Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 75 of 210

 

PDF/HTML Page 1481 of 4199
single page version

ahāhā...! ātmā sachchidānandasvarūp prabhu ekalo amr̥utano piṇḍ chhe. enī draṣhṭi thayā vinā arthāt svānubhūtinā ānandane prāpta thayā vinā arere! e jagatamān jheranān phaḷ pāmīne rakhaḍashe! bhāī! kevaḷ shubharāgamay evān vrat ane tap to ten anantavār karyān. paṇ emān kayān chaitanyano-amr̥utano ansh hato? e to badhā achetan jherarūp pariṇām hatā. bāpu! tārā gharamān (-svarūpamān) e chīj (-shubhāshubh pariṇām) kayān chhe? prabhu! tārun ghar (-svarūp) to ekalā pavitra amr̥utathī bharelun chhe. jyāre ā shubhāshubh pariṇām badhā ashuchi chhe, jher chhe, achetan chhe. bhāī! tāre jo ātmā prāpta karavo hoy ane sukhī ja thavun hoy to bey pariṇāmane chhoḍī shuddhātmānī draṣhṭi kar. tyān tane avashya sukh maḷashe.

ā rīte shubh ane ashubh pariṇām kevaḷ agnānamay hovāthī banne ek ja chhe; bemān koī pher nathī. teo ek hovāthī karmanā kāraṇamān koī bhed nathī; karmanun kāraṇ agnān ek ja chhe; māṭe karma ek ja chhe.

2. ‘shubh ke ashubh pudgalapariṇām kevaḷ pudgalamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā svabhāvamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.’ juo, jaḍ karmanī prakr̥iti chāhe to shātāvedanīy bandhāy ke ashātāvedanīy bandhāy, yashakīrti bandhāy ke apayashakīrti bandhāy ityādi e badhāy pudgalapariṇām hovāthī kevaḷ pudgalamay hovāthī ek chhe. te ek hovāthī karmanā svabhāvamān paṇ pher nathī. puṇya ne pāp, shātā ne ashātā-e badhāy pudgalanā pariṇām hovāthī karmanā svabhāvamān bhed nathī. māṭe karma ek ja chhe.

3. ‘shubh ke ashubh phaḷarūpe thato vipāk kevaḷ pudgalamay hovāthī ek chhe; te ek hovāthī karmanā anubhavamān (-svādamān) bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.’ shun kahyun ā? shubhanun phaḷ ane ashubhanun phaḷ kevaḷ pudgalamay chhe. shubhanā phaḷathī ā lakṣhmī ādi ke svargādi maḷe ane ashubhanā phaḷamān narakādi maḷe e badhuy pudgalamay chhe. (emān ekemāny ātmā nathī.) pāpanā phaḷamān pudgal maḷe ane puṇyanā phaḷamāny pudgal maḷe, māṭe te ek hovāthī karmanā anubhavamān-phaḷamān bhed nathī. benoy svād-vedan duḥkharūp chhe. māṭe karma ek ja chhe.

4. ‘‘shubh (-sāro) evo mokṣhamārga to kevaḷ jīvamay hovāthī ane ashubh (kharāb) evo bandhamārga to kevaḷ pudgalamay hovāthī teo anek (-judān judān, be) chhe; teo anek hovā chhatān karma to kevaḷ pudgalamay evā bandhamārgane ja āshrit hovāthī karmanā āshrayamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.’’

juo, āmān jarā pher chhe. gnānānandasvabhāvī bhagavān ātmānān samyak shraddhā,

PDF/HTML Page 1482 of 4199
single page version

gnān ane chāritra-evo je nishchay mokṣhamārga tene ahīn shubh eṭale sāro kahyo chhe. puṇya te shubh ane pāp te ashubh (karma) e vāt āmān nathī. ahīn to mokṣhamārgane shubh kahyo ane shubhāshubhabhāvarūp bandhamārgane ashubh kahyo chhe. samajāṇun kāī...? shubhāshubhabhāvarūp je bandhamārga chhe te kevaḷ pudgalamay chhe. ahā! je agnānamay chhe te jīvamay kem hoy? (na ja hoy). shubh-sāro evo mokṣhamārga kevaḷ jīvamay chhe. shun kahyun? shuddha ratnatrayarūp je mokṣhamārganī vītarāgī paryāy te kevaḷ jīvamay chhe ane tethī te shubh chhe. ane shubhāshubhakarmarūp je bandhamārga te kevaḷ agnānamay-pudgalamay chhe tethī te ashubh chhe.

have kahe chhe-tethī teo (-shubhāshubh karma) anek (-be) hovā chhatān karma to kevaḷ bandhamārgane ja āshrit chhe. bhāī! je tun em kahe chhe ke shubhakarma mokṣhamārgane āshrit thāy chhe paṇ em chhe nahi. (e to tārī mithyā kalpanā chhe). shubhakarma paṇ bandhamārgane āshrit thāy chhe. samajāṇun kāī...? āvo je shubhabhāv e kevaḷ bandhamārgane āshrit hovāthī shubhabhāv karatān karatān nishchay samyagdarshan thāy e vāt kayān rahe chhe? (e mānyatā yathārtha nathī).

to vyavahārane kāraṇ kahyun chhe ne?

bhāī! e to ārop karīne kahyun chhe. vyavahār kāraṇ to āropit kāraṇ-āropit sādhan chhe ane te paṇ nishchayanī hayātīmān tene vyavahār kāraṇ kahevāmān āve chhe.

ā pramāṇe shubhāshubh karma kevaḷ bandhamārgane āshrit hovāthī karmanā āshrayamān bhed nathī; māṭe karma ek ja chhe.

ām kevaḷ vyavahāranā pakṣhane līdhe agnānīne shubhāshubhakarmamān je ṭhīk-aṭhīkarūp bhed jaṇāto hato tenun ahīn nirākaraṇ karavāmān āvyun.

* gāthā 14paḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘koī karma to arahantādimān bhakti-anurāg, jīvo pratye anukampānā pariṇām, mand kaṣhāyathī chittanī ujjvaḷatā ityādi shubh pariṇāmonā nimitte thāy chhe...’

juo, koī karma to arahantādimān eṭale pañchaparameṣhṭhīmān bhakti-anurāganā nimitte thāy chhe. bhāī! pañchaparameṣhṭhīmān anurāg e rāg chhe, ākuḷatā chhe. potānā ātmānā ānandanī dashā pragaṭ karavāmān e rāg sahāyak eṭale nimitta ho paṇ sahāyak eṭale madadagār nathī. ‘sahāyak’ eṭale ‘sāthe chhe.’ bas eṭalun ja. ‘sahāyak’ eṭale madad kare chhe em artha nathī; kemake arahantādi pañch-parameṣhṭhī bhagavān ane


PDF/HTML Page 1483 of 4199
single page version

temanā pratyeno anurāg e banney paradravya chhe. samajāṇun kāī...? bahu sūkṣhma vāt chhe, bhāī!

prashnaḥ– (e rāganī) paryāy to enī (jīvanī potānī) chhe ne?

uttaraḥ– e paryāy kharekhar enī (ātmadravyanī) chhe ja nahi. e to pahelān kīdhun ne ke puṇya ane pāp e banne vibhāvapariṇatirūp chaṇḍālaṇīnā ja putro chhe. jem ek chaṇḍālaṇī putra brāhmaṇīne tyān rahī moṭo thayo eṭale kahe ke-mane madirā ādi khape nahi tem ek shubhabhāvanī vyavahārakriyāmān āvyo eṭale kahe ke-mane hinsā, viṣhayabhog ādi khape nahi; paṇ e vāstavamān chhe vibhāvapariṇatirūp chaṇḍālaṇīno ja putra. ashubhanī jem shubh pariṇām paṇ vibhāvapariṇatijanya pariṇām chhe; e kāī shuddha chaitanyasvabhāvajanya pariṇām nathī. māṭe e rāg ātmapariṇatirūp nathī.

ahīn kahe chhe ke arahantādi pañchaparameṣhṭhīmān bhaktino anurāg e shubharāg chhe paṇ e ātmasvabhāv nathī ane ātmānān shraddhān-gnān thavāmān sahāyak eṭale madadakartā paṇ nathī.

prashnaḥ– to vyavahār (sādhan)thī nishchay thāy em shāstramān āve chhe ne?

uttaraḥ– hā, āve chhe. āchārya jayasenanī ṭīkāmān ghaṇe ṭhekāṇe e pramāṇe āve chhe. paṇ e vyavahāranayanun kathan chhe. jene nishchay (dharma) pragaṭ thayo hoy ene enī bhūmikāyogya vyavahār hoy chhe e siddha karavun hoy tyāre e rīte vyavahāranayanun kathan shāstramān āve chhe. parantu arahantādimān bhaktino anurāg ityādi shubharāg puṇyabandhanun ja kāraṇ chhe; e kāī abandh pariṇām evā samyagdarshan-gnān-chāritranun sahāyak-madadagār nathī.

