PDF/HTML Page 1401 of 4199
single page version
kathan karavānī shakti chhe, paṇ vastunun pariṇaman karavānī shakti nathī. have koī jīv shabdo sāmbhaḷīne, teno vikalpa maṭāḍīne chitsvabhāvano puñj evā ātmāmān ekāgra thāy chhe to te samakitanī dashāne, svānubhavanī dashāne pāme chhe. tyāre shabdone nimitta kahevāmān āve chhe. paṇ nimittathī vastu jaṇāy chhe, prāpta thāy chhe em chhe nahi.
are! mumbaīthī madrās jatān dariyāmān ekāek eroplen tūṭī paḍayun ane 90 māṇaso kṣhaṇamān maraṇane sharaṇ thayā! bhāī! āvān (maraṇanān) duḥkh ten anantavār sahan karyān chhe. je kṣhaṇe deh chhūṭavāno hoy te kṣhaṇe chhūṭī jāy, ek kṣhaṇ paṇ āgaḷ-pāchhaḷ na thāy. ā lasaṇ ane ḍuṅgaḷīnī kaṭakīmān asaṅkhya sharīr chhe. pratyek sharīramān anant jīvo chhe. telamān nākhīne taḷe tyān te jīvonā duḥkhanun shun kahevun? e badhā kandamūḷ anantakāy abhakṣhya chhe. jain ke āryane evo khorāk na hoy. paṇ are! ene taḷīne khāy! (nāmadhārī jainane paṇ na shobhe.) bhāī! svarūpane bhūlīne ām anantavār tun taḷāī gayo chhun, anantavār bharakhāī gayo chhun. bhagavān! tun tane bhūlī gayo! tun chitsvabhāvano puñj chhe prabhu! ahīn kahe chhe-evā chaitanyasvabhāv vaḍe potānān utpād-vyay-dhrauvya karāy chhe. vikalpamātra ātmānā svabhāvamān nathī. dhīrānān kām chhe, bāpā! ā to vītarāgano mārga chhe. te vītarāg bhāvathī ja pragaṭ thāy chhe. trikāḷī tejano puñj prabhu ātmā chhe, te vaḍe bhāvit thaīne nirmaḷ paryāyanī dashā utpanna thāy chhe ane tene dharma kahevāmān āve chhe.
bhagavān sarvagnadevanun ā pharamān chhe. shrīmade ekavār kahyun ke amāro nād koṇ sāmbhaḷashe? ke ek taṇakhalānā be ṭukaḍā karavānī tākāt ātmāmān nathī. matalab ke jaḍanī paryāyano kartā ātmā nathī. taṇakhalānā ṭukaḍā enā svakāḷe je thavānā hoy te tenā kāraṇe thāy chhe, āṅgaḷīthī nahi, chapputhī nahi ke ātmāthī nahi. e badhān to nimitta chhe. nimitta chhe, nimitta chhe e vātano ahīn niṣhedh nathī paṇ nimittathī upādānanun kārya thāy e vātano ahīn niṣhedh karavāmān āve chhe.
aho! shun saras vāt karī chhe! ke ātmāno chitsvabhāv chhe; rāgabhāv nahi, puṇyabhāv nahi, sansārabhāv nahi, ek samayano paryāyabhāv paṇ eno svabhāv nahi. āvā potānā chitsvabhāvanā puñj vaḍe potānān utpād-vyay-dhrauvya karāy chhe. ahāhā...! potānī vītarāgī nirmaḷ paryāy utpanna thāy, pūrvanī paryāyano vyay thāy ane dhruv dhruvapaṇe rahe te chitsvabhāvanā puñj vaḍe karāy chhe, hoy chhe.
bhāī! kṣhaṇamān ā deh svakāḷe chhūṭī jashe. māṭe chitsvabhāvanā puñjarūp tārī vastu chhe tenī bhāvanā kar. ā rāganī bhāvanāmān tane duḥkhano anubhav chhe. māṭe vikalpo chhoḍīne svarūpamān sāvadhān thā.
PDF/HTML Page 1402 of 4199
single page version
have kahe chhe-gnānasvabhāvanā puñj vaḍe ja potānān utpād, vyay ane dhrauvya karāy chhe- evun jenun paramārthasvarūp hovāthī je ek chhe evā ‘अपारम् समयसारम्’ apār samayasārane hun, ‘समस्तां बंधपद्धतिम्’ samasta bandhapaddhatine ‘अपास्य’ dūr karīne arthāt karmanā udayathī thatā sarva bhāvone chhoḍīne ‘चेतये’ anubhavun chhun.
āvun ja ātmānun paramārtha svarūp chhe māṭe te ek chhe. temān vikalpa ādi bījī chīj chhe ja nahi. āvā nij svabhāvanī bhāvanā thatān ekarūp nirmaḷ dashā pragaṭ thāy chhe, paryāy ane dravya ekamek thaī jāy chhe; eṭale ke tyān bhedanun lakṣha rahetun nathī.
prabhu tun koṇ chho ane tane dharma kem thāy enī ā vāt chāle chhe. kahe chhe-āvun jenun paramārthasvarūp hovāthī je ek chhe evā apār samayasārane hun anubhavun chhun. jeno gnān, ānand, shānti, svachchhatā ityādi-apār anant svabhāv chhe evo samayasār chhe. evā samayasārane hun samasta bandhapaddhatine-vikalpone chhoḍīne anubhavun chhun. juo, hun shuddha chhun evo vikalpa paṇ bandhapaddhatirūp chhe, tene chhoḍīne hun samayasārane anubhavun chhun. karmanā udayathī utpanna thatā sarva bhāvone chhoḍīne hun apār evā samayasārane anubhavun chhun pañchamahāvratano je vikalpa uṭhe chhe te bandhapaddhatimay chhe; te vikalpane chhoḍīne hun samayasārane anubhavun chhun em āchāryadev kahe chhe. māno ke na māno; bhagavān! mārga to ā chhe.
samvat 49nī sālamān shrī kundakundāchārya videhakṣhetramān padhāryā hatā. āṭh divas tyān rahyā hatā. kevaḷī ane shrutakevaḷīno parichay karīne pachhī bharatamān padhāryā hatā. pote vītarāgabhāvamān jhūlatā hatā. temaṇe ā paramāgam shāstro rachyān chhe. teo em kahe chhe ke chhaṭhṭhā guṇasthāne pañchamahāvratādino shubharāg hoy chhe. tene chhoḍīne muni potānā chitsvabhāvane anubhave chhe. munine sātamun guṇasthān nirvikalpa dhyānamān pragaṭ thāy chhe. āvī alaukik munidashā chhe.
‘nirvikalpa anubhav thatān, jenā kevaḷagnānādi guṇono pār nathī evā samayasārarūpī paramātmāno anubhav ja varte chhe, ‘hun anubhavun chhun’ evo paṇ vikalpa hoto nathī-em jāṇavun.’
chothā guṇasthāne ātmānā svarūpano nirvikalpa anubhav thatān jenā kevaḷagnānādi guṇono pār nathī evā samayasārarūpī paramātmāno anubhav ja varte chhe. pāñchamā guṇasthānavāḷā shrāvakane to samyagdarshan uparānt ghaṇī shānti vadhī chhe. ane munidashānī to shī vāt! e to prachur ānand ane shāntinā svāmī chhe. ahāhā...! kevaḷagnānādi eṭale ekalun gnān, ekalun darshan, ekalun sukh, ekalun vīrya, ekalī prabhutā ityādi
PDF/HTML Page 1403 of 4199
single page version
apār anant-guṇano piṇḍ prabhu samayasār ātmā chhe. munirājane tenun svānubhavamān prachur samvedan chhe. anubhav kāḷe ‘hun anubhavun chhun’ evo vikalpa hoto nathī; mātra paramasvarūp paramātmāno anubhav ja varte chhe.
ā lakṣhmīno svāmī thāy e to jaḍano svāmī chhe; ane dharmī svānubhavajanit ānandano svāmī chhe. ahā! dharmīne nirvikalpa anubhav thāy tyāre ‘hun anubhavun chhun’ evo vikalpa paṇ raheto nathī evī adbhut alaukik dharmīnī dashā chhe.
