PDF/HTML Page 1421 of 4199
single page version

ahā! bhagavān sarvagnadevanun kahelun ā satya tattva chhe. koīne te na bese ane na goṭhe eṭale virodh kare paṇ tethī shun karīe? ahīn to koī sāthe virodh chhe ja nahi. prabhu! bhagavān ātmā kevo chhe ane te kem prāpta thāy tenī tane khabar nathī. bhagavān ātmā anādianant, kevaḷ ek, nirākuḷ, akhaṇḍ pratibhāsamay, vignānaghan-svarūp paramātma-dravya chhe. ane te vikalpa rahit nirvikalpadashāthī prāpta thāy chhe, vyavahāranā vikalpathī prāpta thato nathī. ahāhā...! svarūpamān ekāgra thayelī gnānanī paryāyanun eṭalun sāmarthya chhe ke emān paripūrṇa paramātmarūp samayasārano pratibhās thāy chhe ane te ja samaye ātmā āvo paripūrṇa chhe evun shraddhān pragaṭ thāy chhe. ānun nām samyagdarshan chhe ane ā ja jainadarshan chhe.

indro ane gaṇadharonī sabhāmān trilokīnāth sarvagnadev je vāt kahe chhe te vāt ahīn āchāryadev kahe chhe. kahe chhe-kevaḷ ek, anant vignānaghanarūp paramātmā je vakhate gnānanī dashāmān pratibhāse chhe te ja samaye āvo ja ātmā chhe em shraddhāy chhe. āvun shraddhān te samyagdarshan chhe. bākī shāstra dvārā ke nayanā vikalpa dvārā ātmā samyak prakāre dekhavāmān āvato nathī. bār aṅgano saravāḷo ā chhe. bāpu! samyagdarshan koī apūrva chīj chhe.

samyagdarshan shun chīj chhe? to kahe chhe-bhāvabandh ane bhāvamokṣhanī paryāyanā bhedathī rahit je trikāḷī shuddha anant vignānaghanasvarūp nij paramātmadravya chhe teno nirvikalpa anubhav thavo te samyagdarshan chhe. bhāvabandh ane bhāvamokṣha paryāy chhe ane vastu ātmā to enāthī rahit trikāḷī dravya chhe. dravyabandhanī to vāt ja shī? jaḍakarma to tadna bhinna chhe. jaḍakarma to bāhya nimitta chhe. rāgamān aṭakavun te bhāvabandh chhe ane rāgarahit thavun te bhāvamokṣha chhe. banne paryāy chhe ane vastu ātmā je chhe te bhāvabandh ane bhāvamokṣhathī rahit sadāy abandh muktasvarūp ja chhe.

vītarāg sarvagnadev arihant paramātmānī samosaraṇamān omkāradhvani chhūṭe chhe. te nirakṣharī eṭale ekākṣharī hoy chhe. te sāmbhaḷī gaṇadharadev ādi āchāryo shāstrarachanā kare chhe. e bhagavānanī vāṇīthī ke sāmbhaḷavānā vikalpathī ātmā jāṇavāmān āve chhe em nathī, parantu bhagavāne jevo ek, akhaṇḍ, anant vignānaghanasvarūp ātmā kahyo evā ātmāno nirvikalpa anubhav kare chhe tyāre te kāḷamān ātmā samyak prakāre dekhavāmān āve chhe. svadravyamān ḍhaḷelī gnānanī paryāyamān pūrṇa paramātmasvarūp dravyano pratibhās je samaye thāy chhe te ja samaye e pūrṇa vastunun shraddhān pragaṭ thāy chhe ane enun nām samyagdarshan chhe.

juo, ahīn āgamamandiramān chāre bāju jinavāṇī kotarāyelī chhe. poṇāchār

PDF/HTML Page 1422 of 4199
single page version

lākh shabdo chhe. jem pāñch parameshvar chhe tem ā pāñch shāstra chhe-samayasār, pravachanasār, niyamasār, pañchāstikāy ane aṣhṭapāhuḍ. ā badhān shāstra ā paramāgamamandiramān ārasamān kotarāī gayā chhe. tenī samīp besīne ā vāt chāle chhe ke je samaye paramātmarūp samayasārano gnānamān akhaṇḍ pratibhās thāy chhe te ja samaye ātmā shraddhāmān-pratītimān āve chhe ane e ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

samyagdarshanamān anantaguṇanī anshe nirmaḷ paryāy pragaṭ thāy chhe. bhagavān ātmā chaitanyarājā paramātmasvarūpe nitya virājamān chhe. teno nirvikalpa anubhav thatān te ja samaye te jevo chhe tevo samyak shraddhāy chhe ane jaṇāy chhe. tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe. samyagdarshan ane samyaggnān bhagavān samayasārathī bhinna nathī, abhinna chhe. te ātmānī paryāy chhe māṭe ātmā ja chhe. jem jagatathī bhinna chhe tem samayasār samyagdarshanathī bhinna nathī. māṭe samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

samyagdarshan ane samyaggnān shun chīj chhe ane te kem pragaṭ thāy e vāt ā gāthāmān kahī chhe. matignān ane shrutagnānane ātmasammukh karī, atyant vikalparahit thaīne, tatkāḷ nijarasathī ja pragaṭ thatā samayasārane jyāre ātmā anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe shraddhāmān āve chhe ane jaṇāy chhe. tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe, arthāt samyagdarshan ane samyaggnān samayasārathī judān nathī, ek ja chhe.

nijarasathī ja pragaṭ thato te samayasār kevo chhe? to kahe chhe-

1. ādi-madhya-antarahit chhe arthāt anādianant, trikāḷ, shāshvat, nitya vastu chhe. 2. anākuḷ chhe. shrutagnānamān je vikalpa ūṭhe chhe te ākuḷatārūp chhe ane bhagavān ātmā nirākuḷ ānandasvarūp chhe. atīndriy ānandano sāgar prabhu ātmā chhe.

3. kevaḷ ek chhe. ā dravya ane ā paryāy evo bhed paṇ jemān nathī evo kevaḷ ek chhe. anantaguṇano piṇḍ prabhu guṇ-guṇīnā bhedathī rahit abhed ekarūp dhruv vastu chhe.

4. ākhāy vishva upar jāṇe ke tarato hoy evo chhe. eṭale ke rāgathī māṇḍīne ākhāy lokālokathī bhinna vastu chhe.

pa. akhaṇḍ pratibhāsamay chhe. svasamvedanagnānamān jevo pūrṇasvarūp chhe tevo pratibhāsamān thāy chhe. jinasvarūp paripūrṇa ātmā chhe tevo gnānamān pratibhāsit thāy chhe. kahyun chhe ne ke-

PDF/HTML Page 1423 of 4199
single page version

jemān guṇ-paryāyanā khaṇḍ nathī, bhed nathī, bhaṅg nathī evo abhed ātmā paripūrṇarūpe gnānamān pratibhāse chhe te akhaṇḍ pratibhāsamay chhe. gnānamān akhaṇḍano pratibhās thavo te samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

6. anant, vignānaghan chhe. jemān sūkṣhma rāgano paṇ kadī pravesh nathī evo anant vignānaghanasvarūp samayasār chhe.

7. āvo paramātmarūp samayasār chhe. dravyakarma, bhāvakarma ane nokarmathī bhinna chitsvarūp sadā siddhasvarūp evo paramātmarūp samayasār chhe.