samyagdarshan ādi abandh vītarāgī pariṇām chhe. abandh svabhāv abandh pariṇāmanun kāraṇ thāy. (kāī rāganā bandharūp pariṇām abandh pariṇāmanun kāraṇ na thāy). bhagavān ātmā trikāḷ abandhasvabhāvī chhe. gāthā 14-1p mān āve chhe ne-‘जो पस्सदि अप्पाणं अबद्धपुट्ठं......’ tyān ‘abaddha’ e to nāstithī kathan chhe. astithī kahīe to bhagavān ātmā trikāḷ muktasvarūp ja chhe. ahāhā...! sadāy muktasvarūp evā bhagavān ātmāmān antardraṣhṭi karī eno anubhav karavo enun nām jainashāsan chhe. rāgano anubhav e kāī jainashāsan nathī. ahīn to vītarāg shāsan levun chhe ne? māṭe arahantādi pratye anurāg ane jīvo pratye anukampānā pariṇām e shubharāg chhe, paṇ vītarāgashāsan nathī.

shvetāmbaramān kathā āve chhe ke-meghakumāre hāthīnā bhavamān sasalānī anukampā


PDF/HTML Page 1484 of 4199
single page version

karī (dayā pāḷī); ethī eno sansār parit thaī gayo-arthāt dīrgha sansār naṣhṭa thaī gayo. āvī vāt bīlakul ayathārtha chhe. par jīvanī anukampāno bhāv to shubharāg chhe ane shubharāg chhe te bandhanun ja kāraṇ chhe, abandh pariṇāmanun kāraṇ nathī, samakitanun kāraṇ nathī. (bandhanā pariṇāmathī abandh kem thāy? sansār kem maṭe? na ja maṭe).

prashnaḥ– to prasham, samveg, nirved, anukampā, āstikayane samyagdarshananān lakṣhaṇ kahyān chhe ne?

uttaraḥ– e anukampā arāgī-vītarāgī anukampā chhe, jyāre ā anukampā to shubharāgarūp chhe. (shubharāgane samakitanun lakṣhaṇ kahevun e to upachār chhe.) chaitanyasvarūpanā vītarāgashāsananī bahu jhīṇī vāt bhāī!

anubhavaprakāshamān ek dākhalo āpyo chhe ke-ek chāmpo bharavāḍ hato. te dhatūro pīne unmatta thayo. tethī te bhūlī gayo ke-‘hun chāmpo chhun.’ thoḍī vāre te gher gayo. tyān tenī patnī sūtī hatī eṭale bāraṇun khakhaḍāvyun ane pūchhavā lāgyo ke-chāmpo chhe gharamān? tyāre andarathī patnī bolī-tame koṇ chho? tyāre te sāvadhān thayo ane kahevā lāgyo-‘hā, hun chāmpo chhun.’ em anādithī jīv ātmāne (-potāne) bhūlī gayo chhe. te pūchhe chhe ke ātmā (pote) koṇ chhe? tene pūchhīe chhīe ke ā badhun chhe, chhe, chhe-em koṇ jāṇe chhe? jāṇanāro pote to jāṇe chhe. e jāṇanāro je chhe te ja pote ātmā chhe. anubhavaprakāshamān jyān jyān gnān tyān tyān ātmā ane jyān jyān ātmā tyān tyān gnān-evo draḍh pratītibhāv te samyaktva chhe em līdhun chhe, kemake ātmā gnānamay chhe ane te gnānanī samyak pariṇati dvārā jaṇāy chhe.

ahāhā...! ātmā sachchidānandasvarūp bhagavān trikāḷ paramānandasvabhāvī chhe. paṇ e jaṇāy kayāre? ānandanā svādarūp svasamvedan pariṇati dvārā te jaṇāy chhe. paramānandasvabhāvī prabhu ātmā trikāḷ astirūp chhe; paṇ paryāyamān paramānandanā pariṇāman vinā, ānandano svād (-samvedan) āvyā vinā ā asti chhe em pratītimān kem āve? ahāhā...! jeno namūno (-svasamvedan) āve nahi to ‘e ākhī chīj āvī chhe’ em pratītimān kayānthī āve?

bhāī! ā (ātmānā) svarūpanī vāt chāle chhe. eṭale ahīn kahe chhe ke- anukampā e shubharāg chhe, e ātmāno svabhāv nathī. e shubharāg dvārā nishchay svarūp pamāy nahi. lyo, ānā have vāndhā chhe badhāne; em ke āvo vyavahār hoy to nishchay pamāy. paṇ bāpu! evo vyavahār to anantavār karyo ane enā phaḷamān


PDF/HTML Page 1485 of 4199
single page version

navagraiveyak paṇ anantavār gayo. paṇ bhāī! sansār ane duḥkh to māthe ūbhān ja rahyān. chhahaḍhālāmān kahyun chhe ne ke-

‘munivrat dhār anant vār grīvak upajāyo
pai nij ātamagnān vinā sukh lesh na pāyo.’

e chha kāyanā jīvonī anukampā ane mahāvratādinā pariṇām paṇ duḥkharūp chhe bhāī! e duḥkhanā-ākuḷatānā pariṇāmathī sukhasvarūpanī prāpti kadīy na thāy. potānī antarmukhākār ānandanī pariṇati vaḍe sukhasvarūpanī prāpti thāy. have āvī vāt ākarī paḍe, paṇ shun thāy? mārga ja āvo chhe, bhāī!

anukampā, mand kaṣhāy, chittanī ujjvaḷatā ityādi badho shubharāg chhe. shravaṇ karavun, upadesh devo e badho shubharāg chhe. e badho chhadmasthadashāmān ho, paṇ e shubh pariṇāmonā nimitte (shubh) karma thāy chhe. ‘koī karma........nimitte thāy chhe’ em shabda chhe ne? eṭale ke shubharāganā nimitte shubh karmabandhan thāy chhe. tethī shubh-bhalun chhe evo agnānīno pakṣha chhe. have kahe chhe-

‘ane koī karma tīvra krodhādik ashubh leshyā, nirdrayapaṇun, viṣhayāsakti, dev-guru ādi pūjya puruṣho pratye vinayabhāve na pravartavun ityādi ashubh pariṇāmonā nimittathī thāy chhe. ām hetuno bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe.’ juo, shubh pariṇāmanā nimitte puṇyakarma ane ashubh pariṇāmanā nimitte pāpakarma bandhāy chhe māṭe hetubhed hovāthī karmanā paṇ shubh ane ashubh em be bhed chhe em agnānīnī dalīl chhe.

vaḷī te kahe chhe-karmanī prakr̥iti-svabhāvamān shubh ane ashubh evā be bhed chhe. jemake ‘shātāvedanīy, shubh-āyu, shubhanām ane shubhagotra-e karmonā pariṇām (-prakr̥iti vagere-)mān tathā chār ghātikarmo, ashātāvedanīy, ashubhaāyu, ashubhanām, ashubhagotra-e karmonā pariṇām (-prakr̥iti vagere-)mān bhed chhe.’ ā agnānīno bhedano pakṣha chhe. ekamān shātā bandhāy to ekamān ashātā bandhāy, ekamān uchcha (svargādi) āyuṣhya bandhāy to ekamān nīch (narakādi) āyuṣhya bandhāy, ekamān yashakīrti bandhāy to ekamān apayashakīrti bandhāy-ityādi karmanī prakr̥itinā svabhāvamān bhed hovāthī karmamān shubh ane ashubh em be bhed chhe. vaḷī te dalīl kare chhe ke-

‘koī karmanā phaḷano anubhav sukharūp chhe ane koī karmanā phaḷano anubhav duḥkharūp chhe; ām anubhavano bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe.’

juo, puṇyakarmanā phaḷamān svarga maḷe, karoḍapati-dhūḷapati moṭo sheṭhiyo thāy ane pāpakarmanā phaḷamān sātamī narake atyant duḥkh ane vedanānā sanyogamān paḍe;


PDF/HTML Page 1486 of 4199
single page version

33-33 sāgar sudhī bichāro narakanā duḥkhamān saḍe; vā nigodamān chālyo jāy. shun karmanā phaḷamān pher nathī? avashya chhe-em bhedavāḷā agnānīno pakṣha chhe. ā pramāṇe anubhavano bhed hovāthī karma shubh ane ashubh evā be bhedavāḷun chhe. vaḷī kahe chhe-

‘koī karma mokṣhamārgane āshrit chhe (arthāt mokṣhamārgamān bandhāy chhe) ane koī karma bandhamārganā āshraye chhe; ām āshrayano bhed hovāthī karmanā shubh ane ashubh evā be bhed chhe.’

juo, mokṣhamārganā prasaṅgamān (sādhakadashāmān) dharmī jīvane shubhabhāv hoy chhe. māṭe te shubhabhāv mokṣhamārganā āshraye chhe arthāt shubhabhāv jenun nimitta chhe evun shubhakarma mokṣhamārganā āshraye bandhāy chhe em agnānīno mat chhe. tathā ashubhakarma bandhamārganā āshraye chhe. ām āshrayano bhed hovāthī karma shubh ane ashubh em be bhedavāḷun chhe.

