Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 156.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 80 of 210

 

PDF/HTML Page 1581 of 4199
single page version

rakhaḍashe. ane param guru paramātmā arahantādi pratye je (svarūpanī oḷakhāṇ sahit) anurāg chhe te savāranī sandhyānī jem bhagavān ātmāno uday thavānī nishānī chhe. ā svarūpanī jene ruchi thaī chhe evā samakitīnī vāt chhe. ene khyāl chhe ke jevā bhagavān param vītarāg nirmaḷ chhe tevo potāno chaitanyasvabhāv param vītarāg nirmaḷ chhe. ene svabhāvanā avalambane vītarāgadev pratyeno anurāg ṭaḷīne krame vītarāgatā pragaṭashe ane pūrṇa kevaḷagnānasūryano uday thashe kemake ene rāganun mamatva ane svāmitva nathī; e rāgane bhalo ane lābhadāyak mānato nathī tethī rāg ṭaḷīne ene chaitanya jāgashe ane kevaḷagnān pragaṭashe. (ahīn arahantādino anurāg kevaḷagnānanun kāraṇ chhe em na samajavun paṇ svarūpanān je shraddhān, gnān ane emān je ugra ramaṇatā thāy te ja kevaḷagnānanun kāraṇ chhe em samajavun).

ahīn jīvādi padārthonun adhigam te gnān em je kahyun tyān em na samajavun ke jīv, ajīv ane temanā visheṣhone shāstramānthī jāṇī līdhā ane tenī dhāraṇā karī līdhī eṭale gnān thaī gayun. ahīn to svasamvedan-pratyakṣha svarūpanā gnānane gnān kahyun chhe. chaitanyanun chaitanyasvabhāve thavun-pariṇamavun ene gnān kahyun chhe ane te mokṣhano mārga chhe.

‘रागादिपरिहरणं चरणं’–emān to em āvyun ke puṇya ane pāp e beyane chhoḍī antaramān sthiratā kare enun nām chāritra chhe. vītarāgasvarūpe jīv chhe ane enun vītarāgabhāve pariṇamavun te dharma chhe, chāritra chhe. āvā chāritravant jainanā guru paṇ vītarāgabhāvano ja vāramvār upadesh kare chhe.

to shun teo charaṇānuyogamān kahelān ācharaṇane upadeshatā nathī?

charaṇānuyogamān je vratādi ācharaṇ kahelān chhe tene yathāsambhav jyān jem hoy tem jaṇāve chhe avashya, paṇ te upādey chhe. ādaraṇīy chhe em upadeshatā nathī. samakitīne je je bhūmikāmān je je dayā, dān, vrat, bhakti ādino rāg hoy chhe tene te jāṇavā yogya hovāthī jaṇāve chhe kharā, paṇ te rāg ādaraṇīy chhe, vāstavik dharma chhe-em kahetā nathī. jainanā sādhu to vītarāgasvabhāvī ātmā ek vītarāgabhāvarūpe-samyakdarshan-gnān-chāritrarūpe pariṇame e ja dharma chhe em ja prarūpaṇā kare chhe.

have samakitanān ṭhekāṇān na maḷe ane jīvone mā haṇo, temanī dayā pāḷo, jīvadayā pāḷavī e dharma chhe ityādi je upadesh kare te jainanā sādhu-guru nathī.

bhāī! paranī dayā karavī e to shakay nathī ane paranī dayā karavāno je bhāv āve te rāg chhe ane rāganī utpatti thavī e ja hinsā chhe em jainashāsanamān kahyun chhe. (juo puruṣhārtha siddhayupāy shlok 44) to-


PDF/HTML Page 1582 of 4199
single page version

‘‘dayā te sukhanī velaḍī, dayā te sukhanī khāṇ;
anant jīv mukit gayā, dayā taṇā pariṇām.’’-em kahyun chhe ne?

hā; kahyun chhe. paṇ e dayā eṭale shun? bhāī! e to potānā ātmānī dayānī vāt chhe, paranī dayānī nahi. puṇya-pāpanā vikalpathī bhinna paḍīne ātmānun jīvan je gnān ane ānandasvarūpe chhe tenī eṭale ṭakatā tattvanī ṭakatā tattva tarīke pratīti ane gnān thavān enun nām svadayā chhe. bhāī, ātmā jevaḍo chhe tevaḍo svīkāravo te dayā chhe ane tethī ochho ke viparīt mānavo te hinsā chhe. āvī svadayā te sukhanī-muktinī khāṇ chhe.

atyāre to jem varane mūkīne jān joḍī de tem ātmāne chhoḍī daīne parathī-rāgathī dharma manāve chhe. paisāvāḷāne paisā be-pāñch lākh rūpiyā kharcho eṭale dharma thashe em manāvī de. paṇ bhāī! paisā kayān ātmānī chīj chhe ke te kharche? paisā rākhavāno (parigrahano) bhāv chhe e pāp chhe ane ene dharmakāryamān kharchavāno je anurāg chhe te mandakaṣhāyarūp hoy to puṇya chhe. paṇ e kāī dharma nathī. (ūlaṭun hun paisā kamāun chhun ane vāparun chhun evī je mānyatā chhe te mithyādarshan chhe).

prashnaḥ– to pachhī ā 26 lākhanā kharche moṭun āgamamandir banāvyun ane atyār sudhīmān lākho rūpiyā kharchāī gayā chhe e badhun koṇ kare chhe?

samādhānaḥ– ā āgamamandir je banyun chhe te enā potānā kāraṇe banyun chhe. tene koṇ banāve? shun ātmā paranun kārya karī shake chhe? mandir e to jaḍ pudgalonī paryāy chhe; tene shun ātmā karī shake chhe? nā. ā to jaḍ paramāṇuo-māṭī-dhūḷ svayam potānā kāḷe mandirarūpe rachanā thaīne pariṇamyā chhe. tene koī kārīgare ke bījāe pariṇamāvyā chhe em chhe ja nahi. e enī janmakṣhaṇ hatī, paramāṇuono te-rūpe rachāī javāno-utpattino kāḷ hato tyāre te rachāī gayun chhe. bhagavāne to kahyun chhe ke-ghaḍāno karanāro kumbhār nathī, ghaḍo māṭīthī thayo chhe. māṭī pote prasarīne ghaḍo banāve chhe, kumbhār nahi. kumbhārathī ghaḍo thayānun māne e paradravyanī paryāyano kartā parane māne chhe māṭe mūḍh-mithyādraṣhṭi chhe.

men upavās ādi karyā, ā chhoḍayun, ā khādhun nahi, ā pīdhun nahi-em mūḍh jīv māne chhe. e āhār ane pāṇī to jaḍ, par chhe. khāvānī ane chhoḍavānī je kriyā chhe e to jaḍanī jaḍamān chhe. shun e jaḍane ten chhoḍayun chhe? bhāī! paranun grahaṇ-tyāg mānavun e mithyātva chhe. parane ten kayān pakaḍayā chhe ke have hun tene chhoḍun chhun em māne chhe? ātmāmān tyāg-upādānashūnyatva nāmanī ek anādi-anant shakti-guṇ chhe.


PDF/HTML Page 1583 of 4199
single page version

te guṇanā kāraṇe ātmā parane grahato nathī ane chhoḍato ya nathī. āvun vastunun-ātmānun svarūp chhe tene svarūpamān ekāgra thaīne yathārtha jāṇavun te gnān chhe.

