PDF/HTML Page 1621 of 4199
single page version
nathī. ātmānun vikārī-ashuddha pariṇaman karmane laīne thāy chhe em nathī; tem dravya-guṇane laīne thāy chhe em paṇ nathī, kemake dravya-guṇ to sadāy shuddha-nirmaḷ chhe. tyān pañchāstikāyamān astikāy siddha karavun chhe ne? satne ahetuk siddha karavun chhe. tethī vikārī paryāyanun pariṇaman paṇ potānā kartā, karma ādi ṣhaṭkārakone līdhe parathī nirapekṣha svatantra chhe em tyān kahyun chhe.
ahīn kahe chhe ke-potānā aparādhathī rāgamān rokāṇo e mithyātvabhāv chhe. are bhagavān! svabhāvamān-chaitanyasvarūpamān āvavun joīe. ene ṭhekāṇe rāgamān rokāṇo e mithyādarshan chhe. āvī vāt chhe.
prashnaḥ– to samakitīne paṇ pañchaparameṣhṭhīnī bhakti ādi to hoy chhe?
uttaraḥ– hā, samakitīne pañchaparameṣhṭhīnī bhakti ādi shubharāg hoy chhe. paṇ tene te mokṣhanun kāraṇ thāy chhe em nathī. jeṭalo shubharāg chhe teṭalo to bandhanun ja kāraṇ chhe. vaḷī tene je rāg āve chhe temān te rokāīne raheto nathī paṇ enā jāṇanār-dekhanār svarūpe rahe chhe. ene rāganun svāmitva ke rāgamān ahambuddhi nathī. jeṭalo rāg chhe te tene chāritrano doṣh chhe ene eṭalo (alpa paṇ) bandh ja chhe. bhāī! shubharāganā-vyavahāranā kāraṇe ātmāne mokṣhanun kāraṇ pragaṭe evo ātmāno svabhāv ja nathī.
jyāre draṣhṭi ane draṣhṭinā viṣhayanī apekṣhā hoy tyāre gnānī nirāsrav ane nirbandh chhe em kathan āve chhe. jyāre gnānanī apekṣhā laīe tyāre jeṭale anshe gnānī rāgadveṣhabhāve pariṇame eṭalo eno aparādh chhe em te jāṇe chhe. e aparādh potānī (paryāyanī) sattāmān chhe. vaḷī jyāre chāritra apekṣhāthī kahīe tyāre e rāganā pariṇām jher chhe em kahevāy. rāg draṣhṭinī apekṣhāe par chhe, gnānanī apekṣhāe potānun gney chhe ane chāritranī apekṣhāe jher chhe. aho! āvā paramāmr̥utanī vāt bīje kayāny nathī. bāpu! bīje to badho mūḷathī pheraphār thaī gayo chhe. bhāī! shun karīe! vītarāg parameshvarano ā mārga lokone yathārtha sāmbhaḷavāmān- samajavāmān āvyo nathī!
bhagavān! tun paramātmasvarūp chho. jem parameshvar-paramātmā sarvagna ane sarvadarshī paryāyapaṇe chhe tem tun sarvagna-sarvadarshī trikāḷī dravyasvarūp chho. āvā trikāḷī dravyasvarūpane na jotān rāgane jovāmān aṭakayo chhe tethī sarva prakāre sampūrṇa-anantagnān, anantasukh ityādi anant sāmarthyathī bharelā anantaguṇamaṇḍit paripūrṇa-evā ātmāne (potāne) jāṇato nathī; sarva prakāre sarvagneyone jāṇanārā evā potāne jāṇato nathī. juo, ahīn rāgamān rokāyelo jīv sarvagneyone jāṇato nathī em na kahyun paṇ sarvagneyone
PDF/HTML Page 1622 of 4199
single page version
jāṇanār evā potāne (-ātmāne) jāṇato nathī em kahyun chhe. (potāne jāṇavun e mukhya chhe kemake potāne jāṇe chhe te sarvane jāṇe chhe ane potāne jāṇato nathī te sarvane jāṇato nathī). samajāṇun kāī...?