‘ā pramāṇe hetu, svabhāv, anubhav ane āshray-e chār prakāre karmamān bhed hovāthī koī karma shubh chhe ane koī karma ashubh chhe em keṭalākano pakṣha chhe.’ keṭalākano eṭale agnānīono āvo bhed-pakṣha chhe.

have e bhedapakṣhano niṣhedh karavāmān āve chheḥ-

‘jīvanā shubh ane ashubh pariṇām banne agnānamay chhe tethī karmano hetu ek agnān ja chhe; māṭe karma ek ja chhe.’

shun kahyun ā? bhāī! tun navā karmabandhanamān (nimitta evā) jīvanā pariṇāmanā ek shubh pariṇām ane ek ashubh pariṇām em be bhed pāḍe chhe paṇ ame tane kahīe chhīe ke e banney pariṇām agnānamay chhe ane tethī ek ja jātanā chhe. are bhāī! e shubhāshubh pariṇāmamān chaitanyanun-gnānanun kiraṇ kayān chhe! e to banney āndhaḷā agnānamay chhe. shubhamān kāī ochhun agnān ane ashubh pariṇāmamān visheṣh agnān em paṇ nathī. banne samānapaṇe agnān chhe, andh chhe; māṭe bemānthī ekey dharmarūp nathī. shubhāshubh bhāvathī rahit je gnān (chaitanyamay pariṇām) chhe te dharma chhe ane shubhāshubhabhāv agnānamay hovāthī adharma chhe. āvī spaṣhṭa vāt chhe; samajāṇun kāī...?

ā dayā, dān, vrat, bhakti, pūjā, sāmāyik, pratikramaṇ, prauṣhadh ityādi je badhā kare chhe te rāganī mandatāno shubhabhāv chhe, paṇ te kāī dharma-barma nathī. hā, e puṇyabhāv chhe ane ene ahīn trilokīnāth bhagavān agnān kahe chhe. bhagavān! tārun svarūp to chidānandarūp sadāy jāgr̥ut chaitanyajyotimay gnānasvabhāvamay chhe. ane ā shubhāshubhabhāv tārā chaitanyasvabhāvathī viparīt bhāv chhe. māṭe ame e bannene agnān kahīe chhīe.


PDF/HTML Page 1487 of 4199
single page version

juo, shubhabhāv chhe te pote agnān chhe; paṇ agnān chhe eṭale shubhabhāv mithyātva chhe em artha nathī. jo shubhabhāvane dharma (shuddha ratnatrayarūp) māne to te mānyatā mithyātva chhe. keṭalāk loko kahe chhe ke ahīn (sonagaḍhamān) dev-guru-shāstranī shraddhā kare ene mithyātva kahe chhe to te vāt khoṭī chhe. bhāī! dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhā chhe te shubharāg chhe, e kāī mithyātva nathī ane e dharma paṇ nathī. tathāpi ene dharma mān vo enāthī (rāgathī) dharma thāy em māne to te mānyatā viparīt hovāthī mithyātva chhe. samajāṇun kāī...? bhāī! ā to nyāy chhe! nyāyamān kiñchit pharak paḍe to badhun pharī jāy, moṭo pher paḍī jāy. shun karīe? ā vastusthitino hamaṇān bahu virodh āve chhe tethī vadhu spaṣhṭīkaraṇ thatun jāy chhe. bāpu! mārga to jevo chhe tevo ā chhe. anant santo ane tīrthaṅkaroe ā ja kahyun chhe ane vastunun svarūp paṇ ā ja chhe.

ahāhā...! bhagavān! tārun dravya traṇakāḷamān kadīy shubhāshubhabhāvanā vikalpathī tanmay nathī. hun shubh chhun, ashubh chhun-em ten agnānavash mānyun chhe paṇ kadīy tun shubhāshubhabhāvanā svabhāve thayo nathī. chhaṭhṭhī gāthāmān āvyun ne ke-ā trikāḷī ek gnāyakabhāv kadīy shubhāshubhabhāvanā svabhāve thayo nathī, kemake jo te-paṇe thāy to ātmā jaḍ thaī jāy; matalab ke shubhāshubh bhāvamān jāṇapaṇāno ansh nahi hovāthī teo jaḍ achetan chhe, agnān chhe, ajīv chhe. jyāre ātmā arūpī bhagavān shuddha chaitanyaghanasvarūp nitya gnāyakapaṇe virājamān chaitanyamahāprabhu chhe. ahāhā...! āvo pūrṇa svabhāvathī bharelo ek gnāyakasvabhāvī ātmā shubhāshubhabhāvanā svabhāve kem thāy? (na ja thāy).

prabhu! tun trikāḷ bhagavat-svarūp chaitanyasvarūp dev chho. tane enī khabar nathī paṇ svarūpathī ja jo bhagavat-svarūp na hoy to bhagavat-svarūp thashe kayānthī? ā to prāptinī prāpti chhe bhāī! māṭe jene ahīn ane gāthā chha mān paṇ agnānamay bhāv kahyā chhe te shubhāshubhabhāvanun lakṣha chhoḍī antardraṣhṭi kar, tethī tane nirākuḷ ānand prāpta thashe, dharma thashe.

bāpu! tun shubh ane ashubh bey bhāv karī karīne marī gayo chhe. (duḥkhī thayo chhe). ā duniyānī bahāranī chamakamān añjāīne tun bhramamān paḍayo chhe. anādithī puṇyanān phaḷ-sundar rūpāḷun sharīr, karoḍonī sāyabī, ane managamatān bāyaḍī ane chhokarān-e badhāmmān tun muñjhāī gayo chhe, mūrchhāī gayo chhe, gherāī gayo chhe. e badhān tane ṭhīk lāge paṇ bhāī! e badhān hāḍakānnī phospharasanī chamak jevān chhe. ā badhān anukūḷ joīne tun rājīpo batāve ane koī vār pratikūḷ jāṇīne tun nārāj thāy, khījāy paṇ bhāī! e badhān kayān tārā svarūpamān chhe? bhagavān! tane ā shun thayun? jo shubhāshubhabhāv tārā svarūpamān nathī to enān phaḷ je anukūḷ-pratikūḷ sanyog


PDF/HTML Page 1488 of 4199
single page version

e tārā kayānthī thayā? bāpu! e to tārā gnānanān gneyamātra chhe. bhāī! vastu to vastu chhe; temān anukūḷ-pratikūḷ kāī nathī. ām je (shubhāshubhabhāv, shubhāshubh karma) ek chhe temān be bhāg pāḍavā e ja mithyātva chhe.

bahāranī anukūḷatā hoy, rūpāḷun sharīr hoy, indriyo sashakta hoy, āyuṣhya 80-90 nun lāmbu hoy, kadīy sūṇṭh chopaḍavī na paḍe evun sharīr nīrogī tandurasta hoy ane strī-putra parivār ṭhīk hoy, sampatti paṇ hoy paṇ tethī shun? e to badhī jaḍanī kriyā chhe. emān ā ṭhīk chhe evun kayān āvyun? kemake e to agnān ane agnānanun phaḷ chhe. ā anukūḷatā ane pratikūḷatā e badhān shubhāshubhabhāv je agnān enān ja phaḷ chhe. bhāī! emān tane bhed lāge paṇ e tāro bhram chhe.

prashnaḥ– sharīr nīrogī hoy to dharma-sādhan thāy ne? shāstramān paṇ em upadesh āve chhe ke-jyān sudhī sharīramān jīrṇatā thaī nathī, rog āvyo nathī, indriyo hīṇī paḍī nathī tyān sudhīmān dharma karī le.

uttaraḥ– bhāī! sharīr to jaḍ achetan chhe, ane dharma to ātmasvarūp chhe. māṭe sharīr nīrogī hoy to dharmasādhan karī shakāy e vāt bīlakul barābar nathī. shāstramān je upadesh chhe e to pramād ṭāḷīne ugra puruṣhārtha dvārā tatkāl dharmasādhanamān pravr̥utta thavāno chhe. emān to jīvane pramād ṭāḷavānī vāt chhe; paṇ rog-grasta avasthāmān dharma na ja thāy em eno abhiprāy nathī.

