Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 150.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 77 of 210

 

PDF/HTML Page 1521 of 4199
single page version

ene kāī sudh nathī. jāṇe hajī thāk lāgyo na hoy tem svargādine ichchhe chhe, bhavane ichchhe chhe. parantu bhāī! bhavamātra duḥkharūp chhe; svargano bhav hoy te paṇ duḥkharūp ja chhe. tethī to yogasāramān kahyun chhe ke-

‘chāragati-duḥkhathī ḍare to taj sau parabhāv.’

chāre gati duḥkhamay chhe. narak duḥkharūp chhe, bhayayogya chhe ane svarga sukharūp chhe; ḍaravā yogya nathī em nathī. āmān to em kahyun ke bhavamātrathī bhay rākhīne parabhāv - shubhāshubhabhāv tajī de ane ek svarūpano anubhav kar. bhagavān ātmā svarūpathī ānandanun nidhān chhe. enā ānandanā svādanī āgaḷ dharmīne indranān indrāsan paṇ saḍelān taraṇān jevān tuchchha ane phīkān lāge chhe; samajāṇun kāī...! ahīn kahe chhe-ātmā arāgī gnānī thayo thako e bannene (shubh ane ashubh bhāvo ne) būrā-ahitarūp jāṇī tenī sāthe rāg ane sansarga karato nathī.

* gāthā 148–149ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘hāthīne pakaḍavā hāthaṇī rākhavāmān āve chhe; hāthī kāmāndh thayo thako te hāthaṇīrūpī kūṭaṇī sāthe rāg tathā sansarga kare chhe tethī pakaḍāī jaīne parādhīn thaīne duḥkh bhogave chhe,.. .’

juo, hāthīne pakaḍavā moṭo khāḍo karīne enā par vāns nākhī ene kapaḍāthī ḍhāṅkī de chhe. kāmāndh-viṣhayāndh hāthī hāthaṇīnī pāchhaḷ doḍato doḍato khāḍā sudhī āve eṭale tālīm pāmelī hāthaṇī bāju par khasī jāy ane hāthī khāḍāmān paḍī jāy. pachhī hāthīne pakaḍī levāmān āve. ā pramāṇe hāthī hāthaṇī sāthe rāg ane sansarganī ichchhāthī pakaḍāī jaīne parādhīn thaīne duḥkh bhogave chhe.

‘ane jo chatur hāthī hoy to tenī sāthe rāg tathā sansarga karato nathī.’ chatur hāthī hāthaṇīnān sānukūḷ bhāṣhā, hāvabhāv ke cheṣhṭāthī lalachāto nathī.

‘tevī rīte agnānī jīv karmaprakr̥itine sārī samajīne tenī sāthe rāg tathā sansarga kare chhe tethī bandhamān paḍī parādhīn thaīne sansāranān duḥkh bhogave chhe...’

juo, bhāṣhāmān to ‘karmaprakr̥iti’ līdhī chhe paṇ enun kāraṇ je bhāvakarma tene paṇ bhegun samajī levun. ahā! agnānī shubhāshubhakarma sāthe rāg ane sansarga kare chhe tethī bandhanamān paḍī parādhīn thaīne sansāranān duḥkh bhogave chhe. karmaprakr̥iti ane bhāvakarma shubh ho ke ashubh ho, banne bandh-svabhāv ja chhe, bhalān to koī nathī, abandhasvarūp to koī nathī. chhatān agnānī shubhane sārun jāṇī enā premamān paḍīne bandhāy chhe; mithyātvathī bandhāīne te narak ane nigodanā akathya pārāvār duḥkhane bhogave chhe.


PDF/HTML Page 1522 of 4199
single page version

‘ane jo gnānī hoy to tenī sāthe rāg tathā sansarga kadī karato nathī.’ chāhe to shubhabhāv ho ke tenun nimitta dravyakarmaprakr̥iti ho, gnānī enī sāthe prem karato nathī, sansarga karato nathī. vāṇī dvārā paṇ shubhabhāv bhalo chhe, hitarūp chhe em kaheto nathī kemake enī draṣhṭi to ek shuddha chaitanya upar ja choṇṭelī chhe. vyavahārathī kadāchit em kahe ke bījun kāī (pāp kriyā) karavā karatān dev-guru-shāstranī bhakti karavī ṭhīk chhe, paṇ e to vyavahāranī vāt thaī; nishchayathī to e bemānthī ekeyane sāro mānato nathī ane kaheto paṇ nathī.

ākho divas sansāranā kāmamān-vepār-dhandhā ādimān ane bāyaḍī-chhokarān sāchavavāmān mashagul rahe paṇ emān kayān ātmā chhe? rāgamātrane būro jāṇī tene gauṇ karī ākho bhagavān nirvikalpa chaitanyaras, nirākuḷ ānandanā rasano kand prabhu ātmā chhe enī draṣhṭi karavī te kartavya chhe. juo, ā dharmīnun kartavya chhe, rāg dharmīnun kartavya nathī. have āvun (bhedagnān) kaṭhaṇ paḍe eṭale olun-vrat karo, bhakti karo, jātrā karo, vandanā karo ityādi ene sugam- sahelun thaī paḍayun chhe-(anādinī ṭev paḍelī chhe ne). āve chhe ne ke-

‘‘ek vār vande jo koī, tāhi narak-pashu gati nahi hoī’’

paṇ narak-pashu na thāy emān di shun vaḷ‌yo? shubhabhāv hoy to ekād bhav svargamān jāy, ekād bhav (tīvra duḥkhathī) bachī jāy; paṇ narak ane nigodanā bhav ghaṭayā vinā, eno nāsh thayā vinā bhavabhramaṇ kem maṭashe bāpu? koī kahe ke-sammedashikharanī āṭalī jātrā kare to bhav ghaṭe. dhūḷey na ghaṭe, sāmbhaḷane. lākh-kroḍ jātrā kare shatruñjayanī toy shun? (andar chaitanyanā nāthanī jātrā na kare to bhav na maṭe). em to traṇ lokanā nāth tīrthaṅkaradevanā samosaraṇamān anant vār gayo, anantavār sākṣhāt divya-dhvani sāmbhaḷī, maṇiratnathī bhagavānanī pūjā karī, paṇ ethī shun? bhav to ūbho chhe; kemake e to shubhabhāv hato, dharma na hato.

āthī em na samajavun ke shubhabhāv chhoḍīne ashubh karavun. parantu bhāī! tane je anādithī shubhabhāvanī ruchi chhe teno tyāg karavo. shubh-bhāvamān ame dharma karīe chhīe evī mānyatā viparīt chhe, mithyātvanun shalya chhe.

[pravachan nan. 212 chālu * dināṅk 2p-10-76]

PDF/HTML Page 1523 of 4199
single page version

अथोभयं कर्म बन्धहेतुं प्रतिषेध्यं चागमेन साधयति–

रत्तो बंधदि कम्मं मुच्चदि जीवो विरागसंपत्तो।
एसो जिणोवदेसो तम्हा कम्मेसु मा रज्ज।। १५०।।
रक्तो बध्नाति कर्म मुच्यते जीवो विरागसम्प्राप्तः।
एषो जिनोपदेशः तस्मात् कर्मसु मा रज्यस्व।। १५०
।।

(स्वागता)
कर्म सर्वमपि सर्वविदो यद्
बन्धसाधनमुशन्त्यविशेषात्।
तेन सर्वमपि तत्प्रतिषिद्धं
ज्ञानमेव विहितं शिवहेतुः।। १०३।।

have, banne karmo bandhanān kāraṇ chhe ane niṣhedhavāyogya chhe em āgamathī siddha kare chheḥ-

jīv rakta bāndhe karmane, vairāgyaprāpta mukāy chhe,
–e jin taṇo upadesh tethī na rāch tun karmo viṣhe. 1pa0.

gāthārthaḥ– [रक्तः जीवः] rāgī jīv [कर्म] karma [बध्नाति] bāndhe chhe ane [विरागसम्प्राप्तः] vairāgyane pāmelo jīv [मुच्यते] karmathī chhūṭe chhe- [एषः] [जिनोपदेशः] jinabhagavānano upadesh chhe; [तस्मात्] māṭe (he bhavya jīv!) tun [कर्मसु] karmomān [मा रज्यस्व] prīti-rāg na kar.

ṭīkāḥ– ‘‘rakta arthāt rāgī avashya karma bāndhe ane virakta arthāt virāgī ja karmathī chhūṭe’’ evun je ā āgamavachan chhe te, sāmānyapaṇe rāgīpaṇānā nimittapaṇāne līdhe shubh ane ashubh banne karmane avisheṣhapaṇe bandhanān kāraṇ tarīke siddha kare chhe ane tethī banne karmane niṣhedhe chhe.

ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [यद्] kāraṇ ke [सर्वविदः] sarvagnadevo [सर्वम् अपि कर्म] samasta (shubh tem ja ashubh) karmane [अविशेषात्] avisheṣhapaṇe [बन्धसाधनम्] bandhanun


PDF/HTML Page 1524 of 4199
single page version

(शिखरिणी)
निषिद्धे सर्वस्मिन् सुकृतदुरिते कर्मणि किल
प्रवृत्ते नैष्कर्म्ये न खलु मुनयः सन्त्यशरणाः।
तदा ज्ञाने ज्ञानं प्रतिचरितमेषां हि शरणं
स्वयं विन्दन्त्येते परमममृतं तत्र निरताः।। १०४ ।।

sādhan (kāraṇ) [उशन्ति] kahe chhe [तेन] tethī (em siddha thayun ke sarvagnadevoe) [सर्वम् अपि तत् प्रतिषिद्धं] samasta karmane niṣhedhyun chhe ane [ज्ञानम् एव शिवहेतुः विहितं] gnānane ja mokṣhanun kāraṇ pharamāvyun chhe. 103.

jo samasta karma niṣhedhavāmān āvyun chhe to pachhī munione sharaṇ konun rahyun te havenā kaḷashamān kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [सुकृतदुरिते सर्वस्मिन् कर्माणि किल निषिद्धे] shubh ācharaṇarūp karma ane ashubh ācharaṇarūp karma-evā samasta karmano niṣhedh karavāmān āvatān ane [नैष्कर्म्ये प्रवृत्ते] e rīte niṣhkarma avasthā pravartatān, [मुनयः खलु अशरणाः न सन्ति] munio kāī asharaṇ nathī; [तदा] (kāraṇ ke) jyāre niṣhkarma avasthā (nivr̥uttiavasthā) pravarte chhe tyāre [ज्ञाने प्रतिचरितम् ज्ञानं हि] gnānamān ācharaṇ karatun-ramaṇ karatun-pariṇamatun gnān ja [एषां] te munione [शरणं] sharaṇ chhe; [एते] teo [तत्र निरताः] te gnānamān līn thayā thakā [परमम् अमृतं] param amr̥utane [स्वयं] pote [विन्दन्ति] anubhave chhe-āsvāde chhe.

bhāvārthaḥ– ‘sukr̥ut ke duṣhkr̥ut-banneno niṣhedh karavāmān āvyo chhe to pachhī munione kāī paṇ karavānun nahi rahevāthī teo munipaṇun shānā āshraye, shā ālamban vaḍe pāḷī shake?’- em koīne shaṅkā thāy to tenun samādhān āchāryadeve karyun chhe keḥ-sarva karmano tyāg thaye gnānanun mahā sharaṇ chhe. te gnānamān līn thatān sarva ākuḷatā rahit paramānandano bhogavaṭo hoy chhe-jeno svād gnānī ja jāṇe chhe. agnānī kaṣhāyī jīv karmane ja sarvasva jāṇī temān līn thaī rahyo chhe, gnānānandano svād nathī jāṇato. 104.

* * *

samayasār gāthā 1pa0ḥ mathāḷun

have banne karmo bandhanān kāraṇ chhe ane niṣhedhavāyogya chhe em āgamathī siddha kare chheḥ-


PDF/HTML Page 1525 of 4199
single page version

* gāthā 1pa0ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘‘rakta arthāt rāgī avashya karma bāndhe ane virakta arthāt virāgī ja karmathī chhūṭe’’...

shun kahyun ā? ke jene rāgano prem chhe, rāg sāthe ekatva chhe te rāgī chhe. ahīn asthiratāno rāg hoy enī vāt nathī. ā to jene rāgamān ekatābuddhi-ahambuddhi chhe te rāgī chhe em vāt chhe. gnānīne asthiratāno rāg hoy chhe paṇ te rāgamān rakta nathī, ruchivant nathī tethī te virāgī chhe.

ā vrat, tap, bhakti ityādi kare tathā shāstranī dhāraṇā thavāthī upadesh de ane e badhī shubharāganī kriyāmān hun sārun (-dharmakārya) karī rahyo chhun ane e vaḍe mārun hit thashe em je māne te rāgī chhe ane te jarūr karma bāndhe chhe.

āgaḷanī gāthānī ṭīkāmān ‘arāgī gnānī’ em shabda āvyo chhe. matalab ke je arāgī-virāgī chhe te gnānī chhe ane je rāgī chhe te agnānī chhe. agnānī rāgamān rakta chhe. tene vītarāgasvabhāvī chaitanyamūrti bhagavān ātmā upar najar nathī. ahāhā...! jinapadasvarūp pote chhe eno ene svīkār nathī. jene potāno (-ātmāno) svīkār nathī te bīje kayāṅk paṇ potānun astipaṇun to mānashe ja ne? rāgarahit potānā nirmaḷ tattvane je joto nathī te ‘hun rāg chhun’ em ja jāṇe chhe ane māne chhe. āvo rāgamān rakta rāgī jīv avashya karma bāndhe chhe.

sāmānyapaṇe dashamā guṇasthān sudhī rāg chhe te apekṣhāe tyān sudhī jīv rāgī kahevāy chhe. paṇ ahīn e vāt nathī. ahīn to jene rāgano prem chhe, rāgamān svāmīpaṇun chhe, dharmabuddhi chhe tene rāg-rakta eṭale rāgī kahyo chhe.

dharmīne sādhakadashāmān asthiratāno rāg yathāsambhav āve paṇ tyān (-rāgamān) tene ruchi-posāṇ nathī. dharmīne to potāno ek ātmā ja posāy chhe. ahīn kahe chhe-jenī draṣhṭi ek shuddha chaitanyavastu potānā ātmāthī bandhāī chhe evo virakta arthāt virāgī ja karmathī chhūṭe chhe. lyo, ā jin bhagavānano upadesh chhe.

koī bāyaḍī-chhokarān, dukān-dhandho ityādi bahāramān chhoḍī de māṭe te vairāgī chhe evo viraktano artha nathī. ahīn to jene antaramān paranī (-rāganī) ruchi chhūṭī gaī chhe ane jene ānandano nāth vītarāgasvabhāvī shuddha chaitanyamay ātmānī draṣhṭi-ruchi, gnān ane anubhav thayān chhe e virakta eṭale virāgī chhe; ane te ja karmathī chhūṭe chhe evun āgamavachan chhe.

juo, pāṭhamān (-mūḷ gāthāmān) ‘jinopadesh’ shabda chhe. teno artha ahīn ṭīkāmān ‘āgam-vachan’ līdho chhe. jinopadesh arthāt jinavāṇī anusār āgam


PDF/HTML Page 1526 of 4199
single page version

rachāyān chhe. tethī jinopadeshano artha āgamavachan karyo chhe. te āgamavachan shun chhe? ke rāgamān ekatāvāḷo rāgī jīv avashya karma bāndhe chhe ane jene rāganī ekatā tūṭī gaī chhe te virāgī jīv ja karmathī mukta thāy chhe. ā draṣhṭi apekṣhāe kathan chhe. bākī gnānī virāgī hovā chhatān dashamā guṇasthān sudhī tene jeṭale anshe rāg chhe eṭalā anshe bandhan chhe. ahīn draṣhṭine pradhān karīne rāganī ruchi jene nāsh pāmī chhe evā gnānīne vartamānamān kiñchit puṇya-pāpanā bhāv hovā chhatān virāgī kahyo chhe.

virāgī ja karmathī chhūṭe chhe tyān ‘virāgī’ no evo artha nathī ke koī bahārathī vastrādi badhun chhoḍī de, sādhu thāy ane pañchamahāvrat pāḷe māṭe te virāgī chhe. parantu jene antaramān rāganī ruchi chhūṭatān vītarāgasvabhāvī shuddha chaitanyasvarūp ātmānā ānandanī svānubhavadashā pragaṭ thāy te virāgī chhe. puṇya-pāpanā banne bhāvathī je vairāgya pāme te virāgī chhe ane te ja karmathī chhūṭe chhe. parantu koī pāpanā pariṇāmathī to vairāg pāme paṇ puṇyapariṇāmanā premamān rahe to te virāgī nathī paṇ rāgī chhe ane te karmathī avashya bandhāy chhe evun āgamavachan chhe arthāt evun bhagavānanā upadeshamān āvyun chhe.

keṭalāk kahe chhe-jeo ekalā ashubh rāgamān rachyāpachyā rahe chhe temane shubharāg karavānun kaho to?