‘gnān temanun gnān chhe’ (harigīt) em-kahyun ne? eno artha shun? ke ātmā je sadāy vītarāg-vignānasvarūpe chhe enā pariṇamanamān vītarāg-vignānanun thavun, gnānarūpe pariṇamavun e gnān chhe. e gnān vītarāgī paryāy chhe. āvo vītarāg mārga chhe. gnānanī sāthe rāgane bheḷave e vītarāg mārga nathī. samajāṇun kāī...?

be bol thayā. have trījoḥ-‘rāgādinā tyāgasvabhāve gnānanun thavun-pariṇamavun te chāritra chhe.’

juo, pañchamahāvratanā pariṇām, 28 mūlaguṇanā pālanano vikalpa ityādi chhe te rāg chhe. lokone khabar nathī eṭale ene dharma māne chhe. avrat chhe te pāp chhe ane vrat chhe te puṇya chhe; bemānthī ekey dharma nathī. e beyanā tyāgasvabhāve gnānanun eṭale ātmānun thavun-pariṇamavun te dharma chhe. ātmā gnānasvabhāve antar-ekāgra thaī jyān pariṇame chhe. tyān saheje rāgarūpe thato nathī; e pariṇaman ja rāganā abhāvasvarūp chhe ane te samyakchāritra chhe. ā rāg chhe tene hun chhoḍun chhun em nahi, paṇ svarūpamān pariṇām magna thaī sthit thatān ja tyān rāganī utpattino abhāv hoy chhe ane evun svarūpanā ācharaṇarūp chāritra chhe te ja vītarāgī chāritra chhe.

have āvī vāt samaje nahi ane besī gayā chāritra laīne. eke lugaḍān pheravyān ane bījā nagna thaī gayā. paṇ ethī shun? bemānthī ekeney chāritra nathī, dharma nathī. shvetāmbaramān sādhune 27 mūlaguṇ kahyā ane digambaramān 28; paṇ e to banney vikalpa chhe, rāg chhe e kayān chāritra chhe? chāritra to rāganā abhāvasvarūp ātmānun ātmarūp-vītarāgarūp pariṇaman chhe. chāhe vratādinā vikalpa ho ke guṇ-guṇīno bhedarūp vikalpa ho ke navatattvanā bhedarūp shraddhānano vikalpa ho; e sarva rāg chhe, achāritra chhe ane ene chāritra māne e mithyātva chhe.

ahāhā...! jemān atīndriy ānandanun prachur vedan hoy evī rāganā tyāgarūp ānandanī dashārūpe ātmānun thavun e chāritra chhe. ā ṭūṅkī ne ṭach vāt chhe ke-parathī khas ane svamān vas. bas svamān vasavun e chāritra chhe. bhāī! jo chāritranī bhāvanā chhe to vratādinā vikalpathī khasī jā ane chaitanyasvabhāvamān āvī jā. are! paṇ svabhāvanī jene khabar na hoy te kayān āve ane kayān jāy? e to sansāramān ja rakhaḍe chhe. shun thāy? mokṣhanun kāraṇ to samyagdarshan- gnān-chāritra chhe. vyavahāraratnatray e kāī mokṣhano mārga nathī. have kahe chhe-

‘tethī e rīte em phalit thayun ke samyagdarshan-gnān-chāritra e traṇe ekalun


PDF/HTML Page 1584 of 4199
single page version

gnānanun bhavan (-pariṇaman) ja chhe. māṭe gnān ja paramārtha mokṣhakāraṇ chhe.’

juo, ā niṣhkarṣha-sār kāḍhayo ke-samyagdarshan-gnān-chāritra e ānandakand prabhu ātmānun ja chaitanyamay pariṇaman chhe. mahāvratanā je pariṇām chhe e to vijātīy chhe, achetan chhe kemake temān chaitanyano ansh nathī. ā nagna dashā ane 28 mūlaguṇano vikalpa ajīv chhe kemake te gnānasvarūp bhagavān ātmāthī viruddha jātinā bhāv chhe. vastravāḷānī to ahīn vāt ja nathī kemake vastravāḷo sādhu hoy e jainadarshan nathī, vītarāgadarshan nathī, anya darshan chhe. āvī vāt koīne ākarī lāge paṇ shun thāy? vastra rākhe ane munipaṇun māne e to jainadarshanathī- satyadarshanathī viruddha chhe, kemake ene to dravyaliṅg paṇ yathārtha nathī. ahīn to em vāt chhe ke nagnapaṇun ādi 28 mūlaguṇanā je pariṇām chhe te chāritra nathī.

to bhāvaliṅgīne paṇ nagnatā sahit 28 mūlaguṇanā pariṇām to hoy chhe?

hā, bhāvaliṅgīne paṇ nagnatā sahit 28 mūlaguṇanā pālanano vyavahār hoy chhe paṇ e to badho rāg chhe. e bāhya sahakārīpaṇe-nimittapaṇe hoy chhe paṇ antaramān je shuddha ratnatrayarūp nirmaḷ chaitanyanun pariṇaman tene thayun chhe e ja chāritra chhe.

prashnaḥ– e bāhya sahakārī nimitta sādhan to chhe ne?

uttaraḥ– nimitta kharekhar sādhan nathī. ene sādhan kahevun e to upachārakathan chhe. koīe ṭhīk kahyun chhe ke-sonagaḍhavāḷā nimittano niṣhedh karatā nathī paṇ nimittane kartā mānatā nathī. vāt to em ja chhe. jemake karma vikāramān nimitta chhe, paṇ nimitta-karma vikāranun kartā nathī. tem karmanun pariṇaman karmamān karmanā kāraṇe thāy chhe, ane rāgadveṣhanā pariṇām emān nimitta chhe. paṇ tethī koī em māne ke nimittanā kāraṇe karmabandhan thayun to te yathārtha nathī. tevī rīte ahīn vyavahāraratnatrayanā pariṇām chhe to enā kāraṇe ātmānun chāritrarūp vītarāgī pariṇaman thāy chhe em nathī. nimitta chhe, hoy chhe, paṇ nimitta kartā nathī, yathārtha sādhan nathī.

juo, ā ahīn saravāḷo kāḍhayo-badhānun tātparya kāḍhayun ke-samyagdarshan-gnān-chāritra traṇe ekalun gnānanun eṭale ekalun ātmānun bhavan ja chhe ‘ekalun’ eṭale pañchamahāvratanun pariṇaman sāthe maḷīne chāritra chhe em nahi. bhāī! ā to janma-maraṇ maṭāḍanārun vītarāganun shāstra-chopaḍo chhe. eno shabde-shabda gambhīr āshayathī bharelo chhe. ekalun ātmānun bhavan kahyun emān vratādinā rāgano niṣhedh thaī gayo. mātra chaitanyanun vītarāg chaitanyamay pariṇaman ja ratnatrayarūp chāritra chhe em siddha karyun.

bhāī! ā jindagī chālī jāy chhe hon. pāñch-pachās lākhanun dhan thāy eṭale


PDF/HTML Page 1585 of 4199
single page version

jagat, tun sārun raḷ‌yo ane kamāṇo em kaheshe paṇ e to jindagī hārī javānun chhe. bhāī! e to badho khoṭano ja vepār chhe. ā paisā thāy e kāī sukhanun nimitta nathī, balke duḥkhanun ja nimitta chhe. strī, kuṭumb-parivār, lakṣhmī, ābarū e badhān duḥkhanān nimitta chhe. sukhanun kāraṇ to ek bhagavān ātmā chhe. vītarāgī ānandanun sthān bhagavān ātmā chhe. e (vītarāgī ānand) paisāmān nathī, bāyaḍīmān nathī, ane sārān kapaḍān pahere emāny nathī, ane moṭo hajīro-mahel lākh-karoḍ rūpiyānī kimmatano hoy emāny nathī. bhāī! e to badhān duḥkhanān nimitta chhe ane duḥkhe karīne prāpta thāy chhe.

ahāhā...! samyagdarshan-gnān-chāritra e traṇe ekalun gnānanun bhavan ja chhe. ahīn gnān eṭale ātmā; chaitanyamūrti bhagavān ātmānun shraddhānasvabhāve thavun te samyagdarshan, enun potānā gnānarūpe thavun e gnān ane enun rāganā abhāvasvabhāve sthiratā-ramaṇatārūp pariṇaman te chāritra. emān karmanā abhāvanī ke vyavahāraratnatrayanā sadbhāvanī koī apekṣhā nathī. ekalo ātmā svayam nirmaḷ ratnatrayarūp pariṇame chhe. nishchayathī to darshan-gnān-chāritranā pariṇām svayam potānā ṣhaṭkārakapaṇe pariṇamatā thakā pragaṭ thāy chhe. ene dravya-guṇanī paṇ apekṣhā nathī. (paṇ e vāt ahīn nathī). ahīn kīdhun ne ke ātmānun pariṇamavun; tyān vītarāgabhāve pariṇame e to paryāy chhe. ātmā (dravya ākhun) kāī paryāyamān āvato nathī. samyagdarshan-gnān-chāritra e (sajātīy) chaitanyamay vītarāg pariṇām chhe tethī chaitanyamay ātmānun pariṇaman chhe em abhed karīne kahyun paṇ e pariṇamanamān dravyasvabhāv āvato nathī. shuddha dravyanā lakṣhe nirmaḷ vītarāg pariṇaman thayun tethī dravyanun-ātmānun pariṇaman kahyun, bākī pariṇaman to paryāyamān thāy chhe ane tene dravyasvabhāvanīy apekṣhā nathī. (vītarāgatānun pariṇaman dravyasvabhāvanā lakṣhe thāy chhe bas eṭalun ja).