juo, sātamī narakano nārakī-enā pīḍākārak sañjogonī shī vāt! ene janmathī soḷ rog-janmathī shvās, dam, kensar, shīt-ṭhaṇḍī, bhūkh, taras ityādinī bhāre pīḍā-vedanā hoy chhe. tyānnī shītano ek kaṇiyo paṇ manuṣhyalokamān āvī jāy to dash jojanamān māṇaso enāthī marī jāy. tetrīs sāgar sudhī anājano kaṇ na maḷe, pāṇīnun būnd na maḷe, ūndh na maḷe. āvī atishay pīḍānā sañjogamān rahīne paṇ koī koī nārakī jīv ātmānun bhān pragaṭ karīne samakit prāpta karī le chhe. bhāī! sharīr nīrogī ane bahāranā sanyog anukūḷ hoy to ja dharmasādhan thaī shake ane tenā vaḍe dharmasādhan karī shakāy evī mānyatā tadna jūṭhī chhe.

ahā! āvā narakanā pīḍākārī sanyogamān ten anekavār tetrīs sāgar gāḷ‌yā; vaḷī anantavār tun dev paṇ thayo. ā shun chhe badhun? bāpu! e badhān agnānanān phaḷ chhe, gnānanān nahi. gnānanun phaḷ to vītarāgī shānti ane ānand chhe. ā anukūḷ ane pratikūḷ sañjog e badhān shubhāshubhabhāvarūp agnānanān phaḷ chhe. tethī āchārya kahe chhe ke karmano hetu ek agnān ja chhe. shubh ke ashubh je karmabandhan thāy enun kāraṇ ek agnān ja chhe.


PDF/HTML Page 1489 of 4199
single page version

āchārya amr̥utachandradeve puruṣhārthasiddhayupāyamān kahyun chhe ke samakitī santane je shubhabhāvathī tīrthaṅkar gotra bandhāy te bhāv aparādh chhe. ahīn ene agnān kahyun chhe. agnān eṭale jemān gnānano ansh nathī to ahīn agnān eṭale mithyātva nahi; paṇ chaitanyaprakāshano paripūrṇa puñj evā bhagavān ātmānā chaitanyaprakāshanun ek kiraṇ paṇ shubharāgamān nathī māṭe tene agnān kahevāmān āve chhe. bhāī! agnānamay evo shubharāg pote mithyātva nathī, paṇ enāthī dharma thāy evī mānyatā mithyātva chhe. ā pramāṇe agnān ane mithyātvamān pher chhe.

prashnaḥ– to bhāvapāhuḍamān samakitīne je bhāvathī tīrthaṅkar gotra bandhāy evī soḷ bhāvanā bhāvavānun kathan āve chhe ne?

uttaraḥ– hā, āve chhe; paṇ e to badho tyān vyavahāranay darshāvyo chhe; arthāt samakitīne te te samaye je (solahakāraṇano) bhāv hoy chhe tene tyān jaṇāvyo chhe. paṇ e badho vyavahār-rāg agnānabhāv chhe, bandhanun kāraṇ chhe; adharma chhe. have āvī vāt ākarī paḍe, paṇ shun thāy! bhāī! je bhāve bandh thāy te bhāv dharma nathī eṭale ke te adharma chhe.

bhagavān ātmā sadā abandhasvarūp-muktasvarūp ja chhe. shrīmad rājachandramān āve chhe ke digambar āchāryoe ātmāno mokṣha thāy em mānyun nathī paṇ mokṣha jaṇāy chhe. arthāt samajāy chhe ke ātmā mokṣhasvarūp ja chhe. jyāre rāgathī mukta thaīne muktasvarūpanī pratīti karī tyān e pratītimān jaṇāyo ke ā (ātmā) to mokṣhasvarūp ja chhe. mokṣha thāy e to paryāyanī apekṣhāe vāt chhe. nishchayathī vastumān (ātmadravyamān) bandh-mokṣha chhe ja nahi. paryāyamān ho, vastu to sadā mukta ja chhe. āvo muktasvabhāv shubhabhāvamān āvato nathī, jaṇāto nathī. māṭe tene-bandhabhāvane agnānabhāv kahevāmān āvyo chhe. ā pramāṇe ashubhanī jem shubhabhāv paṇ agnānamay hovāthī karmano hetu ek agnān ja chhe. have kahe chhe-

2. ‘shubh ane ashubh pudgalapariṇāmo banne pudgalamay ja chhe tethī karmano svabhāv ek pudgalapariṇāmarūp ja chhe; māṭe karma ek ja chhe.’

lyo, shātā hoy ke ashātā hoy, bey pudgal ja chhe em kahe chhe. bey karma pudgalasvabhāvamay ja chhe kemake banne pudgal paramāṇunī paryāy chhe. bhāī! karmanī 148 prakr̥iti saghaḷīne jheranān jhāḍ kahyān chhe kemake enān phaḷ jher chhe. ek bhagavān ātmā ja amr̥utasvarūp chhe. puṇyabandharūp je pudgalarajakaṇo chhe te jherarūp chhe. shubhabhāv jherasvarūp chhe to enāthī je bandhan thāy e paṇ jherasvarūp chhe. gajab vāt chhe bhāī! vyavahāranā pakṣhavāḷāne ākarī lāge; ene em ke ame āṭalo vyavahār (kriyākāṇḍ)


PDF/HTML Page 1490 of 4199
single page version

karīe chhīe te karatān karatān mokṣha thashe ane tame eno niṣhedh karo chho! are bhagavān! tun shun kare chhe? e to dhūḷey nathī, sāmbhaḷane. tun anantavār navamī graiveyak gayo tyāre je shukal leshyānā shubhapariṇām thayā hatā te to atyāre chhe ja nahi. have e shukal leshyānā pariṇāmathī paṇ tane dharma thayo nahi e to vichār. chhahaḍhālāmān kahyun chhe ne ke-

‘munivrat dhār anantavār grīvak upajāyo,
pai nij ātamagnān vinā sukh lesh na pāyo.’’

sukh na pāyo to shun pāyo? duḥkh ja pāyo. bhāī! 28 mūlaguṇ ane pañchamahāvratanā shubharāganā pariṇām duḥkh chhe, sukh nathī. vītarāg mārganī āvī vāt besavī kaṭhaṇ-mahākaṭhaṇ paḍe kemake shubhabhāvanī ene pakaḍ chhe ne?

pelun vāndarānun draṣhṭānt nathī āvatun? ke ek vāndaro hato. teṇe ek sāṅkaḍā momvāḷo ghaḍo dīṭho. pāse āvīne joyun to andar bor hatān. bor levā vāndarāe ghaḍāmān hāth nākhyo ane borano mūṭho bharyo. paṇ ghaḍānun mon sāṅkaḍun eṭale bharelī muṭṭhī sāthe hāth bahār nīkaḷ‌yo nahi. tethī e mānavā lāgyo koī bhūt ke jantaravāḷāe mane pakaḍayo chhe. jo muṭṭhī chhoḍī de to hāth nīkaḷī jāy. paṇ muṭṭhī chhoḍe nahi ane hāth nīkaḷe nahi. tem agnānī jīv pote rāgane pakaḍīne beṭho chhe tethī te chhūṭī shakto nathī ane māne chhe ke rāge mane pakaḍayo chhe, bāndhyo chhe. jo rāg chhoḍī de to mukta thaī jāy. paṇ rāgane chhoḍe nahi ane te mukta thāy paṇ nahi. āvī sakhta ene rāganī-shubhabhāvanī pakaḍ chhe.

ahīn kahe chhe ke shubhāshubh rāganā nimitte je shubhāshubh karma bandhāy te karma saghaḷun pudgalasvabhāvamay ja chhe tethī karma ek ja chhe. have kahe chhe-

3. ‘sukharūp ane duḥkharūp anubhav banne pudgalamay ja chhe; māṭe karma ek ja chhe.’

juo, ā svarganān sukh ane paisāvāḷā moṭā sheṭhiyānān sukh e badhān pudgalamay chhe em kahe chhe. tathā tiryañch ane narakanān duḥkh e paṇ pudgalamay chhe. sukh-duḥkhano anubhav saghaḷo rāgādimay chhe te pudgalamay ja chhe, jīvamay nathī. ā pramāṇe karmano sukharūp anubhav ane duḥkharūp anubhav banne pudgalamay ja chhe tethī karma ek ja chhe. traṇ bol thayā, have chotho-

4. ‘mokṣhamārga ane bandhamārgamān, mokṣhamārga to kevaḷ jīvanā pariṇāmamay ja chhe ane bandhamārga kevaḷ pudgalanā pariṇāmamay ja chhe tethī karmano āshray kevaḷ bandhamārga ja chhe. (arthāt karma ek bandhamārganā āshraye ja thāy chhe-mokṣhamārgamān thatān nathī); māṭe karma ek ja chhe.’