tene kahīe chhīe ke-bhāī! shubharāg e kayān navī chīj chhe? anādithī te shubhāshubhabhāv to karato ja āvyo chhe. e nigodamān hato tyāre paṇ shubhāshubhabhāvanā pariṇām vārāpharatī karato ja hato. are! āje nigodamān evā jīvo anant chhe je kadīy trasapaṇun nahi pāme; temane paṇ shubhabhāv thāy chhe. ghaḍīkamān ashubh ane ghaḍīkamān shubh em pariṇāmanī dhārā tyān nirantar chāle chhe. tyān dayā, dān, pūjā, bhakti ityādi kāī chhe nahi paṇ shubh ane ashubh bhāvo to tyān thayā ja kare chhe. bhāī! shubhabhāv e kāī apūrva chīj nathī. ātmabhān vinā tun navamī graiveyak jāy evā shukal leshyānā shubhabhāvanā pariṇām tane anantavār thayā chhe. paṇ tethī shun?

tyāre teo kahe chhe ke-e shubhabhāvathī puṇya bandhāyun ane tethī te manuṣhya thayo ane tene dharma sāmbhaḷavā maḷ‌yo; ā lābh to thayo ne?

bāpu! evun to anantavār sāmbhaḷ‌yun, paṇ rāgano prem chhūṭayā vagar tārun sāmbhaḷelun badhun ja nirarthak gayun; kemake shāstranun tātparya to vītarāgatā chhe. shāstra sāmbhaḷīne paṇ tane rāganī ruchi na chhūṭī ane svabhāvanī draṣhṭi na thaī tethī tun shāstranun tātparya pāmyo ja nahi. chāhe prathamānuyog ho ke karaṇānuyog ho, charaṇānuyog ho


PDF/HTML Page 1527 of 4199
single page version

ke dravyānuyog ho; darekanun tātparya vītarāgatā chhe. e nimittanī upekṣhā karīne svabhāvanī apekṣhā karavī e badhānun tātparya chhe. parantu svabhāvanī apekṣhā karī nahi ane khālī vāṇī sāmbhaḷī emān tane (-ātmāne) shun lābh thayo? kāī nahi. samajāṇun kāī...? bhāī! vītarāgano mārga bahu jhīṇo chhe, bāpu!

ātmā sachchidānandasvarūp bhagavān sadā vītarāgasvarūp ja chhe. vītarāgasvarūp kaho ke akaṣhāyasvarūp kaho te ek ja chhe. bhagavān ātmāmān kaṣhāyanā vikalpanī gandh paṇ kayān chhe? bhagavān ātmā to sadāy aṇāsravī chhe, abandh chhe, anākuḷ chhe. ane ā je puṇya-pāpanā bhāvo chhe e to banney āsravarūp, bandharūp ane ākuḷatāmay duḥkharūp chhe. e puṇya-pāpanā bhāvo mārā chhe em je māne te rāgī avashya karmathī bandhāy chhe ane je puṇya-pāpathī rahit shuddha chaitanyamay ātmāno anubhav kare chhe te karmathī mukta thāy chhe. ā jinavachan-āgamavachan chhe.

have kahe chhe-‘evun je āgamavachan chhe te, sāmānyapaṇe rāgīpaṇānā nimittapaṇāne līdhe shubh ane ashubh banne karmane avisheṣhapaṇe bandhanān kāraṇ tarīke siddha kare chhe ane tethī banne karmane niṣhedhe chhe.’

ahāhā...! shun kahe chhe? shubhakarma ho ke ashubh ho, emān je prem chhe enā kāraṇe arthāt rāgīpaṇānā kāraṇe avisheṣhapaṇe eṭale ke shubh bhalun ane ashubh būrun evo bhed pāḍayā vinā bannene bandhanā kāraṇ tarīke siddha kare chhe. koṇ? āgamavachan arthāt bhagavān jineshvaradevanī vāṇī. bhagavān jinanun vachan em siddha kare chhe ke puṇya ane pāpanā banne bhāv sāmānyapaṇe bandhanun kāraṇ chhe. tethī āgamavachan puṇya-pāpanā banne bhāvano niṣhedh kare chhe.

prashnaḥ– to shāstramān puṇyabhāvane sādhan kahyun chhe ne?

uttaraḥ– hā, kahyun chhe; paṇ e to nimittanun ke sahacharanun gnān karāvavā tyān vyavahāranayathī kahyun chhe. āchārya jayasenanī ṭīkāmān tathā paramātmaprakāshamān vyavahār-ratnatrayathī nishchay thāy em āve chhe; parantu e vyavahāranayanun kathan chhe. nishchayaratnatray jene pragaṭ chhe tene bāhya vyavahār-vyavahāraratnatray kevo hoy chhe te batāvavā shāstramān evān kathan āve chhe. (paṇ te puṇyabhāv yathārtha sādhan chhe em na samajavun).

kharekhar to nishchayadharma pragaṭ na hoy tene to bāhya vyavahār hoto ja nathī. ekalā bāhya vyavahāravāḷāne to gāthā 413 mān (ṭīkāmān) vyavahāramūḍh kahyo chhe ‘‘teo anādirūḍh vyavahāramān mūḍh vartatā thakā, prauḍh vivekavāḷā nishchay par anārūḍh vartatā thakā, paramārthasatya bhagavān samayasārane dekhatā-anubhavatā nathī’’ -em tyān kahyun chhe.


PDF/HTML Page 1528 of 4199
single page version

gnānī je nishchay par ārūḍh chhe te tene je vyavahār hoy chhe teno mātra jāṇanār chhe, kartā nathī. ahāhā...! rāg vinānun potānun je shuddha chaitanyasvarūp chhe tenun sañchetan ane anubhavan karanār gnānī virāgī chhe ane tene je paryāyamān rāg chhe tene mātra sākṣhībhāve jāṇe ja chhe, karato nathī. jyāre vyavahār karavāthī dharma thāy chhe em mānanār vyavahāramān ja tallīn evo rāgī vyavahāramūḍh chhe; te dharmane pāmato nathī.

ahīn āchārya kundakundadev āgamavachanane prasiddha karīne kahe chhe ke-‘rāganī ruchivāḷā bandhāy chhe ane rāganī aruchivāḷā virāgī bandhātā nathī.’ harigītamān chhe ne ke-

‘jīv rakta bāndhe karmane, vairāgyaprāpta mūkāy chhe.’

ām chhatān āgamanā vachanane na samaje ane puṇyathī dharma thāy, bhagavānanān smaraṇ, stuti, bhakti, vandanā ityādi karatān karatān dharma thāy em māne ane nirūpe tene āgam vachan kayān chhe? e to svachchhandīnun vachan chhe kemake tene āgamavachananun shraddhān ja nathī. traṇalokanā nāth arihantadeve to divyadhvanimān em kahyun chhe ke shubh ane ashubh banney bhāv avisheṣhapaṇe bandhanān kāraṇ chhe māṭe niṣhedhavāyogya chhe. bhāī! ā to vīrano mārga chhe. te sāmbhaḷīne jenān kāḷajān kampī ūṭhe chhe evā kāyaranān āmān kām nathī. shrīmade kahyun chhe ne ke-

‘‘vachanāmr̥ut vītarāganān param shāntaras mūḷ,
auṣhadh je bhavaroganān kāyarane pratikūḷ.’’

vītarāganān vachano shāntaras-vītarāgarasanān preranārān chhe ane te bhavarogane maṭāḍanārān mahā auṣhadh chhe. parantu shubhabhāvamān ja rakta evā kāyarone te pratikūḷ paḍe chhe.

shāstramān shubhabhāvanā (ekānt) premīne vīryahīn-napunsak kahyo chhe; kemake ene dharmanī prajā pedā thatī nathī. jem pāvaiyāne prajā na thāy tem rāganā ruchivāḷā napunsakone dharmanī prajā na thāy. ātmānī 47 shaktiomān ek vīryashakti kahī chhe. ātmasvarūpanī rachanānā sāmarthyarūp vīryashakti chhe. ā vīryashaktinun kārya shun? ke samyagdarshan-gnān-chāritranī nirmaḷ paryāyane rache te enun kārya chhe. shubhabhāvanī-rāganī rachanā kare te vīryashaktinun kārya nathī. ashuddhatānī rachanāmān je vīrya rokāī rahe e to kāyar-napunsakapaṇun chhe. svarūpanī rachanā chhoḍīne ekānte rāgane rache e to napunsakatā chhe. hun to rāgano jāṇanāro chhun em bhūlīne je rāgano karanāro thāy e hatavīrya napunsak chhe. te bandhanā kāraṇane ja sevanāro chhe arthāt tene bandh ja thashe.