āvā samayasārane jyāre ātmā vikalparahit thaīne anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe shraddhāmān āve chhe ane gnānamān jaṇāy chhe. tethī samayasār ja samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

ātmāne pahelān āgamagnānathī gnānasvarūp nishchay karīne pachhī indriyabuddhirūp matignānane gnānamātramān ja meḷavī daīne, tathā shrutagnānarūpī nayonā vikalpo maṭāḍī shrutagnānane paṇ nirvikalpa karīne, ek akhaṇḍ pratibhāsano anubhav karavo te ja ‘samyagdarshan’ ane ‘samyaggnān’ evān nām pāme chhe; samyagdarshan ane samyaggnān kāī anubhavathī judān nathī.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

‘नयानां पक्षैः विना’ nayonā pakṣho rahit, ‘अचलं अविकल्पभावम्’ achaḷ nirvikalpabhāvane ‘आक्रामन्’ pāmato ‘यः समस्य सारः भाति’ je samayano (ātmāno) sār prakāshe chhe ‘सः एषः’ te ā samayasār (shuddha ātmā)-‘निभृतैः स्वयं आस्वाद्यमानः’ ke je nibhr̥ut (nishchaḷ, ātmalīn) puruṣho vaḍe svayam āsvādyamān chhe (-āsvād levāy chhe, anubhavāy chhe) te-’

ātmā sadā vignānaghanasvarūp chhe. paryāyamān je dayā, dān, vrat, bhakti ādi vyavahāranā sthūḷ vikalpa uṭhe e to bahāranī chīj chhe. e vikalpa kāī (ātma-prāptinun) sādhan nathī. e to chhe. ahīn kahe chhe-hun dravye shuddha chhun, abaddha chhun ane paryāye ashuddha chhun, rāgathī baddha chhun evā je be nayanā be pakṣha chhe te niṣhedhavā yogya chhe, samayasār gāthā-144 ] [ 363

PDF/HTML Page 1424 of 4199
single page version

to ‘nishchayanayāshrit munivaro prāpti kare nirvāṇanī’ -em (gāthā 272 mān) kahyun chhe ne?

hā, tyān svanā āshraye nirvāṇ thāy chhe em kahyun chhe. paṇ ahīn to svanā āshray sambandhī je vikalpa uṭhe tenī vāt chhe. nishchayanayanā pakṣhano je vikalpa uṭhe chhe e to rāg chhe, duḥkhadāyak chhe ane tethī te chhoḍavā yogya chhe. e sūkṣhma rāgano paṇ potāne kartā māne te mithyādraṣhṭi chhe. ātmā to vignānaghanasvarūp prabhu chhe. te rāgano kartā kem hoī shake? ane te rāg vaḍe prāpta kem thāy? tethī samasta nayapakṣhano rāg chhoḍāvī nayapakṣharahit thavānī ahīn vāt chhe.

vyavahārathī nishchay thāy e vāt to kayāny rahī gaī. shāstramān koī ṭhekāṇe evun kathan āve tyān bījī apekṣhāthī vāt chhe. chhaṭhṭhā guṇasthānamān bhāvaliṅgī munirājane vikalpa hoy chhe. te chhūṭīne sātamā guṇasthānamān nirvikalpa anubhav thāy chhe. kharekhar to chhaṭhṭhā guṇasthānanī je shuddhi chhe te sātamā guṇasthānanun kāraṇ chhe. tene kāraṇ na kahetān chhaṭhṭhā guṇasthānanā shubh vikalpane kāraṇ kahyun e to upachārathī nimittanun vā sahacharanun gnān karāvavā kathan karyun chhe. paṇ tethī chhaṭhṭhānā shubh vikalpathī sātamun guṇasthān thāy chhe em na samajavun.

ahīn kahe chhe nayapakṣhanā je vikalpa chhe te ākuḷatāmay chhe ane tenāthī ātmā jaṇāy evo nathī. jem sūryabimb tenā prakāsh vaḍe jaṇāy, andhakār vaḍe na jaṇāy tem bhagavān ātmā tenā gnānaparyāyarūp prakāshathī jaṇāy paṇ vikalparūp andhakārathī na jaṇāy.

bhagavān ātmā sadā achaḷ eṭale chaḷe nahi tevo nirvikalpa vignānaghanarūp samayasār chhe. te achaḷ nirvikalpabhāvane pāmato eṭale nirvikalpa nirmaḷ gnānanī dashāne prāpta thaīne prakāshe chhe. arthāt samayano sār prabhu ātmā chaitanyanī nirmaḷ nirvikalpa gnānaprakāsharūp paryāy dvārā prakāshe chhe paṇ vyavahārathī ke nayapakṣhanā vikalpathī te prakāshato nathī. āvun ja vastunun svarūp chhe. vignānaghanasvarūp ātmā nirvikalpa gnānanī nirmaḷ dashāthī prāpta thāy evo chhe paṇ shrutagnānanā bāhya vikalpathī prāpta thāy em nathī.

āvo samayasār eṭale shuddhātmā nibhr̥ut eṭale nishchaḷ, ātmalīn puruṣho vaḍe svayam āsvādyamān chhe. ahāhā...! je puruṣho chintārahit, vikalparahit thaīne svarūpamān līn thayā chhe temane ātmā svayam āsvādyamān chhe eṭale ke āsvādamān āve chhe.

PDF/HTML Page 1425 of 4199
single page version

nirmaḷ gnān ane ānandanī paryāy dvārā temane gnānānandasvarūp ātmānā ānandanā svādanun vedan thāy chhe. ātmā āvo chhe ne tevo chhe-evī chintāthī rahit ātmalīn puruṣho svayam ātmānā ānandane anubhave chhe.

puruṣhano artha ātmā thāy chhe. puruṣhanun ke strīnun sharīr te kāī ātmā nathī. deh to jaḍ chhe. strīno deh ho ke puruṣhano, ātmalīn puruṣho vaḍe, antaranā gnānanā prakāshanā bhāv vaḍe ātmā anubhavāy chhe. āvī vastu chhe. ā to haju samyagdarshananī vāt chāle chhe. ā 144mī gāthāno kaḷash chhe. ahīn samyagdarshan ane samyaggnānanī vāt upāḍī chhe. chāritranī ahīn vyākhyā nathī. kahe chhe-vastu ātmā nirvikalpa gnānaprakāshano puñj chhe. te nirvikalpa gnānanā prakāsh dvārā prakāshe chhe ane te vaḍe ja te āsvādyamān chhe. gnānanī nirmaḷ paryāy dvārā ānandanun vedan thāy chhe. e vedanamān ātmā pūrṇa pratibhāse arthāt jaṇāy evo chhe. nayapakṣhano je vikalpa chhe e to duḥkh chhe, andhakār chhe. enāthī (vikalpathī) ātmā jaṇāy evo nathī.

āvo samayasār ātmalīn puruṣho dvārā svayam āsvādyamān chhe. ahīn ‘svayam’no artha em chhe ke ātmānubhavamān vikalpa ke vyavahāranī apekṣhā nathī. āvī vāt chhe. keṭalākane potāne goṭhatī vāt na hoy eṭale rāḍ pāḍe ke-ekānta chhe, ekānta chhe; em ke nishchayathī thāy ane vyavahārathī paṇ thāy em vāt nathī māṭe ekānta chhe. prabhu! tane khabar nathī. ahīn āchārya bhagavān to em kahe chhe ke-vyavahāranā pakṣhathī to dharma na thāy paṇ hun shuddha chhun, abaddha chhun, ek chhun, chetya chhun, drashya chhun, vedya chhun -ityādi je nishchayanayanā pakṣharūp vikalpa uṭhe chhe enāthī paṇ bhagavān ātmā prāpta thāy evo nathī. āchārya amr̥utachandrasvāmīe nayapakṣhanā 20 kaḷashamān 20 bol kahyā chhe. e nayapakṣhanā je vikalpa chhe te badhā ātmānubhav thavāmān bādhak chhe.

nishchaḷ, ātmalīn puruṣho vaḍe ātmā svayam āsvādyamān chhe. ahīn ‘svayam’ shabda upar vajan chhe. matalab ke nirvikalpa nirmaḷ paryāy vaḍe ātmā svayam anubhavāy chhe; tene koī vyavahār ke nishchayanā pakṣhanā vikalpanī apekṣhā nathī. niyamasāranī bījī gāthāmān kahyun chhe ke shuddharatnatrayātmak mārga param nirapekṣha chhe, ene rāg ke bhedanī apekṣhā nathī. tem ahīn paṇ ātmā svayam āsvādyamān chhe em kahyun chhe; eṭale ke pote potāthī potānā ānandanun vedan karī shake evo ā ātmā chhe.

have, je trikāḷī vastu ātmalīn puruṣho vaḍe svayam anubhavāy chhe te kevī chhe? to kahe chhe-‘विज्ञान–एक–रसः भगवान्’ te vignān ja jeno ek ras chhe evo bhagavān chhe. nirmaḷ paryāyamān je vedanamān āve chhe te ātmā ek vignānarasamay vastu chhe. visheṣh gnānano ghan ekarūp dravya te ekalo gnānasvabhāvano piṇḍ prabhu chhe. shāstranun gnān-te gnānanī ā vāt nathī. ā to sāmānya ekarūp vignānaghanasvabhāv vastunī vāt

PDF/HTML Page 1426 of 4199
single page version

chhe. vignān ja jeno ek ras chhe eṭale jemān koī bhed chhe ja nahi evo bhagavān ātmā chhe. ā samyagdarshanano viṣhay ane dhyātānā dhyānanun dhyey chhe. āvo vignān-ekarasarūp ātmā pote potāthī jaṇāy evo chhe. tene koī paranī apekṣhā nathī evī te nirapekṣha vastu chhe.

prashnaḥ– ā to ek nayanī vāt āvī; sākṣhep kathan to āvyun nahi? bījo nay to āmān āvyo nahi?

uttaraḥ– bhāī! paranī upekṣhā karī eṭalī apekṣhā temān āvī jāy chhe. paranī upekṣhā karīne ā taraph svanī apekṣhā (ekāgratā, sanmukhatā) karī-e rīte banne nay emān āvī jāy chhe. jainatattvamīmānsāmān pt.. shrī phūlachandajīe āno saras khulāso karyo chhe.