PDF/HTML Page 1491 of 4199
single page version

agnānīe em kahyun hatun ke shubhabhāv mokṣhamārganā āshraye eṭale ke mokṣhamārgamān thāy chhe māṭe te shubh-sāro chhe. parantu pāṭhamān ‘shubh evo mokṣhamārga to kevaḷ jīvamay chhe’ em kahyun chhe. trikāḷī shuddhadravyanā āshraye je nirmaḷ ratnatrayarūp mokṣhamārganā pariṇām pragaṭ thāy te jīvamay ane shubh chhe ane shubhāshubh bhāv ane tenāthī thato bandh pudgalamay ane ashubh chhe.

‘mokṣhamārga to kevaḷ jīvanā pariṇāmamay ja chhe.’ shun kīdhun ā? ke je bhāve bandhan thāy e jīvanā pariṇām nahi, arthāt shubhāshubh bhāv te ajīv, agnānamay, pudgalamay chhe. kevaḷ ek shuddha chaitanyasvabhāvamay ātmānā āshraye pragaṭ thayelān nirmaḷ shraddhā-gnān-ramaṇatā ja jīvanā pariṇām chhe, ane te ja shubh eṭale ke bhalā chhe. bākī shubhāshubh pariṇām badhā ashubh eṭale burā chhe.

are! narak ane nigodanā bhavamān jīv keṭalo duḥkhī thato hoy chhe? ane hamaṇān paṇ te keṭalo duḥkhī chhe? ā badhā rājāo, ane karoḍapati ke abajopati sheṭhiyāo badhā bhikhārī vichārā duḥkhī chhe; kemake temane antaranī nijanidhi-svarūp-lakṣhmīnī khabar nathī. arere! sukh māṭe bichārā tr̥uṣhṇāvant thaī bahār jhāvān nākhe chhe!

mr̥uganī nābhimān kastūrī hoy chhe. pavananā jhakore tenī gandh prasaratān tene gandh āve chhe. potānī nābhimān kastūrī hovā chhatān jāṇe kastūrīnī gandh kayāny bahārathī āve chhe em jāṇī te bahār gotavā doḍādoḍ karī mūke chhe ane thākīne khedakhinna thāy chhe. tem bhagavān ātmā andar ānandanun param nidhān ānandadhām chhe. paṇ khabar nathī bichārāne eṭale paisāmānthī, bāyaḍīmānthī, rājyamānthī, viṣhayabhogamānthī jāṇe ānand āve chhe em mānī ahīntahīn bahār gote chhe ane khedakhinna thāy chhe. ām potānun paramanidhān chhoḍī jeo bahāramān sukh māṭe jhāvān nākhe chhe teo mr̥ugalā jevā mūḍh chhe. shlokamān āve chhe ne ke-मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति’ teo manuṣhyanā veshamān kharekhar mr̥ug jevā mūḍh chhe.

ahīn kahe chhe ke mokṣhano mārga kevaḷ jīvanā pariṇāmamay ja chhe. matalab ke shubhāshubh bhāv jīvanā pariṇām nathī eṭale ke pudgalanā pariṇām chhe; tethī karmano āshray kevaḷ bandhamārga ja chhe. gambhīr vāt chhe bhāī!

je nirmaḷ ratnatrayane ahīn jīvanā pariṇām kahyā tene niyamasāramān paradravya kahyun chhe. tyān e bījī apekṣhāthī vāt chhe. jem paradravyamānthī jīvanī navī paryāy āvatī nathī tem mokṣhamārganī paryāyamānthī navī paryāy āvatī nathī. navī paryāy āvavāno bhaṇḍār to trikāḷī dravya chhe. tyān dravyano āshray karāvavānā prayojanathī trikāḷ dravyane svadravya kahyun ane nishchay mokṣhamārganā pariṇāmane paradravya kahyun.


PDF/HTML Page 1492 of 4199
single page version

ahīn ā (mokṣhamārganā) pariṇāmane jīvanā kahyā ane shubhāshubh bhāvane pudgalamān nākhyā.

vaḷī tattvārthasūtramān adhyāy benā pratham sūtramān shubhāshubh bhāvane jīvatattva kahyun chhe. pāñchey bhāvane jīvatattva kahyun chhe. tyān apekṣhā em chhe ke shubhāshubh bhāv jīvanī paryāyamān thāy chhe māṭe ene jīvatattva kahyun chhe. e paryāyanayano-vyavahāranayano granth chhe ne! temān vyavahāranayanathī shubhāshubh bhāvane jīvanā kahyā chhe. jyāre ahīn rāgadveṣhanā je shubhāshubh pariṇām te agnānamay hovāthī jīvanā pariṇām nathī ane tethī nishchayathī pudgalanā pariṇāmamay chhe em kahyun chhe.

juo, āchāryashrī kundakundadev āchāryashrī umāsvāmīnā guru hatā. guru (kundakundāchārya) shubhāshubh bhāvane pudgalanā kahe ane shiṣhya (umāsvāmī) tene jīvatattva kahe! āvaḍo moṭo pher! bhāī! emān virodh to kāī nathī. gurunun kathan nishchayanayanā āshraye chhe ane shiṣhyanun kathan vyavahāranayathī chhe. jinavāṇīmān jyān je nayavivakṣhāthī kathan karyun hoy tene te pramāṇe yathārtha samajavun joīe.

‘सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्गः’ evun je sūtra chhe te paryāyārthikanayanun kathan chhe, nishchayanayanun nahi. nishchayathī to trikāḷī shuddha dravyano je āshray ek ja mokṣhamārga chhe. samyagdarshan-gnān-chāritranā pariṇām jene ahīn jīvanā pariṇām kahyā te bhedarūp paryāyārthikanayanun kathan chhe. pravachanasār gāthā 242 mān āve chhe ke-‘‘te bhedātmak hovāthī ‘samyagdarshan-gnān-chāritra mokṣhamārga chhe’ em paryāyapradhān vyavahāranayathī tenun pragnāpan chhe; te (mokṣhamārga) abhedātmak hovāthī ‘ekāgratā mokṣhamārga chhe’ em dravyapradhān nishchayanayathī tenun pragnāpan chhe.’’

samayasār kaḷashaṭīkā, kaḷash 16 mān kahyun chhe ke-nishchay samyagdarshan-gnān-chāritranā je nirmaḷ pariṇām chhe e bhed chhe, paryāy chhe māṭe mechak chhe, malin chhe ane tethī vyavahār chhe; ane abhedathī je ātmā ekasvarūp chhe te amechak chhe, nirmaḷ chhe. bhāī! shailī to juo! kayān kem kahyun chhe enī khabar vinā ekānta kheñchī jāy e chāle nahi. kaḷash-ṭīkākāre mokṣhamārganā pariṇāmane bhed paḍato hovāthī mechak kahyā ane samyaggnān dīpikāmān shrī dharmadās kṣhullakajīe ene ashuddha kahyā chhe. mokṣhanā pariṇām e bhed chhe, mechak chhe, māṭe ashuddha chhe.

ahīn kahe chhe-mokṣhamārga to kevaḷ jīvanā pariṇāmamay ja chhe. ā abhedathī vāt karī chhe. ane bandhamārga kevaḷ pudgalanā pariṇāmamay ja chhe. matalab ke karma ek bandhamārganā āshraye ja chhe, mokṣhamārgamān thatun nathī; māṭe karma ek ja chhe.

‘ā pramāṇe karmanā shubhāshubh bhedanā pakṣhane gauṇ karī teno niṣhedh karyo.’


PDF/HTML Page 1493 of 4199
single page version

gajabanī bhāṣhā chhe ne! ‘‘gauṇ karīne’’ em kahyun, matalab ke bhed chhe kharo, paṇ ekalā abhedanī draṣhṭi karāvavā bhedane gauṇ karīne kahyun chhe. bhedanun gnān karavā māṭe to bhed chhe, parantu teno niṣhedh karyo, kāraṇ ke ahīn abhedapakṣha pradhān chhe. draṣhṭinā viṣhayamān puṇya-pāpano pakṣha chhe ja nahi. māṭe abhed pakṣhathī jovāmān āve to karma ek ja chhe-be nathī. ā pramāṇe bhedano niṣhedh karīne svabhāvano āshray karāvyo chhe em yathārtha samajavun.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 102ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

juo, atyāre keṭalāk paṇḍitone moṭo vāndho chhe, ane teo kahe chhe ke-ā vrat, tap, bhakti, pūjā ādi vyavahārarūp shubh ācharaṇ chhe tenāthī shuddhatā pragaṭ thashe. ashubhabhāvathī shuddhatā na thāy paṇ shubhabhāvanā kāḷe shubhabhāvathī shuddhatā thāy chhe.