PDF/HTML Page 1529 of 4199
single page version

tyāre keṭalāk kahe chhe-vītarāganī vāṇīmān puṇyabhāv bandhanun kāraṇ chhe em ahīn nishchayathī kahyun chhe paṇ bīje bhinna sādhya-sādhanabhāv kahyo chhe ke nahi? vyavahār (-puṇyabhāv) sādhan chhe em kahyun chhe ke nahi?

bāpu! e sādhanano artha shun? samakitīne svarūpanī nirmaḷ draṣhṭi chhe te nishchay (samyaktva) chhe ane sāthe dev-guru-shāstranī shraddhāno je rāg chhe tene nimitta jāṇīne upachārathī-vyavahārathī ārop āpīne samakit kahyun chhe. shun e rāg kharekhar samakit chhe? nā; e to chāritrano doṣh chhe. parantu svarūpanān draṣhṭi-gnān-ramaṇatā sāthe te rāg sahakārī chhe, nimitta chhe evun gnān karāvavā tene ārop āpīne vyavahārathī samakit kahyun chhe. vyavahār samakit chhe to bandhanun kāraṇ paṇ ene upachārathī mokṣhano mārga kahyo chhe. paṇ eno artha shun? ke te mokṣhanun kāraṇ nathī. mokṣhamārga prakāshak, pānun 2pa6 upar āno atyant spaṣhṭa khulāso karyo chhe. tyān kahyun chhe ke-

‘‘jinamārgamān koī ṭhekāṇe to nishchayanayanī mukhyatā sahit vyākhyān chhe tene to ‘satyārtha em ja chhe’ em jāṇavun. tathā koī ṭhekāṇe vyavahāranayanī mukhyatā sahit vyākhyān chhe tene ‘em nathī paṇ nimittādinī apekṣhāe ā upachār karyo chhe’ em jāṇavun.’’

jarī sharīr ṭhīk hoy, pāñch-pachās lākhanī sampatti hoy, ābarū ṭhīk hoy ane pahoḷo-pahoñchato kṣhayopasham hoy tyān e badhānā rāgamān ane rāganī ruchimān tun marī rahyo chhe bhāī! nāth! tun anant-anant gnān, ānand ane shāntino piṇḍ chhe. āvā tārā trikāḷī satnun lakṣha nahi hovāthī rāganī ruchie tane ghāyal karyo chhe, mārī nākhyo chhe. jene rāganī ruchi chhe. tene shuddha chaitanyasvarūp nij ātmā prati aruchi-dveṣh chhe. shrī ānandaghanajīe kahyun chhe- ‘dveṣh arochak bhāv.’ jene paramātmasvarūp pūrṇānandano nāth bhagavān ātmā ruchato nathī ane rāg ruche chhe tene potānā ātmā pratye dveṣh chhe. (tene anantānubandhīno krodh chhe). eṇe paḍakhun pheravyun chhe ne! svabhāvanā paḍakhe rahevāne badale te rāganā paḍakhe rahyo chhe. tene ahīn āchāryadev kahe chhe-bhāī! shubh ane ashubh banne bhāv bandhanān kāraṇ chhe ane tethī bhagavānanī vāṇī banne karmone niṣhedhe chhe. āvī vāt chhe.

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 103ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘यद्’ kāraṇ ke ‘सर्वविदः’ sarvagnadevo ‘सर्वम् अपि कर्म’ samasta (shubh tem ja ashubh) karmane ‘अविशेषात्’ avisheṣhapaṇe ‘बन्धसाधनम्’ bandhanun sādhan (-kāraṇ) kahe chhe...


PDF/HTML Page 1530 of 4199
single page version

shun kahyun? ke dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādino shubhabhāv hoy ke hinsā, jūṭh, chorī, kushīl, parigrah ityādino ashubhabhāv hoy, banney bhāv vibhāvabhāv chhe ane sarvagnadevoe-jinabhagavantoe banneney avisheṣhapaṇe-beyamān kāī pher pāḍayā vinā ekasarakhān bandhanān sādhan-kāraṇ kahe chhe. beumānthī ekey dharma ke dharmanun sādhan nathī, paṇ banney samānapaṇe ja bandhanān sādhan chhe.

‘samasta karma’ em kahyun chhe ne! eṭale ke shubh ane ashubh banne karmane sarvagna bhagavāne avisheṣhapaṇe bandhanān kāraṇ kahyān chhe. bandhananī apekṣhāe banne sarakhān chhe, bemān koī pher nathī. āvī vāt ākarī paḍe chhe māṇasane, kemake vyavahār karatān karatān nishchay thashe em māne chhe ne? paṇ bhāī! tārī e mānyatā sarvagnanī āgnāthī bahār chhe. vyavahār karatān nishchay pragaṭashe e sarvagnanī āgnā nathī. āchārya amr̥utachandradeve ‘सर्वविदः’ shabda mūkīne sarvagnadevanī sākṣhī āpī chhe. ahāhā...! ek samayamān traṇakāḷ traṇalokane jāṇanārun jenun anantagnān chhe, jene anant ānandanun vedan chhe ane jenun anantavīrya svarūpanī paripūrṇa rachanā karī rahyun chhe te sarvagnadev chhe. āvā sarvagnadev puṇya-pāpanā banne bhāvane avisheṣhapaṇe bandhanān sādhan kahe chhe. eṭale jem viṣhay-kaṣhāyanā bhāv bandhanun kāraṇ chhe tem vrat, tap, shīl, brahmacharya ityādi shubhabhāv paṇ bandhanun kāraṇ chhe, kemake banney karmachetanā chhe.

have kahe chhe-‘तेन’ tethī (em siddha thayun ke sarvagnadevoe) ‘सर्वम् अपि तत् प्रतिषिद्धं’ samasta karmane niṣhedhyun chhe ane ‘ज्ञानम् एव शिवहेतुः विहितं’ gnānane ja mokṣhanun kāraṇ pharamāvyun chhe.

lyo, shun bākī rahyun? samasta karmane eṭale shubh ane ashubharūp sarva bhāvono sarvagnadeve niṣhedh karyo chhe ane ek gnānane ja mokṣhanun kāraṇ pharamāvyun chhe. matalab ke puṇya-pāpanā vikalpathī rahit nirvikalpa shuddha chaitanyasvarūp bhagavān ātmānī sevā-ramaṇatā-līnatā ane ekāgratā karavānun pharamāvyun chhe, kemake te ek ja mokṣhanun kāraṇ chhe.

sādhāraṇ prāṇīne na bese eṭale āchāryadeve sarvagnano ādhār āpyo chhe. parantu atyāre ghaṇī badhī garabaḍ thaī gaī chhe. vrat karo, tap karo, bhakti karo, jātrā karo, upavās karo ityādi; em karatān karatān mokṣhamārga ane mokṣha thashe em keṭalāk kahe chhe. paṇ bhāī! e badhā shubhabhāv chhe ene sarvagna bhagavāne bandhanun kāraṇ kahyun chhe. rāg ashubh ho ke shubh; banne karmachetanā chhe, vikārī kārya chhe. bhagavān! tāro mārga to ek gnānachetanā chhe.

‘ज्ञानम् एव विहितं शिवहेतुः’ -em chothā padamān ahīn pūrī chokhavaṭ karī dīdhī chhe. gnānane ja eṭale ke gnānasvarūpī bhagavān gnāyakane ja mokṣhano hetu kahyo chhe.


PDF/HTML Page 1531 of 4199
single page version

kathañchit gnānathī ane kathañchit rāgathī em kaho to?

bhāī! kathañchit gnānathī ane kathañchit rāgathī (mokṣha thāy) evo syādvād vītarāganā shāsanamān nathī. ahīn to kahe chhe-prabhu! tun gnān chho; tārā gnānasvarūpamān puṇya-pāpanā vikalpano abhāv chhe. āvā nirbheḷ, nirvikalpa gnānasvarūpī ātmāmān ekāgratā karīne gnānamātra bhāvano anubhav karavo, chaitanyarasano-vītarāgarasano, shāntarasano anubhav karavo e mokṣhanun kāraṇ chhe. rāgano anubhav to ākuḷatāmay duḥkh ane bandhanun kāraṇ chhe, sansāranun kāraṇ chhe. tethī sarva rāgano niṣhedh karīne, bhagavān em kahe chhe ke tun gnān ane ānandanā anubhavanā rasanun sevan kar. gnānasvarūpanā anubhavano ras e anākuḷ ānand ane vītarāgī shāntino ras chhe ane e ja ek mokṣhanun kāraṇ chhe em sarvagnadeve pharamāvyun chhe.