prashnaḥ– ghaḍīkamān ātmānun pariṇaman kaho chho ne vaḷī ātmānun nahi paryāyanun pariṇaman chhe em kaho chho to te kevī rīte chhe?

uttaraḥ– paryāy apekṣhāe dravya pariṇame chhe em kahevāy chhe ane dravyanī apekṣhāe dravya pariṇamatun nathī kemake dravya to trikāḷ dhruv akriy achaḷ chhe. je apekṣhāthī kathan hoy tene yathārtha samajavun joīe.

ahāhā...! samyagdarshan-gnānamān je ātmānān gnān-shraddhān thāy chhe te shun chīj chhe? to kahe chhe ke e sadāy dhruv achaḷ ekarūp chaitanyamūrti sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā chhe; ane enun gnān-shraddhānapaṇe pariṇamavun-thavun te samyagdarshan-gnān chhe. have āvī vāt bese nahi eṭale māne ke bole-chāle, upadesh-upavāsādi kare te


PDF/HTML Page 1586 of 4199
single page version

ātmā. paṇ bhāī! shun ātmā kadī bole chhe? (nā). ā je bole-chāle chhe e to jaḍ chhe. ane ā je upadesh-upavāsādinā pariṇām chhe e āsrav tattva chhe, ane e paṇ jaḍ ajīv tattva chhe. e jaḍ ajīv tattva sadā chetanasvabhāvī evā bhagavān ātmāmān kem hoy? (nathī ja). ane to e vaḍe dharma kem thāy? (na ja thāy).

bhāī! dharma to ātmarūp chhe. ahīn kahyun ne ke-vītarāgī samyagdarshan, vītarāgī gnān ane vītarāgī chāritra e traṇey vītarāgasvabhāvī bhagavān ātmānun ghar chhe, eṭale ātmānun ghar chhe. raheṭhāṇ chhe. (bhavanano ek artha ghar-raheṭhāṇ thāy chhe.) rāg ane puṇyanā pariṇām e ātmānun ghar-sthān nathī. e to paraghar chhe. upadesh-upavāsādi puṇyanī kriyā paraghar chhe. ā loko moṭān tap kare, enī ūjavaṇī kare, varaghoḍā kāḍhe ane loko bhegā thaīne bahu bhāre dharma karyo em vakhāṇ kare, paṇ bhāī! e to badho rāgamān rahe te ātmā nahi. rāg to paraghar chhe ane paragharamān rahevāno abhiprāy to mithyātva chhe. ātmānun svaghar to vītarāgatā chhe. vītarāgatāmān vase te ātmadharma chhe.

gāthā 1pa3 mān āvī gayun ke-vrat, niyam, shīl, tap ityādi shubhakarmo rāg chhe, ane e badhān hovā chhatān agnānīone mokṣhano abhāv chhe. agnānīone vaḷī tap kevun? tap to ene kahīe jemān bhagavān ātmā, antarmukhākār pariṇati vaḍe ichchhāono nirodh thavāthī atīndriy ānandarasanā-amr̥utanā svādanā anubhavathī paritr̥upta hoy. āvī shuddha chaitanyanā pratapanarūp ānandanī dashāne tap kahe chhe. agnānīnun tap to vr̥uthā kalesh chhe. bhāī! vrat, tap, shīl, ityādi rāgamān je dharma māne chhe ene to mithyātvanun mahāpāp thāy chhe. bhagavān jineshvaradevanā mārgamān to vītarāgatā vaḍe ja dharma kahelo chhe. rāg vaḍe dharma thavānun mānanārā jinamārgamān nathī; emano to e kalpit mārga chhe, e to agnānīno mārga chhe.

juo, ahīn shun kahyun chhe? ke samyagdarshan-gnān-chāritra e traṇey ekalun gnānanun bhavan ja chhe. ātmānun ekalun vītarāgatārūp thavun-pariṇamavun e ja shuddha ratnatray chhe. ahāhā...! ek līṭīmān keṭalun bharyun chhe! rāgamān ratnatray nahi ane ratnatrayamān rāg nahi. gajab vāt chhe bhāī! have āvo (adbhut) mārga! kahe chhe-‘māṭe gnān ja paramārtha mokṣhakāraṇ chhe’. ahāhā...! bhagavān ātmā pūrṇānandano nāth prabhu atīndriy ānandapaṇe pariṇame e ek ja mokṣhano mārga chhe. koī vaḷī be mokṣhamārga kahe chhe teno ahīn spaṣhṭa niṣhedh karyo chhe. gnān ja eṭale vītarāgasvabhāvī chaitanyamūrti prabhu ātmā nirvikārapaṇe-vītarāgapaṇe pariṇame te ek ja mokṣhanun kāraṇ chhe. lyo, ā sārasār vāt kahī.

* gāthā 1papaḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ātmānun asādhāraṇ svarūp gnān ja chhe.’

PDF/HTML Page 1587 of 4199
single page version

shun kahyun ā? ke ātmānā svabhāvamān to anant guṇo-dharmo chhe; emān asādhāraṇ guṇ ek gnān ja chhe. gnānaguṇ bījā koī dravyamān nathī. vaḷī sva ane parane bhinna bhinnapaṇe jāṇe evo gnānano ja svabhāv chhe. ātmānā bījā koī guṇamān āvo svabhāv nathī. ahāhā...! ātmāmān je anant guṇo chhe emān ek gnānano ja svaparane bhedapūrvak jāṇavāno svabhāv chhe. shraddhā, sukh ādi guṇo nathī svane jāṇatā ke nathī parane jāṇatā. tethī gnānane ātmānun asādhāraṇ svarūp kahyun chhe. ātmānun asādhāraṇ svarūp gnān ja chhe. (em ke gnān vaḍe ja ātmā parathī bhinna jaṇāy evo chhe). have kahe chhe-

‘vaḷī ā prakaraṇamān gnānane ja pradhān karīne vyākhyān chhe. ā mokṣhamārganā prakaraṇamān gnān kahetān ātmā ane ātmānī vītarāg pariṇati ja pradhān chhe. vratādinā je rāg vachche āve te pradhān nathī kemake te mokṣhamārga nathī. gnānanun pariṇaman ja mokṣhano mārga chhe.

‘tethī samyagdarshan, gnān ane chāritra e traṇey svarūpe gnān ja pariṇame chhe em kahīne gnānane ja mokṣhanun kāraṇ kahyun chhe.’ samyagdarshan-gnān-chāritrarūpe ek ātmā ja pariṇame chhe arthāt e ratnatray ātmānun ja vītarāgī pariṇaman chhe māṭe ātmā ja mokṣhanun kāraṇ chhe.

‘gnān chhe te abhed vivakṣhāmān ātmā ja chhe-em kahevāmān kāī paṇ virodh nathī.’ joyun? gnān e ja ātmā em abhed kathanathī gnānane ja ātmā kahyo chhe ane emān kāī virodh nathī.

‘māṭe ṭīkāmān keṭalek sthaḷe āchāryadeve gnānasvarūp ātmāne ‘‘gnān’’ shabdathī kahyo chhe.’

juo, gnān chhe to ātmāno ek guṇ; paṇ asādhāraṇ chhe ne! tethī abhed vivakṣhāthī gnānane ja ātmā kahyo chhe. āvī vāt, have māṇḍ māṇḍ dukānanā dhandhā ādi majūrī karīne navarā paḍatā hoy tyān vaḷī ā kayān samajavun? kevī rīte samajavun? paṇ bhāī! e to badhī ekalā pāpanī majūrī chhe hon. emān dharma to dūr raho, puṇyey nathī. phurasad laīne roj be chār kalāk satsamāgam ane shāstrasvādhyāy, manan-chintan kare e puṇya chhe. e puṇyathīy dharma thāy em nahi, paṇ gati sudhare. evā avasaramān jo koī prakāre anrta-puruṣhārtha jāgrat kare to dharma thaī jāy, samakit thaī jāy eṭalun kharun. paṇ ene kayān phurasad chhe? ane kadāch koī vār sāmbhaḷavā maḷī jāy to-vrat karo, tap karo, bhakti karo, -e vaḍe dharma thashe ityādi rāgano mithyā upadesh sāmbhaḷe. shrīmad rājachandre kahyun chhe ke-24 kalākamān bichārāne māṇḍ ekād