ā chothā guṇasthānamān samyagdarshan pāmavānā kāḷe kevī dashā hoy chhe tenī vāt chāle chhe. samyagdarshan ane tenī sāthe thatun samyaggnān-e benī vāt ahīn atyāre chāle chhe. ahīn chāritranī vāt nathī. joke e vakhate dharmīne svarūpācharaṇ-chāritrano ansh pragaṭ thāy chhe, paṇ pāñchamā guṇasthān ane chhaṭhṭhā-sātamā guṇasthānanun je chāritra chhe te hotun nathī.

nirvikalpa gnānamān jyāre vignān ja jeno ek ras chhe evo ātmā vedāy chhe tyāre darshan paṇ chhe, gnān paṇ chhe ane chāritrano ansh paṇ tyān chhe. ātmāmān saṅkhyāe jeṭalī anant shaktio chhe te badhāno ek ansh vyaktapaṇe vedanamān āve chhe. shrīmade kahyun chhe ke-‘sarva guṇānsh te samakit.’ ātmāmān anant shaktio chhe. gnān dvārā jyāre dravya jāṇavāmān āve tyāre dravyanī e sarva shaktiono ek ansh paryāyamān vyakta thaīne teno svād āve chhe. kevaḷagnānamān sarvadesh ane ahīn ekadesh paryāy vyakta thāy chhe. te dvārā vignān-ekarasasvarūp bhagavān jāṇavāmān āve chhe, ane tyāre draṣhṭimān āvatān dekhavāmān-shraddhavāmān āvyo em kahevāy chhe. 144mī gāthānī ṭīkāmān āvī gayun ke paramātmarūp samayasārane jyāre ātmā anubhave chhe te vakhate ja ātmā samyakpaṇe shraddhāy chhe ane jaṇāy chhe.

vaḷī nirmaḷ gnān dvārā je vedanamān āvyo te kevo chhe? to kahe chhe-

‘पुण्यः पुराणः पुमान्’ -te pavitra purāṇ puruṣh chhe. puṇya shabdano artha ahīn pavitra thāy chhe. puṇya eṭale shubhabhāvanī ahīn vāt nathī. shubhabhāvarūp puṇyathī to e rahit chhe. ātmā svarūpathī param pavitra vastu chhe. vaḷī te purāṇ kahetān shāshvat, trikāḷ vastu chhe. shāshvat mojūdagīvāḷī anādinī chīj evo vignānaghanasvarūp bhagavān chhe te samyagdarshanano viṣhay chhe. e anādinī hayātīvāḷī purāṇī chīj chhe, koī thī e navo

PDF/HTML Page 1427 of 4199
single page version

karāyelo nathī, koīe tene utpanna karyo chhe evun enun svarūp nathī. ṭīkāmān je āvyun ke ādi- madhya-antarahit chhe eno ja artha ahīn purāṇ karyo chhe. dhruv-dhruv-dhruv anādi-anant pravāharūp chhe. pravāh eṭale ahīn paryāyanī vāt nathī; dhruvapravāharūp sāmānyanī vāt chhe.

vaḷī te puruṣh chhe. ātmāne seve te puruṣh chhe. rāgane seve te puruṣh nahi, te napunsak chhe. 47 shaktinā adhikāramān ek vīryashaktinun varṇan chhe. svarūpanī rachanānā sāmarthyarūp vīryashakti chhe. potānā paripūrṇa pavitrapadanī rachanā kare tenun nām vīrya ane puruṣhārtha chhe. rāgane je rache te vīryaguṇanun kārya nathī. are, vyavahāraratnatrayanā rāgane rache te paṇ vīryaguṇanun kārya nathī, e to napunsakatā chhe; kemake jem napunsakane prajā na hoy tem shubhabhāvavāḷāne paṇ ātmadharmarūp prajā hotī nathī. rāganī ruchivāḷāne lāge ke ā te shun vāt chhe! bāpu! mārga to āvo chhe. bhāī! tun paṇ bhagavān chho. dravye badhā ātmā sādharmī chhe. badhā ātmā vignān ja jeno ek ras chhe evā bhagavān chhe. enī draṣhṭimān e bhale na āve, paṇ e bhagavān chhe. koī sāthe ver-virodh na hoy. ahīn pāñch visheṣhaṇathī ātmā kahyo chhe-

1. vignān ja jeno ekaras chhe evo vignān-ekarasasvarūp chhe; 2. evo bhagavān chhe; 3. pavitra chhe; 4. purāṇ chhe; pa. puruṣh chhe. pumānno artha puruṣh thāy chhe.

have kahe chhe-āvo vignān ja ekaras jeno chhe tene ‘ज्ञानं दर्शनम् अपि अयं’ gnān kaho ke darshan kaho-te ā (samayasār) ja chhe. ahāhā...!! āvo vignānaghan prabhu chhe! tene gnān kaho to te, darshan kaho to te, ānand kaho to te, parameshvar kaho to te-em anant nāmathī kaho to te ā ja chhe. bhagavānanā ek hajār āṭh nāmanun varṇan ādipurāṇamān chhe. pt.. shrī banārasīdāse paṇ jinasahasranām stotra banāvyun chhe; temān 1008 nāmanun varṇan karyun chhe. ahīn kahe chhe-tene gnān kaho ke darshan kaho-te badhun ātmā ja chhe, samayasār ja chhe. anantaguṇanun dhām paripūrṇa vastu ātmā pote chhe. gnān, darshan, ānand ityādi badhun kāī ātmāthī judī chīj nathī.

nishchayamān vyavahāranī apekṣhā nathī. vyavahār ho, bījo nay ho; bījo nay chhe, bījā nayano viṣhay paṇ chhe; paṇ te bījā nayanī apekṣhā nathī. evo nirapekṣha mārga chhe.

prashnaḥ– to ‘निरपेक्षा नया मिथ्याः’ em shāstramān kahyun chhe ne?

PDF/HTML Page 1428 of 4199
single page version

uttaraḥ– hā, ‘nirapekṣhā nayā mithyāḥ’ em je vāt āve chhe teno artha e chhe ke- vyavahār chhe evun enun gnān na kare to te mithyāgnān chhe. paṇ vyavahārathī nishchay thāy em eno artha nathī. nimitta chhe kharun; nimitta vastu ja nathī em nathī. ‘upādān jindābād, nimitta murdābād’-em ekānt nathī. bhāī, nimitta bījī bāhya chīj chhe, paṇ te upādānanā kāryanī kartā nathī em vāt chhe. hamaṇān koīe lakhyun chhe ke-sonagaḍhavāḷā nimittane mānatā nathī māṭe niṣhedhe chhe em nathī; nimittathī (paramān) kārya thāy e vātano teo niṣhedh kare chhe-e barābar chhe. nimitta nathī, vyavahār nathī-em vāt nathī; nimitta chhe, paṇ nimitta paranā kāryanun kartā nathī. e rīte vyavahār chhe, paṇ vyavahār nishchayanun vāstavik kāraṇ nathī. ām yathārtha samajavun joīe.

have kahe chhe-‘अथवा किम्’ athavā vadhāre shun kahīe? ‘यत् किञ्चन अपि अयम् एकः’ je kāī chhe te ā ek ja chhe. (mātra judān judān nāmathī kahevāy chhe.) vignān-ekaras bhagavān ātmā chhe tene parameshvar kaho, bhagavān kaho, viṣhṇu kaho, brahmānand kaho, sahajānand kaho, vītarāg kaho, chāritranidhi kaho-game te nāmathī kaho; vastu to je kāī chhe te ā ek ja chhe.

pravachanasāranī gāthā 200 nī ṭīkāmān āve chhe ke-‘‘je anādi sansārathī ā ja sthitie (gnāyakabhāvapaṇe ja) rahyo chhe ane je moh vaḍe anyathā adhyavasit thāy chhe (arthāt bījī rīte jaṇāy chhe-manāy chhe), te shuddhātmāne, ā hun mohane ukheḍī nākhīne, ati niṣhkamp raheto thako, yathāsthit ja (jevo chhe tevo ja) prāpta karun chhun.’’