have āmān ‘vyavahār sādhak ane nishchay sādhya’ evā prashnane kayān avakāsh chhe? koī ṭhekāṇe vyavahārane sādhak kahyo chhe e to sādhakadashāmān sādhak (shuddha ratnatray) paryāyanī sāthe sāthe vyavahār-shubharāg kevo hoy chhe tenun tyān gnān karāvyun chhe. ahīn to ā ek ja vāt chhe ke-‘ज्ञानम् एव विहितं शिवहेतुः’ -bhagavān ātmā shuddha chaitanyasvarūpamān mashagūl thaīne ānand-keli kare e ek ja mokṣhanun kāraṇ kahyun chhe. ahā! vītarāg sarvagnadev jain parameshvaranī āgnā shun chhe e lokone khabar nathī; shāno niṣhedh karyo chhe ane shun kartavya chhe enī lokone khabar nathī!

badhā shāstromān-chāre anuyogamān-prathamānuyog ho ke karaṇānuyog ho, charaṇānuyog ho ke dravyānuyog ho, e sarvamān ek gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe em pharamāvyun chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyaghanasvarūp bhagavān ātmā chhe. emān ja ekāgra thaī enān shraddhān-gnān ane ramaṇatā pragaṭ karavān e ek ja mokṣhano mārga chhe. gnānasvarūp to pote trikāḷ chhe. vartamānamān e trikāḷī gnānasvarūpamān ekāgratā karavī evo ‘ज्ञानमेव’ no artha chhe. samajāṇun kāī...?

‘ज्ञानमेव’ kahyun e vartamān paryāyanī-shuddharatnatrayarūp paryāyanī vāt chhe. bhagavān ātmā trikāḷī dhruv gnānasvabhāvī vastu chhe. temān ekāgratā karavī e mokṣhanun kāraṇ chhe. ashubhanī jem shubhane paṇ bhagavāne dharmanā kāraṇ tarīke niṣhedhyo chhe kemake e to bandhanun ja kāraṇ-sādhan chhe. ahāhā...! svarūpanun bhān karyā vinā ekānte vyavahārano shubharāg karatān karatān nishchay (-dharma) thaī jashe evī jene haṭh chhe te bhāre bhramaṇāmān chhe.

are! shivapurīno rājā shivabhūp bhagavān ātmā rāgamān rokāī gayo chhe! ahā! gnān, darshan, ānand, shānti ityādi anantaguṇano bhaṇḍār guṇanidhi prabhu


PDF/HTML Page 1532 of 4199
single page version

potānī nidhine bhūlīne rāgamān rati kare chhe! te rāgane potāno māne chhe, dharmarūp māne chhe. parantu bhāī! rāg shubh ho ke ashubh, banne par chhe, pudgalasvabhāv chhe, chaitanyasvabhāv nathī; ane parane potānun māne e to chor chhe. banārasīdāse kahyun chhe ke-

‘‘sattākī samādhimain virājī rahai soī sāhū
sattātain nikasi or gahai soī chor hai.’’

rāgane-parane potāno mānavārūp chorīnā aparādhanī sajā chāragatino jelavās chhe bhāī!

āvo mārga traṇalokanā nāth sarvagnadeve pharamāvyo chhe ane e ja mārga digambar āchāryo ane munivaroe ahīn prasiddha karyo chhe. āchāryo ane munivaro to chhaṭhṭhā-sātamā guṇasthāne divasamān hajāro vār āvajā kare chhe. teone pāchhalī rātre nidrā paṇ atyant alpa hoy chhe. āvī bhāvaliṅg munidashā chhe. temane chāritradashāmān atīndriy ānandanī chhāpavāḷun prachur svasamvedan hoy chhe. āvī dashāne bhagavāne mokṣhamārga kahyo chhe. parantu pañchamahāvratanā ke vyavahāraratnatrayanā rāgane mokṣhamārga kahyo nathī. gambhīr vāt chhe, bhāī! kathañchit gnānathī (- shuddha ratnatrayathī) ane kathañchit shubharāgathī (-vyavahāraratnatrayathī) mokṣhamārga thāy em bhagavāne kahyun nathī. gnān ja ek mokṣhano hetu kahyo chhe. gnān eṭale ahīn trikāḷī gnānanī, dravyasvabhāvanī vāt nathī, paṇ e trikāḷī dravyasvabhāvamān ekāgratā karatān pragaṭ thatī shuddha ratnatrayarūp chaitanyanī pariṇatine ahīn mokṣhanun sādhan kahyun chhe. ‘ज्ञानमेव’ no ā artha chhe.

prashnaḥ– jo ām chhe to pachhī ā badhī dhamāl-2p-26 lākhanān mandiro, bhagavānanī pratiṣhṭhā, rathayātrā, gajarath ane svādhyāy-pravachano vagerenī shī jarūr chhe?

samādhānaḥ– e sarva bāhya vastu to potapotānā kāḷe potapotānā kāraṇe hoy chhe. mandir, pratiṣhṭhā ityādi shun jīv kare chhe? nā; jīvane to te kāḷe tevo shubharāg hoy to puṇyabandh thāy chhe; dharma nahi. e shubharāg kāī mokṣhanun sādhan nathī. sādhakane paṇ vachche āvo shubhabhāv āve kharo; bhakti, pūjā, pratiṣhṭhā ityādi karavāno gnānīne paṇ shubhabhāv āve chhe, paṇ e bandhanun ja kāraṇ chhe, e kāī dharmanun sādhan nathī. (upachārathī ene dharmasādhan kahe chhe e judī vāt chhe; chhe nahi.).

shubhāshubhabhāv chhe e to rāg chhe, rog chhe, ākuḷatā chhe, bandhanun kāraṇ chhe ane gnān ja ek mokṣhanun kāraṇ chhe. nirmaḷānandano nāth shuddha sachchidānandasvarūp prabhu bhagavān ātmā trikāḷ chhe. emān ekāgra thatān shuddha chaitanyanī je nirmaḷ pariṇati thāy te gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe em kahyun chhe. ‘विहितम्’ em shabda paḍayo chhe ne!


PDF/HTML Page 1533 of 4199
single page version

em ke ā ja vidhi chhe ane ā ja mārga kahyo chhe. ahāhā...! āchāryanā shabdane-kathanane yathārtha samaje to nyāl thaī jāy evī vāt chhe.

moṭān lāmbā lāmbā pustako-shāstronī vāt kare paṇ paramārtha pragaṭ na kare to tethī shun? jenāthī janma-maraṇ na maṭe e chīj game teṭalī bahārathī ūñchī jaṇāy topaṇ tenī kāī kimmat nathī. chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-

‘munivrat dhār anant vār grīvak upajāyo.’

bhāī! navamī graiveyak jāy evā shukalaleshyānā shubhabhāv e paṇ kalesh ja chhe. bhagavāne ene bandhanun ja kāraṇ kahyun chhe. (vichār to kharo ke mokṣha māṭe shun anantavār munivrat dhāraṇ karavān paḍatān hashe?) andar bhagavān ātmā shivapurīno rājā chaitanyadev prabhu ‘rājate’ eṭale anantaguṇanī samr̥uddhi vaḍe shobhī rahyo chhe. je potānā chaitanyamay svarūpamān ekāgra thaīne ‘rājate’ eṭale shobhe chhe te rājā chhe, bhūp chhe.

potānā gnān ane ānand svarūpamān ekāgra thavun e gnānachetanā chhe, arthāt je shaktirūpe gnān trikāḷ chhe tene paryāyamān pragaṭ karavun enun nām gnānachetanā chhe ane ene ja bhagavāne mokṣhanun sādhan kahyun chhe.

kaḷash 104ḥ mathāḷun

‘jo samasta karma niṣhedhavāmān āvyun chhe to pachhī munione sharaṇ konun rahyun?’ bhagavān! shubhāshubhabhāv bandhanun kāraṇ chhe, shubhabhāv paṇ bandhanun kāraṇ chhe, dharma nathī em kahīne āpe teno niṣhedh karyo to have munioe pāḷavun shun? pāñch mahāvrat, pāñch samiti, traṇ gupti ityādi vyavahārano āpe bandhanān kāraṇ kahīne niṣhedh karyo; to pachhī munioe pāḷavun shun? ālamban-āshray kono karavo? munio jeno āshray kare chhe teno to āpe niṣhedh karyo to e munivarone sharaṇ shun rahyun? shiṣhyanā ā prashna prati samādhān karato āchāryadev kaḷash kahe chheḥ-

* kaḷash 104ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘सुकृतदुरिते सर्वस्मिन् कर्मणि किल निषिद्धे’ shubh ācharaṇarūp karma ane ashubh ācharaṇarūp karma-evā samasta karmano niṣhedh karavāmān āvatān ‘नैष्कर्म्ये प्रवृत्ते’ e rīte niṣhkarma avasthā pravartatān, ‘मुनयः खलु अशरणाः न सन्ति’ munio kāī asharaṇ nathī.