PDF/HTML Page 1588 of 4199
single page version

kalāk maḷe ane sāmbhaḷavā jāy tyān are! kuguru eno kalāk lūṇṭī le! re shun thāy? ā jindagī em ne em chālī jashe hon. ā paisā-baisā koī sharaṇ nahi thāy prabhu! kadāch emānthī thoḍā paisā dharmane nāme kharche topaṇ ethī dharma nahi thāy, mātra dharmanā nāme tun chhetarāshe kemake ene je tun dharma māne chhe e (-mānyatā) mithyātva chhe.

bhāī! tun chaitanyamūrti vītarāgasvabhāvī ātmā chhe ne prabhu! enun gnān karīne antarmukh thaī ene lakṣhamān le to tane dharma thāy.

koīne em lāge ke ātmā atyāre vītarāg kem hoy? e to kevaḷī thāy tyāre vītarāg hoy. tene kahīe chhīe ke-bhāī! tun sadāy (traṇekāḷ) svabhāve vītarāgasvarūp chhe; hamaṇāny vītarāgasvarūp ja chhe. jo svabhāvathī vītarāg na hoy to pragaṭe kayānthī? māṭe bhagavān! evā vītarāgasvarūp ātmāmān tanmayapaṇe ekāgra thaī eno ja āshray kar, emān ja jāmī jā. tethī paryāyamān-avasthāmān vītarāgatā-ratnatrayanā pariṇām pragaṭ thashe ane e ja dharma chhe, e ja mokṣhamārga chhe, e ja bhagavān thavāno mārga chhe.

[pravachan nan. 228 ane 229 * dināṅk 1-11-76 thī 2-11-76]

PDF/HTML Page 1589 of 4199
single page version

अथ परमार्थमोक्षहेतोरन्यत् कर्म प्रतिषेधयति–

मोत्तूण णिच्छयट्ठं ववहारेण विदुसा पवट्टंति।
परमट्ठमस्सिदाण दु जदीण कम्मक्खओ विहिओ।। १५६ ।।

मुक्त्वा निश्चयार्थं व्यवहारेण विद्वांसः प्रवर्तन्ते।
परमार्थमाश्रितानां तु यतीनां कर्मक्षयो विहितः।। १५६ ।।

have, paramārtha mokṣhakāraṇathī anya je karma teno niṣhedh kare chheḥ-

vidvajjano bhūtārtha tajī vyavahāramān vartan kare,
paṇ karmakṣhayanun vidhān to paramārtha–āshrit santane. 1pa6.

gāthārthaḥ– [निश्चयार्थ] nishchayanayanā viṣhayane [मुक्त्वा] chhoḍīne [विद्वांसः] vidvāno [व्यवहारेण] vyavahār vaḍe [प्रवर्तन्ते] pravarte chhe; [तु] parantu [परमार्थम् आश्रितानां] paramārthane (-ātmasvarūpane) āshrit [यतीनां] yatīshvarone ja [कर्मक्षयः] karmano nāsh [विहितः] āgamamān kahyo chhe. (kevaḷ vyavahāramān pravartanārā paṇḍitone karmakṣhay thato nathī.)

ṭīkāḥ– paramārtha mokṣhahetuthī judo, je vrat, tap vagere shubhakarmasvarūp mokṣhahetu keṭalāk loko māne chhe, te ākhoy niṣhedhavāmān āvyo chhe; kāraṇ ke te (mokṣhahetu) anya dravyanā svabhāvavāḷo (arthāt pudgalasvabhāvī) hovāthī tenā sva-bhāv vaḍe gnānanun bhavan thatun nathī, -mātra paramārtha mokṣhahetu ja ek dravyanā svabhāvavāḷo (arthāt jīvasvabhāvī) hovāthī tenā svabhāv vaḍe gnānanun bhavan thāy chhe.

bhāvārthaḥ– mokṣha ātmāno thāy chhe to tenun kāraṇ paṇ ātmasvabhāvī ja hovun joīe. je anya dravyanā svabhāvavāḷun hoy tenāthī ātmāno mokṣha kem thāy? shubh karma pudgalasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī paramārtha ātmānun bhavan na thai shake; māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thatun nathī. gnān ātmasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī ātmānun bhavan thāy chhe; māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. ā rīte gnān ja vāstavik mokṣhahetu chhe.


PDF/HTML Page 1590 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
वृत्तं ज्ञानस्वभावेन ज्ञानस्य भवनं सदा।
एकद्रव्यस्वभावत्वान्मोक्षहेतुस्तदेव तत्।। १०६ ।।

(अनुष्टुभ्)
वृत्तं कर्मस्वभावेन ज्ञानस्य भवनं न हि।
द्रव्यान्तरस्वभावत्वान्मोक्षहेतुर्न कर्म तत्।। १०७ ।।

(अनुष्टुभ्)
मोक्षहेतुतिरोधानाद्बन्धत्वात्स्वयमेव च।
मोक्षहेतुतिरोधायिभावत्वात्तन्निषिध्यते।। १०८ ।।

have ā ja arthanā kaḷasharūp be shloko kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [एकद्रव्यस्वभावत्वात्] gnān ekadravyasvabhāvī (-jīvasvabhāvī-) hovāthī [ज्ञानस्वभावेन] gnānanā svabhāvathī [सदा] hammeshān [ज्ञानस्य भवनं वृत्तं] gnānanun bhavan thāy chhe; [तत्] māṭe [तद् एव मोक्षहेतुः] gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe. 106.

shlokārthaḥ– [द्रव्यान्तरस्वभाववात्] karma anyadravyasvabhāvī (-pudgal-svabhāvī-) hovāthī [कर्मस्वभावेन] karmanā svabhāvathī [ज्ञानस्य भवनं न हि वृत्तं] gnānanun bhavan thatun nathī; [तत्] māṭe [कर्म मोक्षहेतुः न] karma mokṣhanun kāraṇ nathī. 107.

have āgaḷanā kathananī sūchanāno shlok kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [मोक्षहेतुतिरोधानात्] karma mokṣhanā kāraṇanun tirodhān karanārun hovāthī, [स्वयम् एव बन्धत्वात्] te pote ja bandhasvarūp hovāthī [च] ane [मोक्षहेतुतिरोधायिभावत्वात्] te mokṣhanā kāraṇanā * tirodhāyibhāvasvarūp hovāthī [तत् निषिध्यते] tene niṣhedhavāmān āve chhe. 108.

* * *

samayasār gāthā 1pa6ḥ mathāḷu

have, paramārtha mokṣhakāraṇathī anya je karma teno niṣhedh kare chheḥ- * tirodhāyi = tirodhān karanār


PDF/HTML Page 1591 of 4199
single page version

ātmāno je vītarāgasvabhāv chhe te-rūpe pariṇamavun e ja paramārtha mokṣhanun kāraṇ chhe. e sivāy dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādinā shubhabhāv je rāg chhe te mokṣhanun kāraṇ nathī em have kahe chheḥ-

* gāthā 1pa6ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘paramārtha mokṣhahetuthī judo, je vrat, tap vagere shubhakarmasvarūp mokṣhahetu keṭalāk loko māne chhe, te ākhoy niṣhedhavāmān āvyo chhe.’

juo, ātmā shuddha chaitanyasvarūp bhagavān sadāy vītarāgasvabhāvī chhe. te vītarāgasvarūpe nirākuḷ ānandanā svabhāve nirvikār pariṇame te paramārtha kahetān satyārtha mokṣhamārga chhe. have enāthī judo vrat, tap vagere shubhakarmarūp-shubhabhāvarūp je rāg chhe tene keṭalāk loko mokṣhano upāy māne chhe teno samagrapaṇe niṣhedh karavāmān āvyo chhe em kahe chhe. arthāt te vratādino rāg mokṣhanun kāraṇ nathī em spaṣhṭa kahevāmān āve chhe. gāthā 1pa4 mān vrat, niyam, shīl, tap, ityādi-em chār bol līdhā chhe. ahīn pahelo ane chhello vrat ane tapano bol kahīne e badhāno āmān samāvesh karīne kahyun ke e saghaḷo je puṇyano bhāv chhe tene keṭalāk agnānī loko mokṣhano mārga māne chhe paṇ te mokṣhano mārga nathī. e vratādinā rāgane mokṣhanā hetupaṇe ākhoy niṣhedhavāmān āvyo chhe.

pahelān koīnā maraṇ pachhī bāīo chhājiyān letī. emānthī jo koī barābar chhājiyān na le to bījī bāīo ṭakor kare ke-ā shun lākaḍun bhāgyun chhe te barābar chhājiyān nathī letān? em āje koī bāīe varṣhītap, upavās vagere karyā hoy ane pote kharcha karīne ujamaṇun kare evī sampattivān hoy paṇ jo kharcha karīne enun ujamaṇun na kare to bījī bāīo ṭakor kare ke-shun ā te kāī lāṅghaṇo karī chhe te ujamaṇun nathī karatān? are! dharmane nāme ā vrat ane tap karīne rāganā malāvā kare e badhā (ātmānān) chhājiyān lenārā chhe; kemake emān ātmā kayān chhe? ātmāne to rāganā premamān maraṇatol karī nākhyo chhe. shun thāy? atyāre to vītarāg mārga paḍayo rahyo ekakor ne bījo mārga chāle chhe. ahīn kahe chhe evo bījo mārga jainashāsanamān chhe ja nahi. bhāī! ā samajavun paḍashe hon; nahitar avatār khalās thaī jashe. (eḷe jashe). arere! ā sāmbhaḷavānuny maḷe nahi e bichārā shun kare? kayān jāy? māthe paribhramaṇ ūbhun rahe.