PDF/HTML Page 1404 of 4199
single page version
पक्षातिक्रान्त एव समयसार इत्यवतिष्ठते–
सव्वणयपक्खरहिदो भणिदो जो सो समयसारो।। १४४ ।।
सर्वनयपक्षरहितो भणितो यः स समयसारः।। १४४ ।।
pakṣhātikrānt ja samayasār chhe em niyamathī ṭhare chhe-em have kahe chheḥ-
nayapakṣha sakal rahit bhākhyo te ‘samayano sār’ chhe. 144.
gāthārthaḥ– [यः] je [सर्वनयपक्षरहितः] sarva nayapakṣhothī rahit [भणितः] kahevāmān āvyo chhe [सः] te [समयसारः] samayasār chhe; [एषः] āne ja (-samayasārane ja) [केवलं] kevaḷ [सम्यग्दर्शनज्ञानम्] samyagdarshan ane samyaggnān [इति] evī [व्यपदेशम्] sañgnā (nām) [लभते] maḷe chhe. (nām judān hovā chhatān vastu ek ja chhe.)
ṭīkāḥ– je kharekhar samasta nayapakṣho vaḍe khaṇḍit nahi thato hovāthī jeno samasta vikalpono vyāpār aṭakī gayo chhe evo chhe, te samayasār chhe; kharekhar ā ekane ja kevaḷ samyagdarshan ane samyaggnānanun nām maḷe chhe. (samyagdarshan ane samyaggnān samayasārathī judān nathī, ek ja chhe.)
pratham, shrutagnānanā avalambanathī gnānasvabhāv ātmāno nishchay karīne, pachhī ātmānī pragaṭ prasiddhine māṭe, par padārthanī prasiddhinān kāraṇo je indriyadvārā ane man dvārā pravartatī buddhio te badhīne maryādāmān lāvīne jeṇe matignān-tattvane (-matignānanā svarūpane) ātmasammukh karyun chhe evo, tathā nānā prakāranā nayapakṣhonā ālambanathī thatā anek vikalpo vaḍe ākuḷatā utpanna karanārī shrutagnānanī buddhione paṇ maryādāmān lāvīne shrutagnān-tattvane paṇ ātmasammukh karato, atyant vikalparahit thaine, tatkāḷ nij rasathī ja pragaṭ thatā, ādi-madhya-ant rahit, anākuḷ, kevaḷ ek, ākhāy vishvanā upar jāṇe ke tarato hoy tem akhaṇḍ pratibhāsamay, anant, vignānaghan, paramātmārūp samayasārane jyāre ātmā anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe
PDF/HTML Page 1405 of 4199
single page version
सारो यः समयस्य भाति निभृतैरास्वाद्यमानः स्वयम्।
विज्ञानैकरसः स एष भगवान्पुण्यः पुराणः पुमान्
ज्ञानं दर्शनमप्ययं किमथवा यत्किञ्चनैकोऽप्ययम्।। ९३ ।।
दूरादेव विवेकनिम्नगमनान्नीतो निजौघं बलात्।
विज्ञानैकरसस्तदेकरसिनामात्मानमात्माहरन्
आत्मन्येव सदा गतानुगततामायात्ययं तोयवत्।। ९४ ।।
dekhāy chhe (arthāt shraddhāy chhe) ane jaṇāy chhe tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe.
bhāvārthaḥ– ātmāne pahelān āgamagnānathī gnānasvarūp nishchay karīne pachhī indriyabuddhirūp matignānane gnānamātramān ja meḷavī daīne, tathā shrutagnānarūpī nayonā vikalpone maṭāḍī shrutagnānane paṇ nirvikalpa karīne, ek akhaṇḍ pratibhāsano anubhav karavo tej ‘samyagdarshan’ ane ‘samyaggnān’ evān nām pāme chhe; samyagdarshan ane samyaggnān kāni anubhavathī judān nathī.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [नयानां पक्षैः विना] nayonā pakṣho rahit, [अचलं अविकल्पभावम्] achaḷ nirvikalpabhāvane [आक्रामन्] pāmato [यः समयस्य सारः भाति] je samayano (ātmāno) sār prakāshe chhe [सः एषः] te ā samayasār (shuddha ātmā) - [निभृतैः स्वयम् आस्वाद्यमानः] ke je nibhr̥ut (nishchaḷ, ātmalīn) puruṣho vaḍe svayam āsvādyamān chhe (-āsvād levāy chhe, anubhavāy chhe) te- [विज्ञान–एक–रसः भगवान्] vignān ja jeno ek ras chhe evo bhagavān chhe, [पुण्यः पुराणः पुमान्] pavitra purāṇ puruṣh chhe; [ज्ञानं दर्शनम् अपि अयं] gnān kaho ke darshan kaho te ā (samayasār) ja chhe; [अथवा किम्] athavā vadhāre shun kahīe? [यत् किञ्चन अपि अयम् एकः] je kāī chhe te ā ek ja chhe (-mātra judān judān nāmathī kahevāy chhe). 93.
ā ātmā gnānathī chyut thayo hato te gnānamān ja āvī maḷe chhe em have kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [तोयवत्] jem pāṇī potānā samūhathī chyut thayun thakun dūr gahan vanamān bhamatun hoy tene dūrathī ja ḍhāḷavāḷā mārga dvārā potānā samūh taraph baḷathī
PDF/HTML Page 1406 of 4199
single page version
न जातु कर्तृकर्मत्वं सविकल्पस्य नश्यति।। ९५ ।।
vāḷavāmān āve; pachhī te pāṇī, pāṇīne pāṇīnā samūh taraph kheñchatun thakun pravāharūp thaīne, potānā samūhamān āvī maḷe; tevī rīte [अयं] ā ātmā [निज–ओधात् च्युतः] potānā vignānaghanasvabhāvathī chyut thayo thako [भूरि–विकल्प–जाल–गहने दूरं भ्राम्यन्] prachur vikalpajāḷanā gahan vanamān dūr bhamato hato tene [दूरात् एव] dūrathī ja [विवेक–निम्न– गमनात्] vivekarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā [निज–ओधं बलात् नीतः] potānā vignānaghanasvabhāv taraph baḷathī vāḷavāmān āvyo; [तद्–एक–रसिनाम्] kevaḷ vignānaghananā ja rasīlā puruṣhone [विज्ञान–एक–रसः आत्मा] je ek vignānarasavāḷo ja anubhavāy chhe evo te ātmā, [आत्मानम् आत्मनि एव आहरन्] ātmāne ātmāmān ja kheñchato thako (arthāt gnān gnānane kheñchatun thakun pravāharūp thaīne), [सदा गतातुगतताम् आयाति] sadā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe.
bhāvārthaḥ– jem jaḷ, jaḷanā nivāsamānthī koi mārge bahār nīkaḷī vanamān anek jagyāe bhame; pachhī koi ḍhāḷavāḷā mārga dvārā, jem hatun tem potānā nivāsasthānamān āvī maḷe; tevī rīte ātmā paṇ mithyātvanā mārge svabhāvathī bahār nīkaḷī vikalponā vanamān bhramaṇ karato thako koi bhedagnānarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā pote ja potāne kheñchato potānā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe. 94.
have kartākarma adhikārano upasanhār karatān, keṭalāk kaḷasharūp kāvyo kahe chhe; temān pratham kaḷashamān kartā ane karmanun saṅkṣhipta svarūp kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [विकल्पकः परं कर्ता] vikalpa karanār ja kevaḷ kartā chhe ane [विकल्पः केवलम् कर्म] vikalpa ja kevaḷ karma chhe; (bījān koī kartā-karma nathī;) [सविकल्पस्य] je jīv vikalpasahit chhe tenun [कर्तृकर्मत्वं] kartākarmapaṇun [जातु] kadī [नश्यति न] nāsh pāmatun nathī.
bhāvārthaḥ– jyān sudhī vikalpabhāv chhe tyān sudhī kartākarmabhāv chhe; jyāre vikalpano abhāv thāy tyāre kartākarmabhāvano paṇ abhāv thāy chhe. 9p.