gnāyakabhāvanī sāthe avinābhāvapaṇe anant guṇo chhe. te gnāyakabhāv ek gnāyakabhāv ja chhe. agnānīne te prasiddha nathī eṭale bījī rīte jaṇāy chhe. agnānī tene bījī rīte māne chhe. hun rāg chhun, puṇya chhun. alpagna chhun-em agnānī anek prakāre māne chhe. parantu vastu to je chhe te ja chhe. mātra judān judān nāmathī te kahevāy chhe, chhatān vastu vignānaghan pūrṇānandasvarūp bhagavān ek ja chhe; ane te ja dhyānano, draṣhṭino ane svasamvedanagnānano viṣhay chhe. ahā! 144mī gāthānā kaḷashamān alaukik vāt karī chhe! āvā samayasārano nirvikalpa anubhav thāy tenun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

rahasyapūrṇa chiṭhṭhīmān pt.. ṭoḍaramalajī sāhebe kahyun chhe-‘‘jainamatamān kahelān dev, guru ane dharma e traṇene māne chhe tathā anyamatamān kahelān devādi vā tattvādine māne nahi to evā kevaḷ vyavahār samyaktva vaḍe te samyaktvī nāmane pāme nahi, māṭe sva-parabhedavignānapūrvak je tattvārthashraddhān hoy te samyaktva jāṇavun.’’

shuddhātmānān draṣhṭi, gnān ane anubhav-enun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe. ‘vyapadesham’ evo shabda gāthāmān chhe. samayasārane ja kevaḷ samyagdarshan ane

PDF/HTML Page 1429 of 4199
single page version

samyaggnān evī sañgnā maḷe chhe. samyagdarshan-gnān samayasārathī koī bhinna chīj nathī, samayasār ja chhe.

ā ātmā gnānathī chyut thayo hato te gnānamān ja āvī maḷe chhe em have kahe chheḥ-

‘तोयवत्’ jem pāṇī potānā samūhathī chyut thayun thakun dūr gahan vanamān bhamatun hoy tene dūrathī ja ḍhāḷavāḷā mārga dvārā potānā samūh taraph baḷathī vāḷavāmān āve; pachhī te pāṇī, pāṇīne pāṇīnā samūh taraph kheñchatun thakun pravāharūp thaīne, potānā samūhamān āvī maḷe...’

nadīnun pāṇī chālyun āvatun hoy emānthī thoḍun pāṇī vaheḷārūpe bīje raste chaḍhī jāy ene gahan vanamān bhamatun dūr chālyun jāy tene dūrathī ja ḍhāḷavāḷā mārga dvārā pāṇīnā mūḷ samūh taraph baḷathī vāḷavāmān āve pachhī te pāṇī, pāṇīne pāṇīnā samūh taraph kheñchatun thakun pravāharūp thaīne pāṇīnā mūḷ samūhamān bhaḷī jāy chhe. ā draṣhṭānt chhe.

paryāyamān bhūl chhe te kaī rīte thaī te samajāve chhe. ahīn draṣhṭāntamān paṇ pāṇīne baḷathī vāḷavāmān āve tem kahyun chhe. pāṇī chhūṭun paḍīne gahanavanamān chālyun gayun tene koī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā baḷathī vāḷavāmān āvatān pravāharūp thaīne pāṇīnā samūh sāthe bhaḷī gayun. ā draṣhṭānt chhe te siddhānt samajavā māṭe chhe. draṣhṭānt vaḍe siddhānt samajāve chhe-

tevī rīte ‘अयं’ ā ātmā ‘निज–ओघात् च्युतः’ potānā vignānaghanasvabhāvathī chyut thayo thako ‘भूरि–विकल्प–जाल–गहने दूरं भ्राम्यन्’ prachur vikalpajāḷanā gahan vanamān dūr bhamato hato tene ‘दूरात् एव’ dūrathī ja ‘विवेक–निम्नगमनात्’ vivekarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā ‘निज–ओघं बलात् नीतः’ potānā vignānaghanasvabhāv taraph baḷathī vāḷavāmān āvyo;....

ā bhagavān ātmā potānā vignānaghanasvabhāvathī anādi kāḷathī chyut thayo chhe, bhraṣhṭa thayo chhe. potāno trikāḷ dhruv pravāh paḍayo chhe, potānī ākhī vastu trikāḷ gnān ane ānandanā svabhāvathī bharī paḍī chhe tenāthī te paryāyamān chyut thayo chhe. dhruvano-vignānaghan vastuno-ekarūp pravāh to emano em chhe. emānthī te jarā paryāyamān anādithī bhraṣhṭa thayo chhe. tene, kahe chhe-dūrathī ja eṭale ke ekadam puruṣhārthathī vivekarūpī gambhīr mārga dvārā potānā vignānaghanasvabhāv taraph baḷathī vāḷavāmān āvyo.

PDF/HTML Page 1430 of 4199
single page version

kaḷashaṭīkāmān rājamalajīe ‘vivek-nimnagamanāt’ e padano ām artha karyo chhe ke- ‘‘shuddha svarūpano anubhav evo je nīcho mārga, te kāraṇathī jīvadravyanun jevun svarūp hatun tevun pragaṭ thayun.’’ ahā! gnānano samūh evo bhagavān ātmā anādithī paryāyamān rāgādimān chālyo gayo chhe; tene bhedagnānarūpī gambhīr mārga dvārā potānā vignānaghanasvabhāv taraph vāḷavāmān āvyo-em kahe chhe.

juo, vignānaghanasvabhāvathī chyut thayo hato te karmanā kāraṇe chyut thayo hato em nathī. darshanamohanīy karmanā kāraṇe bhraṣhṭa thayo hato em nathī kahyun. karma to nimittamātra chhe. potānā ūndhā puruṣhārthathī ja pote chyut thayo hato, karmane līdhe nahi. anādithī ja bhraṣhṭa thayelo chhe tyān karmanun shun kām chhe? lokonā ā ja vāndhā chhe ke karmane laīne rāgādi bhāv thāy. paṇ bhāī! samādhān em chhe ke pote ja potānā vignānaghanasvabhāvathī anādithī bhraṣhṭa thayelo chhe. jaḍakarma to paradravya chhe. jaḍanī paryāy to nishchayathī ātmāne aḍatī ja nathī. ekabījāmān banneno abhāv chhe.

anādithī potānā vignānaghanasvabhāvathī chyut thayo hato tene dūrathī ja vivekarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā potānā vignānaghanasvabhāv bhaṇī baḷathī vāḷavāmān āvyo. potāno puruṣhārtha rāgathī khasīne svabhāv taraph vaḷ‌yo eṭale vivekarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā baḷathī vāḷavāmān āvyo em kahyun chhe. darshanamohakarmano abhāv thayo māṭe svabhāv taraph vaḷ‌yo em nathī. ‘निज–ओघं बलात् नीतः’ em kahyun chhe. pote ja svabhāvathī bhraṣhṭa thaīne rāganā valaṇamān rahyo hato, te potānā antar-puruṣhārthathī bhedagnān pragaṭ karīne ātmā taraph vaḷ‌yo. rāganun valaṇ chhoḍīne, rāgathī bhinna paḍī vivekarūpī nij baḷathī ātmāne ātmāmān vāḷ‌yo. potānā baḷathī pote ja potā taraph dorāī gayo, ḍhaḷī gayo. ā mūḷ mudanī rakamanī vāt chhe.

vignānaghanasvabhāvathī bhraṣhṭa thayelo te prachur vikalpajāḷanā gahan vanamān dūr bhamato hato. bhagavān ātmā sva-svarūpathī bhraṣhṭa thaīne anek prakāranā rāganī vikalpajāḷamān bhamato hato. asaṅkhya prakāranā vikalpo chhe, ane sūkṣhmapaṇe anant prakāranā vikalponī jāḷamān pote potāthī bhraṣhṭa thaīne bhamato hato. dayā, dān, vrat ādi ane hinsā, jūṭh, chorī ādi puṇya- pāparūp anek prakāranā shubhāshubh vikalponī vā anek prakāranā nayavikalponī indrajāḷamān pote svabhāvathī dūr bhamato hato. tene dūrathī ja eṭale ke rāgamān bhaḷ‌yā vinā, rāgamān joḍāyā vinā ām svabhāv taraph joḍī dīdho; bhedagnān vaḍe prāpta potānā baḷathī potānā chaitanyasvabhāv taraph vāḷī dīdho. khūb gambhīr vāt chhe, bhāī!

aho! jem mandiranā shikhar upar sonānā kaḷash chaḍhāve chhe tem amr̥utachandrāchāryadeve ā paramāgamanā shikhar upar amr̥utanā kaḷash chaḍhāvyā chhe!

