpo utpanna thatā hovā chhatān paranun grahaṇ karavā prati utsāh nivr̥utta thayo hovāne līdhe, shrutagnānanā avayavabhūt vyavahāranishchayanayapakṣhonā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe parantu, ati tīkṣhṇa gnānadraṣhṭithī grahavāmān āvelā, nirmaḷ, nitya-udit; chinmay samayathī pratibaddhapaṇā vaḍe (arthāt chaitanyamay ātmānā anubhavan vaḍe) te vakhate (anubhav vakhate) pote ja vignānaghan thayo hoine, shrutagnānātmak samasta antarjalparūp tathā bahirjalparūp vikalponī bhūmikānā atikrāntapaṇā vaḍe samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayo hovāthī, koi paṇ nayapakṣhane grahato nathī, te (ātmā)

PDF/HTML Page 1390 of 4199
single page version

kharekhar samasta vikalpothī ati par, paramātmā, gnānātmā, pratyagjyoti, ātmakhyātirūp anubhūtimātra samayasār chhe. bhāvārthaḥ– jem kevaḷī bhagavān sadā nayapakṣhanā svarūpanā sākṣhī (gnātādraṣhṭā) chhe tem shrutagnānī paṇ jyāre samasta nayapakṣhothī rahit thai shuddha chaitanyamātra bhāvanun anubhavan kare chhe tyāre nayapakṣhanā svarūpano gnātā ja chhe. ek nayano sarvathā pakṣha grahaṇ kare to mithyātva sāthe maḷelo rāg thāy; prayojananā vashe ek nayane pradhān karī tenun grahaṇ kare to mithyātva sivāy mātra chāritramohano rāg rahe; ane jyāre nayapakṣhane chhoḍī vastusvarūpane kevaḷ jāṇe ja tyāre te vakhate shrutagnānī paṇ kevaḷīnī māphak vītarāg jevo ja hoy chhe em jāṇavun.

te ātmā āvo anubhav kare chhe em kaḷashamān kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [चित्स्वभाव–भर–भावित–भाव–अभाव–भाव–परमार्थतया एकम्] chitsvabhāvanā puñj vaḍe ja potānān utpād, vyay ane dhrauvya bhavāy chhe (-karāy chhe) -evun jenun paramārtha svarūp hovāthī je ek chhe evā [अपारम् समयसारम्] apār samayasārane hun, [समस्तां बन्धपद्धतिम्] samasta bandhapaddhatine [अपास्य] dūr karīne arthāt karmanā udayathī thatā sarva bhāvone chhoḍīne, [चेतये] anubhavun chhun.

bhāvārthaḥ– nirvikalpa anubhav thatān, jenā kevaḷagnānādi guṇono pār nathī evā samayasārarūpī paramātmāno anubhav ja varte chhe. ‘hun anubhav chhun’ evo paṇ vikalpa hoto nathī-em jāṇavun. 92.

‘pakṣhātikrāntanun (pakṣhane oḷaṅgī gayelānun) shun svarūp chhe?’ e prashnanā uttararūp gāthā kahe chheḥ-

juo, shiṣhyano prashna chhe ke jene nayapakṣhanā vikalpa chhūṭī gayā chhe tenun shun svarūp chhe? nishchayanā pakṣhane oḷaṅgī gayo chhe māṭe vastu andar nishchayathī kāī judī

PDF/HTML Page 1391 of 4199
single page version

chhe em koī māne to em nathī. vastu to abaddhaspaṣhṭa, ek, chaitanyaghanasvarūp ja chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā trikāḷ jinasvarūp, vītarāgasvarūp ja chhe. ātmā (anyarūp) kaṣhāyavāḷo kem hoy? ātmā sadāy nirvikār, akaṣhāyasvarūp chhe. akaṣhāyasvarūp kaho ke chāritrasvarūp kaho-banne ek ja vāt chhe. tenā āshrayathī paryāyamān vītarāgatā pragaṭ thāy chhe. kahyun chhe ne ke (gāthā 272mān)-

ā vastu shuddha chaitanyasvarūpanā āshrayanī vāt chhe. ā vītarāg mārga chhe, jainadarshan chhe. jainadarshan eṭale vastudarshan. ahīn vastu nahi, vastuno vikalpa chhoḍavānī vāt chhe.

ahīn nishchay vastu nahi, paṇ nishchayano pakṣha-vikalpa jene chhūṭī gayo chhe te pakṣhātikrāntanun shun svarūp chhe evā prashnanā uttararūp gāthā kahe chheḥ-

ṭīkākār āchārya amr̥utachandradev bhagavān kevaḷīnun draṣhṭānt āpī samajāve chhe-

‘jevī rīte kevaḷī bhagavān, vishvanā sākṣhīpaṇāne līdhe, shrutagnānanā avayavabhūt evā je vyavahāranishchayanayapakṣho temanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe parantu, nirantar prakāshamān, sahaj, vimaḷ, sakaḷ kevaḷagnān vaḍe sadā pote ja vignānaghan thayā hoī ne, shrutagnānanī bhūmikānā atikrāntapaṇā vaḍe (arthāt shrutagnānanī bhūmikāne oḷaṅgī gayā hovāne līdhe) samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayā hovāthī, koī paṇ nayapakṣhane grahatā nathī.’

ahīn chha bolathī varṇan karyun chhe.