ṭīkāmān ‘keṭalāk loko māne chhe’-em kahyun chhe. pāṭhamān to līdhun chhe ke-‘ववहारेण विदुसा पवट्टंति’-vidvāno vyavahāramān pravarte chhe. vidvāno eṭale shāstranā pāṭhī, shāstranā vāñchanārā shāstra vāñchīne emānthī vyavahār shodhīne kāḍhe chhe. eṭale em


PDF/HTML Page 1592 of 4199
single page version

ke ā vrat, tap, shīl vagere mokṣhamārga chhe em shāstra bhaṇī-bhaṇīne artha kāḍhe chhe, ane em varte chhe. ahīn kahe chhe ke teo (-shāstra bhaṇīne paṇ) mūḍh agnānī chhe ane temano mokṣha thato nathī; kemake te vratādino rāg vītarāgamārgathī-mokṣhamārgathī judo anya chhe.

juo, bhagavān kundakundanā samayamān paṇ shāstranun paṭhan karanārā koī vidvāno vyavahārathī dharma thāy em mānanārā hashe. tyāre to gāthāmān kīdhun ke-‘मोत्तूण णिच्छयट्ठं ववहारेण विदुसा पवट्टंति’ vidvāno nishchayane chhoḍīne eṭale ke-shuddha chidānandaghan pūrṇānandano nāth prabhu ātmā- ene chhoḍī daīne vyavahāramān vratādinā rāgamān varte chhe paṇ ‘परमट्ठमस्सिदाण’...paramārthane āshrit yatīshvarone ja karmano nāsh āgamamān kahyo chhe. ahāhā...! svarūpamān gupta thayelā antar-ānandamān ramanārā munivarone ja āgamamān mokṣha kahyo chhe. bhāī! tun vrat, tap ityādi vyavahārane mokṣhanun kāraṇ māne chhe paṇ shuddha chaitanyasvarūpanā āshraye pragaṭ thatān vītarāgapariṇatirūp samyagdarshan-gnān ane chāritra ja mokṣhanun kāraṇ chhe.

bichārāne khabar na maḷe ke-ānand shun ane duḥkh shun? ane maṇḍī paḍe vrat ane tap karavā. paṇ bhāī! e vrat ane tapano rāg badho duḥkh ane ākuḷatā chhe. shun thāy? nirākuḷ ānand joyo (anubhavyo) hoy to ākuḷatānī khabar paḍe ne? e meḷave konī sāthe? bījo sācho māl joyo hoy to meḷave ne ke ā māl khoṭo chhe? em ne em āndhaḷe-baherun kūṭe rākhe chhe. paṇ enun phaḷ bahu ākarun āvashe prabhu!

ahīn kahe chhe-yativarone eṭale munivarone-santone paramārtha kahetān shuddha ātmānā āshraye mokṣhano mārga ane mokṣha thāy chhe ane vyavahāramān līnapaṇe je vidvāno varte chhe temane to bandh ja thāy chhe, sansār ja phaḷe chhe. bandhanā kāraṇane teo mokṣhanun kāraṇ samaje chhe te emanun agnān ane mithyātva chhe. vītarāgano āvo mārga chhe bāpā! laukikathī sāv judo. āvo mārga kadī sāmbhaḷavā na maḷ‌yo hoy eṭale shun satya kāī bījun thaī jāy? satya to trikāḷ je chhe te ja chhe.

prashnaḥ– paṇ e (-vratādi) vyavahār mokṣhamārga to chhe ne?

uttaraḥ– vyavahār mokṣhamārga to kathanamātra chhe. vyavahār mokṣhamārga kāī mokṣhamārga nathī. e to sāchā mokṣhamārganā sahachārī rāgane upachārathī mokṣhamārga kahīne vyavahāramokṣhamārga kahyo chhe. (e to bāhya yathāsambhav rāg kevo chhe te batāvanārun nimittanun kathan chhe). are! ām ne ām nishchay-vyavahāramān bharamāīne prabhu! tun chorāsīnā avatār karī-karīne rakhaḍī maryo chhe!


PDF/HTML Page 1593 of 4199
single page version

shāstramān vyavahāranī pradhānatāthī kathan karyun hoy eṭale vidvāno (-koī paṇḍito) ene yathārtha samajyā vinā vyavahārathī-rāgathī mokṣha thavānun māne chhe. juo, shāstra bhaṇīne paṇ emānthī āvun (viparīt) kāḍhe chhe! 11 mī gāthāmān to paṇḍit shrī jayachandajīe bhāvārthamān chhelle sundar khulāso karyo chhe ke-‘‘prāṇīone bhedarūp vyavahārano (-rāgano) pakṣha to anādikāḷathī ja chhe, ane eno upadesh paṇ bahudhā sarva prāṇīo paraspar kare chhe. vaḷī jinavāṇīmān vyavahārano upadesh shuddhanayano hastāvalamb (sahāyak) jāṇī bahu karyo chhe; paṇ enun phaḷ sansār ja chhe.’’ juo, ā bhāvārtha! shun bhāvārtha karyo chhe jayachandajīe! ānun nām te paṇḍit.

ahīn kahe chhe ke-bhagavān trilokīnāth tīrthaṅkaradevanī vāṇīmān vrat, niyam, shīl, tap, bhakti, pūjā ityādi jeṭalā koī shubhabhāv chhe te badhāyano mokṣhamārgamān niṣhedh karyo chhe; eṭale ke te mokṣhamārga nathī. ‘ākhoy’ niṣhedhavāmān āvyo chhe em kahyun chhe ne! matalab ke-vyavahār kathañchit lābh kare ane kathañchit nā kare em vāt nathī. ‘ākhoy’ shabda mūkīne mokṣhamārgamān kiñchit paṇ lābh na kare em artha sūchit karyo chhe. arthāt vratādinā rāgamān mokṣhamārga nahi ane mokṣhamārgamān vratādino rāg nahi em sūchit karyun chhe. samajāṇun kāī...? have enun kāraṇ samajāve chhe-

‘kāraṇ ke te (mokṣhahetu) anyadravyanā svabhāvavāḷo (arthāt pudgalasvabhāvī) hovāthī tenā svabhāv vaḍe gnānanun bhavan thatun nathī.’

juo, vyavahār chhe te anyadravyanā svabhāvamay chhe, chaitanyasvabhāvamay nahi. ā je vrat, tap, shīl, sanyam, upavās, dev-guru-shāstranān bhakti-pūjā-vinay, shāstra-svādhyāy ityādi badhāy je shubharāg chhe te anya dravyanā svabhāvamay chhe arthāt pudgalasvabhāvī chhe, emān chaitanyano svabhāv nathī. kemake tenā (rāganā, pudgalanā) svabhāv vaḍe gnānanun bhavan- pariṇaman thatun nathī tethī vyavahāranā kriyākāṇḍ vaḍe ātmāno nishchay dharma-mokṣha-mārga pragaṭ thato nathī. arthāt vratādi mokṣhamārganun sādhan nathī.

prashnaḥ– vyavahārane sādhan kahyun chhe ne?

uttaraḥ– vyavahār sādhan ane nishchay sādhya em sādhananun nirūpaṇ āve chhe paṇ e to nimittanun gnān karāvavā māṭe vyavahāranayathī nirūpavāmān āve chhe. kharekhar to sādhan ek ja prakāre chhe. vikalpathī judo paḍīne andar shuddha chaitanyanun sādhan sādhe e ek ja sādhan chhe. samayasār nāṭakamān banārasīdāse kahyun chhe ke-

‘‘je je vastu sādhak hain, teū tahān bādhak hain,
bākī rāgadoṣhakī dasākī kān bātu hen.’’