PDF/HTML Page 1431 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘तद्–एक–रसिनाम्’ kevaḷ vignānaghananā ja rasīlā puruṣhone ‘विज्ञान– एक–रसः आत्मा’ je ek vignānarasavāḷo ja anubhavāy chhe evo te ātmā, ‘आत्मानम् आत्मनि एव आहरन्’ ātmāne ātmāmān ja kheñchato thako (arthāt gnān gnānamān kheñchatun thakun pravāharūp thaīne), ‘सदा गतानुगतताम् आयाति’ sadā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe.

ahāhā...! vignānaghananā rasīlā puruṣhone ātmā vignānarasavāḷo ja anubhavāy chhe. ras eṭale svabhāv, shakti. ātmānā rasik puruṣho potāne vignānasvabhāvamay ja anubhave chhe. āvo ātmā ghaṇā vikalponī jāḷamān bhamato hato tyānthī chhūṭīne svarūpamān ḍhaḷatān te ek vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe.

karavānun to ā chhe, bhāī! bahāranī sampadā e to badhī āpadā chhe. ā to andar ānandanī sampadāthī bharelo ānandaghan prabhu ātmā chhe eno anubhav karavānī vāt chhe. ātmānā rasik puruṣhone je ekalo ānandarasamay anubhavāy chhe te ātmāne anubhavavānī vāt chhe. āvo ātmā ātmāne ātmāmān ja kheñchato thako sadā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe. ātmāne ātmāmān ja kheñchato eṭale paryāyane ātmā taraph vāḷato em samajavun. vikalpa je rāg hato te anātmā hato. tyānthī khasīne paryāy ātmā bhaṇī vāḷīne pote shuddha chaitanyapaṇe pariṇamato sadā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe. je nirmaḷ pariṇati thaī te dravyamān bhaḷī gaī. nirvikalpa dashāthī ātmā taraph gayo tene ātmāne ātmāmān kheñchato-em kahyun chhe. bhāī! ā to samayasār chhe! dravyānuyoganun kathan bahu sūkṣhma ane gambhīr chhe. nirmaḷ pariṇati dhruv pravāharūp ātmāmān ṭharī gaī, bhaḷī gaī enun nām sadā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe ane enun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe. je chhe, chhe, ne chhe evo sadā vignānaghanasvabhāv ātmā chhe. temān pariṇati ekāgrapaṇe sthit thaī enun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe. ahīn chāritranī vāt nathī. ā to chothā guṇasthānanī samyagdarshan ane samyaggnānanī vāt chhe.

bhāī! tane sūkṣhma paḍe topaṇ mārga to ā ja chhe. are! anādikāḷathī herān-herān thaīne chār gatimān rakhaḍe chhe. anantakāḷamān anant anant bhav karīne tun duḥkhī ja duḥkhī thayo chhe. pūrve anant duḥkh ten sahan karyān chhe. bāpu! have pāchho vaḷ ane tārā vignānaghanasvabhāvamān jā. paramān ane rāgamān tun nathī; tyānthī vaḷī jā ane tārī anākuḷ ānandaghanasvarūp chījamān bhaḷī jā. bas, e ja darshan ane gnān chhe ane e ja mokṣhano upāy chhe.

PDF/HTML Page 1432 of 4199
single page version

‘jem jaḷ, jaḷanā nivāsamānthī koī mārge bahār nīkaḷī vanamān anek jagyāe bhame; pachhī koī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā, jem hatun tem potānā nivāsasthānamān āvī maḷe; tevī rīte ātmā paṇ mithyātvanā mārge svabhāvathī bahār nīkaḷī vikalponā vanamān bhramaṇ karato thako koī bhedagnānarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā pote ja potāne kheñchato potānā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe.’

pāṇī potānā nivāsamānthī koī mārge bahār nīkaḷī vanamān bhame, ane pachhī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā jem hatun tem potānā nivāsasthānamān āvīne maḷī jāy chhe. tevī rīte ātmā potānā shuddha chaitanyasvabhāvathī bahār nīkaḷī anādithī mithyātvanā mārge vikalparūpī vanamān bhame chhe. dayā, dān ane kām, krodh ādi je puṇya-pāpanā bhāv thāy chhe te mārā chhe em je māne te agnānī mithyātvanā mārge chhe. bhagavān ātmā shuddha chaitanyaghanasvabhāvarūp chhe. rāgādi vikalpa enī chīj nathī, enā svarūpamān nathī. chhatān rāgādi bhāv mārā chhe em je māne te mithyātvanā mārge chhe; te svarūpathī bhraṣhṭa thaīne eṭale ke bahār nīkaḷīne puṇya-pāparūp anek vikalponā vanamān bhame chhe. paranī dayā pāḷun, parane sahāy karun, parane jīvāḍun, parane mārun-evā anek prakāranā vikalponā vanamān jīv mithyātvanā mārge paribhramaṇ kare chhe.

agnānī svabhāvathī bahār nīkaḷī mithyātvanā mārge anek vikalponā vanamān bhramaṇ karī rahyo chhe. puṇya-pāpanā vikalpa je potānī chīj nathī tene potānī mānato thako te bahirātmā chhe. ahīn have te bahirātmapaṇun chhoḍī kevī rīte samyaktvanā mārge paḍī potānā svabhāvamān āvī maḷe chhe te batāve chhe. kahe chhe-bhedagnānarūpī ḍhāḷavāḷā mārga dvārā pote ja potāne kheñchato potānā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe. ‘vivek-nimnagamanāt’ em shlokamān pāṭh chhe eno artha e ke bhedagnānarūpī gambhīr mārga dvārā pote potānā gnānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe. ḍhāḷavāḷo mārga eṭale bhedagnānarūpī gambhīr mārga-em artha chhe.

vignānaghanasvabhāvamay ātmā chaitanyatattva chhe. shubhāshubh rāgādi bhāv chhe te puṇya ane pāpatattva chhe. agnānī potānā chaitanyatattvane puṇya-pāp tattvarūp mānīne anādithī vikalpanā vanamān paribhramaṇ karī rahyo chhe. teṇe potānā chaitanyatattvane chhoḍī dīdhun chhe. paṇ have te bhedagnānarūpī gambhīr mārga dvārā antaramān svabhāvasanmukh thāy chhe. je vikalpa ūṭhe chhe enāthī eṇe bhed karyo chhe ke ā rāg te hun nahi, hun to shuddha chaitanyatattva chhun, vignānaghanasvabhāvamay chhun ā pramāṇe vivek arthāt bhedagnān karīne, ḍhāḷavāḷā gambhīr mārga dvārā, pote ja potāne

PDF/HTML Page 1433 of 4199
single page version

kheñchato arthāt potānī pariṇatine potānā taraph vāḷato potānā vignānaghanasvabhāvamān āvī maḷe chhe.

rāgathī bhinna potānā chaitanyasvabhāvane jāṇīne potānī nirmaḷ gnānanī paryāy dvārā potānā puruṣhārthathī antarasvabhāvamān gati kare chhe. rāgathī bhinna paḍelī gnānanī paryāyane antarasvabhāv sāthe joḍī de chhe.

prashnaḥ– gnānīne paṇ vikalpa to āve chhe?

uttaraḥ– hā, gnānīne vikalpa āve chhe tene te potānī chīj nathī em jāṇe chhe. gnānī vikalpanā svāmitvapaṇe pariṇamato nathī. gnānī je vikalpa āve chhe teno kartā thato nathī. samayasār nāṭakamān kahyun chhe ke-

ahāhā...! vītarāg parameshvare mithyādraṣhṭi ane samyagdraṣhṭinā mārga sāv bhinna kahyā chhe. shubhāshubh rāg chhe te kharekhar pudgalamay pariṇām chhe. tene potānā mānī agnānī gahan vikalpa-vanamān paribhramaṇ kare chhe; jyāre gnānī rāg ane vikalpathī bhinna potānī gnānānandasvabhāvī vastu chhe em jāṇī svabhāv bhaṇī gati karī svabhāvamān jaīne maḷe chhe. bhedagnānarūpī je gambhīr ḍhāḷavāḷo mārga chhe te andar svabhāvamān jato mārga chhe ane je vikalpa chhe te bahār par taraph jato mārga chhe. bhedagnān vaḍe jene svabhāvano āshray thāy chhe te vikalpathī bhinna paḍī gayo hoy chhe ane tethī te vikalpano kartā thato nathī. agnānī dayā, dān, vrat ādi shubh vikalpone potānun svarūp mānī, vikalpano kartā thaī, nij chaitanyasvarūpathī bhraṣhṭa thaīne vikalpavanamān chirakāḷ paribhrame chhe.