1. kevaḷī bhagavān vishvanā sākṣhī chhe,

2. shrutagnānanā avayavabhūt evā je vyavahār nishchayanayapakṣho temanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe. kevaḷī bhagavānane vyavahār-nishchayanay chhe nahi, phakta gnātāpaṇe temanā svarūpane ja jāṇe chhe. shrutagnān pramāṇ avayavī chhe ane nishchay ane vyavahār nay tenā be avayav chhe. kevaḷī bhagavānane kevaḷagnān pūrṇapramāṇ chhe, shrutagnān nathī. māṭe kevaḷī bhagavān shrutagnānanā avayavabhūt nishchay vyavahāranayanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe,

3. kevaḷī bhagavān nirantar prakāshamān sahaj, vimaḷ, sakaḷ kevaḷagnān vaḍe sadā pote ja vignānaghan thayā chhe; tethī-

4. shrutagnānanī bhūmikāne atikramyā chhe, arthāt shrutagnānanī bhūmikāne oḷaṅgī gayā chhe; shrutagnānanī bhūmikānā atikrāntapaṇā vaḍe-

pa. samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayā chhe; māṭe

PDF/HTML Page 1392 of 4199
single page version

6. koī paṇ nayapakṣhane grahatā nathī.

ā draṣhṭānt thayun. aho! samyagdraṣhṭine anubhavanā kāḷamān kevaḷī bhagavān sāthe meḷave chhe. e ja have siddhānt kahe chhe-

‘tevī rīte je (shrutagnānī ātmā), kṣhayopashamathī jemanun ūpajavun thāy chhe evā shrutagnānātmak vikalpo utpanna thatā hovā chhatān paranun grahaṇ karavā prati utsāh nivr̥utta thayo hovāne līdhe, shrutagnānanā avayavabhūt vyavahāranishchayanayapakṣhonā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe parantu. ati tīkṣhṇa gnānadraṣhṭithī grahavāmān āvelā, nirmaḷ, nitya-udit, chinmay samayathī pratibaddhapaṇā vaḍe (arthāt chaitanyamay ātmānā anubhavan vaḍe) te vakhate (anubhav vakhate) pote ja vignānaghan thayo hoīne, shrutagnānātmak samasta antarjalparūp tathā bahirjalparūp vikalponī bhūmikānā atikrāntapaṇā vaḍe samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayo hovāthī, koī paṇ nayapakṣhane grahato nathī, te (ātmā) kharekhar samasta vikalpothī ati par, paramātmā, gnānātmā, pratyagjyoti, ātmakhyātirūp anubhūtimātra samayasār chhe.’

1. shrutagnānī ātmā, kṣhayopashamathī jenun nīpajavun thāy chhe evā shrutagnānanā vikalpo utpanna thatā hovā chhatān paranun grahaṇ karavā prati utsāhathī nivr̥utta thayo chhe; tethī

2. shrutagnānanā avayavabhūt vyavahāranishchayanayapakṣhonā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe;

3. parantu, ati tīkṣhṇa gnānadraṣhṭithī grahavāmān āvelā nirmaḷ, nitya-udit chinmay samayathī pratibaddhapaṇā vaḍe arthāt chaitanyamay ātmānā anubhavan vaḍe te anubhavanā kāḷe pote ja vignānaghan thayo chhe; tethī

4. shrutagnānātmak samasta antarjalparūp tathā bahirjalparūp vikalponī bhūmikāne atikramyo chhe, oḷaṅgī gayo chhe; te vaḍe

pa. samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayo chhe; māṭe

6. koī paṇ nayapakṣhane grahato nathī.

ā chha bolamān samakitīne bhagavān kevaḷī sāthe meḷave chhe. te ā pramāṇe-

1. jevī rīte kevaḷī bhagavān vishvanā eṭale lokālokanā sākṣhī chhe, gnātā-draṣhṭā chhe tevī rīte shrutagnānī paṇ shrutagnānātmak vikalpo utpanna thatā hovā chhatān paranun grahaṇ karavā prati utsāhathī nivr̥utta thayo hovāne līdhe parano gnātā chhe, sākṣhī chhe.

2. kevaḷī bhagavān shrutagnānanā avayavabhūt evā je vyavahār nishchayanayapakṣho temanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe. tevī rīte shrutagnānī ātmā, shrutagnānanā avayavabhūt vyavahār nishchayanayapakṣhonā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe.

