Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Punya-Paap Adhikar; Kalash: 100-101 ; Gatha: 145.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 74 of 210

 

PDF/HTML Page 1461 of 4199
single page version

kram gāthā / kaḷash pravachan nambar pr̥uṣhṭhāṅk pa1 gāthā 184-18p 2pap thī 2pa7 394 pa2 gāthā-186 2pa7 40p pa3 kaḷash-127 ’’ 406 pa4 gāthā 187 thī 189 2pa8 414 pap kaḷash-128 ’’ 416 pa6 gāthā 190 thī 192 2pa9 thī 263 422 pa7 kaḷash 129 thī 130 ’’ 424 pa8 kaḷash 131 thī 132 ’’ 42p


PDF/HTML Page 1462 of 4199
single page version

om
परमात्मने नमः।
shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt
shrī
samayasār
upar
param pūjya sadgurudev shrī kānajīsvāmīnān pravachano
श्रीमदमृतचन्द्रसूरिकृता आत्मख्यातिः।
puṇya–pāp adhikār

अथैकमेव कर्म द्विपात्रीभूय पुण्यपापरूपेण प्रविशति–

(द्रुतविलम्बित)
तदथ कर्म शुभाशुभभेदतो
द्वितयतां गतमैक्यमुपानयन्।
ग्लपितनिर्भरमोहरजा अयं
स्वयमुदेत्यवबोधसुधापॢवः।। १०० ।।

pūṇya-pāp banne karam, bandharūp dur mānī;
shuddhātmā jeṇe lahyo, namun charaṇ hit jāṇī.

pratham ṭīkākār kahe chhe ke ‘have ek ja karma be pātrarūp thaīne puṇya-pāparūpe pravesh kare chhe.’


PDF/HTML Page 1463 of 4199
single page version

(मन्दाक्रान्ता)
एको दूरात्त्यजति मदिरां ब्राह्मणत्वाभिमाना–
दन्यः शूद्रः स्वयमहमिति स्नाति नित्यं तयैव।
द्वावप्येतौ युगपदुदरान्निर्गतौ शूद्रिकायाः
शूद्रौ साक्षादपि च चरतो जातिभेदभ्रमेण।। १०१ ।।

jem nr̥ityanā akhāḍāmān ek ja puruṣh potāne be rūpe batāvī nāchato hoy tene yathārtha jāṇanār oḷakhī le chhe ane ek ja jāṇe chhe, tevī rīte joke karma ek ja chhe topaṇ puṇya- pāpanā bhede be prakāranān rūp karī nāche chhe tene, samyagdraṣhṭinun gnān ke je yathārtha chhe te ekarūp jāṇī le chhe. te gnānanā mahimānun kāvya ā adhikāranī sharūātamān ṭīkākār āchārya kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [अथ] have (kartākarma adhikār pachhī), [शुभ–अशुभ–भेदतः] shubh ane ashubhanā bhedane līdhe [द्वितयतां गतम् तत् कर्म] be-paṇāne pāmelā te karmane [ऐक्यम् उपानयन्] ekarūp karato, [ग्लपित–निर्भर–मोहरजा] jeṇe atyant moharajane dūr karī chhe evo [अयं अवबोध–सुधाप्लवः] ā (pratyakṣha-anubhavagochar) gnān-sudhānshu (samyaggnānarūpī chandramān) [स्वयम्] svayam [उदेति] uday pāme chhe.

bhāvārthaḥ– agnānathī ek ja karma be prakāranun dekhātun hatun tene gnāne ek prakāranun batāvyun. gnānamān moharūpī raj lāgī rahī hatī te dūr karavāmān āvī tyāre yathārtha gnān thayun; jem chandrane vādaḷān tathā dhummasanun paṭal āḍun āve tyāre yathārtha prakāsh thato nathī parantu āvaraṇ dūr thatān chandra yathārtha prakāshe chhe, tevī rīte ahīn paṇ jāṇavun. 100.

have puṇya-pāpanā svarūpanā draṣhṭāntarūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– (shūdrāṇīnā ekīsāthe janmelā be putromānthī ek brāhmaṇane tyān ūchharyo ane bījo shūdranā gher ja rahyo.) [एकः] ek to [ब्राह्मणत्व–अभिमानात्] ‘hun brāhmaṇ chhun’ em brāhmaṇatvanā abhimānane līdhe [मदिरां] madirāne [दूरात्] dūrathī ja [त्यजति] chhoḍe chhe arthāt sparshato paṇ nathī; [अन्यः] bījo [अहम् स्वयम् शूद्रः इति] ‘hun pote shūdra chhun’ em mānīne [तया एव] madirāthī ja [नित्यं] nitya [स्नाति] snān kare chhe arthāt tene pavitra gaṇe chhe. [एतौ द्वौ अपि] ā banne putro [शूद्रिकायाः उदरात् युगपत् निर्गतौ] shūdrāṇīnā udayathī ekīsāthe janmyā chhe tethī [साक्षात् शूद्रौ] (paramārthe) banne sākṣhāt shūdra chhe, [अपि च]


PDF/HTML Page 1464 of 4199
single page version

कम्ममसुहं कुसीलं सुहकम्मं चावि जाणह सुसीलं।
कह तं होदि सुसीलं जं संसारं पवेसेदि।। १४५ ।।
कर्म अशुभं कुशीलं शुभकर्म चापि जानीथ सुशीलम्।
कथं तद्भवति सुशीलं यत्संसारं प्रवेशयति।। १४५।।

topaṇ [जातिभेद–भ्रमेण] jātibhedanā bhram sahit [चरतः] teo pravarte chhe-ācharaṇ kare chhe. (ā pramāṇe puṇya-pāpanun paṇ jāṇavun.)

bhāvārthaḥ– puṇya-pāp banne vibhāvapariṇatithī ūpajyān hovāthī banne bandharūp ja chhe. vyavahāradraṣhṭie bhramane līdhe temanī pravr̥utti judī judī bhāsavāthī, sārun ane kharāb-em be prakāre teo dekhāy chhe. paramārthadraṣhṭi to temane ekarūp ja, bandharūp ja, kharāb ja jāṇe chhe. 101.

have shubhāshubh karmanā svabhāvanun varṇan gāthāmān kare chheḥ-

chhe karma ashubh kushīl ne jāṇo sushīl shubhakarmane!
te kem hoy sushīl je sansāramān dākhal kare? 14p.

gāthārthaḥ– [अशुभं कर्म] ashubh karma [कुशीलं] kushīl chhe (-kharāb chhe) [अपि च] ane [शुभकर्म] shubh karma [सुशीलम्] sushīl chhe (-sārun chhe) em [जानीथ] tame jāṇo chho! [तत्] te [सुशीलं] sushīl [कथं] kem [भवति] hoy [यत्] ke je [संसारं] (jīvane) sansāramān [प्रवेशयति] pravesh karāve chhe?