mokṣhamahelanun pratham sopān samyagdarshan chhe. rāgathī bhinna thaī, bhedagnān dvārā potānā vignānaghanasvabhāvamān ekākār thaī pariṇamavun tenun nām samyagdarshan chhe ane te mokṣhamahelanun pratham pagathiyun chhe. shubhāshubh rāgathī bhinna nij chaitanyatattvano āshray karīne jeṇe svarūpanī pariṇati pragaṭ karī chhe te samakitī jīv rāgano kartā nathī; kemake rāgathī bhinna te nirmaḷadashārūpe pariṇame chhe, rāgane te potāmān bheḷavato ja nathī. jyāre agnānī jīv ā sharīr, man, vāṇī mārān, hun parane jīvāḍun, sukhī-duḥkhī karun ityādi anek vikalpanī jāḷamān guñchāī jaīne sansāravanamān dīrgha paribhramaṇ kare chhe. kayārek te bhedagnān mārga dvārā rāgathī ane parathī khasīne baḷapūrvak puruṣhārtha vaḍe potānī pariṇatine svabhāv bhaṇī vāḷī chaitanyasvabhāvamān joḍī de chhe tyāre tene samyagdarshan ane samyaggnān pragaṭ thāy chhe. aho! bhagavān shrī jineshvaradeve ane digambar santoe kahelo ā koī divya alaukik mārga chhe!

PDF/HTML Page 1434 of 4199
single page version

have kartākarma adhikārano upasanhār karatān, keṭalāk kaḷasharūp kāvyo kahe chhe; temān pratham kaḷashamān kartā ane karmanun saṅkṣhipta svarūp kahe chheḥ-

‘विकल्पकः परं कर्ता’ vikalpa karanār ja kevaḷ kartā chhe. vikalpa eṭale je rāg utpanna thāy chhe teno karanār ja kevaḷ kartā chhe. bījo koī kartā nathī. potāne vikalpano kartā māne te mithyādraṣhṭi jīv ja vikalpano kevaḷ kartā chhe; ane vikalpano bhed karī bhedagnān karanār, jāṇanār gnānī gnātā chhe, dharmī chhe. ahā! rāgano kartā thāy te kevaḷ kartā chhe (gnātā nathī). sharīr, man, vāṇī ityādi parano kartā to ātmā chhe ja nahi. paranī dayā karavī ke hinsā karavī-e traṇakāḷamān ātmā karato nathī, karī shakato nathī. paradravyanī avasthāno ātmā kadīy kartā nathī. agnānapaṇe te rāgano kartā thāy chhe ane tyāre te rāgano kevaḷ kartā chhe. ā sivāy ātmā jaḍakarmano kartā nathī ane jaḍ dravyakarma rāganun kartā nathī. agnānapaṇe rāgane karanār mithyātvī jīv rāgano kevaḷ kartā chhe. lokone ā vāt sūkṣhma paḍe chhe, paṇ bhāī! janma-maraṇarahit thavāno ā ek ja mārga chhe.

vītarāg mārga vītarāgasvarūp ja chhe, te rāgathī kem utpanna thāy? rāgathī utpanna thāy te bījī chīj chhe, vītarāgamārga nathī. ahīn to kahe chhe ke rāgano karavāvāḷo kevaḷ eṭale ekalo kartā chhe. have kahe chhe-

‘विकल्पः केवलं कर्म’ vikalpa ja kevaḷ karma chhe. juo, ā vītarāg parameshvar devādhidev jinendradevano hukam chhe. mahāvidehakṣhetramān sīmandhar paramātmā ‘ṇamo arihantāṇan’ padamān birāje chhe. temanī divyadhvani tyān nirantar chhūṭī rahī chhe. samvat 49mān shrī kundakundāchāryadev tyān gayā hatā. tyānthī āvīne ā shāstro banāvyān chhe. teo kahe chhe-ātmā vignānaghanasvabhāv hovā chhatān jyānsudhī rāgano kartā thāy tyānsudhī te ekalo kartā chhe, ane te rāg tenun kevaḷ karma chhe. agnānīnun rāg ekalun kārya chhe. paranā kāryano kartā to ātmā chhe nahi, tethī rāgano kartā thanār agnānīnun kevaḷ rāg karma chhe. āvun vastusvarūp chhe; tenā bhān vinā anādi kāḷathī agnānī mūḍh thaīne chār gatimān rūle chhe.

bhagavān ātmā sadā jinapadarūp chhe, siddhapadarūp chhe; atyāre paṇ hon! vartamānamān paṇ te vītarāgasvarūp ja chhe. jo svarūpathī vītarāg na hoy to vītarāgatā pragaṭashe kayānthī? vītarāgatā kāī bahārathī āvatī nathī. āvā vītarāgasvabhāvane bhūlīne potāne rāgano kartā māne, rāgane potānun karma māne tene ātmānī shānti baḷī rahī chhe, dājhī rahī chhe. bhagavān ātmā sadā vignānaghanasvarūp chhe. tenāthī bhraṣhṭa thaīne je

PDF/HTML Page 1435 of 4199
single page version

rāgano kartā thāy tenun rāg ekalun kārya chhe. mithyādraṣhṭinun rāg ekalun kārya chhe, pachhī bhale te shrāvakapad dharāvato hoy ke munipad dharāvato hoy. chhahaḍhālāmān āve chhe ke-

ahā! eṇe anantavār munivrat dhāraṇ karyān, pañchamahāvrat ane aṭṭhāvīs mūlaguṇanun anantavār pālan karyun; paṇ te badhun shubharāganā kevaḷ kartā thaīne karyun tethī kevaḷ rāg tenun karma thayun, parantu ātmagnān prāpta na thayun. pariṇāme tene leshamātra ātmānun sukh na maḷ‌yun. pañchamahāvratanā pariṇām paṇ tene duḥkharūp bojārūp thayā. bhāī! vītarāganā mārga sivāy āvī satya vāt bīje kayāny nathī. aho! digambar santoe mokṣhamārga ati ati spaṣhṭa kholī dīdho chhe, sugam karī dīdho chhe. have kahe chhe-

‘सविकल्पस्य’ je jīv vikalpasahit chhe tenun ‘कर्तृकर्मत्वं’ kartākarmapaṇun ‘जातु नश्यति न’ kadī nāsh pāmatun nathī. vikalpa mārī chīj chhe em je vikalpasahit hoy tene ‘hun vikalpano kartā ane vikalpa mārun kārya’ -evun kartākarmapaṇun avirat chālyā ja kare chhe, tene nishchay samyagdarshan kadī pragaṭ thatun nathī.

tyāre koī kahe chhe vyavahār karatān karatān nishchay thāy; tene ahīn kahe chhe-na thāy. je rāgano kartā thāy tenun rāg ja kevaḷ karma chhe ane tenun kartākarmapaṇun nāsh pāmatun nathī. bhāī! jenāthī bhinna paḍavun chhe, jenāthī bhedagnān karavun chhe te rāgathī dharma kem thāy? na thāy. bhale ā vāt durgam lāge topaṇ mārga to ā ja satya chhe ke bhagavān ātmā rāgathī kadī prāpta thato nathī; vyavahārathī nishchay kadī pragaṭato nathī. pote gnānānandasvarūp paramātmadravya chhe tene chhoḍīne hun rāgavāḷo chhun, rāgamay chhun em je māne tene rāganun kartākarmapaṇun kadī maṭatun nathī.

tyāre koī kahe-ame to moṭān moṭān vepāranān-jhaverāt ādinān kām karīe ane amārī hoshiyārīthī khūb dhan kamāīe-e to kām ame karīe chhīe ne?

samādhānaḥ– dhūḷey tun dhan kamāto nathī, sāmbhaḷane; e dhan to pūrvanān puṇya hoy to āve chhe. tun to mātra rāganī-mohanī majūrī kare chhe ane hun kamāun chhun em māne chhe te agnān chhe, mithyātva chhe. pahelān kahyun ne ke paradravyanun kārya agnānī paṇ karī shakato nathī. paradravyanī avasthā te te dravyathī potāthī thāy chhe. potānī paryāyanī vyavasthit vyavasthā karanār potānun dravya chhe, tene bījun dravya kare e vāt traṇakāḷamān satya nathī. tun vepāranī bāhya kriyā ane dhan kamāvānun kām kare chhe e vāt tadna asatya chhe; hā, agnānavash tevā rāgano kartā thaī mithyātvane seve chhe, paṇ tenun phaḷ bahu ākarun āvashe. bhāī! mithyātvanun paramparā phaḷ nigod chhe.