PDF/HTML Page 1393 of 4199
single page version

ā bījā bolamān bannene sarakhā kahyā chhe tyān kevaḷī bhagavānane shrutagnān nathī ane tethī nay paṇ nathī; mātra tenā svarūpane ja jāṇe chhe. tem shrutagnānī paṇ samyagdarshananā anubhavakāḷe vyavahār nishchayanayano pakṣha chhūṭī gayo hovāthī nayapakṣhanā svarūpane ja kevaḷ jāṇe chhe, vikalpa nathī.

keṭalāk māne chhe ke vyavahārathī nishchay thāy, paṇ e vāt tadna khoṭī chhe. ahīn to em kahe chhe ke samakitī jīv paṇ kevaḷīnī jem shrutagnānanā avayavabhūt vyavahār nishchayanay pakṣhonā svarūpane kevaḷ jāṇe chhe.

3. nirantar prakāshamān, sahaj, vimaḷ, sakaḷ kevaḷagnān vaḍe kevaḷī bhagavān pote ja sadā vignānaghan thayā chhe; tem shrutagnānī dharmī jīv ati tīkṣhṇa gnānadraṣhṭithī grahavāmān āvelā, nirmaḷ, nitya-udit, chinmay samayathī pratibaddhapaṇā vaḍe eṭale ke chaitanyamay ātmānā anubhavan vaḍe, te anubhavanā kāḷe pote ja vignānaghan thayo chhe. nayapakṣhanā grahaṇanā utsāhathī nivr̥utta thavāne līdhe dharmī jīv tīkṣhṇa gnānadraṣhṭi vaḍe svarūpamān ekāgra thaīne pote ja te kāḷe vignānaghan thayo chhe.

ahīn āṭalo pher chhe ke kevaḷī bhagavān sadā vignānaghan thayā chhe, jyāre samyagdraṣhṭi jīv anubhavanā kāḷe vignānaghan thayo chhe. kemake samyagdraṣhṭine pachhī vikalpa uṭhe chhe māṭe anubhavanā kāḷe te vignānaghan thayo chhe em kahyun chhe.

dharmanī pratham bhūmikā sharū thavānā kāḷanī ā vāt chāle chhe. nishchay-vyavahāranā vikalpanā pakṣhathī gnānī rahit thayo chhe, to vyavahārathī nishchay thāy e vāt kayān rahī? hun baddha chhun, abaddha chhun-e banne pakṣhathī gnānī rahit thayo chhe. kevaḷī bhagavān sadā vignānaghan thayā chhe, ā dharmī jīv anubhavanā kāḷamān vignānaghan thayo chhe, āṭalo pher chhe.

bhāī! ā tārā gharanī-svarūpanī vāt chāle chhe. pratham samyagdarshan shuddhopayoganā kāḷamān thāy chhe. atyāre ā vāt chālatī nathī eṭale koīne duḥkh lāge ke amārī mānyatāne jūṭhī pāḍe chhe, paṇ prabhu! mārga to ā chhe. tārā hitanī ā vāt chhe. bāpu! āmān virodh karavā jevun nathī. are koine na bese ne virodh kare to tenā pratye dveṣh na hoy. andar bhagavān virāje chhe ne! ek samayanī paryāyamān bhūl chhe te pote ja sudhārashe. ahā! gāthā ghaṇī alaukik chhe.

bhāī! nayonā vikalpa thāy te jīvanun kartavya nathī. hun shuddha chhun, abaddha chhun- evo nishchayanayanā pakṣharūp vikalpa jīvanun kartavya nathī; kemake bhagavān ātmā je chaitanyaghanasvarūp chhe, pavitrasvarūp chhe te rāgarūp apavitratāno kartā kem thāy? trikāḷ shuddha vignānaghanasvarūp paramātmā kṣhaṇik rāganī malinatāno kartā kem thāy? na ja thāy. bhāī! vastunun svarūp āvun chhe. emān vādavivādane avakāsh nathī.

PDF/HTML Page 1394 of 4199
single page version

are! ā kāḷamān bhagavānanā virah paḍayā! ane te sāthe bhagavānanī vāt kahenārā sāchā santonā paṇ vartamānamān virah paḍayā! ā sthitimān satya vāt bahār āvatān koī virodh kare paṇ shun thāy? bhāī vastunun svarūp ja āvun chhe; temān bījun shun thaī shake?

ahīn anubhavanā kāḷamān samyagdraṣhṭine kevaḷī sāthe meḷave chhe. tenā traṇ bol thayā. have chotho bol-