ṭīkāḥ– koī karmane shubh jīvapariṇām nimitta hovāthī ane koī karmane ashubh jīvapariṇām nimitta hovāthī karmanā kāraṇamān bhed-taphāvat chhe (arthāt kāraṇ judān judān chhe); koī karma shubh pudgalapariṇāmamay ane koī karma ashubh pudgalapariṇāmamay hovāthī karmanā svabhāvamān bhed chhe; koī karmano shubh phaḷarūpe ane koī karmano ashubh phaḷarūpe vipāk thato hovāthī karmanā anubhavamān (-svādamān) bhed chhe; koī karma shubh (sārā) evā mokṣhamārgane āshrit hovāthī ane koī karma ashubh (kharāb) evā bandhamārgane āshrit hovāthī karmanā āshrayamān bhed chhe. māṭe-joke (paramārthe) karma ek ja chhe topaṇ-keṭalākano evo pakṣha chhe ke koī karma shubh chhe ane koī karma ashubh chhe. parantu te (pakṣha) pratipakṣha sahit chhe. te pratipakṣha (arthāt vyavahārapakṣhano niṣhedh karanār nishchayapakṣha) ā pramāṇe chheḥ-

shubh ke ashubh jīvapariṇām kevaḷ agnānamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā kāraṇamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe. shubh ke ashubh pudagal-


PDF/HTML Page 1465 of 4199
single page version

pariṇām kevaḷ pudgalamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā svabhāvamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe. shubh ke ashubh phaḷarūpe thato vipāk kevaḷ pudgalamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā anubhavamān (-svādamān) bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe. shubh (sāro) evo mokṣhamārga to kevaḷ jīvamay hovāthī ane ashubh (kharāb) evo bandhamārga to kevaḷapudagalamay hovāthī teo anek (-judān judān, be) chhe; teo anek hovā chhatān karma to kevaḷ pudgalamay evā bandhamārgane ja āshrit hovāthī karmanā āshrayamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.

bhāvārthaḥ– koī karma to arahantādimān bhakti-anurāg, jīvo pratye anukampānā pariṇām, mand kaṣhāyathī chittanī ujjvaḷatā ityādi shubh pariṇāmonā nimitte thāy chhe ane koī karma tīvra krodhādik ashubh leshyā, nirdayapaṇun, viṣhayāsakti, dev-guru ādi pujya puruṣho pratye vinayabhāve na pravartavun ityādi ashubh pariṇāmonā nimittathī thāy chhe; ām hetuno bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe. shātāvedanīy, shubh-āyu, shubhanām ane shubhagotra-e karmonā pariṇām (-prakr̥iti vagere-) mān tathā chār ghātikarmo, ashātāvedanīy, ashubh-āyu, ashubhanām, ashubhagotra-e karmonā pariṇām (-prakr̥iti vageremān-) mān bhed chhe; -ām svabhāvano bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe. koī karmanā phaḷano anubhav sukharūp chhe ane koī karmanā phaḷano anubhav duḥkharūp chhe; ām anubhavano bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe. koī karma mokṣhamārganeāshrit chhe (arthāt mokṣhamārgamān bandhāy chhe) ane koī karma bandhamārganā āshraye chhe; ām āshrayano bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe. ā pramāṇe hetu, svabhāv, anubhav ane āshray- e chār prakāre karmamān bhed hovāthī koī karma shubh chhe ane koī ashubh chhe em keṭalākano pakṣha chhe.

have e bhedapakṣhano niṣhedh karavāmān āve chheḥ-jīvanā shubh ane ashubh pariṇām banne agnānamay chhe tethī karmano hetu ek agnān ja chhe; māṭe karma ek ja chhe. shubh ane ashubh pudgalapariṇāmo banne pudgalamay ja chhe tethī karmano svabhāv ek pudgalapariṇāmarūp ja chhe; māṭe karma ek ja chhe. sukharūp ane duḥkharūp anubhav banne pudgalamay ja chhe tethī karmano anubhav ek pudgalamay ja chhe; māṭe karma ek ja chhe. mokṣhamārga ane bandhamārgamān, mokṣhamārga to kevaḷ jīvanā pariṇāmamay ja chhe ane bandhamārga kevaḷ pudgalanā pariṇāmamay ja chhe tethī karmano āshray kevaḷ bandhamārga ja chhe (arthāt karma ek bandhamārganā āshraye ja thāy chhe-mokṣhamārgamān thatā nathī); māṭe karma ek ja chhe.

ā pramāṇe karmanā shubhāshubh bhedanā pakṣhane gauṇ karī teno niṣhedh karyo;


PDF/HTML Page 1466 of 4199
single page version

(उपजाति)
हेतुस्वभावानुभवाश्रयाणां
सदाप्यभेदान्न हि कर्मभेदः।
तद्बन्धमार्गाश्रितमेकमिष्टं
स्वयं समस्तं खलु बन्धहेतुः।। १०२।।

kāraṇ ke ahīn abhedapakṣha pradhān chhe, ane abhedapakṣhathī jovāmān āveto karma ek ja chhe-be nathī.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [हेतु–स्वभाव–अनुभव–आश्रयाणां] hetu, svabhāv, anubhav ane āshray-e chārano (arthāt e chār prakāre) [सदा अपि] sadāy [अभेदात्] abhed hovāthī [न हि कर्मभेदः] karmamān nishchayathī bhed nathī; [तद् समस्तं स्वयं] māṭe samasta karma pote [खलु] nishchayathī [बन्धमार्ग–आश्रितम्] bandhamārgane āshrit hovāthī ane [बन्धहेतुः] bandhanun kāraṇ hovāthī, [एकम् इष्टं] karma ek ja mānavāmān āvyun chhe-ek ja mānavun yogya chhe. 10r.

* * *

puṇya–pāp adhikār
(dohā)
puṇya-pāp banne karam, bandharūp dur mānī;
shuddhātmā jeṇe lahyo, namun charaṇ hit jāṇī.

juo, shrī jayachand paṇḍit ā dohāmān spaṣhṭa kahe chhe ke puṇya ane pāp banne bhāvakarma chhe, ane e bandharūp chhe. tyāre keṭalāk (paṇḍito) atyāre em kahe chhe ke e to puṇya-pāparūp karmanī (pudgalakarmanī) vāt chhe. emān shubhāshubh bhāvanī kayān vāt karī chhe? puṇyakarmano (pudgalakarmano) niṣhedh karyo chhe, emān shubhabhāvano niṣhedh karyo nathī-evo artha teo kare chhe; paṇ te barābar nathī. āgaḷ ṭīkākār āchārya āno chār bolathī khulāso karashe.

juo, ahīn karma shabda paḍayo chhe ne! eno artha em chhe ke puṇya-pāp banne karma eṭale kārya-pariṇām chhe, ashuddhatā chhe. e bhāv bandharūp chhe em jāṇī jeṇe e puṇya-pāpanā (bhāv) bandhane chhedīne andaramān shuddhātmā grahaṇ karyo-namun


PDF/HTML Page 1467 of 4199
single page version

charaṇ hit jāṇī-tenā charaṇakamaḷamān mārun hit jāṇī namaskār karun chhun -ām shrī jayachandajīe maṅgalācharaṇ karyun chhe.

pratham ṭīkākār kahe chhe ke-‘have ek ja karma be pātrarūp thaīne puṇya-pāparūpe pravesh kare chhe.’

‘jem nr̥ityanā akhāḍāmān ek ja puruṣh potāne be rūpe batāvī nāchato hoy tene yathārtha jāṇanār oḷakhī le chhe ane ek ja jāṇe chhe.’ shun kahyun? ā nāchavāno akhāḍo hoy chhe ne! nāṭak-nāṭak, jene loko nāṭak kahe chhe temān ek ja puruṣh indrano vesh le ane vaḷī pachhī bharatharīno vesh paṇ laīne āve. parantu tene je yathārtha oḷakhe chhe te to ene ek ja jāṇe chhe.

‘tevī rīte joke karma to ek ja chhe topaṇ puṇya-pāpanā bhede be prakāranān rūp karī nāche chhe tene, samyagdraṣhṭinun gnān ke je yathārtha chhe te ekarūp jāṇī le chhe.’

juo, karma to anādithī ek ja chhe. puṇya ane pāp karmapaṇe ek ja vastu chhe. topaṇ puṇya-pāpanā bhede be prakāranun rūp (puṇyanun rūp ane pāpanun rūp) laīne pragaṭ thāy tyāre agnānī tene (karmane) be judā judā rūpe māne chhe. puṇya bhalun ane pāp burun em agnānī jāṇe chhe. parantu gnānī samakitī jenun gnān yathārtha pariṇamyun chhe te banne karma (puṇya ane pāp) ek ja chhe em jāṇī le chhe. ahāhā...! bhalā-burānā bhedarahit samyak gnānī banne ek ja chhe em jāṇe chhe kemake bannemānthī ekemāny ātmā nathī. chāhe puṇyabhāv ho ke chāhe pāpabhāv ho, banney bhāv rāg chhe, ekey vītarāg pariṇām nathī.