PDF/HTML Page 1436 of 4199
single page version

vaḷī tun dhan kamāvāmān potānī hoshiyārī māne chhe paṇ hoshiyārī to gnānano kṣhayopasham chhe. te shun paradravyamān ghusī jāy chhe? nā, kadīy nahi. to paranā kāryamān tāro kṣhayopasham shun kare? kāī nahi. dhananā-paisānā paramāṇuo je te kāḷe yathāsamaye dhanarūp thaī jamā thaī jāy chhe emān tārun ke tārī hoshiyārīnun kāī kārya nathī. koī dravya koī paradravyanun kārya kare evun vastusvarūp ja nathī.

potānā gnātāsvabhāvanī draṣhṭi chhoḍīne rāgano kartā thāy te ja kevaḷ ek kartā chhe, bījo koī teno kartā nathī. rāgano karanāro jīv paṇ kartā, ane nimitta paṇ kartā-em be kartā nathī. (be prakāre kathan chhe.)

ātmāmān kartā, karma nāmanī shakti chhe. potānī nirmaḷ paryāyano ātmā kartā ane nirmaḷ paryāy tenun karma-evī trikāḷ shakti chhe. jem jīvamān gnān, ānand ādi svabhāv chhe tem kartā, karma paṇ svabhāv chhe. tenun kārya shun? ke nirmaḷ pariṇatino jīv kartā ane nirmaḷ pariṇati tenun karma hoy e tenun kārya chhe. 47 shaktiomān aushaddhatānī vāt ja līdhī nathī. koī shaktimān ashuddhatā chhe ja nahi. darek dravyamān guṇo akrame chhe ane paryāyo kramasar ek pachhī ek thāy chhe. dravyamān trikāḷī dravya ane anantashaktio akrame chhe ane nirmaḷ paryāy kramasar utpanna thāy chhe. ā nirmaḷ pariṇaman te jīvanun kārya chhe; rāg jīvanun kārya nathī ane jīv rāgano kartā nathī.

gnānīne rāg thāy chhe paṇ teno kartā gnānī nathī. parantu rāg sambandhī je gnān potāmān potāthī utpanna thāy chhe te gnānano te kartā chhe. gnānīne rāg thāy chhe em kahevun e vyavahār chhe. kharekhar gnānīne potānun gnān ane rāganun gnān vartamān gnānanī svaparaprakāshak paryāyamān potāthī kramabaddha thāy chhe, potānī shaktinun sahaj āvun kārya chhe. āvun samajyā vinā koī puṇyanā phaḷamān moṭo dev thāy vā abajopati sheṭh thāy, paṇ te bichāro duḥkhī chhe. jene laukikamān sukhī kahe chhe teo mohabhāvane līdhe vāstavamān duḥkhī ja chhe.

juo, ā dhūḷapationī (lakṣhmīvantonī) bahāranī lakṣhmī chhe te ajīv tattva chhe ane lakṣhmīno je rāg-āsakti chhe te āsrav tattva chhe; tenāthī bhinna bhagavān ātmā gnāyak tattva chhe. parantu ā ajīv lakṣhmī ane tenā pratyeno rāg je āsrav tattva te mārān chhe em je māne chhe te mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. tene rāganun-āsravanun-kartākarmapaṇun kadī maṭatun nathī.

ahāhā...! prabhu! tun bhagavān chho ne! bhag kahetān gnān, ānand ādi anant guṇothī bharelī svarūpalakṣhmī; ane eno tun svāmī evo bhagavān chho. prabhu! tārān svarūpasampadānān anantān akhūṭ nidhān chhe. te taraph antarmukh thaī antardraṣhṭi kar. rāgathī

PDF/HTML Page 1437 of 4199
single page version

khasīne antardraṣhṭi karatān tane tārī svarūpasampadā prāpta thashe. prabhu! tun nyāl thaī jaīsh kemake tārī chaitanyasampadā anant shāntinun kāraṇ chhe.

‘jyānsudhī vikalpabhāv chhe tyānsudhī kartākarmabhāv chhe; jyāre vikalpano abhāv thāy tyāre kartākarmabhāvano paṇ abhāv thāy chhe.

bahu thoḍāmān khūb gambhīr vāt karī chhe. jyānsudhī vikalpano bhāv māro chhe em māne tyānsudhī kartākarmabhāv chhe. parantu vikalpathī bhinna māro to gnātādraṣhṭāsvabhāv chhe em bhedagnān- vivek pragaṭ kare tyāre kartākarmabhāvano abhāv thaī jāy chhe ane tyāre antaramān dharma pragaṭ thāy chhe.

je kare chhe te kare ja chhe, je jāṇe chhe te jāṇe ja chhe-em have kahe chheḥ-

‘यः करोति सः केवलं करोति’ je kare chhe te kevaḷ kare ja chhe ‘तु’ ane ‘यः वेत्ति सः तु केवलम् वेत्ति’ je jāṇe chhe te kevaḷ jāṇe ja chhe; ‘यः करोति सः क्वचित् न हि वेत्ति’ je kare chhe te kadī jāṇato nathī ‘तु’ ane ‘यः वेत्ति सः क्वचित् न करोति’ je jāṇe chhe te kadī karato nathī.

je kartā chhe te kevaḷ kartā ja chhe ane je jāṇe chhe te kevaḷ jāṇe ja chhe. kahyun chhe ne (samayasār nāṭakamān)

agnānī rāg māro chhe evun māne chhe, te kartā ja chhe. je gnānī chhe te jāṇe ja chhe, te rāganā jāṇanār ja chhe. rāgane ane potāne gnānanī svaparaprakāshak paryāy dvārā mātra jāṇe ja chhe. kathañchit jāṇe chhe ane kathañchit rāgane kare chhe em nathī. bāpu! dharma koī alaukik chīj chhe! koī māgaṇ kahetā hoy chhe-‘‘dādā! bīḍī āpajo, ek divāsaḷī āpajo; tamane dharma thashe.’’ dharma āvī chīj nathī, bhāī! agnānī kahe chhe ke paranī dayā pāḷavī te dharma, paisā dānamān āpe te dharma; paṇ bhāī dharmanun āvun svarūp nathī. dharma shun chīj chhe tene jāher karatān digambar santo kahe chhe-je kartā chhe te kevaḷ kartā ja chhe. rāgano kartā chhe te mātra kartā ja chhe. teno te kartā paṇ chhe ane jāṇanār paṇ chhe evun svarūp nathī.

prabhu! tun vignānaghanasvarūp chho ne! jagatathī tadna bhinna tun jagadīsh chho ne!

PDF/HTML Page 1438 of 4199
single page version

rāgathī māṇḍīne ākhun lokālok chhe te jagat chhe. e jagatathī bhinna, eno jāṇanār dekhanār tun jagadīsh chho. parane jīvāḍī shake vā mārī shake evun bhagavān! tārun svarūp nathī. shun tun parane āyuṣhya daī shake chhe? nā; māṭe tun bījāne jīvāḍī shakato nathī. shun tun paranun āyuṣhya harī shake chhe? nā; māṭe tun parane mārī shakato nathī. bhāī! āvun ja svarūp chhe.

laukikamān koīnī chīj koī harī le to te chor kahevāy. tem potānā chaitanyasvarūpamān je chīj nathī tene potānī mānavī te chorī chhe. bījānī chījane potānī māne te chor chhe. rāg chīj potānī nathī tene potānī māne te chor chhe. banārasīdāse kahyun chhe ke-

potānī chaitanyasvarūp sattāthī bahār jaī rāgano kartā thāy te chor chhe.

ahīn kahe chhe-rāgano je kartā thāy te kartā ja chhe; te kartā paṇ chhe ane gnātā paṇ hoy em kadī hoī shake nahi. kartāpaṇun ane gnātāpaṇun be sāthe rahī shake nahi. je kartā chhe te ekalo karanār ja chhe, tene gnātāpaṇun nathī. ek myānamān be talavār rahī shake nahi. rāgano kartā paṇ thāy ane eno gnātā paṇ rahe em kadīy banī shake nahi.

gnānī rāganā kartā nathī. rāg chhe te nishchayathī pudgalanā pariṇām chhe. rāgane pudgalanā pariṇām kem kahyā? kāraṇ ke rāg ātmānā chaitanyasvarūpamān nathī tathā te pudgalanā nimitte thāy chhe māṭe tene pudgalanā pariṇām kahyā chhe. ātmānā chaitanyasvabhāvathī rāg viruddha bhāv chhe. tethī rāgane achetan, ajīv ane pudgalano bhāv kahyo chhe. 72mī gāthāmān rāgane ashuchi, jaḍ ane duḥkhanun kāraṇ kahel chhe.