ahā! jenī sabhāmān indro tathā gaṇadharo beṭhelā hoy evā bhagavān jyān birāje chhe te kṣhetrathī vartamānamān virah paḍayo! jambūdvīpanā pūrva videhamān atyāre sākṣhāt sīmandhar bhagavān birājī rahyā chhe. temanī pāse bhagavān kundakundāchārya samvat 49 mān gayā hatā, āṭh divas tyān rahyā hatā. sadehe sākṣhāt paramātmānī jātrā karī hatī ane bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷī hatī. shrutakevaḷī bhagavanto sāthe paṇ charchā karī hatī. ane bharatamān pāchhā āvī bhagavānano je sandesh lāvyā hatā te ā shāstramān pragaṭ karyo chhe. aho kundakundāchārya! aho samayasār! ā samayasār to bharatakṣhetrano bhagavān chhe. evā ā samayasāranī ṭīkā bhagavān amr̥utachandrāchāryadeve karī chhe. shun ṭīkā chhe! ekalān amr̥ut reḍayān chhe. āve chhe ne ke-
aho! traṇ lokanā nāthano sandesho pragaṭ karīne -jāher karīne āchārya bhagavantoe paramāmr̥ut varasāvyān chhe. ek ek gāthāmān keṭakeṭalun bharyun chhe, hen!
pahelān āvyun hatun ke -rāg e mokṣhanā mārganī pariṇatinun ghātak chhe. have kahe chhe ke rāg pote bandhasvarūp chhe ane tethī teno niṣhedh chhe. sarvane jāṇavā-dekhavāno svabhāv to abandhasvarūp chhe. āvo abandhasvarūp bhagavān ātmā rāgamān rokāvāthī potāne jāṇato nathī; ahā! sarva gneyone jāṇanār evā potāne te jāṇato nathī! potāne jāṇato nathī em kīdhun, paṇ sarvagneyone jāṇato nathī em na kīdhun. kemake potāne jāṇavun e nishchay chhe ane parane jāṇavun e vyavahār chhe.
sarvane eṭale sva ane parane (ekalā parane em nahi) jāṇanār-dekhanār evo bhagavān ātmā pote rāgamān rokāī rahīne potāne nahi jāṇato thako pratyakṣha agnānabhāve pravarte chhe. juo, ā bandhasvarūpane siddha kare chhe. e shubhabhāv ane shubhabhāvamān rokāī rahevun e bandhasvarūp chhe, agnānasvarūp chhe. te je rāgamān varte chhe te pratyakṣha agnān bhāvarūp dashā chhe. rāgamān jāṇavānī shakti kayān chhe? shubharāg ho topaṇ te potāne ke ātmāne jāṇato nathī. rāg to sarva achetan, agnānamay ja chhe.
PDF/HTML Page 1623 of 4199
single page version
‘e pramāṇe pratyakṣha agnānabhāve varte chhe’ eṭale shun? sarvagna-sarvadarshī-sarvane (sva- parane) jāṇavā-dekhavānā svabhāvavāḷo pote potāne jāṇavāmān nahi pravartatān rāgane-parane ja jāṇavāmān pravarte chhe te agnānabhāv chhe. rāg pote ja agnānamay bhāv chhe ne? temān rokāī rahī pravartavun te agnānabhāvarūp pravartan chhe. ahā! gnānasvabhāvī potānā bhagavānane dekhato- jāṇato nathī te mithyādarshan chhe, agnān chhe. have kahe chhe-
‘tethī e nakkī thayun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. māṭe, pote bandhasvarūp hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe.’ juo ā siddha karyun ke vrat, tap, bhakti, dān, shīl, pūjā ityādinā shubhabhāvarūp je karma te bandhasvarūp chhe. ahīn karma eṭale rāgarūp kāryanī vāt chhe, jaḍ pudgalakarmanī vāt nathī. pote bandhasvarūp hovāthī vratādi karma niṣhedhavāmān āvyun chhe. have āvī vāt shubhabhāv vaḍe dharma thavānun mānatā hoy emane ākarī paḍe evī chhe. be pāñch upavās karyā, āhārapāṇīno tyāg karyo ane ras chhoḍayā hoy eṭale māne ke thaī gayo dharma. emān dhūḷey dharma nathī, sāmbhaḷane bhāī! e to badhī rāganī kriyā bandhasvarūp chhe ane emān tun dharma māne chhe te mithyātva chhe. bhagavāne to karma pote ja bandhasvarūp hovāthī mokṣhamārgamān niṣhedhyun chhe.