puṇyanā phaḷamān koī pāñch-pachās karoḍanī sampattino svāmī moṭo sheṭh hoy, ke pāpanā phaḷamān koī so vār māge toy māṇḍ ek koḷiyo maḷe evo daridrī hoy, banney sarakhā chhe, kemake banney bhikhārī chhe, banney māgaṇ chhe, duḥkhī chhe. ek, bījā pāse āshā karato duḥkhī chhe to bījo, puṇyanī āshā dharato duḥkhī chhe. arthāt ek anya pāse māge chhe ke tun mane de to bījo puṇyanā pariṇāmathī mane sukh thāy em mānī puṇyanī āshā kare chhe. (sukhī to ekey nathī). jyāre gnānī to karma ane karmanā phaḷ bannene ek ja jāṇe chhe.

jem ekano ek puruṣh pahelān pīṅgaḷāno vesh laīne āve ane pāchho te pharī bharatharīno vesh laīne āve tem ekanun ek karma koī vār puṇyarūpe āve ane vaḷī koī vār pāparūpe (vesh laīne) āve tene samyagdraṣhṭinun gnān je yathārtha chhe te ekarūp jāṇī le chhe. chāhe to puṇyanā phaḷarūpe svargano vesh hoy ke pāpanā phaḷarūpe narakano vesh hoy, gnānī beyane ekasarakhā māne chhe. kahyun chhe ne ke-


PDF/HTML Page 1468 of 4199
single page version

‘‘chakravartīnī sampadā aru indra sarikhā bhog,
kāgavīṭ sam ginat hain samyagdraṣhṭi log.’’

ahāhā...! shun kahe chhe? samyagdraṣhṭi dharmī jīv puṇyanā game tevān ūñchān phaḷone paṇ kāgaḍānī viṣhṭā samān tuchchha māne chhe. potānī chaitanyanidhinun bhān nathī tethī lokone ākarun lāge chhe, paṇ shun thāy? ahīn to kahe chhe bey karma (puṇya ane pāp) samān ek ja chhe em samyagdraṣhṭinun gnān yathārthapaṇe jāṇī le chhe. have-

te gnānanā mahimānun kāvya ā adhikāranī sharūātamān ṭīkākār āchārya kahe chheḥ-

* kaḷash 100ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘अथ’-have eṭale ke kartā-karma adhikār pachhī, ‘शुभ–अशुभ–भेदतः’ shubh ane ashubhanā bhedane līdhe ‘द्वितयतां गतम् तत् कर्म’ bepaṇāne pāmelā te karmane ‘ऐक्यम् उपानयन्’ ekarūp karato-

shun kahe chhe ā? je bhāv vaḍe tīrthaṅkar-nāmakarma bandhāy evo shubhabhāv ho ke hinsādino ashubhabhāv ho, banne bhāv bandhanarūp chhe em jāṇato gnānī bannene ekarūp māne chhe.

shubh ane ashubhanā bhedane līdhe bepaṇāne pāmelā karmane pramāṇe ekarūp karate, ‘ग्लपित–निर्भर–मोहरजा’ jeṇe atyant moharajane dūr karī chhe-ahīn moharaj shabda paḍayo chhe eno artha mohano bhāv, mithyātvano bhāv-em thāy chhe. jeṇe mithyātvano bhāv dūr karyo chhe em artha chhe. gāthā 160 mān ‘raj’ shabdano artha karyo chhe. tyān gāthāmān em āve chhe ke bhagavān ātmā svarūpathī to sarvagna ane sarvadarshī ja chhe. ahāhā...! sarvagnatā ane sarvadarshitā e ātmāno sahaj bhāv chhe, guṇ chhe, shakti chhe, sāmarthya chhe, svabhāv chhe. em hovā chhatān ātmadravya ‘karmaraj’ vaḍe eṭale ke ‘potānā puruṣhārthanā aparādhathī pravartatā karmamaḷ vaḍe lepāyun-vyāpta thayun hovāthī ja........’ ām ‘raj’ shabdano artha tyān potānā puruṣhārthano aparādharūp (malin) bhāv karyo chhe.

agnānī jīv potānā ūndhā puruṣhārthathī agnānapaṇāne utpanna karī puṇya ane pāp bemān bhed māne chhe. puṇya ṭhīk ane pāp aṭhīk em te māne chhe paṇ e rīte bannemān bhed pāḍavo yogya nathī; kemake koī jīv nagna digambar (dravyaliṅgī) sādhu thaīne puṇyanā phaḷ tarīke navamī graiveyak jāy ane tyān paṇ mithyādraṣhṭi rahe chhe (arthāt mithyādraṣhṭi rahī chāragatimān paribhramaṇ kare chhe.) ane koī jīv pāpanā phaḷamān sātamī narake jāy ane tyān samakit pāme chhe. (arthāt samakit pāmīne


PDF/HTML Page 1469 of 4199
single page version

alpakāḷamān mokṣha jāy chhe.) āvī jhīṇī vāt, bhāī! puṇyanī ruchivāḷāne ākarī lāge paṇ shun thāy? vastusvarūp ja āvun chhe.

ā rīte jeṇe atyant moharajane dūr karī chhe arthāt mohabhāvane dūr karyo chhe evo ‘अयं अवबोध–सुधाप्लवः’ ā (pratyakṣha-anubhavagochar) gnānasudhānshu (samyaggnānarūpī chandramān) ‘स्वयं’ svayam ‘उदेति’ uday pāme chhe.

juo! ahīn chaitanyasvabhāvane shītaḷ-shītaḷ-shītaḷ evā chandranī upamā āpī chhe. vītarāgasvabhāvarūp shāntithī bharelo bhagavān mohane dūr karīne koīnī apekṣhā vinā svayam uday pāme chhe arthāt svayam pratyakṣha anubhav-gochar thāy chhe. je gnān rāgane vedatun hatun te gnān puṇya-pāpanā bhāvane ekarūp-bandharūp jāṇī, mohathī haṭhīne abandhasvabhāvī bhagavān ātmānā āshraye utpanna thatun thakun ātmāne pratyakṣha anubhavagochar kare chhe. ahāhā...! kahe chhe ke gnānasudhānshu svayam uday pāme chhe. bhagavān ātmā vastupaṇe sahaj gnānasudhānshu chhe ane tenā āshraye utpanna thayel samyaggnān paṇ gnānasudhānshu (paryāyarūp) chhe. juo, samyaggnānane paṇ chandramānī upamā āpī chhe kemake samyaggnān chhe te shītaḷatā ane shāntimay chhe jyāre puṇya- pāpanā banney bhāv paritāp ane ashāntimay chhe.

ahāhā...! jeno sarvagna-sarvadarshīpaṇāno svabhāv chhe evo gnānasudhānshu svayam uday pāme chhe. ‘स्वयं उदेति’ em bhāṣhā chhe ne! matalab ke vyavahāraratnatray chhe to gnānasudhānshu pragaṭ thāy chhe em nathī. vyavahāraratnatray ho bhale, paṇ ene laīne ahīn nishchayaratnatray pragaṭ thāy chhe em nathī. vyavahāraratnatray to nimittamātra chhe. jem koī dravyanā kāryakāḷe bāhya anya nimitta hoy chhe paṇ te nimitta kāī karatun nathī tem vyavahāraratnatray bāhya nimitta chhe paṇ e kāī (-nishchayaratnatray) karatun nathī. aho! kalash dīṭh ane gāthā dīṭh āvī vāt chhe! āchārya bhagavantoe jagatane nyāl karī dīdhun chhe!

bhāī! traṇalokanā nāth devādhidev arihant paramātmānī divyadhvanimān je vāt āvī te ā chhe. jarā madhyastha thaīne satyane shodhavun hoy tene kahīe chhīe ke-pahelān pakṣha (nishchay) to kar ke mārga ā chhe, vastu ā chhe; to enun lakṣha thaīne dakṣha thashe. paṇ jyān pakṣha (nishchay) ja nathī, rasto ja ūndho pakaḍayo chhe ene mārganī prāpti kaī rīte thāy? bhagavān! ā tārā hitanī vāt chhe hon. bhāī! vyavahār-puṇyanā pariṇāmane laīne samyaggnān pragaṭ thāy evun enun svarūp ja nathī. ‘स्वयं उदेति’-shītaḷ chandramānī jem gnānasudhānshu vyavahāraratnatrayanī ke anyanī apekṣhā karyā vinā svayam samyaggnānarūpe uday pāme chhe.