PDF/HTML Page 1594 of 4199
single page version

ahīn to ā khulāso karyo chhe ke vrat, tap ādino bhāv anyadravyanā pudgaladravyanā svabhāvamay hovāthī tenā vaḍe gnānanun eṭale ātmānun bhavan-pariṇaman thatun nathī arthāt vītarāgī pariṇaman thatun nathī. tethī tenā vaḍe mokṣhamārga kem thāy? (na thāy). tyāre-

jayapuramān ā prashna thayo hato ke-rāg-dveṣhanā pariṇām jīvanā chhe (jīvanī paryāyamān thāy chhe). ene pudgalanā kem kahyā?

samādhānaḥ– samādhān em chhe ke-rāg chhe te vastu-tattva (-ātmāno svabhāv) nathī. nīkaḷī jāy chhe ne? jo rāg ātmāno svabhāv hoy to nīkaḷī na jāy, ātmāthī bhinna na paḍe, paṇ nīkaḷī jāy chhe tethī te anyadravyanā svabhāvamay chhe. pudgalanā udayanā saṅge thāy chhe tethī e badhā pudgalanā ja chhe em kahyun chhe. ātmānī chaitanyajātinā nathī ane pudgalanā āshraye utpanna thāy chhe tethī rāg badhā pudgalanā ja chhe em kahevāmān āvyun chhe. ahīn pudgalanā kahīne enāthī bhedagnān karāvyun chhe, sarva rāg chhoḍāvyo chhe.

bhagavān ātmā sachchidānandasvarūp prabhu sadā gnānānandasvabhāvī chhe. ane vrat, tap, bhakti ityādinā shubhabhāv jaḍ pudgalasvabhāvī chhe. ahīn kahe chhe-e pudgalasvabhāvī rāg vaḍe bhagavān ātmānun nirmaḷ chaitanyanun bhavan-pariṇaman thatun nathī. tethī vratādino rāg mokṣhanun kāraṇ thaī shakatun nathī. have āvo mārga; duniyāthī sāv judī chīj chhe bāpu! bhagavān ātmā to nirmaḷ gnānānandasvabhāvī vastu chhe. emān rāg kayān chhe? jo hoy to nīkaḷī kem jāy? e nīkaḷī jāy chhe māṭe e ātmānī chīj nathī. e nīkaḷī jatān ekalo bhagavān dravyasvabhāv, shuddha chaitanya, gnān-ānand rahī jāy chhe. āvā chaitanyano-shuddhano anubhav te mokṣhamārga chhe, mokṣhanun kāraṇ chhe. je nīkaḷī jāy te mokṣhanun kāraṇ kem thāy? na thāy.

atyāre to loko tap ne tyāgamān dharma mānī beṭhā chhe. vaḷī pāchhun samāchārapatromān āve chhe ke-āṇe āṭalā upavās karyā, āṇe āṭalo tyāg karyo, āṇe brahmacharyanā hāth joḍayā, ā dash varṣhanī bālikāe paṇ āṭh upavās karyā, 1p varṣhanī chhokarīe māsakhamaṇ karyun, ityādi. aho! dhanya chhe temane. ahīn kahe chhe-e badhī kriyā paranā lakṣhaṇavāḷī, chaitanyanā svabhāvathī rahit, pudgalanā svabhāvanī kriyā chhe. te kriyā mokṣhanun kāraṇ thatī nathī kemake tenā (kriyānā) svabhāv vaḍe gnānanun-ātmānun bhavan thatun nathī. bhagavān ātmānun gnān ane ānandarūpe thavun-pariṇamavun e rāganī kriyā vaḍe thatun nathī. bhāre ākarī vāt, bhāī! paṇ ā ja satya vāt chhe.

arere! āvī param satya vāt sāmbhaḷavāy maḷe nahi eṇe kayān javun bāpu! enā kay ān utārā thashe? bhāī! ā mobhā-ābarū badhā paḍayā raheshe. ā pāñch-


PDF/HTML Page 1595 of 4199
single page version

pachās karoḍanī mūḍī-dhūḷ badhī paḍī raheshe. bāpu! e dhūḷ kayān tārī chhe? anant gnān ane anant ānandanī tārī puñjī to andaramān paḍī chhe. arere! sarovaranā kāṭhe āvyo ne tarasyo rahī gayo.

ahīn pudgalanā nimitte thayelā vikārane anyadravyano svabhāv gaṇīne enāthī (vikārathī) ātmāno je gnān ane ānand svabhāv chhe tenun bhavan-pariṇaman thatun nathī em siddha karyun. bhāī! ā to mūḷ mudanī rakamanī vāt chhe. eno nishchay karyā vinā badhun (vratādi) thothethothān chhe.

have kahe chhe-‘mātra paramārtha mokṣhahetu ja ek dravyanā svabhāvavāḷo (arthāt jīvasvabhāvī) hovāthī tenā svabhāv vaḍe gnānanun bhavan thāy chhe.’

bhagavān ātmā gnān ane ānandanā svabhāvavāḷo chhe. enā pariṇamanamān ekalun je gnān ane ānandanun pariṇaman thāy e ja mokṣhano hetu chhe. olun hukamachandajīnun āve chhe ne ke-

‘‘main gnānānand svabhāvī hūn̐’’

emān khūb badhun āve chhe ke-māre raṅg, rāg ane bhed sāthe lesh paṇ sambandh nathī. bhagavān ātmā guṇī ane gnān ane ānand enā guṇ-evo guṇabhed ekākār svarūp bhagavānamān nathī. ahāhā...! bhagavān ātmā to guṇabhedaney sparshato nathī evī abhed ekarūp chīj chhe. āvā ātmānun gnānānandasvabhāve thavun-pariṇamavun e mokṣhamārga chhe. bākī badhun thothethothān chhe. āvī vāt ākarī paḍe paṇ shun thāy? satya to jem chhe tem ja chhe.

bhāī! ā to bhagavān jineshvaradev traṇ lokanā nāth indro ane gaṇadharonī samakṣha je kahetā hatā te ahīn digambar santo kahe chhe. kahe chhe-anyadravyanā svabhāv vaḍe mokṣhano hetu thāy evī mānyatā mithyādarshan arthāt mahāpāp chhe; kemake paramārtha mokṣhano hetu ekadravyanā svabhāvavāḷo arthāt chaitanyasvabhāvī chhe. tenā (chaitanyanā) svabhāv vaḍe gnānanun-ātmānun bhavan-pariṇaman nirmaḷ vītarāgabhāvapaṇe-ānandapaṇe thāy chhe, kemake ek jīvadravyasvabhāv vītarāgasvabhāv chhe. ahāhā...! ek chaitanyadravyanā svabhāve je gnātāpaṇe-ānandapaṇe- shāntipaṇe-svachchhatāpaṇe-prabhutāpaṇe gnānanun-ātmānun pariṇaman thāy e ja mokṣhano hetu chhe. jeṇe shuddha chaitanyathī vyāpta bhagavān ātmā upar draṣhṭi mūkī enun pariṇaman shuddha chaitanyamay thayun ane enun e pariṇaman mokṣhanun kāraṇ chhe.

dayā, dān, vratanā pariṇām pudgalasvabhāve hovāthī te niṣhedhavāmān āvyā chhe. enāthī bhinna ekadravyasvabhāve-chaitanyasvabhāve je pariṇaman thāy te mokṣhano hetu chhe. bhagavān ātmā svabhāvathī darshan-gnān-chāritra svarūp chhe. tenun samyak darshan-gnān-


PDF/HTML Page 1596 of 4199
single page version

chāritrapaṇe je ācharaṇ thāy, svasvarūp ācharaṇ je thāy te mokṣhano hetu chhe. tathā jeṭalun parasvarūp ācharaṇ chhe te badhun bandhanun kāraṇ chhe. bahāramān babbe mahinānā santhārā karyā hoy eṭale jāṇe ke samādhimaraṇ karyān; paṇ bhāī! dhūḷey emān samādhimaraṇ nathī, sāmbhaḷane. samādhimaraṇ kone kahevun bāpu? jene haju sāchā dev-guru-shāstranī shraddhā nathī ane vratādinā rāganī kriyāne dharma māne chhe tene samādhi-maraṇ kevun? (tene samādhimaraṇ hotun nathī). kadāchit shubhabhāv hoy to svargamān jāy, paṇ ethī shun? svargamān to abhavī paṇ jāy chhe.