āno ā kaḷashamān ati spaṣhṭa khulāso chhe. ashubhabhāvathī shuddhatā na thāy e to yathārtha ja chhe, paṇ shubhabhāvanā kāḷamān shubhabhāvathī shuddhatā thāy evo tāro mat yathārtha nathī bhāī! kemake shubhabhāv paṇ ashubhanī jem ashuddha ja chhe.

tyāre te kahe chhe-samyagdarshanano nirvikalpa anubhav thavā pahelān chhelle shubhabhāv ja hoy chhe ne!

bhāī! e shubhabhāvano abhāv thaīne nirvikalpa anubhav thāy chhe, kāī shubharāgathī nirvikalpa anubhav thāy chhe em nathī. ahāhā...! shuddha chaitanyasvabhāvano āshray karavāthī nirvikalpa anubhav thāy chhe. shubhabhāv chhe e to vibhāvasvabhāv jaḍasvabhāv chhe, e kāī chaitanyasvabhāv nathī. samajāṇun kāī...!

ahīn kahe chhe-‘हेतु–स्वभाव–अनुभव–आश्रयाणां’ hetu, svabhāv, anubhav ane āshray- e chārano arthāt e chār prakāre ‘सदा अपि’ sadāy ‘अभेदात्’ abhed hovāthī ‘न हि कर्मभेदः’ karmamān nishchayathī bhed nathī.

shun kahe chhe! puṇya-pāpanā pariṇām jeo bandhananā hetu chhe te ek ja prakāranā chhe. bandhanamān shubhapariṇām nimitta ho ke ashubhapariṇām nimitta ho-bey ek ja prakāranā agnānamay ane ashuddha chhe. tāro (-agnānīno) je em mat chhe ke shubhapariṇām puṇyabandhamān nimitta chhe ane ashubhapariṇām pāpabandhamān nimitta chhe tethī be pariṇāmamān pher chhe e yathārtha nathī. ahīn kahe chhe ke bemān koī pharak nathī kemake banney agnānamay chhe, ashuddharūp chhe ane bandhanā kāraṇ chhe.

are bhāī! shubhabhāv jo vastuno (-ātmāno) svabhāv hoy to te samyagdarshan pāmavāmān madadarūp thāy, paṇ shubh ke ashubh bemānthī ekey chaitanyanā svabhāvarūp nathī


PDF/HTML Page 1494 of 4199
single page version

paṇ vibhāv ja chhe. tethī te samyagdanarūp nirmaḷ svabhāvapariṇatinun sādhan kem thāy? (na ja thāy). svabhāvanun sādhan svabhāv thāy paṇ vibhāv enun sādhan kadī na thāy.

prashnaḥ– to pañchāstikāyamān bhinna sādhyasādhanabhāv kahyān chhe ne?

samādhānaḥ– hā, tyān (-pañchāstikāyamān) vyavahāranayathī em kahyun chhe. bhinna sādhananun tyān āropathī kathan karelun chhe; eṭale ke nishchay nij shuddha ātmatattvanī jene draṣhṭi ane anubhav thayelān chhe tene (sahakārī) shubhabhāv kaī jātano hoy chhe tenun gnān karāvavā rāg upar ārop āpīne kathan karyun chhe. ahā! shāstronā artha samajavā bhāre kaṭhaṇ chhe bhāī!

jemake-nishchay samyagdarshananā kāḷamān je dev-guru-shāstranī bhedarūp shraddhāno rāg chhe tene samakit kahyun chhe; chhe to e rāg paṇ vyavahārathī ene samakit kahyun chhe. kharekhar shun e (-shubharāg) samakitanī paryāy chhe? nā; e to chāritraguṇanī doṣharūp paryāy chhe, ulaṭī paryāy chhe, paṇ sahachar dekhīne upachārathī tene samakit kahyun chhe. e pramāṇe pañchamahāvratanā pariṇām chhe to rāg, topaṇ tene chāritra-mokṣhamārga kahyo. have e chāritra to nathī, parantu shuddhopayogarūp vītarāg nirvikār chāritrano sahachar-nimitta dekhīne temān upachārathī mokṣhamārgano ārop karyo chhe. have ā rīte bhāv yathāsthiti na pakaḍe ane ekalā shabdone pakaḍe to tene badhey (samagra jinavāṇīmān) vāndhā ūṭhe. paṇ shun thāy? je vivakṣhāthī vāt hoy te yathārthapaṇe samajavī joīe.

ahīn kahe chhe-bāpu! shubh ane ashubh bhāv banney bandhananā hetu-kāraṇarūp ashuddhabhāv chhe. banne svabhāvathī vimukhatānā bhāv chhe. bhāī! svabhāvasanmukhatānā bhāv to shuddha chaitanyamay hoy chhe. ane ā banne bhāv chaitanyathī rahit agnānamay bhāv chhe māṭe banne bhedarahit ek ja jātanā chhe.

prashnaḥ– vyavahār hoy chhe to kharo?

uttaraḥ– bhūmikā anusār vyavahār hoy chhe enī koṇ nā kahe chhe? parantu e vyavahārathī-shubharāgathī samakit ke nishchayadharma pragaṭ thāy chhe e vāt yathārtha nathī em vāt chhe. nimitta ho bhale; paṇ nimittathī (anya chījathī) kārya nīpaje chhe e vāt tadna khoṭī chhe.

juo, nimittane siddha karavā shāstramān em paṇ āve chhe ke-kāḷadravya na hoy to jīvādi sarvadravyomān pariṇaman nahi thāy ane to koī dravya raheshe nahi. ā kāḷadravyanī (-nimittanī) siddhi karavā māṭenun kathan chhe. āmān jīvādi dravyo potānā


PDF/HTML Page 1495 of 4199
single page version

pariṇaman māṭe kāḷadravyanī apekṣhā rākhe chhe em siddha nathī karavun, paṇ kāḷadravyanī asti chhe em siddha karavun chhe. bhāī! pariṇaman to pratyek dravyano svataḥsiddha svabhāv chhe. shun koī dravya kadīy pariṇamanathī khālī hoy chhe? pariṇamananī dhārā to pratyek dravyamān pratisamay pravartatī anādithī svataḥ chāle chhe ane anantakāḷ sudhī chālashe. kāḷadravya chhe to sarvadravyamān pariṇaman thāy chhe em chhe ja nahi. bījī chīj (-kāḷadravya) nimitta chhe bas eṭalun ja; nimittathī anyadravyamān kārya (-pariṇaman) thāy chhe em chhe nahi. ām jem chhe tem vastunun svarūp yathārtha jāṇavun joīe.

prashnaḥ– koī koī kārya nimittathī thāy em mānīe to shun vāndho?

uttaraḥ– bhāī! nimittathī koī paṇ kārya traṇakāḷamān na thāy. pañchāstikāy gāthā 62 mān pāṭh chhe ke-ek samayanā vikāranā pariṇāmamān paryāy pote ja kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇ em ṣhaṭkārakarūpe pariṇame chhe. ene anya kārakonī apekṣhā nathī. tyān paryāyanun svatantra paranirapekṣha astitva siddha karyun chhe. ahāhā...! paryāyanun astitva enāmān enāthī svatantra chhe, koī parane laīne tenun astitva nathī. have paranā lakṣhe thatun je vikārī pariṇaman tene jyān paranī (anya kārakonī) apekṣhā nathī to svanā lakṣhe thatā samyagdarshan ādi nirvikār pariṇamanane paranī (-rāganī, nimittanī) apekṣhā kem hoy? (na ja hoy). bhāī! samyagdarshan-gnān-chāritranī nirmaḷ paryāy potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī svataḥsiddha potānī janmakṣhaṇe, potānā utpattikāḷamān utpanna thāy chhe. āvun ja sahaj vastu svarūp chhe.

vaḷī kartā-karma adhikāramān samyagdarshananī vāt le tyāre em āve ke ātmā kartā ane samyagdarshananā nirvikār pariṇām tenun karma chhe. samyagdarshananā viṣhay paripūrṇa akhaṇḍ ek shuddha ātmadravya chhe ne! shuddha chaitanyasvabhāvamay ātmānā āshraye je samyagdarshan ādi dharmanā pariṇām pragaṭ thāy teno kartā ātmā chhe ane te dharmarūp nirmaḷ kārya ātmānun karma chhe. tathā je ashuddhatā chhe te karmakr̥ut pudgalanā pariṇām chhe. gāthā 7p-76 mān ashuddhatānun nimitta je karma (-pudgal) te ashuddhatāno kartā ane ashuddhatā tenun kārya chhe em līdhun chhe. vikār ātmānī ane ātmānā āshraye thatī chīj nathī ne; tethī karma vyāpak ane vikārī paryāy karmanun vyāpya chhe em tyān līdhun chhe. samajāṇun kāī...?

juo, pañchāstikāy, gāthā 62mān vikāranā ṣhaṭkārak svataḥ potānā potāmān chhe em kahyun tyān astikāy siddha karyun chhe.

tathā samayasār gāthā 7p-76 mān em kahyun ke jenī draṣhṭi trikāḷī dravya upar paḍī chhe evā gnānīne dravyasvabhāv vyāpak thaīne svabhāvaparyāyane vyāpyapaṇe kare chhe.