PDF/HTML Page 1470 of 4199
single page version

ahā! ek kalashamān paṇ kevo gajabano khulāso karyo chhe! aho! santonī jagat par apār karuṇā chhe. kahe chhe-bhāī! puṇya-pāpamān ṭhīk-aṭhīkapaṇun mānīne tun duḥkhanā ḍuṅgar taḷe daṭāī gayo chhe, prabhu! puṇya-pāpanā bhāv banney duḥkharūp chhe, banney ākuḷatāmay chhe kemake banney svabhāvathī viruddhabhāv chhe. āvā viruddhabhāvone je (karmapaṇe) ekasarakhā māne chhe tene ātmā potāthī pratyakṣha thaīne samyaggnānarūpī chandramāpaṇe svayam uday pāme chhe. juo, svayam uday pāme chhe em kahyun emān ene vyavahāranī apekṣhā nathī em āvī gayun ke nahi? are prabhu! tārun baḷ eṭalun chhe ke svarūpanān draṣhṭi-gnān-ramaṇatāmān paranī ke vyavahāranī koī apekṣhā chhe ja nahi. bhagavān! tārī vastu ja evī chhe ke tenī (shuddhātmānī) upalabdhi thavāmān vyavahāraratnatrayanā shubharāgano sahāro ke madad chhe ja nahi.

shubharāg chhe e rog chhe. vyavahār chhe e sansār chhe. āgaḷ gāthā 14p mān āvashe ke je sansāramān dākhal kare e puṇyane bhalun kem kahevāy? juo, pāñch pāṇḍavo muni avasthāmān shatruñjay upar dhyānastha ūbhelā hatā. tyāre temane upasarga thayo. temane dhagadhagatān loḍhānān ābhūṣhaṇo paherāvavāmān āvyān. temanāmānthī traṇ (yudhiṣhṭhir, bhīm, arjun) to dhyānamān avichal rahī andar ātmānā ānandamān evo nimagna thaī gayā ke kevaḷagnān upajāvī mokṣhe gayā. parantu be (sahadev ane nakuḷ)ne evo vikalpa āvyo ke-are! moṭābhāī ke jeo sādharmī hatā temane kem hashe! āvā ek shubh vikalpanā kāraṇe temane 33 sāgaropamanun sarvārthasiddhinun āyuṣhya bandhāī gayun, matalab ke eṭalun kevaḷagnān dūr gayun. svargamān hamaṇān te bannene samyagdarshan-gnān ane svarūpācharaṇ chhe, parantu em ja 33 sāgar sudhī tyān rahevun paḍashe. tyānthī (svargamānthī) manuṣhyapaṇe mātānā peṭamān āvavun paḍashe ane savānav mahinā mātānā peṭamān ūndhā mastake rahevun paḍashe. juo, ā shubhabhāvanun phaḷ! are bhāī! jem ashubh bandhanun kāraṇ chhe tem shubh paṇ bandhanun ja kāraṇ chhe. bandhananī apekṣhāe ahīn banneney sarakhā gaṇyā chhe.

ahāhā...! ātmā nityānand prabhu prachchidānandasvarūp bhagavān chhe. te ekane draṣhṭimān laī teno anubhav karavo te dharma chhe. bhagavān ānandanā nāthanī prāptimān rāganī mandatānī ke vyavahāraratnatrayanā rāganī koī apekṣhā chhe nahi.

tyāre koī kahe ke-‘निरपेक्षा नया मिथ्या’ arthāt be nay na māne ane ek ja nay māne to te mithyātva chhe.

samādhānaḥ– bāpu! āmān (kaḷashamān) āvī gayun ne ke-‘glapit-nirbhar-


PDF/HTML Page 1471 of 4199
single page version

moharajā’-jeṇe antaramānthī mohabhāv arthāt mithyātvabhāvane dūr karyo chhe eṭale ke rāgano ane parano pakṣha chhoḍī dīdho chhe-juo, āṭalī paranī apekṣhā āvī ke nahi? nishchayamān āvyo chhe tyāre vyavahāranī upekṣhā karī eṭalī apekṣhā emān āvī ke nahi? (arthāt vyavahāranī eṭale ke paranī ne rāganī upekṣhā karī, emān ja vyavahāranayanī apekṣhā āvī gaī māṭe ekānt nathī.) paṇḍit shrī phūlachandajīe ‘jain tattva-mīmānsā’mān āno saras khulāso karyo chhe. ahīn to svayam uday pāme chhe ‘स्वयं उदेति’ enā par jor (vajan) chhe.

* kaḷash 100ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘agnānathī ek ja karma be prakāranun dekhātun hatun tene gnāne ek prakāranun batāvyun.’ shun kahyun! jem nāṭakamān ek ja puruṣh be pāṭh bhajave tyān banne veshamān puruṣh to ek ja chhe. tem karma puṇyarūp hoy ke pāparūp hoy, bey karma to ek ja jāt chhe, banney duḥkharūp chhe, banney bandhanun kāraṇ chhe.

tyāre koī kahe chhe-bannenā phaḷamān pher chhe ne!

samādhānaḥ– bhāī! bannenun phaḷ paṇ ek ja chhe. banney sanyog āpe chhe. puṇya svargādinun phaḷ āpe ane pāp narakādi āpe paṇ e badhī gati duḥkharūp sansār ja chhe.

ahīn kahe chhe ke agnānathī ek ja karma be prakāranun dekhātun hatun. bhāī! puṇya ho ke pāp ho, shubhabhāv ho ke ashubhabhāv ho, banneno ek ja prakār chhe. banne bandhananun kāraṇ chhe. bemānthī ekey dharmanun ke mokṣhanun kāraṇ nathī. agnānathī ṭhīk-aṭhīkapaṇe karma be prakāranun dekhātun hatun te shuddha chaitanyasvabhāvanā gnānadvārā ekapaṇe dekhāḍavāmān āvyun. eṭale ke gnān thatān banney karma bandhasvarūp ekarūp chhe em bhāsavā māṇḍayun.

have kahe chhe-‘gnānamān moharūpī raj lāgī rahī hatī te dūr karavāmān āvī tyāre yathārtha gnān thayun.’

ātmā trikāḷ gnānānandasvarūp bhagavān chhe. tenī dashāmān anādithī moharūpī raj lāgī hatī arthāt mithyātvano bhāv thaī rahyo hato. e mithyātvanī dashāmān karma (puṇya- pāparūp) be prakāre dekhātun hatun. parantu nij svarūpanī sanmukhatā dvārā mohabhāv dūr karavāmān āvyo tyāre yathārtha gnān thayun. ṭhīk-aṭhīk em be-paṇārūpe dekhātun karma have bandhapaṇe ekarūp bhāsavā māṇḍayun.