4. kevaḷagnān vaḍe sadā vignānaghan thayā hoīne kevaḷī bhagavān shrutagnānanī bhūmikāne atikramyā chhe arthāt oḷaṅgī gayā chhe. tevī rīte chaitanyamay ātmānā anubhavan vaḍe vignānaghan thayo hoīne, anubhavanā kāḷe shrutagnānī jīv shrutagnānātmak samasta antarjalparūp ane bahirjalparūp vikalpone atikramyo chhe, oḷaṅgī gayo chhe. hun shuddha chhun evo je andar vikalpa uṭhe te antarjalpa chhe ane bahār vāṇī nīkaḷe te bahirjalpa chhe. shrutagnānī anubhavanā kāḷamān samasta antarjalparūp ane bahirjalparūp vikalpone oḷaṅgī gayo chhe. aho! kevaḷī sāthe gnānīne meḷavīne shrī amr̥utachandrāchāryadeve gajab kām karyun chhe! have kahe chhe nayapakṣhanī bhūmikāne oḷaṅgī javāne līdhe-

pa. kevaḷī bhagavān jem samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayā chhe tem shrutagnānī dharmī jīv paṇ samasta nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayo chhe. ane tethī-

6. jem kevaḷī bhagavān koī paṇ nayapakṣhane grahatā nathī tem shrutagnānī dharmī jīv paṇ koī paṇ nayapakṣhane grahato nathī.

bhāī! tun koṇ chho ane tene kem pamāy tenī ā vāt chha bol dvārā kahī chhe. vastusvarūp jem chhe tem kahyun chhe; paṇ kayāny pakṣhamān bandhāī jaīsh to bhagavān ātmā hāth nahi āve; ane tun sukhī nahi thaī shake.

bāpu! ten duḥkhamān ja dahāḍā gāḷ‌yā chhe. jenun varṇan thaī na shake evā akathya duḥkhamān anantakāḷ tāro vyatīt thayo chhe. jem koī rājakumārane jīvato jamashedapuranī tātānī bhaṭṭhīmān nākhe ane ene je vedanā thāy enāthī anantaguṇī vedanā pahelī narakamān chhe. bhāī! tane shānā abhimān ane shāno ahaṅkār thāy chhe? ochhīmān ochhī das hajār varṣhanī āyunī sthiti tyān hoy chhe. ane sātamī narakanī utkr̥uṣhṭa tetrīs sāgaropamanī sthiti hoy chhe. emān tun anantavār janma-maraṇ karī chūkayo chhe. prabhu! tun bhūlī gayo! (yād kar)

shreṇīk mahārājā kṣhāyik samakitī hatā. āvatī chovīsīnā pratham tīrthaṅkar thashe. hāl pratham narakamān chhe. andarathī mithyātva ane anantānubandhī kaṣhāyano nāsh thayo chhe eṭale eṭalān tyān sukh ane shānti chhe. svabhāvano āshray chhe eṭalun tyān sukh chhe, paṇ

PDF/HTML Page 1395 of 4199
single page version

traṇ kaṣhāy je vidyamān chhe eṭalun tyān duḥkh anubhave chhe. sanyoganun vedan nathī paṇ je traṇ kaṣhāy chhe tenun gauṇapaṇe vedan chhe. aḍhī hajār varṣha vītī gayā chhe. haju 81pa00 varṣhanī āyunī sthiti bākī chhe. bāpu! vichār to kar ke jene āgāmī kāḷamān tīrthaṅkar thavānun chhe evo samakitī jīv vartamānamān narakagatimān āvān duḥkh vede chhe to mithyātvapūrvakanā pariṇāmanī viṣham vichitratānun to shun kahevun?

e ja jīv jyāre mātānā garbhamān padhārashe tyāre uparathī indro mātānī sevā karavā āvashe ane kaheshe-dhanya mātā! āpanī kūkhe traṇalokanā nāth bhagavān padhāryā chhe. juo, ā traṇalokanā nāth tīrthaṅkaradevano jyāre antim janma thashe tyāre indro ane devo moṭo utsav ujavashe. āvo jīv paṇ vartamānamān narakagatimān potānā pūrva doṣhanun phaḷ bhogave chhe to pachhī mithyādraṣhṭi jīvanā pariṇām ane enā phaḷanī shī vāt karavī? bhāī! jenī draṣhṭi viparīt chhe tenā duḥkhathī parākāṣhṭānī shun vāt kahevī? viparīt draṣhṭinā phaḷamān jīv anantakāḷ anant duḥkh bhogave chhe. emānthī ugaravānā upāyanī ā vāt chhe.

bhāī! pratham nirdhār to kar ke bhagavān ātmā shuddha chaitanyasvabhāvī pūrṇānandano nāth chhe, ane tenī sanmukh thatān nirvikalpa dashā thāy chhe. āvī nirvikalpa dashā thayā vinā koīne rāganī mandatā thāy paṇ tethī shun? andar ātmāno āshray nathī tethī tene anantānubandhīno kaṣhāy vidyamān chhe. bahārathī bhale te krodh na kare, topaṇ tene uttamakṣhamā nathī. ahāhā...! kṣhamāno dariyo prabhu pote chhe; teno āshray līdhā vinā uttamakṣhamā hoī shake nahi.

ahīn kahe chhe kevaḷī bhagavān jem nayapakṣhanā grahaṇathī dūr thayā chhe, koī paṇ nayapakṣhane grahatā nathī tem samakitī jīv paṇ svānubhavanā kāḷamān koī paṇ nayapakṣhane grahato nathī. gnānanī paryāy jyān svadravya bhaṇī jhukī chhe tyān pachhī (anya) kone grahe? bhagavān chaitanyamūrtine jeṇe grahaṇ karyo chhe te nishchay-vyavahāranā koī pakṣhane grahato nathī.