je kare chhe te kare ja chhe, je jāṇe chhe te jāṇe ja chhe-em have kahe chheḥ-
PDF/HTML Page 1407 of 4199
single page version
यस्तु वेत्ति स तु वेत्ति केवलम्।
यः करोति न हि वेत्ति स क्वचित्
यस्तु वेत्ति न करोति स क्वचित्।। ९६ ।।
ज्ञप्तौ करोतिश्च न भासतेऽन्तः।
ज्ञप्तिः करोतिश्च ततो विभिन्ने
ज्ञाता न कर्तेति ततः स्थितं च।। ९७ ।।
shlokārthaḥ– [यः करोति सः केवलं करोति] je kare chhe te kevaḷ kare ja chhe [तु] ane [यः वेत्ति सः तु केवलम् वेत्ति] je jāṇe chhe te kevaḷ jāṇe ja chhe; [यः करोति सः क्वचित् न हि वेत्ति] je kare chhe te kadī jāṇato nathī [तु] ane [यः वेत्ति सः क्वचित् न करोति] je jāṇe chhe te kadī karato nathī.
bhāvārthaḥ– kartā chhe te gnātā nathī ane gnātā chhe te kartā nathī. 96.
evī ja rīte karavārūp kriyā ane jāṇavārūp kriyā banne bhinna chhe em have kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [करोतौ अन्तः ज्ञप्तिः न हि भासते] karavārūp kriyānī andaramān jāṇavārūp kriyā bhāsatī nathī [च] ane [ज्ञप्तौ अन्तः करोतिः न भासते] jāṇavārūp kriyānī andaramān karavārūp kriyā bhāsatī nathī; [ततः ज्ञप्तिः करोतिः च विभिन्ने] māṭe gnaptikriyā ane ‘karoti’ kriyā banne bhinna chhe; [च ततः इति स्थितं] ane tethī em ṭharyun ke [ज्ञाता कर्ता न] je gnātā chhe te kartā nathī.
bhāvārthaḥ– ‘hun paradravyane karun chhun’ em jyāre ātmā pariṇame chhe tyāre to kartābhāvarūp pariṇamanakriyā karato hovāthī arthāt ‘karoti’ kriyā karato hovāthī kartā ja chhe ane jyāre ‘hun paradravyane jāṇun chhun’ em pariṇame chhe tyāre gnātābhāve pariṇamato hovāthī arthāt gnaptikriyā karato hovāthī gnātā ja chhe.
ahīn koī pūchhe chhe ke avirat-samyagdraṣhṭi ādine jyān sudhī chāritramohano uday chhe tyān sudhī te kaṣhāyarūpe pariṇame chhe to tene kartā kahevāy ke nahi? tenun samādhānaḥ-avirat- samyagdraṣhṭi vagerene shraddhā-gnānamān paradravyanā svāmīpaṇārūp kartāpaṇāno abhiprāy nathī; kaṣhāyarūp pariṇaman chhe te udayanī baḷajorīthī chhe; teno te gnātā chhe; tethī agnān sambandhī kartāpaṇun tene nathī. nimittanī baḷajorīthī thatā pariṇamananun phaḷ kiñchit hoy chhe te sansāranun kāraṇ nathī. jem vr̥ukṣhanī jaḍ kāpyā pachhī te vr̥ukṣha kiñchit kāḷ rahe
PDF/HTML Page 1408 of 4199
single page version
द्वन्द्वं विप्रतिषिध्यते यदि तदा का कर्तृकर्मस्थितिः।
ज्ञाता ज्ञातरि कर्म कर्मणि सदा व्यक्तेति वस्तुस्थिति–
र्नेपथ्ये बत नानटीति रभसा मोहस्तथाप्येष किम्।। ९८।।
अथवा नानटयतां, तथापि–
ज्ञानं ज्ञानं भवति च यथा पुद्गलः पुद्गलोऽपि।
ज्ञानज्योतिर्ज्वलितमचलं व्यक्तमन्तस्तथोच्चै–
श्चिच्छक्तीनां निकरभरतोऽत्यन्तगम्भीरमेतत्।। ९९।।
athavā na rahe-kṣhaṇe kṣhaṇe teno nāsh ja thato jāy chhe, tem ahīn samajavun. 97.
pharīne e ja vātane draḍh kare chheḥ-
shlokārthaḥ– [कर्ता कर्मणि नास्ति, कर्म तत् अपि नियतं कर्तरि नास्ति] kartā nakkī karmamān nathī, ane karma chhe te paṇ nakkī kartāmān nathī- [यदि द्वन्द्वं विप्रतिषिध्यते] em jo banneno paraspar niṣhedh karavāmān āve chhe [तदा कर्तृकर्मस्थितिः का] to kartākarmanī sthiti shī? (arthāt jīv-pudgalane kartākarmapaṇun na ja hoy shake.) [ज्ञाता ज्ञातरि, कर्म सदा कर्मणि] ā pramāṇe gnātā sadā gnātāmān ja chhe ane karma sadā karmamān ja chhe [इति वस्तुस्थितिः व्यक्ता] evī vastusthiti pragaṭ chhe [तथापि बत] topaṇ are! [नेपथ्ये एषः मोहः किम् रभसा नानटीति] nepathyamān ā moh kem atyant jorathī nāchī rahyo chhe? (em āchāryane khed ane āshcharya thāy chhe.)
bhāvārthaḥ– karma to pudgal chhe, teno kartā jīvane kahevāmān āve te asatya chhe. te bannene atyant bhed chhe, jīv pudgalamān nathī ane pudgal jīvamān nathī; to pachhī temane kartākarmabhāv kem hoī shake? māṭe jīv to gnātā chhe te gnātā ja chhe, pudgalakarmano kartā nathī; ane pudgalakarma chhe te pudgal ja chhe, gnātānun karma nathī. āchārye khedapūrvak kahyun chhe ke-ām pragaṭ bhinna dravyo chhe topaṇ ‘hun kartā chhun ane ā pudgal mārun karma chhe’ evo agnānīno ā moh (-agnān) kem nāche chhe? 98.
athavā jo moh nāche chhe to bhale nācho; tathāpi vastusvarūp to jevun chhe tevun ja chhe- em have kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [अचलं] achaḷ, [व्यक्तं] vyakta ane [चित्–शक्तीनां निकर–भरतः
PDF/HTML Page 1409 of 4199
single page version
अत्यन्त–गम्भीरम्] chitshaktionā (-gnānanā avibhāgaparichchhedonā) samūhanā bhārathī atyant gambhīr [एतत् ज्ञानज्योतिः] ā gnānajyoti [अन्तः] antaraṅgamān [उच्चैः] ugrapaṇe [तथा ज्वलितम्] evī rīte jājvalyamān thaī ke- [यथा कर्ता कर्ता न भवति] ātmā agnānamān kartā thato hato te have kartā thato nathī ane [कर्म कर्म अपि न एव] agnānanā nimitte pudgal karmarūp thatun hatun te karmarūp thatun nathī; [यथा ज्ञानं ज्ञानं भवति च] vaḷī gnān gnānarūp ja rahe chhe ane [पुद्गलः पुद्गलः अपि] pudgal pudgalarūp ja rahe chhe.
bhāvārthaḥ– ātmā gnānī thāy tyāre gnān to gnānarūp ja pariṇame chhe, pudgalakarmano kartā thatun nathī; vaḷī pudgal pudgal ja rahe chhe, karmarūpe pariṇamatun nathī. ām yathārtha gnān thaye banne dravyanā pariṇāmane nimittanaimittikabhāv thato nathī. āvun gnān samyagdraṣhṭine hoy chhe. 99.
ṭīkāḥ– ā pramāṇe jīv ane ajīv kartākarmano vesh chhoḍīne bahār nīkaḷī gayā.
bhāvārthaḥ– jīv ane ajīv banne kartā-karmano vesh dhāraṇ karī ek thaīne raṅgabhūmimān dākhal thayā hatā. samyagdraṣhṭinun gnān ke je yathārtha dekhanārun chhe teṇe jyāre temanān judān judān lakṣhaṇathī em jāṇī līdhun ke teo ek nathī paṇ be chhe, tyāre teo vesh dūr karī raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayā. bahurūpīnun evun pravartan hoy chhe ke dekhanār jyān sudhī oḷakhe nahi tyān sudhī cheṣhṭā karyā kare, parantu jyāre yathārtha oḷakhī le tyāre nij rūp pragaṭ karī cheṣhṭā karavī chhoḍī de. tevī rīte ahīmpaṇ jāṇavun.
tākari bandhan ān taṇūn phal le sukh duḥkh bhavāshramavāso;
gnān bhaye karatā na bane tab bandh na hoy khulai parapāso,
ātamamānhi sadā suvilās karai siv pāy rahai niti thāso.
ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān kartākarmano prarūpak bījo aṅk samāpta thayo.
pakṣhātikrānta ja samayasār chhe em niyamathī ṭhare chhe-em have kahe chheḥ-
hun abaddha chhun, ek chhun, shuddha chhun-evo je pakṣhano rāg chhe ene je chhoḍī de chhe te samayasār chhe, enun nām ātmā chhe em niyamathī ṭhare chhe e vāt have gāthāmān kahe chhe.
PDF/HTML Page 1410 of 4199
single page version
‘je kharekhar samasta nayapakṣho vaḍe khaṇḍit nahi thato hovāthī jeno samasta vikalpono vyāpār aṭakī gayo chhe evo chhe, te samayasār chhe; kharekhar ā ekane ja kevaḷ samyagdarshan ane samyaggnānanun nām maḷe chhe. (samyagdarshan ane samyaggnān samayasārathī judān nathī, ek ja chhe.)’
hun shuddha chhun, abaddha chhun, ek chhun-evā je nayapakṣhanā vikalpa uṭhe te vaḍe je khaṇḍit thato nathī te samayasār chhe. shun kahyun? bhagavān ātmā sadā gnānānandasvabhāvī nityānand prabhu chhe; ā nayapakṣhano vikalpa chhe te tenī shāntino khaṇḍ kare chhe. je jīv nayapakṣhanā vikalpa kare chhe te ātmānī shāntino khaṇḍ eṭale bhaṅg kare chhe. samasta nayapakṣho vaḍe khaṇḍit nahi thato hovāthī em kahyun tyān matalab em chhe ke pūrve nayapakṣha vaḍe khaṇḍit thato hato te have shuddha chaitanyasvarūpanā lakṣhe samasta nayapakṣha chhūṭī javāthī jene sarva vikalpono vyāpār aṭakī gayo chhe evo te samayasār chhe. juo, ā vītarāg sarvagnadevanī vāṇīno sār bhagavān kundakundāchāryadev jāher kare chhe.
mahāvidehamān vartamānamān sākṣhāt sīmandharasvāmī sarvagnapade birājī rahyā chhe. pa00 dhanuṣhyano deh chhe, kroḍ pūrvanun āyuṣhya chhe. abajo varṣhothī birāje chhe ane haju abajo varṣha pachhī nirvāṇapadane pāmashe. bhagavān kundakundāchāryadev tyān padhāryā hatā. āṭh divas tyān rahīne bharatamān bhagavānano ā sandesh lāvyā chhe. devasen āchārya nāmanā mahāmuni thaī gayā. teo shrī darshanasār nāmanā shāstramān kahe chhe-‘(mahāvidehakṣhetranā vartamān tīrthaṅkaradev) shrī sīmandharasvāmī pāsethī maḷelā divyagnān vaḍe shrī padmanandināthe (shrī kundakundāchāryadeve) bodh na āpyo hot to munijano sāchā mārgane kem jāṇat?’ ahā! āvā shrī kundakundāchāryadev kahe chhe ke je kharekhar samasta nayapakṣho vaḍe khaṇḍit nahi thato hovāthī jeno samasta vikalpono vyāpār aṭakī gayo chhe evo chhe te samayasār chhe. jaḍakarma, sharīrādi nokarma ane vikalparūpī bhāvakarmathī je rahit thayo chhe te samyak prakāre samayasār chhe. kharekhar ā ekane ja kevaḷ samyagdarshan ane samyaggnānanun nām maḷe chhe.
bhagavān ātmā gnātā-draṣhṭānā svabhāvathī, ekalā chaitanyarasathī bharelun anādi anant nirmaḷ tattva chhe. ātmā trikāḷī shuddha, ek, param pavitra paramātmadravya chhe e to barābar ja chhe. paṇ āvo je nayapakṣhano vikalpa uṭhe chhe te vastunā svabhāvamān nathī. vikalpa chhe te chaitanyasvabhāvathī bhinna chhe. antarasvabhāvanī draṣhṭi thatān ja sarva nayapakṣhanā vikalpa khaṇḍit thaīne vilay pāmī jāy chhe arthāt nāsh pāmī jāy chhe. (utpanna thatā nathī.) ahāhā...! hun gnānasvabhāvī trikāḷī dhruv paramātmadravya chhun evo vikalpa paṇ
PDF/HTML Page 1411 of 4199
single page version
jemān nathī evo chaitanyamahāprabhu ātmā chhe. tenā upar draṣhṭi paḍatān arthāt vartamān gnānanī paryāy trikāḷī dravyamān ekatva pāmatān samasta vikalpano vyāpār jene aṭakī gayo chhe evo te samayasār chhe. jevo shuddha chaitanyamay ātmā chhe tevo nirvikalpa anubhavamān āvatān ā samayasār chhe em jāṇavāmān āve chhe ane e ja ātmā chhe. ā apūrva vāt chhe, bhāī! ā sivāy rāganī ke vikalpanī vr̥utti uṭhe te anātmā chhe, jaḍ chhe, achetan chhe.
svānubhav dashāmān pragaṭ thatā samyagdarshan vinānān vrat, tap, bhakti ityādi ekaḍā vagaranān mīḍān chhe. vaḷī e rāgamān tanmay thavun e mithyātvabhāv chhe. ahā! jīv pūrve anantavār nagna jain sādhu thayo ane pañchamahāvrat ane aṭhṭhāvīs mūlaguṇanun eṇe pālan karyun. paṇ e to badho shubharāg hato. temān (shubharāgamān) ekatā karīne pariṇamavun e mithyātvabhāv chhe ane enun phaḷ sansār ja chhe.
ahīn kahe chhe-nayapakṣhathī rahit thaīne je potānā shuddha chaitanyasvarūpane anubhave chhe te samayasār chhe. ahāhā...! ekalun gnān-gnān-gnān! jāṇagasvabhāvanun daḷ prabhu ātmā chhe. tenī sanmukh thaīne tene anubhavatān samasta vikalpano nāsh thaī jāy chhe arthāt tyāre koī vikalpa utpanna ja thatān nathī. āne samayasār arthāt ātmā kahe chhe ane te ekane ja samyagdarshan ane samyaggnānanun nām maḷe chhe. juo, ā chothā guṇasthānanī vāt chhe. shrāvakapaṇun ane munipaṇun to tenāthī āgaḷanī koī adbhut alaukik dashāo chhe. dev-guru-shāstranun bāhya shraddhān ke navatattvanun bhedarūp shraddhān e samyagdarshan nathī.
rahasyapūrṇa chiṭhṭhīmān paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe kahyun chhe ke-‘‘jainamatamān kahelān dev, guru ane dharma e traṇene māne chhe tathā anyamatamān kahelān devādi vā tattvādine māne nahi to evā kevaḷ vyavahārasamyaktva vaḍe te samyaktvanī nāmane pāme nahi, māṭe sva- parabhedavignānapūrvak je tattvārthashraddhān hoy te samyaktva jāṇavun.’’ vītarāgasvabhāvī shuddha chaitanyamūrti prabhu ātmā chhe, teno antar-anubhav karavo te ekane samyagdarshan ane samyaggnān evun nām maḷe chhe, te samyagdarshan ane samyaggnān sayamasārathī judā nathī, samayasār ja chhe.
jem siddha paramātmāne koī paradravya ke vikalpa sāthe sambandh nathī tem paramānandasvarūp bhagavān ātmāne koī paradravya ke vikalpa sāthe sambandh nathī. are bhāī! paradravyanī vyavasthā kare evun ātmānun svarūp nathī. shubhāshubh rāg kare evun paṇ ātmānun svarūp nathī. shubhāshubh rāgano je kartā thāy e mithyādraṣhṭi chhe, anātmā chhe. paradravyanī koī paryāyane ātmā kare (karī shake) e to vāt chhe ja nahi, paṇ potānī paryāyamān rāg kare, vikalpa kare (kartā thaīne) e mithyādraṣhṭi chhe. juo, ā kartākarma adhikār
PDF/HTML Page 1412 of 4199
single page version
chhe ne! vikalpa karavo e chaitanyanā svarūpamān nathī. tathāpi koī vikalpano kartā thāy ane vikalpa potānun kartavya māne te mithyādraṣhṭi chhe.