‘jem chandrane vādaḷān tathā dhummasanun paṭal āḍun āve tyāre yathārtha prakāsh thato nathī parantu āvaraṇ dūr thatān chandra yathārtha prakāshe chhe, tevī rīte ahīn paṇ


PDF/HTML Page 1472 of 4199
single page version

jāṇavun.’ matalab ke bhagavān ātmāmān (paryāyamān) je puṇya-pāpanā bhāv thāy tethī bandhan thāy chhe. te bandhan vādaḷānnī jem āvaraṇarūp chhe. ā puṇya-pāpanā bhāv ātmāne āvaraṇanun kāraṇ chhe. ene dūr karīne eṭale ke shubhāshubhabhāvane dūr karīne gnānanī nirmaḷ paryāyadvārā ātmāno gnānaprakāsh thavāthī ātmā chandranī peṭhe shītaḷ shānt-shānt-shānt atyant shānta ujjvaḷ prakāshe chhe.

juo, puṇya-pāpanā banne bhāv ashānt chhe. dev-guru-dharmanī shraddhāno rāg ashānt chhe, ākuḷatāmay chhe. āvī vāt ākarī lāge lokone, paṇ shun thāy? puṇya-pāpathī rahit shuddha gnānaghanasvarūp bhagavān ātmāne nirmaḷ chaitanyanī pariṇati dvārā grahaṇ karīne te ekano ja anubhav karavo te dharma chhe, te ja vītarāgī shānti chhe. āvī vāt chhe.

have puṇya-pāpanā svarūpanā draṣhṭāntarūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 101ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

(shūdrāṇīnā ekīsāthe janmelā be putromānthī ek brāhmaṇane tyān ūchharyo ane bījo shūdranā gher ja rahyo) ‘एकः’ ek to ‘ब्राह्मणत्व–अभिमानात्’ hun brāhmaṇ chhun’ em brāhmaṇatvanā abhimānane līdhe ‘मदिरां’ madirāne ‘दूरात् त्यजति’ dūrathī ja chhoḍe chhe arthāt sparshato paṇ nathī. juo, chhe to chaṇḍālaṇīno dīkaro; paṇ brāhmaṇane tyān ūchharyo eṭale ene em thayun ke-ame brāhmaṇ chhīe, amane madirā khape nahi, āvā gauravathī te madirāne sparshato paṇ nathī.

‘अन्यः’ bījo ‘अहम् स्वयं शूद्रः इति’ hun pote shūdra chhun em mānī ‘तया एव’ madirāthī ja ‘नित्यम् स्नाति’ nitya snān kare chhe arthāt tene pavitra gaṇe chhe. shun kahyun? enā hāth nitya madirāthī kharaḍāyelā rahe topaṇ tene vāndho nathī. hun shūdra chhun, mane to madirā khape em mānī te nitya madirānun sevan kare chhe.

‘एतौ द्वौ अपि’ ā banne putro ‘शूद्रिकायाः उदरात् युगपत् निर्गतौ’ shūdrāṇīnā udarathī ekīsāthe janmyā chhe tethī ‘साक्षात् शूद्रौ’ (paramārthe) banne sākṣhāt shūdra chhe, ‘अपि च’ topaṇ ‘जातिभेद–भ्रमेण’ jātibhedanā bhram sahit ‘चरतः’ teo pravarte chhe-ācharaṇ kare chhe. je brāhmaṇane tyān ūchharyo chhe te paṇ chhe to shūdrāṇīno ja putra ane tethī shūdra ja chhe. topaṇ banne jātibhedanā bhram sahit ācharaṇ kare chhe. ā draṣhṭānt chhe. ā pramāṇe puṇya-pāpanun paṇ jāṇavun. āno kaḷashaṭīkāmān paṇḍit shrī rājamalajīe khūb saras khulāso karyo chhe.

tyān (kaḷashaṭīkā kaḷash 101mān) kahyun chhe ke-‘‘koī jīvo dayā, vrat, shīl, sanyamamān magna chhe, temane shubhakarmabandh paṇ thāy chhe, koī jīvo hinsā-viṣhay-kaṣhāyamān


PDF/HTML Page 1473 of 4199
single page version

magna chhe, temane pāpabandh paṇ thāy chhe, te banne pot potānī kriyāmān magna chhe, mithyā draṣhṭithī em māne chhe ke shubhakarma bhalun, ashubhakarma būrun; tethī āvā banne mithyādraṣhṭi chhe, banne jīvo karmabandhakaraṇashīl chhe.’’

juo, shubharāgane bhalo jāṇanārā koī jīvo amane viṣhay-kaṣhāy khape nahi, amane hinsā-jūṭh-chorī-kushīl ādi khape nahi, ame to dayānā pāḷanārā, vrat pāḷanārā chhīe em mānīne paranā tyāgapaṇānun mithyā abhimān kare chhe. parantu bhāī! e dayā, dān, vrat, brahmacharya ādi pariṇām paṇ vibhāvapariṇām chhe, ashuddha pariṇām chhe. ene bhalā (dharmarūp) jāṇavā ane mānavā te mithyādarshan chhe.

tyān āgaḷ kahyun chhe ke-‘‘bhāvārtha ām chhe ke-shūdrāṇīnā peṭe ūpajyo chhun evā marmane jāṇato nathī, ‘hun brāhmaṇ, mārā kuḷamān madirā niṣhiddha chhe’ em jāṇīne madirā chhoḍī chhe te paṇ vichāratān chaṇḍāḷ chhe; tevī rīte koī jīv shubhopayogī thato thako-yatikriyāmān magna thato thako-shuddhopayogane jāṇato nathī, kevaḷ yatikriyāmātra magna chhe, te jīv em māne chhe ke ‘hun to munīshvar, amane viṣhay-kaṣhāy-sāmagrī niṣhiddha chhe’ em jāṇīne viṣhayakaṣhāyasāmagrīne chhoḍe chhe, potāne dhanyapaṇun māne chhe, mokṣhamārga māne chhe, parantu vichār karatān evo jīv mithyādraṣhṭi chhe, karmabandhane kare chhe, kāī bhalāpaṇun to nathī.’’

shun kahyun ā? ātmā trikāḷ shuddha chaitanyasvabhāvamay vastu chhe. tenā lakṣhe pragaṭ thato chaitanyano je nirmaḷ upayog-shuddhopayog tene to jāṇato nathī ane mātra dayā, dān, vrat, tap ādi bāhya yatikriyāmān eṭale 28 mūlaguṇ ādinā pālanamān koī magna chhe ane te vaḍe potāne mokṣhamārgī māne chhe paṇ kharekhar te mithyādraṣhṭi chhe, te karmabandhane ja kare chhe. tene kiñchit paṇ dharma thato nathī, kemake e badhoy je shubhopayog chhe te chaṇḍālaṇīnā putranī jem vibhāvathī utpanna thayelī dashā chhe. (svabhāvajanit dashā nathī.)

āvī vāt atyāre jagatanā lokone ākarī paḍe chhe. teo kahe chhe-juo, ame kāī hinsādi karatā nathī, viṣhay-kaṣhāyanun sevan karatā nathī. ame to strī, kuṭumb-parivār, sampatti ādi badhuy chhoḍī dīdhun. (māṭe ame mokṣhamārgī chhīe).

samādhānaḥ– are bhāī! kharekhar to paravastuno tyāg ātmāmān chhe ja nahi. ‘anubhavaprakāsh’mān kahyun chhe ke jo ātmāmān paravastunun grahaṇ-tyāg hoy to grahaṇ-tyāg nirantar thayā ja kare, koī divas chhūṭe nahi.

samayasāramān 47 shaktionā varṇanamān āve chhe ke-ātmāmān tyāg-upādān-shūnyatva shakti chhe. eṭale ke ātmā paravastunā tyāg ane paravastunā grahaṇathī shūnya


PDF/HTML Page 1474 of 4199
single page version

eṭale rahit chhe. āne badale koī em māne ke men ā chhoḍayun, men te chhoḍayun to teno e mithyā abhiprāy chhe. te karmabandhane ja kare chhe. bhāī! svarūpathī ja ātmā paranā grahaṇ-tyāg rahit chhe. eṇe koī di parane grahyo ja nathī ane koī di parane chhoḍatoy nathī. ahā! eṇe paryāyamān ūndhī mānyatāthī eṭale ke agnānabhāve rāgane grahyo chhe ane gnānabhāve tene te chhoḍe chhe. pote nij chaitanyasvabhāvanī draṣhṭi karī temān ekāgra thaīne rahe chhe tyāre tene rāgādi utpanna ja thatā nathī eṭale rāgane chhoḍe chhe em kahevāmān āve chhe. āvo janma-maraṇ rahit thavāno mārga bahu sūkṣhma chhe, bhāī!