ātmā shāshvat, amr̥utano sāgar chhe. teno game teṭalo vistār karīne vāt karo topaṇ pār āve tem nathī. ātmā vastu vikalpātīt chhe. enā anubhav vinā jeṭalā nishchay- vyavahāranayanā vikalpo āve te badhā sansār khāte chhe. chothā guṇasthāne kṣhāyik samakitīne je shānti pragaṭī chhe tenā karatān pañcham guṇasthānavartī shrāvakane adhik shānti hoy chhe ane chhaṭhṭhā guṇasthānavartī bhāvaliṅgī munirājane to shānti ane vītarāgatā aur vadhī gayā hoy chhe. munirājane pañchamahāvratano je vikalpa āve tene samayasār nāṭakamān pt.. banārasīdāse jagapanth kahyo chhe. tyān mokṣhadvāranā 40 mān chhandamān kahyun chhe-

PDF/HTML Page 1396 of 4199
single page version

arthaḥ- tethī pramād sansāranun kāraṇ chhe ane anubhav mokṣhanun kāraṇ chhe. pramādī jīv sansār taraph jhuke chhe ane apramādī jīv mokṣha taraph jhuke chhe.

bhāvaliṅgī munine dravyano āshray savisheṣh chhe, shrāvak karatān ghaṇo adhik chhe, chhatān pūrṇa nathī; jo pūrṇa hoy to kevaḷagnān thaī jāy. tevā munirājane jeṭalo pramādano ansh chhe te jagapanth chhe. chhaṭhṭhe guṇasthāne je mahāvratādinā vikalpa āve te pramādabhāv chhe ane te jagapanth chhe. pramād chhoḍī jeṭalo svarūpamān ṭhare te shivapanth chhe, mokṣhapanth chhe.

ahīn chha bolathī kevaḷī ane anubhav kāḷamān rahelā samakitīne-bannene sarakhā gaṇelā chhe. ā to haju jene kartākarmapaṇun chhūṭayun chhe evā chothā guṇasthānavartī jīvanī vāt chhe. have kahe chhe-

te ātmā kharekhar samasta vikalpothī ati par, paramātmā, gnānātmā, pratyagjyoti, ātmakhyātirūp, anubhūtimātra samayasār chhe.

gnānī jīv samasta vikalpothī ati par paramātmā chhe. ahāhā...! potānā param svarūpano jene anubhav thayo tene ahīn anubhav kāḷamān paramātmā kahyo chhe. draṣhṭimān sadā muktasvarūp nirvikalpa bhagavān āvyo chhe tethī tene paramātmā kahyo chhe. vaḷī te gnānātmā chhe. pote ekalo gnānano goḷo trikāḷī dhruv prabhu chhe. tenā upar draṣhṭi paḍatān te gnānātmā chhe. jevo gnānasvarūp trikāḷī bhagavān chhe tevo anubhavamān āvyo tethī gnānātmā chhe. ā to nirvikalpa anubhavamān te vakhate gnānātmā thayo tenī vāt chhe. jyān vikalpa rahyo nathī te gnānaghan thayo thako gnānātmā chhe. te pratyagjyoti chhe. vikalparahit thatān vikalpathī pr̥uthak jyotisvarūp chhe. ahāhā...! bāpu! samyagdarshan shun chīj chhe enī lokone khabar nathī.

samyakdarshan eṭale satya darshan. andar potānī vikalpa vinānī trikāḷī dhruv chījano anubhav thāy tenun nām samyagdarshan chhe. samakitīne potānā pūrṇa ātmānī pratīti thaī chhe tethī te gnānātmā thayo chhe, pratyagjyotisvarūp thayo chhe, ātmakhyātirūp thayo chhe. ā ṭīkānun nām paṇ ātmakhyāti chhe ne! ātmakhyāti kahetān ātmānī prasiddhi. pahelān rāg ane vikalpanī prasiddhi thatī hatī te have dharmīne nirvikalpa anubhavanī dashāmān ātmānī prasiddhi thaī tethī te ātmakhyātirūp thayo. andar ātmā to paripūrṇa paḍayo chhe te paryāyamān prasiddhi thatān ātmakhyātirūp thayo.

bhāī! vyavahāranā vikalpa te sādhan nathī. nay vikalpane (pratham) je sādhan mānyun chhe te to bādhak chhe. rāg ke vikalpa te vastunā svarūpamān nathī ane paryāyamān je rāg ke vikalpa uṭhe te badho sansār chhe. ahāhā...! jagatathī jagateshvar bhagavān