agnānīne shubhabhāv mithyātvasahit hoy chhe. mithyāshraddhā sahit shubhabhāv vaḍe bhāī! tun navamī graiveyak anantavār gayo, paṇ bhavabhramaṇ na maṭayun. mithyātvasahit shubhabhāv vakhate ghātīno to bandh thāy chhe ja, sāthe aghātīnun puṇya je bandhāy chhe tenā phaḷamān ekād bhav svarga maḷe ke moṭo rājā vā sheṭhīo thāy topaṇ shun? mithyātvanun paramparā phaḷ to nigod chhe. samajāṇun kāī...? ā moṭā karoḍapati-ajabapati sheṭhīā dārū-māns na khātā hoy eṭale narake to na jāy paṇ satsamāgam, svādhyāy ane chintan-manananā abhāve ashubhabhāvanā phaḷamān tiryañchamān-ḍhoranī gatimān ja jāy. shun thāy? evā bhāvanun phaḷ evun ja chhe.

pālej dukān upar sthānakavāsīnān pustako-āchārāṅg, sūtrakathāṅg, dashā vaikālik, uttarādhyayan vagere badhān vāñchyān hatān. paṇ jyān ā samayasār hāthamān āvyun ne joyun (avagāhyun) to kahyun ke mokṣhano mārga to āmān (darshāvyo) chhe. bīje to ekalī kriyākāṇḍanī vāto chhe.

* gāthā 1pa6ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘mokṣha ātmāno thāy chhe to tenun kāraṇ paṇ ātmasvabhāvī ja hovun joīe.’

juo, ā nyāy āpyo-ke mokṣha eṭale siddhapad ātmāne thāy chhe māṭe enun kāraṇ paṇ ātmasvabhāvamay ja hovun joīe. matalab ke gnātā-draṣhṭānā vītarāgī nirākuḷ ānandamay je pariṇām je jīvasvabhāvamay chhe te ja mokṣhanun kāraṇ hoī shake, ane chhe. have kahe chhe-

‘je anyadravyanā svabhāvavāḷun hoy tenāthī ātmāno mokṣha kem thāy?’

ā dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādino bhāv anyadravyanā svabhāvavāḷo chhe. rāgasvabhāvī chhe ne? rāg kāī jīvasvabhāv chhe? jo hoy to rāg nīkaḷī kem jāy? juo, ā je vītarāg thayā temane rāg nīkaḷī gayo ne vītarāgatā rahī gaī. tethī rāg anyadravyanā svabhāvavāḷo chhe ane tethī rāgathī ātmāno mokṣha thaī shake nahi, arthāt rāg mokṣhanun kāraṇ chhe nahi.


PDF/HTML Page 1597 of 4199
single page version

have āvī vāt sāmbhaḷavā na maḷe ene dharma thāy ke di? ek to bāyaḍī-chhokarān sāchavavān ane dhandho-vepār karavo ityādi sansāranān kām āḍe bichāro navaro na thāy ane kadāchit māṇḍ navarāsh laī sāmbhaḷavā jāy to maḷe ūndhun ke-vrat karo, tapasyā karo, sādhune vahorāvo, dānamān paisā vāparo eṭale tamane dharma thaī jashe. have ām ne ām jindagī chālī jāy ane chār gatinī rakhaḍapaṭṭī ūbhī rahe. bhāī! ā navarāsh laīne samajavānun chhe hon.

duniyāmān to be-pāñch karoḍanī sampatti hoy, ghare be-chār dīkarā hoy ane badhāne rahevānā āvās hoy eṭale loko tane bhāgyashāḷī kaheshe paṇ e kāī bhāgyashāḷīnān lakṣhaṇ nathī. e to bhogashāḷī eṭale bhāṅgashāḷī chhe. jem bhāṅganun sevan manuṣhyane bebhān-pāgal banāve tem ā bhogonun sevan tane pāgal banāvanārun chhe. bhāgyashāḷī to ene kahīe jene āvī satya vāt sāmbhaḷavā ane samajavā maḷe. ā samajyān vinā to jindagī hārī javānī chhe bāpu!

shvetāmbaramān 32 sūtramān ek vipākasūtra chhe. emān āve chhe ke dān denāro mithyādraṣhṭi hato paṇ sādhu āvyā ane eṇe emane harakhathī khūb ādar-satkār karīne āhār vahorāvyo ane sansār parit karyo. have āvī vāt to tadna gap-jūṭhī chhe. moṭī charchā sampradāyamān nīkaḷelī tyāre kahyun hatun ke-paradravyanā āshraye sansār maṭe e vāt traṇakāḷamān satya hoī shake nahi.

jem shvetāmbaramān shatruñjay-māhātmyanun pustak chhe tem ek digambar sādhu pāse sammedashikharajīnā māhātmyanun pustak hatun. te kahetā hatā ke emān em lakhyun chhe ke- sammedashikharajīnī jātrā kare ene 49 bhave mokṣha thāy. to kīdhun ke ā vītarāganī vāṇī nahi. paradravyanā darshanathī sansār parit thāy evī vāt traṇakāḷamān vītarāganī vāṇī na hoy. ahīn to em kahe chhe ke-dayā, dān, pūjā, jātrā, āhār-dān ityādinā bhāv anyadravyasvabhāvī (-pudgalasvabhāvī) hovāthī sansāranun kāraṇ chhe; te ātmānā mokṣhanun kāraṇ kem thāy? mokṣha to ātmāno thāy chhe tethī tenun kāraṇ paṇ ātmasvabhāvī ja hovun joīe. rāg vibhāvasvabhāv chhe; enāthī mokṣhano hetu thāy ane sansār ghaṭe e traṇakāḷamān bane nahi.

shvetāmbaramān ek gnānasūtramān meghakumārano adhikār āve chhe. emān meghakumāranā jīve pūrve hāthīnā bhavamān sasalānī dayā pāḷī, enāthī sansār parit karyo em āve chhe. meghakumārano jīv pūrva bhavamān hāthī hato. teṇe koī vakhat vanamān dav lāge tyāre bachavā māṭe ek jojan vistāramān sāphasūphī karīne maṇḍap karelo. emān ek vakhat jaṅgalamān chārekor agni lāgī. eṭale badhān prāṇīo bachavā māṭe maṇḍapamān


PDF/HTML Page 1598 of 4199
single page version

āvīne ūbhān rahī gayā. maṇḍap prāṇīothī khīchokhīch bharāī gayo hato. jarāy jagyā na hatī. evāmān ek sasalun āvyun. e ja vakhate hāthīne page khañjavāḷ āvī ane jevo khañjavāḷavā pag ūñcho karyo ke e jagāmān sasalun garī gayun. pachhī jyāre pag nīche mūkavā jato hato tyān to sasalun joyun; eṭale aḍhī divas sudhī (dāvānaḷ shamī gayo tyān sudhī) pag emane em ūñcho rākhyo. ām sasalānī dayā pāḷī eṭale sansār parit karyo evo pāṭh chhe. ahīn kahe chhe-anya dravyanā svabhāv vaḍe traṇakāḷamān sansār ghaṭe nahi. dayā ādinā bhāv to anyadravyanā svabhāvamay chhe. te vaḍe sansār kem parit thāy? (na thāy).

mārga āvo chhe bhāī! paṇ badho pheraphār thaī gayo, ane bhagavānanā nāme shāstro banāvīne bichārāone rajhaḷāvī māryā chhe! ahīn to em kahe chhe ke-‘shubh karma pudgalasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī paramārtha ātmānun bhavan na thaī shake; māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thatun nathī. gnān ātmasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī ātmānun bhavan thāy chhe; māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thāy chhe.’

gnātā-draṣhṭānā chaitanyamay pariṇaman vaḍe mokṣhano hetu thāy chhe ane rāganā pariṇaman vaḍe mokṣhano hetu thato nathī. ā vāt chhe. ānandano nāth bhagavān ātmā gnānano samudra chhe. enī ruchi karī emān ja nimagna thaīne pariṇamavun te ātmasvabhāvī pariṇaman chhe ane e nirmaḷ samyagdarshan-gnān-chāritranun pariṇaman ja mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. vratādinā shubhakarmarūp pariṇaman to anyadravyasvabhāvī hovāthī tenā vaḍe ātmānun pariṇaman thaī shakatun nathī tethī te mokṣhanun kāraṇ thaī shakatun nathī.

samudranā taḷiye motī hoy chhe. tene levā loko sādhan sajja thaī taḷiye pahoñche chhe. tem bhagavān ātmā gnānano samudra chhe. tenī andar pūrā taḷamān gnān ne ānand ane shānti vagere ratno paḍayān chhe. ahīn kahe chhe-bhagavān! tun shubhāshubhane bhedīne enā taḷamān jāne jyān gnān ane ānand bharyān chhe? ahāhā...!