keṭalāk loko em kahe chhe ke hamaṇān to shubhabhāv karo ane vratādi vyavahār pāḷo, pachhī haḷave haḷave nishchay pragaṭ thashe. parantu em nathī, bhāī! ahīn to ati spaṣhṭa kahe chhe ke shubhabhāvathī bandh ja thashe. nishchayasvarūpanī prāpti to shubhāshubhabhāv rahit je potāno trikāḷī shuddha chaitanyasvabhāv chhe temān potāno upayog vāḷīne thambhāvatān thashe. vastunī sthiti ja āvī chhe. ahāhā...! vastu svayam shuddha chaitanyaghan chhe. upayog emān ja rame ane jāme to te shuddha chhe. bākī paradravyanā lakṣhe jeṭalā koī pariṇām thāy te badhā shubhāshubhabhāvarūp malin pariṇām chhe ane te bandhanarūp ane bandhananā kāraṇarūp chhe. samajāṇun kāī...! bhāī! ā to bhagavānanī divyadhvanimān āvelī vāt ahīn kundakundāchāryadev jāher kare chhe.

vyavahāranī apekṣhāe shubh-ashubhamān pher chhe. (bemān andar-andar vichāratān pher chhe). paṇ bandhanī apekṣhāe nishchayathī banney ek ja jāt chhe, bandhananī apekṣhāe bemān koī pharak nathī. kaḷashaṭīkā, kaḷash 100 mān kahyun chhe ke- dayā, vrat, tap, shīl, sanyam ādithī māṇḍīne jeṭalī chhe shubhakriyā ane shubhakriyāne anusār chhe te-rūp je shubhopayogarūp pariṇām tathā te pariṇāmonā nimittathī bandhāy chhe je shātākarma ādithī māṇḍīne puṇyarūp pudgalapiṇḍ, te bhalān chhe, jīvane sukhakārī chhe-em agnānī māne chhe. gnānī to jem ashubhakarma jīvane duḥkh kare chhe tem shubhakarma paṇ jīvane duḥkh kare chhe, karmamān to bhalun koī nathī em ja yathārtha samaje chhe. have āvī vāt māṇasane ākarī lāge kemake atyāre to vrat karo, ne tap karo ne tyāg karo em kriyākāṇḍamān ja dharma mānīne loko magna thaī rahyā chhe. parantu shubhamān vikāranā pariṇāmamān shuddhopayog mānīne abhimānathī ācharaṇ kare chhe teo mithyādraṣhṭi chhe em ahīn kahe chhe.

bhāī! vrat, dayā, tap, shīl, sanyam ityādi badhī shubh kriyā shubhapariṇāmarūp chhe. enāthī puṇyabandhan chhe, mokṣhamārga nahi; ane enun phaḷ svargādi gati chhe (mukti nahi). are! anādithī jīv 84nā avatār karī chāragatimān rakhaḍī rahyo chhe! e paribhramaṇ vaḍe mahā duḥkhī chhe. puṇyanā phaḷamān moṭo dev thāy ke bahāramān


PDF/HTML Page 1475 of 4199
single page version

moṭo karoḍapati ke abajopati sheṭh thāy ane sharīr rūpāḷun sundar hoy parantu e badhī jaḍanī sāmagrī chhe bhāī! masāṇamān jem hāḍakān hoy ane temān bhaḍakā thāy te phospharasanā chhe tem ā badhān mahel, sampatti ane sharīranī sundaratā e badhī chamak ane damak masāṇanā hāḍakānā phospharas jevī chhe (baḷīne rākh thavā yogya chhe). e viṣhay-kaṣhāyanī sarva sāmagrī (anukūḷ hoy topaṇ) hey chhe. hey chhe eṭale tyāgavā yogya chhe em nahi, eno to tyāg ja chhe, paṇ enā taraphanun je lakṣha chhe te tyāgavā yogya chhe, tathā enāthī mane sukh chhe e abhiprāy tyāgavā yogya chhe. āvī vāt chhe.

* kaḷash 101ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘puṇya-pāp banne vibhāvapariṇatithī ūpajyān hovāthī banne bandharūp ja chhe.’

lyo, ā shun kahe chhe? chāhe to dayā, dān, vrat, tap, bhakti ke pūjānā bhāv ho ke chāhe hinsā, jūṭh, chorī, viṣhayabhoganī vāsanānā pariṇām ho; banney vibhāvapariṇatithī ūpajyān hovāthī banne bandharūp ja chhe. lokone ā ākarun lāge chhe eṭale ā sonagaḍhathī nīkaḷ‌yun chhe em kahī ṭāḷe chhe paṇ bhāī! ā kayān sonagaḍhanun chhe? ā to paṇḍit shrī jayachandajīe je kahyun chhe (je andar chhe) eno khulāso thāy chhe.

kahe chhe-puṇya-pāp banne vibhāvapariṇatithī nīpajelā bhāvo chhe. ahāhā...! andar ānandakandasvarūp chaitanya mahāprabhu trikāḷ virāje chhe tenī e pariṇati nathī. e shubhāshubhabhāvarūp vikāranī dashā udayajanit chhe, vibhāvabhāvarūp malin chhe ane bandharūp chhe.

tyāre hamaṇān hamaṇān koī paṇḍito sāmayikomān lekh lakhavā māṇḍayā chhe ke shubhakarma karatān karatān, vyavahār karatān karatān arthāt shāstranun vyavahārun gnān karatān karatān ane bāhya vrat-niyam pāḷatān pāḷatān nishchayadharma thashe, shuddha ratnatray thashe. parantu em nathī, bhāī! agāunā shlokamān-kaḷashamān (kaḷash 100 mān) na āvyun ke-ā gnān-sudhānshu (samyaggnānarūpī chandramā) svayam uday pāme chhe. ‘स्वयं उदेति’–eno adhyātmataraṅgiṇīmān artha karyo chhe ke samyagdarshan thavāmān, shuddha ratnatrayarūp mokṣhamārga thavāmān paranī koī apekṣhā chhe ja nahi. ‘karmanirapekṣha’ em tyān sanskr̥itamān shabda paḍayo chhe. svayanno artha em chhe ke samyagdarshan ane samyaggnān ātmānā āshraye pragaṭ thāy chhe; koī vyavahār chhe to pragaṭe chhe em chhe nahi.

bāpu! tun ā shubhanā valaṇ vaḍe anādithī rakhaḍī-rakhaḍīne duḥkhī thaī rahyo chho. chhahaḍhālāmān āve chhe ke-


PDF/HTML Page 1476 of 4199
single page version

‘munivrat dhār anant vār grīvak upajāyo
pai nij ātamagnān vinā sukh lesh na pāyo.’

prabhu! eṇe pañchamahāvrat niratichār pāḷ‌yān, prāṇ jāy topaṇ potānā māṭe chokā karī banāvelān bhojan na līdhān, chāmaḍī utārīne khār chhāṇṭayā topaṇ krodh na karyo-āvī āvī to jeṇe vyavahārakriyā anantavār pāḷī ane anantavār navamī graiveyak sudhī gayo. paṇ shubhano pakṣha antaraṅgamān chhūṭayo nahi tethī ātmagnān vinā ene lesh paṇ sukh na thayun arthāt paribhramaṇanun duḥkh ja thayun.

bhāī! tāre dharma karavo chhe ne! to shubhāshubhabhāvathī rahit andar nirmaḷānandano nāth trikāḷ paramātmasvarūpe virājamān chhe temān tārā upayogane jaḍī de. tethī tane shuddhopayogarūp dharma thashe. bākī to ashubhopayoganī jem shubhopayoganī dashā paṇ vibhāvanī ja viparīt dashā chhe; enā vaḍe dharma nahi thāy.

dayā, vrat, shīl, sanyam ityādi munidharma je vyavahāradharma kahevāy chhe te badhoy mātra shubhabhāv chhe. e kāī ātmarūp dharma nathī. pravachanasār gāthā 172 nā aliṅgagrahaṇanā 17 mā bolamān āve chhe ke-‘liṅgonun eṭale ke dharmachinhonun grahaṇ jene nathī te aliṅgagrahaṇ chhe; ā rīte ātmāne bahiraṅg yatiliṅgono abhāv chhe evā arthanī prāpti thāy chhe.’ juo, ā badho vyavahāradharma ātmānā svarūpamān nathī. paramātmaprakāshamān to ethīy visheṣh vāt chhe ke-bhāvaliṅg je nirvikalpa munidashā arthāt ātmānā āshraye utpanna thayelī shuddharatnatrayanī vītarāgī chāritradashā e paṇ ātmānun svarūp nathī. paryāy chhe ne! mokṣhano sācho mārga e paṇ paryāyadharma chhe, e kāī ātmadravyanun antaraṅg svarūp nathī. have āvī vāt chhe tyān yatinun dravyaliṅg-vyavahāradharmanī kriyā to ātmasvarūpathī kayāny bahār rahī gaī.