PDF/HTML Page 1397 of 4199
single page version

bhinna vastu chhe. āvā potānā shuddha chaitanyamātra ātmānī anubhūti thatān te anubhūtimātra samayasār thayo. bhāī! samayasār rāgamān āvato nathī ane rāgathī te jaṇāto nathī. dev- guru-shāstranī shraddhānā vikalpamān ke nayapakṣhanā vikalpamān bhagavān ātmā āvato nathī ane te vikalpa vaḍe te jaṇāto nathī. āvo ātmā pr̥uthak jyotisvarūp anubhavamān āvyo enun nām sāmāyik chhe. sāmāyikano artha chhe samatā. vikalpanī viṣhamatā ṭaḷatān je vītarāgatāno- samatāno samakitīne lābh thāy tenun nām sāmāyik chhe. agnānīe bahāranī kriyāmān sāmāyik mānī chhe, paṇ e sāchī sāmāyik nathī. aho! ā gāthāmān gajabanī vāt karī chhe.

bhagavān jineshvaradev em kahe chhe ke dehamān rahelo ātmā svarūpathī jinachandra chhe. vītarāgī shāntino piṇḍ prabhu shītaḷ chandra chhe. āvā nij svarūpamān vikalpano avakāsh kayān chhe? ahāhā...! jemān rāgano ansh nathī evā shuddha chaitanyamay ātmāno anubhav karanārane ahīn pratham paramātmā kahyo, pachhī eno gnānaguṇ lakṣhamān laīne gnānātmā kahyo, vaḷī rāgathī bhinna pāḍīne tene ja pratyagjyoti kahyo, pachhī tene ātmakhyāti kahyo ane chhelle tene ja anubhūtimātra samayasār kahyo.

keṭalāke to jindagīmān sāmbhaḷ‌yun paṇ na hoy evī ā vāt chhe. shrī kundakundāchāryadev videhakṣhetramānthī bhagavānano ā sandesh lāvyā chhe. chothā guṇasthāne samyagdarshananun svarūp kevun chhe tenī ā vāt chhe. shrāvakanun pañcham guṇasthān to koī alaukik chīj chhe, bāpā! ene to andar svānubhavanā ānandanī relamachhel hoy chhe. ane prachur ānandanā vedanamān jhūlatā muninī dashānī to shī vāt? bhāī! ‘ṇamo loe savvasāhūṇan’ -evā ṇamokār mantranā pāñchamā padamān jemanun sthān chhe te vītarāgī nirgranth munino to atyāre namūno dekhavā maḷavo mushkel chhe. ahāhā...! jemane traṇ kaṣhāyanā abhāvathī antaramān ātmā prasiddha thaī gayo chhe te muni antarbāhya nirgranth hoy chhe. jarā pañchamahāvratano vikalpa ūṭhe chhe te aparādh chhe paṇ te ṭaḷavā khāte chhe. bhāī! je bhāve tīrthaṅkaragotra bandhāy te bhāv aparādh chhe. je bhāvathī prakr̥itino bandh thāy te bhāv dharma kem hoy! te bhāv shubh chhe ane te aparādh chhe. munine te hoy chhe paṇ te ṭaḷavā khāte chhe. bhāī! āvun ja vastunun svarūp chhe.

‘jem kevaḷī bhagavān sadā nayapakṣhanā svarūpanā sākṣhī (gnātā-draṣhṭā) chhe tem shrutagnānī paṇ jyāre samasta nayapakṣhothī rahit thaī shuddha chaitanyamātra bhāvanun anubhavan kare chhe tyāre nayapakṣhanā svarūpano gnātā ja chhe.’

juo, kevaḷī bhagavān ākhā vishvanā sākṣhī eṭale gnātā-draṣhṭā chhe. hun kevaḷī

PDF/HTML Page 1398 of 4199
single page version

chhun, hitopadeshī chhun-evo kevaḷī bhagavānane vikalpa nathī. kevaḷagnān vaḍe bhagavān vishvanā anant padārthone, pratyekane, dravya-guṇ-paryāyasahit bhinna bhinna spaṣhṭa pratyakṣha jāṇe chhe; paṇ tyān vikalpa nathī. te kevaḷī bhagavān shrutagnānanā ansharūp nayapakṣhanā svarūpanā paṇ sākṣhī eṭale gnātā-draṣhṭā chhe. hun dravye shuddha ane paryāye paṇ shuddha-evā nayapakṣhanā vikalpa bhagavānane nathī. bhagavānane to kevaḷagnān chhe ane te vaḍe nayapakṣhanā svarūpanā te gnātāmātra ja chhe. tem pratham nirvikalpa anubhav thāy tyāre bhāvashrutagnānī samasta nayapakṣhanā vikalpathī rahit thaī shuddha chaitanyamātrabhāvanun anubhavan kare chhe te vakhate te nayapakṣhanā svarūpano gnātā ja chhe.

have kahe chhe-‘ek nayano sarvathā pakṣha grahaṇ kare to mithyātva sāthe maḷelo rāg thāy.’