ātmā vignānaghan pragnābrahmasvarūp paramātmā chhe, emān parano ane vikalpano kayān avakāsh chhe? kṣhullak dharmadāsajīe ene saptam dravya kahyun chhe. samayasār gāthā 49 nī ṭīkāmān avyaktanā chha bol chhe. temān pahelā bolamān kahyun chhe ke-‘‘chha dravyasvarūp lok je gney chhe ane vyakta chhe tenāthī jīv anya chhe māṭe avyakta chhe.’’ chha dravya gnānamān jaṇāvā lāyak chhe māṭe vyakta chhe. tenāthī bhagavān ātmā bhinna chhe. chhamān hovā chhatān chha dravyathī bhinna chhe māṭe tene saptam dravya kahyun chhe. ekakor rām ane ekakor ākhun gām, arthāt ā vishvanā chha dravyo badhā ātmāthī bhinna chhe ane ātmā e sarvathī bhinna chhe. pote svane jāṇatān e sarvane jāṇe evo eno gnānasvabhāv chhe. potāno svaparaprakāshakasvabhāv hovāthī potāne jāṇatān e badhun sahaj jaṇāī jāy chhe. parantu ekalun parane ja jāṇavun e mithyāgnān chhe. svabhāvamān tanmay thaīne potāne jāṇatān par jaṇāī jāy tene vyavahār kahe chhe. ānun nām samyaggnān chhe. samyaggnān svarūpanā anubhav sahit hoy chhe. samyagdarshan ane samyaggnān e kāī ātmāthī judo bhāv nathī. āṭalī vāt pratham karīne have sharūāt kem karavī te have kahe chheḥ-
‘pratham, shrutagnānanā avalambanathī gnānasvabhāv ātmāno nishchay karīne-’ shun kahyun? ke vītarāg sarvagna parameshvaranān je shāstro chhe tenā avalambanathī pratham gnānasvabhāv ātmāno nishchay karavo. ā nirṇay pratham vikalpa dvārā karavānī vāt chhe. nirvikalpa thavā māṭe gnānasvabhāvī ātmāno vikalpathī nirṇay karavo em kahyun tyān em na samajavun ke ā vikalpātmak nirṇay nirvikalpanun kāraṇ chhe. ā to vikalpātmak nirṇay pratham dashāmān hoy chhe enī ahīn vāt karī chhe. hun trikāḷī shuddha gnānasvabhāvī nityānandasvarūp prabhu ātmā chhun em pratham shrutagnānanā avalambanathī rāgamishrit vichārathī nirṇay kare chhe. ‘shrutagnānanā avalambanathī’-em kahyun eno artha em chhe ke jīv sarvagnadev ane sāchā nirgranth guru āgamanī je vāt kahe te sāmbhaḷīne nirṇay kare chhe. gurue kahyun-vikalpathī māṇḍīne sarva lokālokathī bhinna tāro ātmā shuddha gnānasvabhāvī chhe tene tun jāṇ. ām sāmbhaḷīne pratham te mananā sambandhathī vikalpātmak nirṇay kare chhe tenī ā vāt chhe. samyagdarshan to hajī pachhīnī vāt chhe. ā to (vikalpanā) āṅgaṇāmān ūbho rahīne pratham andarano nirṇay kare chhe enī vāt chhe.
pratham, ātmānā anubhavanī sharūāt jene karavī chhe, jene samyagdarshan prāpta karavun chhe teṇe pratham shrutagnānanā avalambanathī gnānasvabhāv ātmāno nishchay karavo em kahe chhe. dayā, dān ādinā vikalpa chhe te vibhāv chhe, chaitanyano svabhāv nathī ane bhagavān ātmā enāthī bhinna ekalo jāṇag-jāṇagasvabhāvī chaitanyano piṇḍ chhe. anādinun
PDF/HTML Page 1413 of 4199
single page version
ā ja prabhu ātmānun astitva chhe em shrīguru pāsethī sāmbhaḷīne hun ekalo gnānapuñj nirvikalpasvarūp ātmā chhun em vikalpa dvārā pratham nirṇay kare chhe. have kahe chhe-
ām nirṇay karīne, ‘pachhī ātmānī pragaṭ prasiddhine māṭe par padārthanī prasiddhinān kāraṇo je indriy dvārā ane man dvārā pravartatī buddhio te badhīne maryādāmān lāvīne jeṇe matignān-tattvane (-matignānanā svarūpane) ātmasammukh karyun chhe...’
shun kahe chhe ā? -ke gnānasvarūp ātmā chhe evo vikalpa dvārā nirṇay karyo paṇ emān ātmānī pragaṭ prasiddhi na thaī. nirṇay to karyo ke ātmā kevaḷagnānasvabhāvī (kevaḷagnān paryāyanī vāt nathī) eṭale ke ekalo gnānano piṇḍ chhe, paṇ e vikalparūp nirṇayamān ātmaprasiddhi kahetān ātmakhyāti pragaṭ na thaī. ā ṭīkānun nām ātmakhyāti chhe. ātmakhyāti ja prayojan chhe ne? kahe chhe-vikalpa dvārā avyaktapaṇe ātmāno nirṇay karyo paṇ temān ātmaprasiddhi arthāt ātmānubhav na thayo.
juo, sarvagna parameshvaranī je vāṇī chhe te dravyashrutarūp chhe. dhavalamān āve chhe ke kevaḷī bhagavān shrutagnān dvārā upadesh āpe chhe. āshay em chhe ke samajanār dravyashrutadvārā samaje chhe eṭale bhagavānanī vāṇī dravyashrutarūp chhe em kahyun chhe. ane te bhāvashrutagnān pragaṭ thavāmān nimitta chhe. kharekhar vāṇī to jaḍ chhe ane bhagavān ātmā chaitanyamūrti andar bhinna chhe. paṇ je bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷīne hun bhinna chaitanyatattva chhun evo nirṇay karī vikalparahit thaīne antar-svarūpamān ekāgra thaī jāy chhe tene vāṇī bhāvashrutagnān pragaṭ thavāmān nimitta thāy chhe.
ahīn kahe chhe ke bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷīne hun gnānasvabhāvī ātmā chhun evo vikalpamān nirṇay karyo paṇ hajī ātmānī pragaṭ prasiddhi arthāt ātmāno anubhav nathī thayo. jem koī jhaverātanī dukānanī bahār āṅgaṇāmān ūbho rahe paṇ andar dukānamān praveshe nahi to tene jhaverātanī kāī samaj nathī, tem vikalpanā āṅgaṇāmān ūbho rahīne nirṇay kare ke ātmā gnānasvabhāvī chhe paṇ andar vastumān praveshe nahi tyānsudhī tene ātmānubhav thato nathī, ātmānī pragaṭ prasiddhi thatī nathī. vikalpa dvārā nirṇay kare paṇ vikalpamān ātmānubhav pragaṭ karavānī guñjāsh (shakti) nathī.
paryāyamān ātmānī pragaṭ prasiddhi māṭe matignān-tattvane ātmasammukh karavānī vāt kahe chhe. juo, ā samyagdarshan pragaṭ karavānī vidhi batāve chhe. bahāramān dev-guru-shāstra ane navatattvanun bhedarūp shraddhān kare enun nām samyagdarshan nathī. navatattvane bhedathī jāṇe e to rāg chhe ane bhagavān ātmā to trikāḷ shuddha bhinna gnāyak tattva chhe. ahāhā...! nigodanī avasthāmān jīv hoy te kāḷe paṇ te bhinna gnāyak tattva chhe. āvo gnāyakasvarūp ātmā paryāyamān pragaṭ kem thāy enī ahīn vāt chāle chhe.