bhāī! tāre ātmakalyāṇ karavun chhe ke nahi! bāpu! anantakāḷamān tun pratikṣhaṇ bhāvamaraṇe marī rahyo chhe! ahā! antaramān chaitanyanān param nidhān paḍayān chhe paṇ antaramān ten kadīy najar karī nathī. ahāhā...! prabhu! tun andar anant shaktiono akhaṇḍ ek gnānānandasvarūp gupta bhaṇḍār chho. ene gnānanī pariṇati vaḍe khol, e shubharāganī pariṇati vaḍe nahi khule; shubharāganī pariṇati vaḍe tyān tāḷu paḍashe kemake shubharāg svayam bandharūp ja chhe. have kahe chhe-

‘vyavahāradraṣhṭie bhramane līdhe temanī pravr̥utti judī judī bhāsavāthī, sārun ane kharāb- em be prakāre teo dekhāy chhe. paramārthadraṣhṭi to temane ekarūp ja, bandharūp ja, kharāb ja jāṇe chhe.’

juo, ek gr̥uhasthāshramamān strī, kuṭumb-parivār sāthe raheto hoy ane viṣhay-

PDF/HTML Page 1477 of 4199
single page version

kaṣhāyanun sevan karato hoy, jyāre bījo rājapāṭ chhoḍīne nagna thaīne tyāgī thaī beṭho hoy. ā pramāṇe bahāranī pravr̥utti judī judī bhāsavāthī andaramān kāīk pher hashe em agnānī bhramathī māne chhe. parantu bāpu! jyān antardraṣhṭi thaī nathī, draṣhṭimān chaitanyanān nidhān āvyān nathī, ānandano nāth sachchidānandasvarūp sarvagnasvabhāvī prabhu najaramān āvyo nathī tyān kāī pher paḍayo nathī. shubhāshubh banne bhāv to ekalā bandhanā ja kāraṇarūp chhe. sārun ane kharāb-em teo dekhāy chhe paṇ e to bhram chhe. shubhāshubh pravr̥uttinā bhede teo ṭhīk-aṭhīk jaṇāy chhe paṇ vāstavamān bey bandharūp chhe, bey sansār chhe, temān muktinun kāraṇ to ekey nathī.

samayasār nāṭak, mokṣhadvāranā 40 mā chhandamān to tyānsudhī kahyun chhe ke sāchā bhāvaliṅgī munivarane jene prachur svasamvedan sahit paryāyamān ānandanī chhoḷo uḍe chhe tene paṇ chhaṭhṭhā guṇasthāne pramattadashāmān je pañchamahāvratādino vikalpa ūṭhe chhe te jagapanth chhe.

‘‘tā kāraṇ jagapanth it ut shivamārag jor,
paramādī jagako dhukai aparamādi siv or.’’

sāchā munine paṇ je vikalpa chhe eṭalo sansār chhe ane sātame guṇasthāne apramattadashāmān antar ānandamān rame chhe te shivamārga chhe.

have āvī vāt chhe tyān koī ekalān bāhya vrat, tap kare ane dharma māne e to mithyādarshan chhe, bhāī! vaḷī jenī evī prarūpaṇā chhe ke vrat karo, tap karo-ethī dharma chhe e to jain sādhu ja nathī. bhāī! ā to je sarvagna vītarāg parameshvare kahyun te ja kundakundāchārye samayasāramān kahyun chhe, ane te ja amr̥utachandrāchārye ṭīkāmān kahyun ane banārasīdāse paṇ e ja samayasār nāṭakamān kahyun chhe.

e ja vāt ahīn jayachandajī kahe chhe ke-puṇya sārun ane pāp kharāb em bhramane līdhe dekhāy chhe, paṇ paramārthadraṣhṭi to temane ekarūp ja, bandharūp ja, kharāb ja jāṇe chhe.

samayasār kaḷashaṭīkā, kaḷash 108 mān rājamalajī kahe chhe ke-‘‘ahīn koī jāṇashe ke shubh-ashubh kriyārūp ne ācharaṇarūp chāritra chhe te karavā yogya nathī tem varjavā yogya paṇ nathī. uttar ām chhe ke-varjavā yogya chhe, kāraṇ ke vyavahār chāritra hotun thakun duṣhṭa chhe, aniṣhṭa chhe, ghātak chhe; tethī viṣhay-kaṣhāyanī māphak kriyārūp chāritra niṣhiddha chhe.’’ jem viṣhay-kaṣhāyano niṣhedh chhe tem shubhakriyārūp chāritrano paṇ niṣhedh ja chhe. gnān ane ānandanun nidhān bhagavān ātmā potānī antarmukh gnānanī pariṇatithī svasamvedanagnān dvārā vedanamān pratyakṣha jaṇāy tem chhe. paṇ ātmavastu kāī


PDF/HTML Page 1478 of 4199
single page version

indriyagnānamān jaṇāy tem nathī. svasamvedanagnānamān enī pratyakṣhanī bhāvanā (anubhav) karatān karatān pratyakṣha kevaḷagnān thaī jāy chhe. parantu vyavahāranī kriyā karatān karatān e kevaḷagnānano prakāsh thaī jāy em kadīy nathī. āvun ja svarūp chhe.

[pravachan nan. 207 ane 208 * dināṅk 20-10-76 ane 21-10-76]

* * *

samayasār gāthā 14paḥ mathāḷun

have shubhāshubh karmanā svabhāvanun varṇan gāthāmān kare chheḥ-

* gāthā 14paḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘te kem hoy sushīl je sansāramān dākhal kare’-ā shubhakarma chhe te sansāramān dākhal karanār chhe em kahe chhe. tyāre keṭalāk kahe chhe ke shubhakarma eṭale puṇyabandharūp jaḍ pudgalakarmanī ā vāt chhe. paṇ bhāī! ahīn to ṭīkāmān shubhakarmanun kāraṇ je shubhabhāv te sansāramān dākhal karanār chhe enī vāt chhe. ahā! shun thāy? adhyātmashāstra je satne siddha kare chhe teno māṇasone jignāsāpūrvak svādhyāy nahi, abhyās nahi eṭale atyāre moṭā goṭā ūṭhayā chhe.

juo, agnānīono ā pakṣha chhe keḥ-

1. ‘koī karmane shubh jīvapariṇām nimitta hovāthī ane koī karmane ashubh jīvapariṇām nimitta hovāthī karmanā kāraṇamān bhed-taphāvat chhe.’ puṇya bhalun chhe em jeno pakṣha chhe evo agnānī em kahe chhe ke je shubhakarma bandhāy chhe tene puṇyabhāvanun nimitta chhe ane je ashubhakarma bandhāy chhe tene pāpabhāvanun nimitta chhe. arthāt puṇyabandhanamān jīvanā shubhapariṇām nimitta chhe ane pāpabandhanamān jīvanā ashubhapariṇām -saṅkaleshapariṇām nimitta chhe. ām bannenān kāraṇ judān judān chhe māṭe bannemān pher chhe. ā agnānīnī dalīl chhe. ek vāt.

2. enī bījī dalīl em chhe ke- ‘koī karma shubh pudgalapariṇāmamay ane koī karma ashubh pudgalapariṇāmamay hovāthī karmanā svabhāvamān bhed chhe.’ ek karma to shātāvedanīy ādirūp bandhāy chhe ane bījun ashātā-vedanīy ādirūp bandhāy chhe. ā pramāṇe shubhāshubharūp karmanā svabhāvamān paṇ pher chhe. banne jaḍakarmanā svabhāvamān pher chhe. em vyavahāranā pakṣhavāḷāno abhimat chhe.