āve chhe ne pachīs prakāranā mithyātva? adharmane dharma māne to mithyātva, dharmane adharma māne to mithyātva, sādhune kusādhu māne to mithyātva ane kusādhune sādhu māne to mithyātva, ityādi. paṇ ene khabar kayān chhe ke mithyātva kone kahevun ane sādhu kone kahevāy? ahīn to ā spaṣhṭa vāt chhe ke-pote ja bandhasvarūp hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe. ā to bār aṅgano sār chhe. shubharāg bandhasvarūp hovāthī tene niṣhedhavāmān āvyo chhe. shubhabhāv kāī dharma nathī, eṭale ke adharma chhe. ākarī lāge paṇ satya vāt chhe, bāpā! bandhasvarūp kaho ke adharmasvarūp kaho, banne ek ja vāt chhe. samajāṇun kāī...
‘ahīn paṇ ‘‘gnān’’ shabdathī ātmā samajavo.’
pāṭhamān gnān shabda chhe ne? e gnān eṭale ātmā arthāt ātmapadārtha.
‘gnān arthāt ātmadravya svabhāvathī to sarvane dekhanārun tathā jāṇanārun chhe parantu anādithī pote aparādhī hovāthī karma vaḍe āchchhādit chhe. ane tethī potānā sampūrṇa svarūpane jāṇatun nathī; e rīte agnānadashāmān varte chhe.’
ahīn karma vaḍe āchchhādit chhe em kahyun tyān ātmadravya puṇya-pāparūp bhāvakarma
PDF/HTML Page 1624 of 4199
single page version
vaḍe āchchhādit-ḍhaṅkāyelun chhe em samajavun. bhāvakarma chhe e bhāvaghātī chhe ane dravyaghātī karma chhe e to jaḍ chhe, par chhe. shun paradravya ātmāne roke? (nā). potāno aparādh je bhāvakarma te ene roke chhe. bhāvakarma enun verī chhe. par ene bhalun māne ane potānun svarūp māne e ja mahā aparādh chhe. jhīṇī vāt, bāpā!
bhāī! āvo manuṣhyadeh maḷyo ane emān vītarāg mārgane-bhagavān jineshvaradevanā panthane na oḷakhyo to janma-maraṇanā āṇṭā nahi maṭe. jem vaṇṭoḷiye chaḍhelun taṇakhalun kayān jaīne paḍe te nakkī nathī tem agnānanā panthe chaḍhelo jīv kāgaḍe-kūtare kanthave-kayān jaīne paḍashe bāpu! e vichāravā jevun chhe. bhagavān! tun janma-maraṇanī chakkīmān āj sudhī pīsāīne marī gayo chhe. vartamānamān kāīk bahāramān sañjogo ṭhīk hoy, sharīr ṭhīk hoy, bāyaḍī-chhokarān anukūḷ hoy ane pāñch-pachās lākhanī sampatti hoy eṭale jāṇe ke ṭhīk chhe paṇ dhūḷey ṭhīk nathī, sāmbhaḷane. e to badhī par chīj chhe. anant gnān-darshananī lakṣhmīthī bharelo bhagavān tun chhe enī tane ruchi nathī ane ā paranī-dhūḷanī ruchi chhe to kahīe chhīe ke tun abajopati hoy toy bhikhāro chhe. are bhagavān! ā sarvane dekhanār-jāṇanārano svāmī na thatān tun jaḍano (dhūḷano) svāmī thayo!