paryāyamān baddha chhe, dravye abaddha chhe-e jem chhe tem māne nahi ane ekānte ek pakṣhane grahaṇ kare te mithyādraṣhṭi chhe. paryāyamān ashuddhatā chhe em vyavahāranayano pakṣha chhe ane dravya trikāḷ shuddha chhe em nishchayanayano pakṣha chhe. have jo ek nayane māne ane bījā nayane na māne to mithyādraṣhṭi chhe. vastu dravya paryāyasvarūp chhe temān ekane ja māne te mithyādraṣhṭi chhe. bhale jainano sādhu ke shrāvak nām dharāvato hoy, paṇ hun trikāḷ, shuddha chaitanyamay ānandakand prabhu chhun em jāṇe nahi ane vratādinā shubharāgane mātra grahaṇ kare to te (vyavahārābhāsī) mithyādraṣhṭi chhe. vaḷī ātmā shuddha ānandakand prabhu chhe em kahe paṇ paryāyamān rāgādi chhe ene svīkāre nahi to te paṇ (nishchayābhāsī) mithyādraṣhṭi chhe. vaḷī banne pakṣhane grahe paṇ ātmāne grahe nahi to te paṇ vikalpanā phandamān phasāyelo mithyādraṣhṭi chhe. jain thavāmān to ā sharat chhe ke koī paṇ nayapakṣhane na grahatān ātmāne ja grahavo.

have kahe chhe-‘prayojananā vashe ek nayane pradhān karī tenun grahaṇ kare to mithyātva sivāy mātra chāritramohano rāg rahe.’

shuddha, akhaṇḍ, ekarūp ānandasvarūp hun gnāyak chhun evun prayojan siddha karavā vyavahāranayanā pakṣhane gauṇ karī, nishchayanayane mukhya karī tenun grahaṇ kare to mithyātvarahit mātra chāritramohano rāg rahe. anubhav thayā pachhī paṇ hun shuddha chhun evo je pradhānapaṇe pakṣha rahe te rāgarūp chāritrano doṣh chhe. (tene gnānī yathāvat jāṇe chhe ane svabhāvano ugra āshray karī dūr kare chhe).

have kahe chhe-‘ane jyāre nayapakṣhane chhoḍī vastusvarūpane kevaḷ jāṇe ja tyāre te vakhate shrutagnānī paṇ kevaḷīnī māphak vītarāg jevo ja hoy chhe em jāṇavun’

tyāre koī kahe ke samyagdarshan sarāg ane vītarāg em be prakāranun chhe to te

PDF/HTML Page 1399 of 4199
single page version

vāt yathārtha nathī. ahīn to spaṣhṭa vāt chhe ke samyagdarshan ek ja prakāranun vītarāgabhāvasvarūp ja chhe. vikalpa vinānī nirvikalpa svānubhūti te vītarāgī dashā chhe. āvo anubhav kare tyāre bhāvashrutagnānī kevaḷīnī māphak vītarāg jevo ja hoy chhe em jāṇavun.

‘चित्स्वभाव–भर–भावित–भाव–अभाव–भाव–परमार्थतया एकम्’ chitsvabhāvanā puñj vaḍe ja potānān utpād, vyay ane dhrauvya bhavāy chhe (-karāy chhe)-evun jenun paramārthasvarūp hovāthī je ek chhe evā-

shun kahyun? ātmā chitsvabhāvano puñj chhe. emān sansāranā vikalpo nathī. udayabhāvanā vikalpothī māṇḍīne jagatanī bījī badhī chījothī rahit ātmā chitsvabhāvano puñj chhe. te chaitanyapuñj vaḍe eṭale trikāḷī je chīj chhe enā vaḍe potānān utpād, vyay ane dhrauvya bhavāy chhe, karāy chhe em kahe chhe. ahāhā...! trikāḷī gnāyak chaitanyasvabhāvabhāvarūp je paramātmā tenā vaḍe navī avasthā je utpanna thāy te utpād, jūnīno abhāv thāy te vyay ane ṭakīne rahe te dhruvasvabhāv anubhavāy chhe, karāy chhe.

ekalo gnānasvabhāv ke jemān rāg nathī, paryāy paṇ nathī evā gnānapuñj vaḍe potānān utpād, vyay ane dhrauvya bhavāy chhe. koī rāganā vikalpathī ke anya nimittathī utpād, vyay karāy ke dhruv jaṇāy evun enun svarūp nathī. ‘chitsvabhāv-bhar’ em kahyun chhe ne! gāḍāmān je ghās bhare tene ‘bhar’ kahe chhe. em bhagavān ātmā chitsvabhāvano bhar eṭale chitsvabhāvano puñj chhe. te chitsvabhāvanā puñj vaḍe potānān utpād-vyay-dhrauvya karāy chhe. vikalpane karavo paṇ nathī, ṭāḷavo paṇ nathī. ahīn to potānī nirmaḷ paryāyathī utpanna thāy, pūrvanī paryāyathī vyay thāy ane vastu dhruvapaṇe rahe -em potānā utpād-vyay-dhrauvyane e kare chhe. gajab vāt chhe!