juo, shun kahe chhe? munivaro shubhāshubharūp samasta karmano niṣhedh karīne niṣhkarma avasthāmān pravr̥utta thāy chhe. eṭale shun? eṭale ke teo rāganā karma nām kārya


PDF/HTML Page 1534 of 4199
single page version

vinānā gnānachetanārūp karmamān pravr̥utta thāy chhe. shubhāshubh karmarahit niṣhkarma avasthāne prāpta thaīne munivaro shuddhopayogarūp chaitanyanī nirmaḷ avasthāmān pravr̥utta thāy chhe tethī teo kāī asharaṇ nathī; arthāt temane shuddha chaitanyanun sharaṇ chhe. have āvī vāt samajavī kaṭhaṇ paḍe eṭale bichārā jīvo anantakāḷathī shubhāshubhamān ja maṇḍī rahelā chhe, lāgī rahelā chhe.

parantu bhāī! shubhāshubhabhāv e koī apūrva chīj nathī. shubhāshubhabhāv to nigodanā jīvane paṇ thayā kare chhe. kadī paṇ tras na thayā hoy evā anantā nigodanā jīv paḍayā chhe. ene paṇ kṣhaṇe shubh ane kṣhaṇe ashubh bhāv thayā kare chhe.

ā ḍuṅgaḷī, lasaṇ, kāndā, sakkarakand vagere kandamūḷanī ek rāī jeṭalī kaṭakīmān asaṅkhya audārik sharīr chhe; ane e darek sharīramān shaktie bhagavānasvarūp evā chaitanyasvabhāvamay anantā nigodanā jīv chhe. tyān koīne dev-guru-shāstrano yog nathī ane dānādi paṇ sambhavit nathī. chhatān te darek jīvane kṣhaṇe ashubh ane kṣhaṇe shubh evī karmadhārā nirantar chālu ja chhe. shubhāshubhabhāv e kāī navī chīj nathī. are! e koī chīj ja nathī; ātmā kayān chhe emān?

jem sakkarakandamān uparanī je lāl chhāl hoy chhe tenun lakṣha chhoḍī do to andar ākhoy chhālathī judo sakkarakand nām sākaranī mīṭhāshano piṇḍ chhe. em bhagavān ātmā, shubh ane ashubhabhāvarūp chhālanun lakṣha chhoḍī do to andar shubhāshubhabhāvathī judo chaitanyasvarūp atīndriy ānandanā rasathī bharelo amr̥utano kand chhe. jem sakkarakand mīṭhāshano kand chhe tem bhagavān ātmā chidānandakand chhe. have shubhāshubhakarmathī rahit thatān munivaro asharaṇ chhe em nathī paṇ temane chidānandakandasvarūp bhagavān ātmānun sharaṇ hoy chhe em ahīn kahe chhe.

juo, ahīn ‘shubhācharaṇarūp karma’ em līdhun chhe. eṭale ke jaḍ paramāṇu je bandhāy enī ā vāt nathī. ahīn to ‘sukr̥ut’ eṭale shubh ācharaṇarūp dayā, dān, vrat, bhakti ityādinā shubhabhāv ane ‘durit’ eṭale hinsā, jūṭh, chorī, kushīl, viṣhayavāsanā ityādinā ashubhabhāv-e bey bhāvano niṣhedh karīne munivaro niṣhkarma avasthārūp pravarte chhe. eṭale shun? eno artha em chhe ke shubhāshubharāgathī nivr̥utti pāmīne shuddhabhāvamān-shuddhachaitanyasvabhāvamān pravr̥utti kare chhe. aho! āvo vītarāgano mārga param adbhut ane alaukik chhe! āvo mārga bīje kayāny nathī; bījā badhā mārga amārga chhe, viparīt mārga chhe. vedānta ho ke sāṅkhya ho, vaisheṣhik ho ke buddha ho, e koīe samyak mārga jāṇyo ja nathī. ā to jeṇe ek samayamān traṇ kāḷ-


PDF/HTML Page 1535 of 4199
single page version

traṇ lokane joyā chhe evā vītarāg sarvagna parameshvaranī vāṇī dvārā pragaṭ thayelo samyak mokṣhamārga chhe.

juo, ashubh ācharaṇanī jem shubh ācharaṇ paṇ bandhanun kāraṇ hovāthī niṣhedhyun chhe to pachhī munivaro konun sharaṇ le? shun pravr̥utti kare? to kahe chhe ke munivarone shubharāgarahit niṣhkarma avasthā thatān teo andar atīndriy ānandarasathī bharelā amr̥utasvarūp bhagavān ātmāmān ekāgratārūp-ramavārūp pravr̥utti kare chhe. ‘niṣhkarma avasthā pravartatān’ em bhāṣhā chhe ne? niṣhkarma nām (shubhāshubh) karmathī nivr̥utta evī avasthāmān-eṭale ke shuddha chaitanyamay arāgī pariṇatimān-pravr̥utta thāy chhe. ahāhā...! munivaro pote shuddha chaitanyaghan bhagavān andar atīndriy ānandaras-vītarāgaras-shāntarasathī bharyo paḍayo chhe temān pravr̥utta thāy chhe. lyo, ā munivaronun antaraṅg pravartan chhe ane ā ja mārga chhe. pañchamahāvrat ane nagnapaṇun e kāī munipaṇun nathī; e to jaḍarūp bāhyaliṅg chhe. samajāṇun kāī...?

ā to sonagaḍhanun chhe em keṭalāk kahe chhe?

juo, ā shāstra (-samayasār) sonagaḍhanun banāvelun nathī paṇ mahā samartha munivaranun banāvelun chhe. 2000 varṣha pūrve bhagavān kundakundāchārya mahān digambarāchārya thaī gayā emanun banāvelun ā shāstra chhe. tyār bād ek hajār varṣha pachhī tenī ṭīkā āchārya amr̥utachandradeve karī chhe. e munivaro em kahe chhe ke-shubhabhāvathī nivr̥utti thatān shuddhabhāvanī pravr̥uttinun munine sharaṇ hoy chhe ane e ja (vāstavik) sharaṇ chhe, shubhabhāv kāī sharaṇ nathī. lyo, ā muninun karma nām kārya chhe.

are! āvo vītarāgano mārga chhoḍīne jenun chitta pāñch indriyonā viṣhayomān-bhagavān ane bhagavānanī vāṇīmān (enā rāgamān) rame chhe te chor chhe. 31 mī gāthāmān sākṣhāt arihant bhagavān ane bhagavānanī vāṇīne indriyanā viṣhayamān gaṇyā chhe. tyān kahyun chhe ke je koī ātmā ā pāñch jaḍ indriyo ane andar ek ek khaṇḍakhaṇḍarūp bhāvendriy ane indriyanā viṣhayo-strī, kuṭumb, desh, dev-guru-shāstra ane emanī vāṇī-e sarvane jītīne eṭale ke e sarvanun lakṣha chhoḍī daīne potānā shuddha chaitanyamay ātmāne anubhave chhe te jitendriy jin chhe. juo, ā chaitanyanī pravr̥uttirūp niṣhkarma pravartan munine sharaṇ chhe.

ahāhā...! kahe chhe-‘niṣhkarma avasthā pravartatān ‘‘मुनयः खलु अशरणाः न सन्ति’’ munio kāī asharaṇ nathī;’ arthāt temane shuddha chaitanyaghanasvarūp nij ātmānun sharaṇ chhe. rāganun sharaṇ chhūṭayun ane bhagavān ātmānun sharaṇ temane prāpta thayun chhe. mandiramān pūjā vakhate chattāri sharaṇan bole chhe ne? arihantā sharaṇan,


PDF/HTML Page 1536 of 4199
single page version

siddhā sharaṇan-em bole chhe ne? bhāī! e to badhī vyavahāranī vāto chhe. ahīn to nishchay sharaṇ shun chhe enī vāt chhe. arihantādinun sharaṇ levā jatān to vikalpa ūṭhe chhe ane e vikalpa shubharāg chhe; ane e shubharāg bandhanun kāraṇ hovāthī sarvagnadevoe niṣhedhyo chhe.