PDF/HTML Page 1496 of 4199
single page version

ahāhā...! vastu je sadā chidānandanasvarūp chhe te pote vyāpak thaīne-prasarīne-phelāīne shuddhatānī avasthāne vyāpyapaṇe prāpta kare chhe.

tathā vikāranā je pariṇām chhe te shuddha ātmadravyanun vyāpyakarma nathī tethī pudgalakarma jenun nimitta chhe evā te vikāranā pariṇām pudgalakarmanun vyāpya karma chhe ane pudgalakarma teno kartā chhe em tyān kahyun chhe. aho! vītarāgano mārga bahu sūkṣhma chhe, bhāī! jyān je vivakṣhā hoy te yathārtha samajavī joīe.

āvī vāt-have emān māṇas āṭale ūṇḍe pahoñche nahi eṭale pachhī shun kare? teo bichārā duḥkhī chhe; duḥkh ṭāḷīne sukh ichchhe chhe, sukhane māṭe manthan paṇ kare chhe, paṇ emane bichārāne andar gheḍ besatī nathī. parichay nathī ne! tethī samyak paddhati-rīt khyālamān āvatī nathī. tethī viparīt mānyatāvash virodh kare chhe. paṇ shun thāy? te paṇ ātmā chhe ne? temano anādar ke tiraskār na hoy. teo karuṇāne ja yogya chhe. shrīmade ātmasiddhimān kahyun chhe ne ke-

‘‘koī kriyā jaḍ thaī rahyā, shuṣhkagnānamān koī,
māne mārag mokṣhano, karuṇā upaje joī.’’

are! ā tun shun kare chhe, bhagavān! bhāī! tane vartamānamān ṭhīk lāge chhe paṇ ‘shubhabhāvathī samakit thāy’-evī viparīt shraddhā vartamān duḥkharūp chhe ane enā phaḷ tarīke duḥkhanī panraparā bhaviṣhyamān dhārāvāhī chālashe bhāī! emān tun pīḍāī jaīsh bāpā! tyāre tane koī sharaṇ nahi hoy bhāī!

ahīn āchārya mahārāj pharamāve chhe ke-shubh ane ashubh bey pariṇām ashuddha chhe ane bey bandhananā hetu-kāraṇ chhe tethī banne ek ja jātanā chhe; bannemān koī bhed nathī.

vaḷī pudgalakarmamān koī shātāpaṇe ane koī ashātāpaṇe bandhāy paṇ e chhe to pudgalano svabhāv. emān bhed kayānthī āvyo?

tyāre koī kahe chhe-paṇ je tīrthaṅkar prakr̥iti bandhāy chhe ene shrī jayasen āchāryanī ṭīkāmān paramparā mokṣhanun kāraṇ kahyun chhe.

hā, paṇ bhāī! eno artha shun? eno artha to em chhe ke je shubhabhāvathī tīrthaṅkar prakr̥iti bandhāī e shubhabhāvano nāsh karashe tyāre te prakr̥itino uday āvashe. terame guṇasthāne kevaḷagnān thashe tyāre tīrthaṅkar prakr̥itino uday āvashe. have e prakr̥itinā udaye ātmānun shun karyun? kāī ja nahi. āvī jhīṇī vāt chhe, bhāī!

ā badhī bahāranī anukūḷatāmān-rūpāḷun sharīr, bāg-baṅgalā, dhan-sampatti, ījjat- ābarū ityādimān mane ṭhīk chhe em tun andaramā māne chhe paṇ bhāī! e to


PDF/HTML Page 1497 of 4199
single page version

badhā bhūtāvaḷanā bhaḍakā chhe. tane khabar nathī paṇ bāpu! e sarva parachīj chhe. anubhavaprakāshamān kahyun chhe ke-shraddhā-guṇ kem viparīt thayo? to kahe chhe ke jeṭalī parachīj chhe te sarvane potānī mānī-mānīne, joke shraddhā-guṇ to nirmaḷ chhe topaṇ, enī pariṇati viparīt karī nākhī chhe. ahā! shubhathī mane lābh thāy, shubhanān phaḷ mane ṭhīk paḍe, paravastu mane madad kare ane parane hun madad karun ityādi anek prakāre potāne pararūpe ane parane potārūpe mānyun chhe. vishvamān anant chījo chhe. ek-ek anukūḷ chījamān sukhabuddhi ane pratikūḷ chījamān duḥkhabuddhi karīne parachījamān eṇe potāpaṇun mānyun chhe, ane ā pramāṇe parachījamān ja potānun shraddhān rokī rākhyun chhe.

parantu bhāī! e sarva parachīj chhe e to mātra gney chhe. parachījamān anukūḷ-pratikūḷ evo bhed kayān chhe? chāhe to samosaraṇ hoy ke sātamun narak hoy-e badhun gnānanun gney chhe, ek ja prakār chhe.

jem pāṇīno pravāh ekarūpe chālato hoy ane vachamān nāḷān āve to khaṇḍ paḍī jāy, paṇ pāṇī to ekarūpe ja chhe-tem bhagavān ātmānun gnān anant gneyone jāṇatun thakun ekarūp ja chhe. paṇ nāḷārūp bhedanī māphak anukūḷatāmān ṭhīk ane pratikūḷatāmān aṭhīk em jāṇelā gneyamān bhed pāḍe chhe te mithyātvabhāv chhe. par chījo to ek ja prakāre gney chhe. temān anukūḷ- pratikūḷ em bhed pāḍavā e mithyā kalpanā chhe, agnān chhe.

tem karmaprakr̥iti shātā bandhāī ke ashātā, yashakīrti bandhāī ke apayashakīrti, uñch āyuṣhyanī bandhāī ke nīch āyuṣhyanī-e badhīy karmaprakr̥iti pudgalanā ja pariṇām hovāthī pudgalamay ja chhe. jem shubh-ashubhabhāvamān bhed nathī tem ek pudgalasvabhāvamay karmaprakr̥itimān bhed nathī, ek ja prakār chhe.

vaḷī agnānī jīv em kahe chhe ke be pudgalakarmanā phaḷanā anubhavamān ek shubhakarmanā phaḷamān svarganun sukh maḷe chhe ane bījā ashubhakarmanā phaḷamān narakanun duḥkh maḷe chhe; māṭe benā anubhavamān pher chhe. tene ahīn kahe chhe-bāpu! bey gatimān duḥkhano ja anubhav chhe tethī enā phaḷanā anubhavamān koī pher nathī.

bhāī! chārey gati parādhīn ane duḥkhamay chhe. svarganī gati paṇ parādhīn ane duḥkhanī dashārūp ja chhe. bhāī! ten bahāranā viṣhayone sukh-duḥkharūp mānyā chhe paṇ e viṣhayo to (sukhaduḥkh devāmān akiñchitkar chhe. pravachanasāramān (gāthā 67 mān) viṣhayone akiñchitkar kahyā chhe. ā sharīranī rūpāḷī sumvāḷī chāmaḍī bhoganā kāḷamān ām jarī ṭhīk lāge paṇ bāpu! e tane sukh upajāvavā akiñchitkar chhe, asamartha chhe. tārī khoṭī mānyatāe ghar ghālyun chhe paṇ bhāī! e mānyatā bahu ākarī paḍashe.