ahīn kahe chhe-bhagavān! tun rāgamān rokāyo chhe e tāro aparādh chhe; koī (jaḍ) karmano doṣh nathī. ām anādithī aparādhī hovāthī karma vaḍe āchchhādit chhe tethī potānā sampūrṇa svarūpane jāṇato nathī. joyun? parane-sarvane jāṇato nathī em nahi paṇ potānun je sva- parane jāṇavā-dekhavārūp sampūrṇa svarūp tene jāṇato nathī em kahe chhe. sva-parane sarvane jāṇavā-dekhavāno jeno svabhāv chhe te jāṇanāro jāṇanārane potāne jāṇato nathī; ane e rīte agnānadashāmān varte chhe. āchāryadev nyāyathī to vāt kare chhe; paṇ samajavun hoy ene ne? bhāī! mārī-machaḍīne game tem koī vāt kare e kāī vastu nathī. ā to nyāyathī siddha thayelī vāt chhe.
samyagdarshanamān jevun potānun sampūrṇa svarūp chhe tevī ja pratīti thāy chhe. kevaḷagnān ādi bhale pachhī pragaṭ thashe paṇ vartamānamān samyagdraṣhṭine anantaguṇano piṇḍ sadāy sva-parane sarvane jāṇavā-dekhavānā svabhāve rahelo paripūrṇa bhagavān ātmā pratītimān āvelo hoy chhe. hun mārāmān paripūrṇa chhun evun samakitīne yathārtha shraddhān hoy chhe. e rāgane ke alpagna paryāyane potānī mānato nathī arthāt e paryāy jevaḍo hun chhun em te mānato nathī.
juo, samakitīnā chothā guṇasthānanī ā vāt chhe. bhagavān! haju samyagdarshan (chothā guṇasthān)nān ṭhekāṇān nathī tyān vrat, tap ne chāritra kayānthī āvī gayā? ekaḍā
PDF/HTML Page 1625 of 4199
single page version
vinānān mīṇḍānnī saṅkhyā kayānthī thaī gaī? ahīn to kahe chhe ke vratādinā rāgamān rokāī rahevāthī te sampūrṇa potānā svarūpane jāṇato nathī ane e rīte agnānadashāmān varte chhe. rāgamān rokāī rahe e mithyādraṣhṭi chhe; ene koī sāchān vrat, tap, chāritra hoī shakatān nathī. vāt ākarī lāge paṇ ā satya vāt chhe. have kahe chhe-
‘ā pramāṇe kevaḷagnānasvarūp athavā muktasvarūp ātmā karma vaḍe lipta hovāthī agnānarūp athavā baddharūp varte chhe, māṭe e nakkī thayun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. tethī karmano niṣhedh karavāmān āvyo chhe.’
ahāhā...! kevaḷ ekalo gnānasvarūp, pragnābrahma, gnānanī mūrti ekalo gnānano rasakand bhagavān ātmā sadā muktasvarūp ja chhe. kevaḷ dekhavā-jāṇavānā svarūpe chhe emān bandh kayānthī hoy? bhagavān ātmā pote abandhasvarūp ja chhe. bandhanī sāme levun chhe ne? āvo kevaḷagnān svarūp vā muktasvarūp ātmā karma vaḍe puṇya-pāpanā bhāv vaḍe lipta hovāthī agnānarūp vā bandharūpe varte chhe, rāgamān agnānapaṇe varte chhe. māṭe em nakkī thayun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. pote (karma) bandhasvarūp hovāthī karmano-shubhāshubhabhāvano niṣhedh karavāmān āvyo chhe.