anantā jinabhagavantoe divyadhvani dvārā kahelī vāt ā chhe. bhagavān mahāvīr ādi tīrthaṅkaro to mokṣhamān padhāryā chhe ane siddhapade birāje chhe. paṇ mahāvidehakṣhetramān sīmandhar ādi tīrthaṅkaro atyāre sākṣhāt birāje chhe. pa00 dhanuṣhyano deh tathā kroḍ-pūrvanun āyuṣhya chhe, arihantapade birāje chhe. temanī samosaraṇasabhāmān munivaro, svarganā indro, chakravartī, rājā- mahārājāo, shrāvak-shrāvikāo, sinh, vāgh ane sarpa ityādi jīvo vāṇī sāmbhaḷavā āve chhe. te vāṇīmān bhagavān je kahe chhe te ā chhe. mahān digambar sant bhagavān shrī kundakundāchārya tyān sīmandharanāth pāse gayā hatā, āṭh divas tyān rahyā hatā. āṭh divas bhagavānanī vāṇī chha ghaḍī savāre, chha ghaḍī bapore, chha ghaḍī sāñje chhūṭe chhe te sāmbhaḷī āgaḷapāchhaḷanā vakhatamān tyānnā shrutakevaḷīo sāthe charchā-vārtā karī ahīn bharatamān pāchhā āvīne ā shāstro banāvyān chhe. emān ā bhagavānano sandesh chhe em kahe chhe-

shun kahe chhe? ke ashubh ācharaṇanī jem shubh ācharaṇarūp karmano niṣhedh karavāmān āvatān munio kāī asharaṇ thaī jatā nathī. ā pañchāchār-gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār, vīryāchār-e shubhāchārano niṣhedh thaī jatān munio shun ācharaṇ pāḷashe em asharaṇ thaī jatā nathī; parantu andar nirmaḷānandano nāth sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā je trikāḷ birāje chhe tenā gnānamān ācharaṇ karavun, tenā shraddhānamān ācharaṇ karavun, enī sthiratāmān ācharaṇ karavun, ichchhā nirodharūp ānandamān ācharaṇ karavun ane vīryanī shuddhatānī rachanāmān ācharaṇ karavun-ā pramāṇe atīndriy ānandanī ramaṇatārūp pañchāchār teo pāḷatā hoy chhe. āvun niṣhkarma avasthārūp svarūpanun ācharaṇ munione hoy chhe tethī teo asharaṇ nathī.

ahāhā...! munidashā-chāritranī dashā koī alaukik hoy chhe! munivaro bahāramān vastrathī rahit ane andar rāganā vikalpathī rahit shuddha chaitanyanā dhyānamān magna thaīne ānandarūpī amr̥utanā ghūṇṭaḍā pītā hoy chhe. jem koī sheraḍīno mīṭho ras gaṭak-gaṭak ghūṇṭaḍā bharī-bharīne pīe tem ā dharmī puruṣho antaramān atīndriy ānandano ras gaṭak-gaṭak ghūṇṭaḍā bharībharīne pīe chhe. temane emānthī bahār nīkaḷavun goṭhatun nathī. aho! dhanya e chāritradashā! ā dharma ane ā chāritradashā chhe ane ene ahīn niṣhkarma avasthāmān pravartan kahyun chhe.

have kahe chhe-‘तदा’ jyāre niṣhkarma avasthā pravarte chhe tyāre ‘ज्ञाने प्रतिचरितम्


PDF/HTML Page 1537 of 4199
single page version

ज्ञानम् हि’ gnānamān ācharaṇ karatun-ramaṇ karatun-pariṇamatun gnān ja ‘एषां’ te munione ‘शरणं’ sharaṇ chhe.

lyo, ā ācharaṇ ane ā sharaṇ. gnānānandasvarūp bhagavān ātmāmān charavun-ramavun te ācharaṇ ane sharaṇ chhe. bhāī! shubhabhāvarūp ācharaṇ chhe e to jher chhe, kemake te amr̥utasvarūp bhagavān ātmāthī viruddha chhe ane bandhanun sādhak chhe. tethī munio shubhācharaṇarūp karmano niṣhedh karīne antaramān nirvikalpa ānandarūpī amr̥utanun vedan kare chhe. ā ja muninun sāchun ācharaṇ chhe. vāt ākarī paḍe, paṇ thāy shun bāpun? ānī samajaṇ ane enun shraddhān pratham karavun paḍashe, anubhav to pachhī thashe ane andar sthiratārūp chāritranī vāt to e pachhīnī chhe.

aho! muninī chāritradashā-anubhavanī sthiratārūp dashā koī alaukik chhe. ṭīkākār padmaprabhamaladhārideve niyamasāramān ek kaḷashamān (kaḷash 2pa3) tyān sudhī kahyun chhe ke-atīndriy ānandamān jhūlatā-ramatā evā muni ane sarvagna-vītarāgadevamān je antar-taphāvat jue chhe te jaḍ chhe. ahā! āvī vītarāgī ānandamay chāritra dashā chhe. samayasār nāṭakamān banārasīdāse kahyun chhe ke-muni je potānā (-ātmānā) ānandamān rame chhe e enun mokṣhamārgarūp ācharaṇ chhe, paṇ ene je pañchamahāvratādino vikalpa ūṭhe chhe te jagapanth chhe (sansāramārga chhe). bhāī! chāritradashā e antaranī chīj chhe.

to banārasīdās ane ṭoḍaramal adhyātmanī bhāṅg pīne nāchyā hatā em loko kahe chhe te shun chhe?

lokone adhyātmatattvanī khabar nathī ane ekalā shubhabhāvamān dharma chhe em māne chhe tethī teo game te kahe. are! svabhāvane chhoḍīne shubhābhāvanī lālachamān phasāī rahelā teo paribhramaṇanā panthe chhe. ahīn kahe chhe-bhagavān! tane khabar nathī. tun shivanagarīno rājā anantaguṇanī khāṇ prabhu chaitanyaratnākar chho. emān ekāgra thatān ek ek guṇanī anant nirmaḷ paryāyo nīkaḷe evī tārī chīj chhe. āvā anant guṇ-ratnothī bharelo prabhu tun ātmā chho. have be sarakhāīnī bīḍī pīve tyāre to bhāī sāhebane pāyakhānāmān dasta utare, āvān jenān apalakṣhaṇ ene kahīe ke tun chaitanyaratnākar chho te ene gaḷe kem utare? are! shubhabhāvanī ādat paḍī gaī chhe tene pote chaitanyaratnākar chhe e kem bese?

ahīn kahe chhe-bhagavān ātmā chaitanyanā ratnono samudra chhe. emān ekāgra thaīne ācharaṇ karatān-ramaṇatā karatān vītarāgī ānandano anubhav karanārā munione potānā ātmānun sharaṇ chhe. ahāhā...! rāgano niṣhedh karīne antaramān ḍūbī jatā


PDF/HTML Page 1538 of 4199
single page version

munivarone nij shuddhātmā ja sharaṇ chhe. arahantā sharaṇan, siddhā sharaṇan e to vyavahārathī sharaṇ kahevāmātra chhe.

vītarāgano mārga nivr̥utti mārga chhe. rāgathī nivr̥utti thāy chhe ne? tathāpi shuddhamān pravr̥uttinī apekṣhāe tene pravr̥uttipaṇun paṇ kahe chhe. pote shuddha chidānandaghanasvarūp shivasvarūp prabhu shivapurīno rājā chhe. emān ācharaṇ karatā thakā munione ek gnān ja sharaṇ chhe. gnān eṭale shāstragnān em nahi; shāstragnān to bhedarūp vikalpagnān chhe. ahīn to gnānamān (-svabhāvamān) ācharaṇ karatun, ramaṇ karatun gnān ja sharaṇ chhe em kahyun chhe. ‘ज्ञानं हि’ em kahyun chhe ne? juo, ā ekānt (samyak ekānta) kīdhun chhe. matalab ke rāg sharaṇ nathī. kathañchit gnān sharaṇ ane kathañchit rāg sharaṇ em nathī. gnānamān ācharaṇ karatun gnān ja munione sharaṇ chhe. have kahe chheḥ-

‘एते’ teo ‘तत्र निरताः’ te gnānamān līn thayā thakā ‘परमम् अमृतम्’ param amr̥utane ‘स्वयं विन्दन्ति’ pote anubhave chhe-āsvāde chhe. ‘svayam’ eṭale rāganī apekṣhā vinā, vikalpanī apekṣhā vinā sādhak param amr̥utane āsvāde chhe. vyavahāraratnatrayano shubharāg hato tethī amr̥utano svād āve chhe em nathī. shun kaḷash chhe! gajab chīj chhe, bhāī! ek kaḷashamān to badho sār bharī dīdho chhe!