ātmā vignānaghanasvabhāv prabhu chhe. te duḥkhanun akāraṇ chhe. ātmā rāganun kāraṇ nathī, rāganun kārya paṇ nathī. vyavahārano rāg chhe to samakit thayun em rāganun ātmā kārya nathī. tevī rīte ātmā rāganun kāraṇ nathī, ātmā rāgano kartā nathī.

vyavahār karatān karatān nishchay thāy em keṭalāk māne chhe paṇ vyavahārathī jo nishchay thāy to samyagdarshan rāganun kārya siddha thashe. paṇ em chhe nahi, kemake vītarāgatā te vaḷī rāganun kārya kem hoy? dharmī jīv rāgano mātra jāṇanār ja chhe. jene potānā shuddha chaitanyano anubhav thayo te rāgano mātra jāṇanār ja chhe. jāṇanār paṇ chhe ane rāgano karanār paṇ chhe em nathī. gnātāpaṇun ane rāganun kartāpaṇun be sāthe hoī shakatān

PDF/HTML Page 1439 of 4199
single page version

nathī. gnātā gnātā ja chhe, kartā nathī. samyagdraṣhṭi rāgano jāṇanār chhe em kahevun e paṇ vyavahār chhe. kharekhar to rāg sambandhīnun je potānun gnān chhe teno te jāṇanār chhe. ā pramāṇe te jāṇanār ja chhe, kartā nathī.

‘kartā chhe te gnātā nathī ane gnātā chhe te kartā nathī.’

ohohoho...! ek līṭīmān ghaṇun bharī dīdhun chhe. shun kahe chhe? sadā vignānaghanasvarūp bhagavān ātmānī draṣhṭi chhoḍīne shubhāshubh rāgano kartā thāy te gnātā na hoī shake. svarūpanī draṣhṭi rahit agnānī jīv ashuddha pariṇāmano kartā thāy chhe ane ashuddha pariṇām ja kevaḷ tenun karma bane chhe. ashuddhatā ja agnānīnun karma chhe, e sivāy bījun koī enun karma nām kārya nathī; tathā ashuddhatā chhe te bījā koīnun paṇ karma nathī.

prashnaḥ– to shrī samantabhadrāchāryadeve kāryamān be kāraṇ kahyān chhe ne?

uttaraḥ– hā, kārya thavāmān be kāraṇ kahyān chhe, paṇ tyān to pramāṇagnān karāvavā māṭe joḍe bījī chīj nimitta chhe enī vāt karī chhe. paṇ nimitta chhe te kāī vāstavik kāraṇ nathī. paramārthe vāstavik kāraṇ to ek (upādān) ja chhe. pt.. shrī ṭoḍaramalajīe kahyun chhe ke-mokṣhamārga be nathī paṇ tenun nirūpaṇ be prakāre chhe. have mokṣhano mārga kaho, kāraṇ kaho ke upāy kaho-e badhun ek ja chhe. mokṣhanā kāraṇanun nirūpaṇ be prakāre chhe. vāstavik kāraṇ to ek ja chhe. bījun kāraṇ to sahachar nimitta dekhīne āropathī kahyun chhe. be kāraṇanī vāt je shāstramān kahī chhe tyān to pramāṇanun gnān karāvyun chhe-em samajavun, paṇ nimitta paṇ vāstavik kāraṇ chhe em na mānavun.

ahīn kahe chhe-rāg chhe te bahirmukh bhāv chhe, te chaitanyanā svarūpabhūt nathī. teno je kartā thāy chhe te gnātā hoī shake nahi. rāgano rachanāro chhe te kartā ja chhe, te gnātāpaṇe rahī shake nahi. tathā potānā gnānasvarūp ātmānun jene svāshraye bhān thayun chhe e gnānī to gnātā ja chhe, te rāgano kartā thato nathī.

rāgadveṣhanā pariṇām thāy te ātmāno dharma nathī; rāgadveṣhanā pariṇām thāy te bhāvamanano dharma chhe ane dravyaman temān nimittamātra chhe. puṇya-pāpanā bhāv te ātmāno dharma nathī. saṅkalpa-vikalparūp vikr̥ut avasthā te mananun kārya chhe. tene potānun kartavya mānīne je kartā thāy chhe te enāthī bhinna paḍīne gnātāpaṇe rahī shake nahi. tathā je shuddha chaitanyatattva je antaḥtattva chhe teno anubhav karīne gnātāpaṇe pariṇamyo chhe te rāgano kartā thato nathī. ek myānamān be talavār rahī shakatī nathī. lyo, ā kartākarmanī vyākhyā karī. have kriyānī vāt kare chhe.

PDF/HTML Page 1440 of 4199
single page version

evī ja rīte karavārūp kriyā ane jāṇavārūp kriyā banne bhinna chhe em have kahe chheḥ-

‘करोतौ अन्तः ज्ञप्ति न हि भासते’ karavārūp kriyānī andaramān jāṇavārūp kriyā bhāsatī nathī ‘च’ ane ‘ज्ञप्तौ अन्तः करोतिः न भासते’ jāṇavārūp kriyānī andaramān karavārūp kriyā bhāsatī nathī.

shun kahe chhe? je jīv rāganā pariṇāmarūp kriyā kare chhe tene jāṇavārūp māro svabhāv chhe em bhāsatun nathī. shubharāganī kriyā mārī chhe em je māne te gnātāpaṇānī kriyā karī shakato nathī. juo, ahīn jaḍanī kriyānī atyāre vāt nathī. pudgalano kartā ātmā nathī e vāt pachhī karashe. ahīn to atyāre ashuddhatā ane ātmā e be vachchenī vāt chhe. kahe chhe-hun rāganī kriyā karun chhun em jene bhāse chhe tene jāṇanakriyā chhe ja nahi, chhe nahi eṭale bhāsatī nathī. gambhīr vāt chhe, bhāī!

shubharāganī kriyā hun karun chhun em māne e to napunsakatā chhe, kemake te ātmānā vīryanun kārya nathī. ātmāmān vīrya nāmano ek guṇ chhe, shakti chhe. gnātāpaṇānī rachanā karavī te enun kārya chhe, rāganī rachanā karavī te enun kārya nathī. rāganī rachanā kare e to napunsakatā chhe. ahīn kahe chhe-rāganī kriyā karavāmān gnātāpaṇānī kriyā bhāsatī nathī eṭale ke jāṇavārūp kriyā tyān hotī nathī. rāganī kriyā karavānā kāḷamān hun gnātā chhun evī gnānanī dashā hotī nathī. hotī nathī eṭale bhāsatī nathī.

loko dayā, dān, vrat ādi bāhya kriyāmān rokāīne tene dharmanun sādhan māne chhe. paṇ bāpu! āvī mānyatāmān tane bhāre nukashān chhe. ahīn ā tārā hitanī vāt chhe, ā kāī tārā anādar māṭe nathī, ahā! andar vignānaghanasvabhāvamay prabhu paripūrṇa paramātmā paḍayo chhe teno ādar chhoḍīne tun rāganī rachanāmān joḍāī jāy e napunsakapaṇun chhe, kemake te kāḷe shuddha gnānanī rachanārūp nirmaḷ kriyā hotī nathī, tethī gnānanī kriyā tyān bhāsatī nathī.

rāganī kriyānā karavāpaṇāmān gnātāpaṇānun pariṇaman hotun nathī. gnātāpaṇānun pariṇaman eṭale ke svanun gnān ane rāganun gnān-evun je gnānanun pariṇaman te agnānīne hotun nathī. gnānasvarūpī bhagavān ātmānun samvedan thaīne je jāṇavārūp kriyā thāy chhe tene gnānanī kriyā kahe chhe. gnānarūpe, shraddhārūpe, vītarāgī shāntirūpe, ānandarūpe je pariṇaman thāy te gnānanī kriyā chhe. ahīn kahe chhe āvī gnānanī kriyānā kāḷamān (rāganā) karavārūp kriyā bhāsatī nathī. gnānanī kriyāmān rāganī karavārūp kriyā hotī nathī; hotī nathī eṭale bhāsatī nathī.