kartā-karma adhikār chhe ne? ātmā chaitanyapuñj prabhu na kare rāgane, na kare jagatanī koī anya chījanā kāryane; te kare ek mātra potānā svarūpane. ahāhā...! chitsvabhāvano puñj ātmā chhe. te vaḍe ‘bhāv’ eṭale utpād, ‘abhāv’ eṭale vyay ane ‘bhāv’ eṭale dhrauvya- em potānā utpād-vyay-dhrauvya karāy chhe, samyagdraṣhṭi shuddha svabhāvano anubhav kare tyāre ām thāy chhe em kahe chhe. juo, vyavahāranā vikalpathī karāy e vāt to kāḍhī nākhī, paṇ hun shuddha chhun, pūrṇa chhun-evā nishchayanā vikalpathī potānān utpād-vyay-dhrauvya karāy e vāt paṇ kāḍhī nākhī.

PDF/HTML Page 1400 of 4199
single page version

bhāī! dharmanī pahelī dashā, pratham sopān je samyagdarshan te ā rīte thāy chhe em kahe chhe. vītarāgano mārga āvo chhe, bāpu! rāg vaḍe ke nimitta vaḍe bhavāy evī vastu nathī. ahīn to paryāy vaḍe bhavāy em paṇ nathī kahyun. ahīn to kahe chhe ke trikāḷī chīj je gnānasvabhāvano bhar paḍayo chhe tenā vaḍe karīne potānān utpād-vyay-dhrauvya bhavāy chhe eṭale hoy chhe, karāy chhe. ā chothā guṇasthāne samyagdarshan thāy enī vāt chhe. koī kahe ke ā chāritranī vāt chhe to em nathī. ātmāmān je chaitanyano bhar bharyo chhe enā vaḍe ja potānān utpād, vyay ane dhrauvya karāy chhe, hoy chhe-em ekānta kahyun chhe. vyavahārathī thāy e vāt chhe ja nahi, ene to ahīn uḍāḍī dīdhī chhe.

ātmā evun nabaḷun tattva nathī ke rāgane laīne enun kārya thāy. ātmā pūrṇa shaktimān baḷavān chīj chhe. enā potānā svabhāvanā baḷ vaḍe karīne enān utpād-vyay- dhrauvya hoy chhe, karāy chhe, bhavāy chhe. ātmā evī nabaḷī chīj nathī ke te paranā āshraye pragaṭ thāy (arthāt potānā utpād-vyay-dhrauvya thavāmān ene paranī apekṣhā nathī). traṇalokanā nāth jineshvaradevanun ā pharamān chhe. ahā! āvī vāt haju sāmbhaḷavāy na maḷe te bichārā ke di dharma kare ane ke di emanān janma-maraṇ maṭe? chorāsīnā avatāramān janma-maraṇ karī karīne marī gayo chhe. bāpā! anant kāḷ anant bhav karavāmān gāḷ‌yo chhe. bhāī! e badho kāḷ ten duḥkhamān gāḷ‌yo chhe. prabhu! svargamān paṇ tun duḥkhī ja hato. bhav chhe te svabhāvathī viruddha parādhīn dashā chhe.

ā vikalpa chhe te duḥkharūp bhāv chhe ane bhagavān ātmā chitsvabhāv chhe. ahīn gnānapradhān kathan chhe tethī kahe chhe chitsvabhāvano puñj evā ātmā vaḍe potānān utpād-vyay- dhrauvya karāy chhe. matalab ke vyavahāranā vikalpa vaḍe potānān utpād-vyay-dhrauvya thāy em chhe nahi.

prabhu! tārī moṭapanī tane khabar nathī. vastunā svabhāvanā mahimānī tane khabar nathī. bahāramān dayā, dān, bhakti ityādinā shubhabhāvamān tane mahimā bhāse chhe paṇ e bhāv to duḥkharūp chhe, puṇyano jene mahimā chhe te ā badhā sheṭhiyā parādhīn duḥkhī chhe. ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmā je gnānasvabhāvano puñj chhe enā vaḍe potānān utpād-vyay-dhrauvya karāy chhe. dhruv dhruvapaṇe rahe chhe ane tenā āshraye nirmaḷ vītarāgī paryāyano utpād karāy chhe. ohohoho...! ek līṭīmān keṭakeṭalun samāvyun chhe! aho! digambar santonī karuṇā! je vastu shabdamān nathī jaṇāy evī nathī tene shabda dvārā kahī chhe, batāvī chhe! vāh! santo vāh!!

prashnaḥ– shabdothī jaṇāy nahi to shabdo shun kām kahyā?

uttaraḥ– shabdo to shabdonā kāḷe potānā kāraṇe thayā chhe. shabdomān vastunun