‘saheje samudra ulasiyo, mānhī motī taṇātān jāy;
bhāgyavān kar vāvare, enī motīe muṭhṭhīo bharāy.’

bhagavān gnānasamudra potānā taḷamān guṇaratno laīne uchhaḷī rahyo chhe. tyān je bhāgyavān eṭale dharmī puruṣhārthī jīv chhe te antaramān taḷamān pahoñchīne ānand, shānti ane gnānanān ratnone prāpta kare chhe. tethī tene mokṣhamārga maḷe chhe.

vaḷī-‘saheje samudra ulasiyo, mānhī motī taṇātān jāy;

bhāgyahīn kar vāvare, enī shaṅkhale mūṭhīo bharāy.’

PDF/HTML Page 1599 of 4199
single page version

jeo bhāgyahīn eṭale puruṣhārthahīn chhe, taḷamān jatā nathī teone rāg ane puṇyanā shaṅkhalā ja hāth āve chhe. teone sansār ja prāpta thāy chhe. ahā! dharmīne gnān ane ānand pāke ane puṇyanī ruchivāḷāne sansār ja pāke chhe. āvun chhe, bāpu! mārga āvo chhe bhāī!

tyāre keṭalāk kahe chhe-ā sonagaḍhanun ekānta chhe. vaḷī keṭalāk kahe chhe ke kānajīsvāmī jādūgar chhe; em ke lākaḍīthī lokone vash karī nākhe chhe. ām game tem loko ḍīṅg hāṅke rākhe chhe. bhāī! ā lākaḍī to hāthamān parasevo thāy te shāstrane na lāge, asātanā na thāy e māṭe rākhī chhe. ek sukhaḍanī hatī e to chorāī gaī. pachhī ā plāsṭīkanī lāvyā chhe. ā lākaḍīmān shun chhe? e to jaḍ māṭī-pudgal chhe. tyāre kahe chhe-āpe mantra lagāḍayo chhe. mantra-bantra kāī chhe nahi, bhāī! ahīn to tun shuddha gnān ane ānandano nāth prabhu ātmā chho evo mantra chhe. enī vāt sāmbhaḷīne jignāsuo ākarṣhāy chhe. bas ā mantra chhe.

ahāhā...! samajaṇano piṇḍ chaitanyarasakand prabhu ātmā chhe. enā svabhāve pariṇamavun eṭale enā taḷamān draṣhṭi ṭheravīne vītarāgī pariṇatie-samyagdarshan-gnān-chāritranā bhāve pariṇamavun e ekadravyasvabhāvī hovāthī mokṣhanun kāraṇ chhe. have āne ekānta kaho to ekānta; e samyak ekānta chhe. samajāṇun kāī...? āvun ene ākarun lāge; ane āṇe dayā pāḷī ne āṇe upavās karyā ne āṇe karoḍonun dān karyun ityādi badhun sārun lāge, paṇ prabhu! ethī dharma nahi thāy. em ne em jindagī vahī jashe, bāpā! āvun manuṣhyapaṇun maḷ‌yun enī ek kṣhaṇ paṇ mahāmūlyavān chhe; enī ek kṣhaṇ sāme karoḍo ratnono ḍhagalo karo topaṇ enī kimmat na thāy evun ā manuṣhyapaṇun moṅghu chhe. bhāī! ene viṣhay-kaṣhāyamān ane rāganā rāgamān ragadoḷī na nakhāy.

ahā! ā juvānī jholā khātī vr̥uddhāvasthā āvīne ūbhī raheshe. pachhī khed karavāthī shun? jyān sudhī vr̥uddhāvasthā āve nahi, indriyo shithil paḍe nahi, sharīramān rog vyāpe nahi te pahelān (tattvadraṣhṭi) karī le bāpu! pachhī tārāthī kāī nahi thāy. pachhī to keḍ duḥkhashe, māthu chaḍhashe, uṭh-bes thaī shakashe nahi, dekhāshe nahi, sambhaḷāshe nahi. māṭe hamaṇān ja ātmahit karī le. ā sāḍātraṇ hāthanā sharīramān ek ek tasue 96 rog chhe-em bhagavānanā gnānamān āvyun chhe. to ākhā sharīramān keṭalā rog thayā? bhāī! tun gaṇ to kharo. āmān amane majhā chhe ane ame sukhī chhīe evī bhramaṇā chhoḍ, viṣhay-kaṣhāyanī draṣhṭi chhoḍ, rāganī draṣhṭi chhoḍ. e to badhī ākuḷatā chhe, bāpu! ā ahīn bhagavān kahe chhe te sāmbhaḷ!


PDF/HTML Page 1600 of 4199
single page version

ke-mokṣhano mārga to ekadravyasvabhāvī chhe. paramārthe paradravyathī ātmānun bhavan na thaī shake māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thatun nathī. gnān ātmasvabhāvī hovāthī tenā bhavanathī ātmāne mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. bhavan eṭale thavun-pariṇamavun. ahāhā...! gnānarūpe-ānandarūpe vītarāgabhāvapaṇe ātmānun thavun e ja mokṣhanun kāraṇ chhe. ā rīte gnān ja vāstavik mokṣhano hetu chhe. gnān eṭale shuddha chaitanyasvabhāvī ātmā ja mokṣhanun kāraṇ chhe; bījun kāī mokṣhanun kāraṇ chhe nahi.

have ā ja arthanā kaḷasharūp be shloko kahe chheḥ-

* kaḷash 106ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘एकद्रव्यस्वभावत्वात्’ gnān ekadravyasvabhāvī (-jīvasvabhāvī) hovāthī ‘ज्ञानस्वभावेन’ gnānanā svabhāvathī ‘सदा ज्ञानस्य भवनं वृत्तं’ hammeshān gnānanun bhavan thāy chhe.

shun kahyun? ā jāṇavun, shraddhavun ane ṭharavun-e ek dravyasvabhāvī eṭale jīvasvabhāvī mātra chaitanyasvabhāvī chhe. ahāhā...! rāganī kriyāthī bhinna paḍatān je antar-pariṇaman thayun te chaitanyasvabhāvī hovāthī te gnānanun kahetān ātmānun pariṇaman chhe. shuddha ātmadravyanā svabhāvathī shuddha ātmadravyanun bhavan-pariṇaman thāy chhe. emān koī paradravyanā ke rāganā āshrayanī- avalambananī apekṣhā chhe ja nahi. shrī niyamasāranī bījī gāthānī ṭīkāmān āve chhe ke-‘nij paramātmatattvanān samyakshraddhān-gnān-anuṣhṭhānarūp shuddha ratnatrayātmak mārga param nirapekṣha hovāthī mokṣhano upāy chhe.’ matalab ke shuddha ratnatrayātmak mārga shuddha chaitanyanā bhavanamātra ja chhe. have kahe chhe-

‘तत्’ māṭe ‘तत् एव मोक्षहेतुः’ gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe. gnān eṭale svarūpane jāṇavā-shraddhavānā pariṇām ane svarūpamān ja vishrāntapaṇe ṭharavānā vītarāg pariṇāmane pragaṭ karavā e gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe. juo, ā ek kaḷashamān keṭalun bharyun chhe! shraddhā-gnān ane shāntirūp vītarāgī pariṇati e ekadravyasvabhāvī chhe ane e ja ātmānun pariṇaman chhe. tethī mokṣhanun kāraṇ chhe. rāganī kriyā anyadravyasvabhāvī hovāthī enāthī traṇakāḷamān dharma thāy nahi. lyo, ā 106 thayo; have 107; ṭīkā chhe ne! enā sārarūp kaḷash kahe chhe.

* kaḷash 107ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘द्रव्यान्तरस्वभावत्वात्’ karma anyadravyasvabhāvī (-pudgalasvabhāvī) hovāthī ‘कर्मस्वभावेन’ karmanā svabhāvathī ‘ज्ञानस्य भवनं न हि वृत्तं’ gnānanun bhavan thatun nathī.

juo, karma eṭale vrat, tap, dayā, dān, pūjā, bhakti ityādi e badho shubhabhāv anyadravyasvabhāvī-pudgalasvabhāvī chhe. have ā sāmbhaḷīne loko rāḍ nākhe chhe paṇ bhāī! rāg ātmāno svabhāv chhe ja nahi. jo rāg ātmāno svabhāv hoy to te nīkaḷī