prāṇī (-jīv) bahāranī pravr̥uttimān eṭalo badho rokāī gayelo rahe chhe ke tene sansāranā ashubhabhāvathī nivr̥utti maḷatī nathī. bas, ākho divas dhandho-vepār, karavo strī-parivāranun poṣhaṇ karavun ane saune rājī rākhavā ityādi pāpanā kāryomān gāḷe chhe. emāny pāñch-pachās lākh ke karoḍ-be karoḍanī sampatti thaī jāy to pūchhavun ja shun? emān ja khush khushāl thaīne rahe ane bichāro navaro ja na paḍe. pachhī ene shubhabhāv paṇ kayānthī thāy? ane jyān shubhabhāv ja thato nathī ene enāthī nivr̥uttinī to vāt ja kayān rahī? e to sansāranā-paribhramaṇanā panthe ja chhe. e paribhramaṇano panth bahu ākaro chhe, bhāī!

ahīn have bījun kahe chhe. ahīn kahe chhe-devadarshan, gurupūjā, dān, tap, sanyam, svādhyāy ādi je shubhabhāvarūp ācharaṇ chhe te paṇ rāg chhe, bandhanun kāraṇ chhe, sansāranun kāraṇ chhe. ane je ene dharmarūp jāṇe ane māne te mithyādraṣhṭi chhe ane te paṇ sansāraparibhramaṇanā panthe chhe; samajāṇun kāī?

to samakitīne paṇ te āvashyak karma to hoy chhe?

hā, pūrṇa vītarāg na thāy tyān sudhī svabhāvanān draṣhṭi-anubhav hovā chhatān samakitīne paṇ shubhabhāvarūp ācharaṇ hoy chhe. paṇ ene e bandhanun kāraṇ jāṇe chhe.. (ane kramashaḥ teno niṣhedh karīne te antaramān ugra puruṣhārtha karīne shuddhi vadhārato jāy chhe). āvo mārga chhe.


PDF/HTML Page 1539 of 4199
single page version

kahyun ne ke-‘परमम् अमृतम् स्वयं विन्दन्ति’ svayam eṭale paranī apekṣhā vinā potāthī param ānandarūp amr̥utano anubhav kare chhe. juo, ā munipaṇun chhe. ‘param amr̥ut’ kahyun ne? atīndriy ānandano anubhav thavo e param amr̥ut chhe. munivaro param ānandarūp amr̥utano anubhav kare chhe te emanun ācharaṇ (-chāritra) chhe. shubhācharaṇane niṣhedhyun to bījun kāī sādhan rahyun nahi em jo koī kahe to e barābar nathī. antar chidānandasvarūpamān ācharaṇ karatun, rāgathī bhinna paḍelun gnān param ānandarūpī amr̥utano je anubhav kare chhe te sādhan chhe, sharaṇ chhe. munio emān rahe chhe. juo, ā munipaṇun, ā chāritra ane ā mokṣhanun sādhan chhe.

ahāhā...! munivaro param amr̥utano svād le chhe! ā ghīno ane sākarano svād chhe e chaitanyano svād nathī ane e (-svād) jīvane āve chhe em paṇ nathī. e to jaḍ chhe. ā mīṭhun, mahesūb ane rasagullānno svād chhe e to jaḍano chhe, ajīv chhe ane bhagavān ātmā rūp, ras, gandh, sparsha vinānī chīj chhe. āvā aras ane arūpī jīvane rūpī ajīvano svād hoy nahi. parantu te samaye ene jāṇatān ā ṭhīk chhe evo je rāg kare chhe e rāgano svād jīvane āve chhe. strīnā sanyogamān strīnā viṣhayano svād jīvane āvato nathī, kemake strīnun sharīr to hāḍ-māns-rudhir-chāmaḍānun banelun jaḍ chhe, ajīv chhe. paṇ ā ṭhīk chhe evo je jīv rāg kare chhe e rāgano ene svād āve chhe. parantu e rāgano svād jherano svād chhe bhāī! e duḥkharūp chhe, ane dharmīne ātmāmān param ānandano svād āve chhe, ane e sukhano svād chhe.

ahīn ‘param amr̥utane anubhave chhe’ em kahyun chhe e muninī pradhānatāthī kahyun chhe. prachur svasamvedan kahevun chhe ne! pāñchamī gāthāmān āve chhe ke munine prachur svasamvedan hoy chhe, chothe guṇasthāne svasamvedan chhe paṇ e jaghanya chhe, alpa chhe. pāñchame shrāvakane visheṣh ānand chhe ane chhaṭṭhe munirājane prachur svasamvedan chhe. jeṭalo svasamvedanarūp ānandano svād chhe teṭalun ācharaṇ chhe. aho! andar chidānandamay trilokīnāth bhagavān ātmāmān ekāgra thatān-ramatān-jāmatān je param amr̥utasvarūp ānandano svād āve enun nām ācharaṇ ane munipaṇun chhe. sarvagnadevanī divya deshanāmān ane sarvagnadevanā shāstramān-paramāgamamān ā āvyun chhe.

* * *

* kaḷash 104ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘sukr̥ut ke duṣhkr̥ut-banneno niṣhedh karavāmān āvyo chhe to pachhī munione kāī paṇ karavānun nahi rahevāthī teo munipaṇun shānā āshraye, shā ālamban vaḍe pāḷī shake?’


PDF/HTML Page 1540 of 4199
single page version

juo, hinsā jūṭh, chorī, viṣhayavāsanā ane krodh, mān ādi duṣhkr̥ut eṭale ashubh ācharaṇ ane dayā, dān, vrat, tap, shīl, sanyam ādi sukr̥ut eṭale shubh ācharaṇ-e sarvano niṣhedh karyo to munione shun karavānun rahyun? pañch mahāvrat, pāñch samiti, traṇ gupti, aṭṭhāvīs mūlaguṇ ityādi shubhācharaṇano e dharma nathī em niṣhedh karyo to pachhī munio shānā āshraye munidharma pāḷe?-ām koīne shaṅkā thāy to tenun samādhān āchāryadeve karyun chhe keḥ-

‘sarva karmano tyāg thaye gnānanun mahā sharaṇ chhe.’

juo, ā munidharma kahyo. ahāhā...! trikāḷ gnānasvarūp paramātmasvarūp bhagavān ātmā pote chhe emān līn thavun e gnānanun mahāsharaṇ chhe. arthāt ātmā sadāy shuddha vītarāgasvabhāvī vastu chhe enun ja munione sharaṇ chhe ane e ja dharma chhe.

ahā! ā aṭṭhāvīs mūlaguṇ, pāñchamahāvrat ādi shubhācharaṇ jo dharma nathī, chāritra nathī em kahyun to have shun karavun? to kahe chhe-bhagavān! sāmbhaḷ. andar chaitanyamūrti gnāyakabhāvasvarūp, nityānand-sahajānandasvabhāvī mahāprabhu param padārtha trikāḷ vidyamān astipaṇe virājamān chhe, enun sharaṇ le; e sharaṇ chhe. ahāhā...! munivaro je pariṇati dvārā svabhāvanī draṣhṭi ane līnatā-ramaṇatā kare chhe te vītarāgī pariṇatine ek mātra sharaṇ trikāḷī shuddha ātmadravya ja chhe. potānī trikāḷī dhruv vastu je sachchidānand, pūrṇānand, sahajānand, aṇakarāyel (-akr̥utrim) sahajātmasvarūp avināshī anantaguṇadhām sadāy andar paḍelī chhe eno āshray karīne emān līn thavun e ja sharaṇ chhe.

āvo vītarāgano mārga lokapaddhatithī sāv judo chhe bhāī! ‘sarva karmano tyāg thaye gnānanun mahāsharaṇ chhe.’ ahīn gnān eṭale vikalpathī rahit nirvikalpa trikāḷī ātmasvabhāv sachchidānandasvabhāv, sat nām shāshvat gnān ane ānand jeno svabhāv chhe te ātmā munine sharaṇ chhe, āvā ātmānā āshrayathī munine je samyagdarshan-gnān-chāritrarūp anākuḷ ānandano svād āve chhe te sharaṇ chhe, te munidharma chhe.

dharma to ene kahīe ke jemān ātmānā atīndriy ānandarasanun vedan hoy. je shubhāshubh bhāv chhe te karmaras chhe; eno svād jherano svād chhe. shuddhanī apekṣhāe banne jher chhe. ashubh tīvra ane shubh mand jher; paṇ chhe banne jher. tethī banneno niṣhedh karyo chhe. ek shuddha chaitanyaghanasvarūp ātmāmān līnatā karavī e ja amr̥utasvarūp ānandano svād chhe ane e dharma chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! gāthā 1pa1 mān āvashe ke paramārtha-param padārtha, mahāpadārtha anādi- anant sachchidānandamay nityānandamay prabhu ātmā ja sharaṇ chhe. emān jhūkī jatān ānandarasano anubhav āve chhe ane evo anubhav ja paramārtha munipaṇun chhe.