3. vaḷī enī trījī dalīl em chhe ke-‘koī karmano shubhaphaḷarūpe ane koī karmano ashubhaphaḷarūpe vipāk thato hovāthī karmanā anubhavamān (-svādamān) bhed chhe.’


PDF/HTML Page 1479 of 4199
single page version

puṇyakarmanā phaḷarūpe svargādi gati maḷe, uchcha āyu bandhāy, uchcha gotra bandhāy ādi ane pāpakarmanā ashubhaphaḷarūpe narakādine prāpta thāy. ām bannenā phaḷamān pher chhe ke nahi? ā to ahīn agnānīno pakṣha raju karyo chhe. puṇyanā phaḷamān karoḍonī sampattino svāmī moṭo sheṭh thāy ane pāpanā phaḷamān sāv daridrī thāy. ām bannenā phaḷamān pher chhe. dhūḷey pher nathī, sāmbhaḷane? banney ek ja jāt chhe. sheṭh ke daridrī ke di hato ātmā? ā to agnānīnī-mūḍh jīvanī dalīlanī ahīn vāt karī chhe.

prashnaḥ– paṇ puṇyanā phaḷamān jīv dhan-paisā kamāy chhe e to barābar chhe ne?

uttaraḥ– shun kamāy? shun dhūḷ kamāy? bhāī! paisā to jaḍ māṭī chhe, dhūḷ chhe, ajīv pudgal chhe, rūpī chhe. e chaitanyamay ātmānā kevī rīte thāy? jaḍ paisāno-dhanano je svāmī thāy e to mahā mūḍh jīv chhe. are! puṇyabhāv paṇ jyān ātmāno nathī tyān tenā nimitte bandhāyelā karmanā phaḷamān prāpta paisā-dhan ātmānān kayānthī thāy? bāpu! ā to vītarāgano mārga, bahu sūkṣhma chhe bhāī! je samaye paisānī-dhananī (-paramāṇuonī) je avasthā thavā yogya hoy te samaye te ja thāy kemake te enī janmakṣhaṇ chhe. paṇ te avasthāne anya kare e vāt ek dokaḍoy satya nathī, samajāṇun kāī...? (puṇyanā phaḷamān paisā kamāy chhe te paṇ vyavahāranayanun kathan chhe.) ā pramāṇe agnānīnā pakṣhanā traṇ bol thayā.

4. agnānīnī chothī dalīl em chhe ke-‘koī karma shubh (sārā) evā mokṣhamārgane āshrit hovāthī ane koī karma ashubh (kharāb) evā bandhamārgane āshrit hovāthī karmanā āshrayamān bhed chhe.’ koī karma eṭale ke shubhakarma jene sāro evo mokṣhamārga pragaṭ thayo hoy te bhūmikāmān bandhāy chhe eṭale sārun chhe ane koī karma eṭale ashubhakarma kharāb evā bandhamārganī (-sansāramārganī) bhūmikāmān bandhāy chhe māṭe kharāb chhe. ām benā āshrayamān pher chhe. ā pramāṇe chār prakāre karmamān bhed-pher hovāthī koī karma shubh-sārun chhe ane koī karma ashubh- kharāb chhe evo agnānī jīvano pakṣha chhe. have kahe chhe-

‘māṭe-joke (paramārthe) karma ek ja chhe topaṇ-keṭalākano evo pakṣha chhe ke koī karma shubh chhe ane koī karma ashubh chhe. parantu te (pakṣha) pratipakṣha sahit chhe. te pratipakṣha (arthāt vyavahārano niṣhedh karanār nishchay-pakṣha ā pramāṇe chhe’ḥ-

1. ‘shubh ke ashubh jīvapariṇām kevaḷ agnānamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā kāraṇamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.’ shun kahe chhe? ke ten (-agnānīe) kīdhun ke koī karmane (-puṇyabandhanamān) jīvanā shubh pariṇām nimitta chhe ane koī karmane (-pāpabandhanamān) jīvanā ashubh pariṇām nimitta chhe,


PDF/HTML Page 1480 of 4199
single page version

māṭe banne karmanā kāraṇamān pher chhe arthāt banne pariṇāmamān pher chhe. to ame kahīe chhīe ke shubhāshubhapariṇām banney kevaḷ agnānamay hovāthī karma ek ja prakāranun chhe. agnānamay eṭale mithyāgnānamay em nahi, paṇ agnānamay eṭale gnānanā-chaitanyanā abhāvamay chhe. shubh ane ashubh bhāv banney agnānamay chhe eṭale ke bemāny chaitanyano-gnānano abhāv chhe. juo, bhagavān ātmā kevaḷ chaitanyano sūrya chhe; paṇ shubhāshubh bhāvamān chaitanyano ansh nathī tethī te bhāvo banney agnānamay chhe. gāthā 72 mān āvī gayun ke-shubhāshubh bhāv ashuchi chhe, jaḍ chhe, duḥkhanun kāraṇ chhe. shubhāshubh karma agnānamay chhe eṭale ke teo jaḍ āndhaḷā chhe kemake temān chaitanyanī jāgr̥utino abhāv chhe.

have āvī vāt sādhāraṇ māṇasane bichārāne abhyās hoy nahi ane māṇḍ navaro thato hoy-ākho di’ bāyaḍī-chhokarān sāchavavāmān ane dhandhā-vepāramān baḷadanī jem ekalī pāpanī majūrī karavāmān kāḍhato hoy tyān kem samajāy? hun koṇ chhun? ane ā shun thaī rahyun chhe- e vichāravāno ene kayān vakhat chhe? paṇ bhāī! ā to jīvan (amūlya avasar) vītī jāy chhe hon.

ahīn kahe chhe-ā vr̥uttio je ūṭhe chhe te chāhe to pañchamahāvratanī hoy ke dayā, dān ke bhaktinī hoy-e badhīy shubharāgarūp chhe ane shubharāg chhe te agnānamay chhe; agnānamay chhe eṭale emān chaitanyanā svabhāvano abhāv chhe. samajāṇun kāī...? bhāṣhā to juo. ‘agnānamay hovāthī’-em kahyun chhe. ekalun agnān em nahi, paṇ ‘agnānamay’ em kahyun chhe. shubhāshubhabhāv banney jaḍ chhe, ajīv chhe. jīv-ajīv adhikāramān ene ajīv kahyā chhe, ahīn ene agnānamay eṭale jaḍ kahyā chhe, kemake emān chaitanyanā vilāsano abhāv chhe, emān chaitanyanī jāgr̥utino prakāsh nathī. shun kahyun ā? jem ashubh tem shubhabhāv paṇ āndhaḷo chhe.

chāhe to vratano shubharāg ho ke avratano ashubh rāg ho-banney kevaḷ agnānamay hovāthī ek ja jāt chhe. have āvī vāt ākarī paḍe paṇ shun thāy? prabhu! ā samajyā vinā tun anantakāḷathī janma-maraṇanā dhokā khāī-khāīne adhamuo thaī gayo chhe. bāpu! tane khabar nathī. narakamān ṭhaṇḍīnī eṭalī pīḍā hoy chhe ke tyānnī ṭhaṇḍīno ek kaṇ paṇ ahīn āvī jāy to enāthī dash yojananā manuṣhyo e ṭhaṇḍīmān marī jāy. bhāī! āvā narakanā sañjogamān tun anantavār gayo ane rahyo, paṇ tun te bhūlī gayo chhe bāpu! atyāre māṇḍ jarī sharīr ṭhīk maḷ‌yun hoy, kuṭumb-parivār anukūḷ hoy ane makān moṭā hajīrā hoy eṭale em māne ke hun sukhī chhun. paṇ dhūḷey sukhī nathī, bhāī! ā badhī sāmagrī to masāṇanā hāḍakānā phospharasanī chamak chhe. e shubhanān phaḷ badhān jher chhe bhāī! karmanī 148 prakr̥iti chhe e badhāy jheranān phaḷ chhe em kahyun chhe.