PDF/HTML Page 1414 of 4199
single page version
kahe chhe-ā indriyo ane man chhe te par padārthanī prasiddhinān kāraṇo chhe. sparsha, rasanā, ghrāṇ, chakṣhu ane karṇa-em je pāñch indriyo chhe te par padārthanī prasiddhinān kāraṇo chhe. indriyo vaḍe bhagavān ātmā prasiddha thāy evī chīj ātmā nathī. vītarāganī vāṇī ane pañch parameṣhṭhī bhagavān e badhān paradravya chhe. indriyo ane man dvārā ā badhā par padārtha prasiddha thāy chhe paṇ ātmā prasiddha thato nathī. ‘जो इंदिये जिणित्ता...’ em gāthā 31mān je vāt karī hatī e vāt ahīn bījī rīte kahe chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā chaitanyamūrti mahā chaitanyahīralo chhe, tenī prasiddhi māṭe eṭale paryāyamān teno anubhav karavā māṭe par padārthanā prasiddhinān kāraṇo je indriy dvārā ane man dvārā pravartatī buddhio te badhāne maryādāmān lāvīne matignānatattvane ātmasammukh karavun em kahe chhe.
sharīr, man, vāṇī e badhā par padārtha chhe. bhagavānanī pratimā paṇ par padārtha chhe. traṇalokanā nāth sarvagnadev sākṣhāt samosaraṇamān birājamān hoy te paṇ par padārtha chhe. e badhā parapadārtha indriyo dvārā prasiddhi thāy chhe arthāt jaṇāy chhe. ahīn to svadravyane-ātmāne jāṇavānī vāt chhe. tethī kahe chhe-indriy ane man dvārā pravartatī je buddhio eṭale gnānanī avasthāo-te badhīne maryādāmān lāvīne matignānatattvane ātmasanmukh karatān ātmā prasiddha thāy chhe. indriy ane man dvārā pravartatā gnānano je parasanmukh jhukāv chhe tene tyānthī sameṭī laīne svasanmukh karatān bhagavān ātmā jaṇāy chhe, anubhavāy chhe.
jene samyagdarshan pragaṭ karavun chhe te pratham svarūpano vikalpa dvārā nishchay karīne pachhī pāñch indriy ane chhaṭhṭhā man dvārā par padārthanī prasiddhi karanārun je gnān tene tyānthī maryādāmān lāvīne arthāt sameṭī laīne jeṇe matignānanā svarūpane ātmasammukh karyun chhe evo thāy chhe. ahāhā...! matignānanā svarūpane teṇe jāṇanār prati vāḷī dīdhun chhe, paragneyathī haṭhāvīne matignānanā svarūpane svagneyamān joḍī dīdhun chhe. āvo mārga ane āvī vidhi chhe. bāpu! ene jāṇyā vinā em ne em avatār pūro thaī jāy chhe! arere! āvun satya svarūp sāmbhaḷavā maḷe nahi te bichārā ke di dharma pāme? keṭalāk to mithyātvane ati puṣhṭa karatā thakā sampradāyamān paḍayā chhe. ahā! kriyākāṇḍanā rāgamān teo bichārā jindagī veḍaphī nākhe chhe!
ahīn kahe chhe ke matignān je man ane indriyo dvārā par padārtha prati jhukelun hatun tene tyānthī vāḷīne ātmasammukh karyun chhe evo thayo chhe. ā ek vāt thaī. have bījī vāt kare chhe-
PDF/HTML Page 1415 of 4199
single page version
‘tathā nānā prakāranā nayapakṣhonā ālambanathī thatā anek vikalpo vaḍe ākuḷatā utpanna karanārī shrutagnānanī buddhione paṇ maryādāmān lāvīne shrutagnān-tattvane paṇ ātmasammukh karato, atyant vikalparahit thaīne,.. .’
juo, shrutagnānanā anek prakāranā nayapakṣhonā ālambanathī anek prakāranā vikalpo utpanna thāy chhe. hun abaddha chhun, ek chhun, abhed chhun, shuddha chhun ityādi nayapakṣhanā ālambanathī anek vikalpa utpanna thāy chhe. te badhā rāganā bhāv ākuḷatā utpanna karanārā chhe. hun baddha chhun, ashuddha chhun ityādi nayapakṣhanā vikalpa to ākuḷatā utpanna karanārā chhe je, paṇ hun abaddha chhun, shuddha chhun ityādi je svarūp sambandhī vikalpa chhe te paṇ ākuḷatā utpanna karanārā chhe. vrat, tap, bhakti ityādino je rāg chhe e to ākuḷatā upajāvanār chhe ja, paṇ nayapakṣhano je rāg chhe te paṇ ākuḷatā upajāvanāro chhe, duḥkhakārī chhe.
parantu bhagavān ātmā shuddha gnānaghanasvarūp vastu chhe. temān rāg ane duḥkh kayān chhe? shrutagnānanā vikalpathī utpanna thatī ākuḷatā te vastumān kayān chhe? hun pūrṇa chhun, shuddha chhun, nirlep chhun -evā je vikalpa ūṭhe te ātmāthī bhinna chhe. āvā vikalpathī bhinna ātmāne anubhavavo te samyagdarshan chhe.
rahasyapūrṇa chiṭhṭhīmān āve chhe ke-have savikalpa dvār vaḍe nirvikalpa pariṇām thavānun vidhān kahīe chhīe. tyān ā samyagdarshan thayā pachhīnī vāt chhe. ātmānun jene bhān thayun chhe tene svānubhav pūrve ‘hun chidānand chhun, shuddha chhun’ evo vikalpa ūṭhe chhe. tyārapachhī evo vichār chhūṭī jaīne svarūp kevaḷ chinmātra bhāsavā lāge ane pariṇām svarūp viṣhe ekāgra thaī pravarte tene nirvikalpa anubhav kahe chhe ane enun ja nām shuddhopayog chhe.
samayasār to have gher gher pahoñchī gayun chhe. tenān svādhyāy ane manan karavān joīe. dukānanā chopaḍā pherave chhe paṇ ā vītarāgano chopaḍo man daīne jue to tārī svarūpalakṣhmīnī tane khabar paḍe. aho! ā (144mī) gāthā bahu ūñchī chhe! bhāgyashāḷīne kāne paḍe evī ā vāt chhe. kahe chhe-bhagavān! tun to bhāgavatasvarūp shuddha chaitanyasvarūp chho. temān hun āvo chhun ne tevo chhun evā nayavikalpane kayān avakāsh chhe? paranun tun kare ane par tārun kare e vāt to chhe ja nahi. ahīn to kahe chhe ke ākuḷatāne utpanna karanārā je nayapakṣhanā vikalpa chhe enāthī bhagavān! tun bhinna chho. āvun tārun svarūp nirvikalpa anubhavamān prasiddha thāy tem chhe. nirvikalpa anubhavamān bhagavān ānandano nāth prasiddha thāy chhe. tethī shrutagnānanī buddhione paṇ maryādāmān lāvīne eṭale ke shrut-vikalpathī haṭhāvīne shrutagnānatattvane paṇ ātmasammukh karavun em kahe chhe.
PDF/HTML Page 1416 of 4199
single page version
jem matignānane svābhimukh vāḷyun chhe tem shrutagnānanā svarūpane paṇ ātmasanmukh vāḷavun em kahe chhe. shrutagnānanī buddhio eṭale gnānanī dashāo je nayavikalpamān gūñchavāī paḍī hatī tene tyānthī sameṭīne svasanmukh vāḷavī em kahe chhe. juo, ā dharmanī vidhi batāve chhe. shīro banāvavānī vidhi hoy chhe ne? loṭane pahelān ghīmān sheke, pachhī sākaranun pāṇī nākhe to shīro taiyār thāy. paṇ enā badale jo koī sākaranā pāṇīmān loṭ sheke ane pachhī ghī nākhe to evī vidhithī shīro taiyār nahi thāy; shīro to shun, gumaḍā par chopaḍavānī poṭīsh (loparī) paṇ nahi thāy. tem samasta nayapakṣhanā vikalpathī chhūṭīne shrutagnānatattva antar- svarūpamān ekāgra thāy tyāre ātmāno nirvikalpa anubhav thāy chhe. ā samyagdarshan ane dharma chhe ane te pragaṭ karavānī ā ja vidhi chhe.