PDF/HTML Page 1498 of 4199
single page version

pāñche indriyanā viṣhayo nimitta chhe, paṇ teo sukh-duḥkh upajāvavāmān akiñchitkar chhe. ā nindā-prashansānā shabdo, sugandh-durgandh, rūp-kurūp, māṭho ane sumvāḷo sparsha ityādi viṣhayo badhāy ātmāne rāg upajāvavā māṭe akiñchitkar chhe. juo, ā nimittane uḍāvī dīdhun. eṭale nimitta ho bhale, paṇ e tane anukūḷatā vakhate rāg upajāve chhe ane pratikūḷatā vakhate dveṣh upajāve chhe em nathī. je te vakhate vikāranun pariṇaman potānā ṣhaṭkārakathī thāy chhe. have emān karmanā kārakonī apekṣhā nathī to pachhī ā bahāranī sāmagrī je nimittarūp chhe tenī apekṣhā kem hoy? (na ja hoy).

tethī ahīn kahe chhe ke karmanā phaḷamān pher nathī. tane svarga ane narakanā sañjogamān pher lāge chhe paṇ e banney sansārarūp duḥkhanī ja dashā chhe.

prashnaḥ– to narakano bhay to lāge chhe?

uttaraḥ– hā, narakano bhay shāthī lāge chhe? ke narak pratikūḷ ane duḥkhamay chhe ane svarga anukūḷ ane sukhamay chhe evī tārī mānyatāne līdhe narakano bhay lāge chhe. paṇ bhāī! e mānyatā khoṭī chhe. yogasāgar dohā pa mān to em kahyun chhe ke-

‘chāragati-duḥkhathī ḍare to taj sau parabhāv.’

eṭale chārey gati duḥkharūp chhe em tyān kahyun chhe. ekalo narakano bhav bhayakārī- duḥkhakārī chhe em nathī kahyun. tane ekalā narakano bhay chhe kemake tane narakathī dveṣh chhe; tathā tun svarga chāhe chhe kemake tane svargathī rāg chhe. āvā rāg-dveṣh thavā enun ja nām sansār chhe. vaḷī tyān dohā 3 mān āchārya yogīndradev kahe chhe ke-jeo bhavathī bhayabhīt chhe ane mokṣhanā ichchhuk chhe temanā chittanī shuddhi māṭe hun ā mārga kahun chhun. bhāī! bhavamātra (chāhe svargano ho topaṇ) ichchhavā yogya nathī. samajāṇun kāī...! māṭe ahīn kahe chhe ke karmanā phaḷanā anubhavamān pher nathī.

have chotho āshrayano bolaḥ-agnānīno ā pakṣha chhe ke mokṣhamārgamān shubh āve chhe, bandhamārgamān nahi. juo, mokṣhamārganā āshraye tīrthaṅkar prakr̥iti bandhāy, āhārak sharīr bandhāy, sarvārthasiddhinun āyuṣhya bandhāy ityādi. ā badhun samakitīne mokṣhamārgamān sambhave chhe paṇ mithyādraṣhṭine hotun nathī. juo, ā agnānīno pakṣha chhe ke mokṣhamārgane laīne shubhabhāv chhe, agnānīne te hoto nathī. māṭe shubhāshubhakarmamān bhed chhe.

tene kahe chhe-bhāī! shubh ane ashubh karma banne bandhamārganā ja āshraye chhe, banne bandhapaddhatirūp chhe. ekey mokṣhamārgarūp nathī māṭe shubh mokṣhamārganā āshraye nathī. gambhīr vāt chhe prabhu! paṇ shun thāy? māṇasane je vāt koṭhe paḍī gaī hoy ane te-rūpe jāṇe ātmā thaī gayo hoy evī mānyatā draḍh thaī gaī hoī eṭale ene emānthī khasavun kem goṭhe? shubhabhāvathī mokṣhamārga chhe evī draḍh mānyatāvāḷāne ‘hun ātmā chhun’ ane nij svabhāvanā āshraye mokṣhamārga chhe em pheravavun kem goṭhe?


PDF/HTML Page 1499 of 4199
single page version

ahīn kahe chhe-hetu, svabhāv, anubhav ane āshray e chārano arthāt chāre prakāre sadāy abhed hovāthī karmamān nishchayathī bhed nathī.

are! agnānī jīv potānun je shuddha antaḥtattva chhe tene jovānī navarāsh leto nathī. anādithī eṇe svane jovāmān pramādī thaīne parane ja jovāno mithyā puruṣhārtha karyo chhe. paṇ bhāī! e parane jāṇanār tun pote ātmā chho ke nahi? parane jāṇun em tun kahe chhe paṇ e jāṇanāro koṇ chhe? e ja tun chho. parane jāṇyun. jāṇyun em je kahevun chhe e to bījī apekṣhā thaī gaī. (vyavahār thaī gayo). ā strī joī, putra joyo, dukān joī, ā joyun, te joyun- em kahevun e asadbhūt vyavahāranay chhe ane jovāmān je bhed pāḍayo e mithyātva chhe.

juo, pa0 strīo ūbhī hoy emānthī kahe ke ā mārī strī, bhāī! e kayānthī āvyun? pa0 chhokarā hārabandh ūbhā hoy e to badhā mātra gney chhe, paṇ emānthī ā dasamā nambare chhe te māro em kayānthī āvyun? bhāī! e ja to bhramaṇā chhe. ek hāramān pa0 dukān hoy. e pachāsane ya jāṇavāno ātmāno svabhāv chhe tethī jāṇe chhe; paṇ ā dukān ānī ane ā mārī em bhed kayānthī pāḍayo? bhāī! e ekatvabuddhie bhed pāḍayo chhe. ā pramāṇe agnānī jīv paramān mārāpaṇānun pariṇaman karīne mithyātvane seve chhe. gnānīne to ākhuny jagat mātra gney chhe, potānā chaitanyaghanasvarūp ātmā sivāy kayāny ene mārāpaṇānī ekatvabuddhi nathī.

ahāhā...! ashubhabhāv jem bandhanā āshraye chhe tem shubhabhāv paṇ bandhanā ja āshraye chhe. ashubh chhe māṭe bandhanā āshraye chhe ane shubh chhe māṭe mokṣhamārganā āshraye chhe em chhe nahi. e ja kahe chhe-

‘तद् समस्तं स्वयं’ māṭe samasta karma pote ‘खलु’ nishchayathī ‘बन्धमार्ग–आश्रितम्’ bandhamārgane āshrit hovāthī ane ‘बन्ध हेतुः’ bandhanun kāraṇ hovāthī, ‘एकम् इष्टम्’ karma ek ja mānavāmān āvyun chhe-ek ja mānavun yogya chhe.

ahīn ‘bandhamārgane āshrit’no artha e chhe ke e shubhāshubhabhāvo pote bandharūp chhe. samajāṇun kāī...? āgaḷ kaheshe ke je muktasvarūp hoy e ja muktanun kāraṇ thāy. je bandharūp hoy te mokṣhanun kāraṇ kem thāy? (na thāy). ahāhā...! sadāy muktasvabhāv to ek bhagavān ātmā chhe ane te ja muktinun kāraṇ chhe. āvī vāt chhe.

shrīmad rājachandre kahyun chhe ne ke-digambaranā āchāryoe em mānyun chhe ke jīvano mokṣha thato nathī paṇ mokṣha jaṇāy chhe arthāt samajāy chhe ke ātmā mokṣhasvarūp ja chhe. eṇe agnānavash em mānyun chhe ke hun rāganā bandhanamān chhun paṇ pote je


PDF/HTML Page 1500 of 4199
single page version

sadāy gnāyak chhe te rāgarūpe kayān thayo chhe? bhale e rāganī sāthe ekatva māne paṇ bhagavān gnāyak chhe te rāgathī ekatvapaṇe thayo nathī. pravachanasār, gāthā 200nī ṭīkāmān āve chhe ke- ‘‘je (shuddha ātmā) sahaj anantashaktivāḷā gnānasvabhāv vaḍe ekarūpatāne chhoḍato nathī, je anādi sansārathī ā ja sthitie (gnāyakabhāvapaṇe ja) rahyo chhe ane je moh vaḍe anyathā adhyavasit thāy chhe, te shuddha ātmāne, ā hun mohane ukheḍī nākhīne, ati niṣhkamp raheto thako, yathāsthit ja (jevo chhe tevo ja) prāpta karun chhun.’’

juo, gnāyak to gnāyak ja rahyo chhe; paṇ enī mānyatāe pher pāḍayo chhe ke-ā rāg māro ne ā rāg tāro, ā chīj mārī ane ā tārī, ā karma bhalun ane ā burun. ā mānyatā ja bhrānti chhe.

are bhāī! gnāyak to sadā gnāyak ja chhe. e bandhanamān kem āve? ane ene vaḷī mukti kevī? vastumān-dravyamān bandhan ane mukti kayān chhe? dravyasaṅgrahamān āve chhe ke-bandhāyelāne chhūṭavun kahevun e to ṭhīk chhe paṇ je bandhāyelo nathī ene chhūṭavun kahevun e to jūṭh chhe. je sadā muktasvarūp ja chhe temān najar sthir karatān te mukta jaṇāy chhe; bas ā ja mokṣha chhe-samajāṇun kāī...?

ahīn kahe chhe-karma ek ja mānavāmān āvyun chhe arthāt ek ja mānavun yogya chhe. lyo, kaḷash pūro thayo.

[pravachan nan. 208 sheṣh thī 210 chālu * dināṅk 21-10-76 thī 23-10-76]