parantu ā vidhi chhoḍī daīne koī agnānīo pahelān vrat, tap, pūjā, bhakti, dayā, dān ādi karavā maṇḍī paḍe to tethī samyagdarshan nahi thāy. jem sākaranā pāṇīmān loṭ shekanārane ghī, loṭ ane sākar traṇe pāṇīmān phogaṭ jashe tem ātmānā bhān vinā kriyākāṇḍamān rokāy tenān darshan, gnān ane chāritra-traṇemān viparītatā thashe arthāt tene mithyādarshan, mithyāgnān ane mithyāchāritra thashe. bhāī! chāritra shun chhe bāpu! enī tane khabar nathī. chāritra eṭale to svarūpamān charavun, ramavun, ṭharavun, sthir thavun. paṇ svarūpanā shraddhān-gnān vinā shāmān charavun ane shāmān ramavun? chaitanyasvarūpanā anubhav vinā chāritra hoī shake ja nahi.
ahīn ātmānā anubhavanī vidhi batāve chhe. kahe chhe-anek vikalpo vaḍe ākuḷatā utpanna karanārī shrutagnānanī buddhione paṇ maryādāmān lāvīne shrutagnānatattvane ātmasammukh kare chhe te vakhate ja vikalparahit thayelā tene ātmā samyakpaṇe dekhāy chhe, shraddhāy chhe. vikalpa chhe te bahirmukh bhāv chhe. je vikalpamān ja aṭakī rahe chhe te bahirātmā chhe. tethī shrutagnānanī buddhione je maryādāmān lāvīne shrutagnānane antaramān ātmābhimukh vāḷe chhe tene ātmānubhav ane ātmadarshan thāy chhe. ā samyagdarshan pāmavānī rīt chhe.
sampradāyamān to ā vāt chālatī ja nathī. vrat karo, tap karo, jātrā karo-bas, āvī vikalpanī, rāganī vāto chhe. ahīn to kahe chhe ke hun gnānasvarūp ātmā chhun evo vikalpa uṭhe te ākuḷatāmay rāg chhe; te par taraph jatī buddhine antaramān vāḷavī te svānubhavanī rīt chhe.
pratham kahyun ke matignān tattvane ātmasammukh karavun. ahīn kahyun ke shrutagnānatattvane paṇ ātmasammukh vāḷavun. ahāhā...! āmān keṭalo puruṣhārtha chhe! ākhī dishā (parathī svadravya taraph) badalī nākhavānī vāt chhe. have kahe chhe-
‘shrutagnānatattvane paṇ ātmasammukh karato, atyant vikalpa rahit thaīne, tatkāḷ
PDF/HTML Page 1417 of 4199
single page version
nijarasathī ja pragaṭ thatā, ādi-madhya-ant rahit, anākuḷ, kevaḷ ek, ākhāy vishvanā upar jāṇe ke tarato hoy tem akhaṇḍ pratibhāsamay, anant, vignānaghan, paramātmarūp samayasārane jyāre ātmā anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe dekhāy chhe (arthāt shraddhāy chhe) ane jaṇāy chhe, tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe.’
matignān ane shrutagnān ātmasammukh thatān je anubhav thāy temān atyant vikalpa rahitapaṇun chhe. hun āvo chhun ane āvo nathī evā vikalpane paṇ jo avakāsh nathī to pachhī paranun ā karavun ane te karavun e vāt kayān rahī? ahā! ām thatān atyant vikalpa rahit thaīne tatkāḷ nijarasathī ja ātmā pragaṭ thāy chhe. antaramān jyān draṣhṭi paḍī, gnānanī dashā jyān gnātā taraph vaḷī ke tarat ja te ja kṣhaṇe nijarasathī ja bhagavān ātmā pragaṭ thāy chhe. nijaras eṭale gnānaras, chaitanyaras, ānandaras, shāntaras, samaras, vītarāgarasathī tatkāḷ bhagavān ātmā prasiddha thāy chhe.
ātmā ādi, madhya ane antarahit vastu chhe. ene ādi kayān chhe? ant kayān chhe? e to chhe, chhe ne chhe. ene madhya kevo? ānandakand prabhu gnānano piṇḍ anādi-anant evo ne evo virājamān chhe. kayāre na hato? kayāre nahi hoy? sadāy chhe, chhe, chhe. āvo trikāḷ astirūp bhagavān ātmā chhe. tene vikalparahit thaīne jyāre svasanmukh thaīne jīv anubhave chhe tyāre te ja kṣhaṇe te nijarasathī pragaṭ prasiddha thāy chhe. te vikalpathī pragaṭ thato nathī. hun shuddha chhun evo je vikalpa ūṭhe chhe te vyavahār chhe ane enāthī ātmā prasiddha thato nathī.
vikalpanā āshraye samyagdarshan, samyaggnān pragaṭ thatun nathī paṇ antaramān svabhāv- sanmukh thatān tatkāḷ nijarasathī ja ātmā pragaṭ thāy chhe. ‘nijarasathī ja’-em ‘ja’ nākhyo chhe. samyak ekānta karyun chhe. eṭale nijarasathī paṇ thāy ane vikalpanā rāgathī paṇ thāy evun enun svarūp nathī. ṭīkāmān chhe-‘स्वरसत एव व्यक्तिभवन्तम्’-matalab ke nijarasathī ja ātmā pragaṭ thāy chhe. (anyathī nahi.) mārga to ā chhe, bāpu! tane na bese tethī virodh kare, paṇ shun thāy? kharekhar to tun potāno ja virodh kare chhe; kemake parano virodh shun koī karī shake chhe? (paramān koī kāī karī shakatun nathī).
ahīn kahe chhe-rāg ane nayapakṣhanā vikalpone chhoḍī jyān matignān ane shrutagnānatattvane antarmukh vāḷyun tyān tatkāḷ nijarasathī ja bhagavān ātmā prasiddha thāy chhe. pahelān vikalpanī āḍamān aprasiddha hato te nirvikalpa thatān prasiddha thāy chhe. ahāhā...! shun ṭīkā chhe? ekalo amr̥utaras reḍayo chhe. ātmaprasiddhi thatān samyagdarshan thayun, samyaggnān thayun, samyakchāritra thayun- em anantaguṇano nirmaḷ ras vyakta thayo. vastu chhe te anantaguṇamay chhe. temān gnān mukhya chhe, gnān sāthe sarva anantaguṇ avinābhāvī chhe.
PDF/HTML Page 1418 of 4199
single page version
ākhun je trikāḷī dhruv dravya chhe enī sanmukh thatān te tatkāḷ nijarasathī ja pragaṭ thāy chhe; ādi-madhya-antarahit, anādi anant paramātmarūp samayasār te vakhate ja samyakpaṇe shraddhāy chhe, jaṇāy chhe. vastu to trikāḷ chhe, ne chhe. pahelān na hato ane have thayo em nathī. paryāyamān prasiddhi āvī chhe chhe tyān prasiddhimān āvī evī chīj je chhe e to ādi-madhya- antarahit trikāḷ chhe. anādithī bhagavān ātmā to gnān ane ānandanā svarūpe ja chhe. āvo te nirmaḷānandano nāth prabhu shrutanā vikalponī ākuḷatāne chhoḍīne nirākuḷ ānandarūpe paryāyamān pragaṭ thāy chhe. samyagdarshan pragaṭ thatān nirākuḷ ānandano svād bhego ja hoy chhe. anākuḷ, kevaḷ ek ākhāy vishvanā upar jāṇe tarato hoy tem gnānī nij ātmāne anubhave chhe. kevaḷ ekane ja anubhave chhe-eṭale ke ā dravya ane ā paryāy evo bhed paṇ tyān anubhavamān nathī.
kevaḷ ek evo je gnāyakasvabhāvabhāv ākhā vishvanā upar jāṇe ke tarato hoy em paramātmarūp samayasārane gnānī anubhave chhe. vikalpathī māṇḍīne ākho je lokālok tenāthī bhinna bhagavān ātmā tarato hoy em gnānī anubhave chhe. bhāī! ā bhagavānanī sīdhī vāṇīno sār chhe. kahe chhe-ākhā vishva upar jāṇe tarato hoy evo eṭale ke vishvathī bhinna potāne gnānī anubhave chhe. bhinna chhun ke abhinna chhun evo vikalpa paṇ emān kayān chhe? ā anubhav karun chhun evun paṇ tyān anubhavamān nathī. pāṇīnun game teṭalun daḷ hoy chhatān tumbaḍī to upar tare chhe, tem vikalpathī māṇḍīne ākhā lokālokathī bhagavān ātmā bhinnapaṇe jāṇe tarato hoy evun gnānīne anubhavāy chhe.
samajāy eṭalun samajo, bāpu! bār aṅgano sār ā chhe. samyagdarshan shun chīj chhe ane te kem pragaṭ thāy enī ā vāt chāle chhe. chāritra to bahu āgaḷanī vāt chhe, prabhu! kahe chhe- bhagavān ātmā sadā siddhasvarūp paramātmā chhe. nāṭak samayasāramān āve chhe ke-
bhagavān ātmā sadāy siddhasvarūp chhe. temān sansāranā vikalpa to dūr raho, nayapakṣhanā vikalpa paṇ enā svarūpamān nathī. āvā nijasvabhāv taraph jhukavāthī ātmā nijarasathī ja pragaṭ thāy chhe. rāg ane nayanā vikalpathī te prasiddha thāy evī chīj te nathī. aho! jainadarshan-vītarāgadarshan koī alaukik chīj chhe! ā vāt bīje kayāny chhe nahi.
digambar santo kahe chhe-bhagavān! tārī vartamān matignān ane shrutagnānanī paryāy par taraph jhuke chhe tethī tane parapadārthanī prasiddhi thāy chhe. have svapadārthanī prasiddhi māṭe matignān ane shrutagnānanā tattvane antarasvabhāv taraph vāḷīne svasanmukh
PDF/HTML Page 1419 of 4199
single page version
thā; tethī ātmā nijarasathī ja paryāyamān pragaṭ thashe. ātmā nirvikalpa, vītarāgabhāvathī ja pragaṭ thāy chhe. mārga āvo chhe, bhāī!
bhagavān ātmā nayapakṣhanā vikalpanī lāgaṇīthī pragaṭ thāy evī vastu nathī; kemake vikalpathī to ātmā khaṇḍit thāy chhe. hun shuddha chhun, abaddha chhun, siddhasvarūp chhun-ityādi je badhā nayavikalpa chhe te vaḍe akhaṇḍ ātmāmān khaṇḍ paḍe chhe, bhed paḍe chhe. bhagavān ātmā anant-anant gnānano piṇḍ prabhu abhed vignānaghanasvabhāv chhe. temān antardraṣhṭi karatān te nijarasathī ja tatkṣhaṇ paryāyamān pragaṭ thāy chhe. koī dev-guru-shāstrathī nahi, ke vikalpathī paṇ nahi; paṇ nijarasathī ja pragaṭ thāy chhe. em ahīn spaṣhṭa kahyun chhe.
samyagdarshan eṭale dharmanun pratham sopānaḥ tenī ahīn vāt chāle chhe. gnānanī dashā par taraphanā jhukāvathī khasīne jyān svasanmukh thaī tyān nijarasathī ja bhagavān ātmā paryāyamān prasiddha thāy chhe, anubhavāy chhe. tyān je anubhavamān āvyo te ātmā kevo chhe? to kahe chhe- ādi-madhya-antarahit, anākuḷ ānandanun dhām, kevaḷ ek, jāṇe ākhāy vishvanā upar tarato hoy tevo vishvathī bhinna akhaṇḍ pratibhāsamay vastu ātmā chhe. paryāyamān vastu paripūrṇa, akhaṇḍ pratibhāsamay pratibhāse chhe. paryāyamān dravya āvatun nathī, paṇ paripūrṇa akhaṇḍ dravyano paryāyamān pratibhās thāy chhe. ākhī vastunā pūrṇa sāmarthyanun paryāyamān gnān thāy chhe. vikalpathī chhūṭīne antaramān jāy chhe tene vartamān gnānanī dashāmān trikāḷī ekarūp akhaṇḍano pratibhās thāy chhe.
lokone āvo satyamārga sāmbhaḷavā maḷato nathī eṭale bahāranī kriyākāṇḍanī kaḍākūṭamān jindagī niṣhphaḷ vitāvī de chhe. ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmā jīvatī-jāgatī chaitanyajyot vishvathī bhinna anādi-anant vastu chhe. jāṇe vishvanī upar taratī hoy evī vishvathī bhinna chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyavastu vishvanī sāthe kadīy tanmay nathī. ahā! par taraphanun valaṇ chhoḍīne āvā paripūrṇa svadravyamān je gnānanī paryāy jhuke chhe te paryāyamān ākhāy padārthanun parignān karavānun sāmarthya chhe ane te samyaggnān chhe.
dev-guru-shāstranī shraddhāno ane pañchamahāvratano je vyavahār ne vikalpa uṭhe chhe te shubharāg chhe. te shubharāg ākuḷatāmay chhe. duḥkharūp chhe. tenāthī shun ātmānun sukh prāpta thāy? na thāy. are, hun shuddha chhun, abaddha chhun, ek chhun -evo nirṇay je vikalpamān thayo te vikalpa paṇ duḥkharūp chhe ane tenāthī ātmānun sukh prāpta na thāy to sthūḷ rāganī to shun vāt kahevī? shrutanā sūkṣhma vikalpa paṇ chhūṭīne, gnānanī dashāmān jene trikāḷī dhruv, kevaḷ ek, anākuḷ, akhaṇḍ vignānaghanasvarūp svadravyano pratibhās thāy tene ātmā ane ātmānun sukh paryāyamān pragaṭ thāy chhe. āvun ja vastusvarūp chhe, ane āvo ja mārga chhe.
PDF/HTML Page 1420 of 4199
single page version
atyāre to mārgamān khūb garabaḍ thaī chhe. shubharāg karatān karatān dharma thāy evī prarūpaṇā thavā lāgī chhe; parantu te yathārtha nathī. ahīn kahe chhe-bhagavān ātmā anant vignānaghanasvarūp vastu chhe. temān ‘hun shuddha chhun’ evo vikalpa paṇ praveshī shakato nathī. ahā! ā to 144 mī gāthā chhe! jem sarakāramān 144 mī kalam chhe ke be māṇaso bhegā na thaī shake ane thāy to daṇḍapātra thāy tem bhagavānanī ā 144 mī kalam chhe ke ātmā ane rāg kadī bhegā na thāy; ane (abhiprāyamān) thāy to chāragatirūp sansāranī jel thāy. gajab vāt chhe 144 mān! 144 no āṅk chhe enā aṅkono saravāḷo 1+4+4=9 āve. ā navanī guṇak saṅkhyānā aṅko paṇ maḷīne nav thāy chhe; jemake-
9×1= 9 9×2=18; 1+8=9 9×3=27; 2+7=9 9×4=36; 3+6=9 ityādi. ā navano aṅk (nav kevaḷalabdhi pragaṭ karanār) vītarāgabhāvano sūchak chhe.
gnātādravyamān ekāgra thayelī gnānanī paryāyamān ādi-madhya-antarahit anādianant, kevaḷ ek, akhaṇḍ pratibhāsamay, anant, vignānaghanarūp vastuno je pratibhās thayo te paramātmarūp samayasār chhe. ahāhā...! ātmānī shakti, enun sāmarthya, enun svarūp paramātmarūp chhe. ātmānun siddhasvarūp kaho ke paramātmasvarūp kaho-ek ja vāt chhe. āvā akhaṇḍ pratibhāsamay paramātmarūp samayasārane jyāre ātmā anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe dekhāy chhe; dekhāy chhe eṭale shraddhāy chhe ane jaṇāy chhe. tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyakgnān chhe.
ātmāno anubhav eṭale shuddha dravyano anubhav, anādi anant, kevaḷ ek, akhaṇḍ pratibhāsamay, anant vignānaghan paramātmarūp samayasārano anubhav. ā anubhavamān ātmā samyakpaṇe dekhāy chhe, shraddhāy chhe. ānun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe ane te bhagavān samayasārathī bhinna nathī, ek ja chhe bhāī, dev-shāstra-gurunī bāhya shraddhā te samyagdarshan ane laī lyo vrat eṭale chāritra-em keṭalāk māne chhe paṇ e to tadna viparīt mānyatā chhe.
paramātmarūp ātmadravyanī samyagdarshan ane samyaggnānanī dashāo kevī hoy chhe te ahīn samajāve chhe. jyāre ātmā vignānaghanasvarūp nij paramātmarūp samayasārano anubhav kare chhe te samaye ja ātmā samyak prakāre dekhavāmān āve chhe ane te ja samaye ātmānān samyak shraddhān ane gnān pragaṭ thāy chhe.