juo, ātmānā sambandhamān bhekh be prakāranā chhe-ek jaḍakarmano bhekh e ajīv bandh chhe, dravyabandh chhe, bījo rāgano bhekh e jīvabandh chhe, bhāvabandh chhe. bhāvabandh chhe e chetanano vikārī bhekh chhe.
karmathī pūrṇa chhūṭavun e dravyamokṣha chhe. ane bhāvathī-apūrṇatā ane rāgathī pūrṇa chhūṭī javun e bhāvamokṣha chhe. mokṣha chhe e paṇ ātmāno ek bhekh chhe. dravya chhe e trikāḷī chhe ane mokṣha chhe e eno paryāyarūp bhekh chhe. mokṣhanī paryāy chhe e kāī dravyanun trikāḷī svarūp nathī. tathāpi mokṣha chhe te pūrṇa nirvikār chaitanyamay paryāy hovāthī te ātmāno vāstavik bhekh chhe-tethī teno niṣhedh nathī. (pragaṭ karavānī apekṣhāe vāt chhe).
ahīn to eṇe je anādithī bandhano bhekh dhāraṇ karyo chhe enī vāt chhe. ahā! abandhasvarūp sarvagnānī-sarvadarshī evo pote potāne jāṇato nathī kemake e karma ane rāgane jāṇavāmān rokāī gayo chhe. bījī rīte kahīe to rāg je paragney chhe te jāṇe potānun gney hoy, svagneyarūp hoy tem rāg chhe te hun chhun em mānī beṭho chhe. tethī potānun trikāḷī gnān-darshanamay abandh tattva enī draṣhṭimān āvatun nathī. ā ja eno mithyātvano mahā aparādh chhe. tethī karmano niṣhedh karavāmān āvyo chhe.
shubhabhāv chhe e bandhasvarūp chhe, pote bandhaavasthārūp chhe. kharekhar to e gnānanun gneyamātra chhe paṇ em na mānatān agnānī e hun chhun em mānī emān rokāī rahe chhe
PDF/HTML Page 1626 of 4199
single page version
ane e ja mithyātvarūp mahābandh chhe. samajāṇun kāī...? lyo, ā karmano niṣhedh karanārā traṇ bol paikī be thayā.
2. shubhabhāv svayam bandhasvarūp chhe māṭe teno niṣhedh karavāmān āvyo chhe.
3. shubhabhāvanān shraddhān-gnān ane ācharaṇ samyagdarshan-gnān-chāritrarūp mokṣhamārgathī
gāthāomān (161, 162, 163 mān) kaheshe.
have āvī vāt kayān chhe, bāpā? sāmbhaḷavā maḷavī paṇ durlabh chhe.
PDF/HTML Page 1627 of 4199
single page version
अथ कर्मणो मोक्षहेतुतिरोधायिभावत्वं दर्शयति–
तस्सोदयेण जीवो मिच्छादिट्ठि त्ति णादव्वो।। १६१ ।।
तस्सोदयेण जीवो अण्णाणी होदि णादव्वो।। १६२ ।।
तस्सोदयेण जीवो अचरित्तो होदि णादव्वो।। १६३ ।।
तस्योदयेन जीवो मिथ्याद्रष्टिरिति ज्ञातव्यः।। १६१ ।।
तस्योदयेन जीवोऽज्ञानी भवति ज्ञातव्यः।। १६२ ।।
तस्योदयेन जीवोऽचारित्रो भवति ज्ञातव्यः।। १६३ ।।
have, karma mokṣhanā kāraṇanā tirodhāyibhāvasvarūp (arthāt mithyātvādibhāvasvarūp) chhe em batāve chheḥ-
enā udayathī jīv mithyātvī bane em jāṇavun. 161.
enā udayathī jīv agnānī bane em jāṇavun. 162.
enā udayathī jīv bane chāritrahīn em jāṇavun.163.
gāthārthaḥ– [सम्यक्त्वप्रतिनिबद्धं] samyaktvane rokanārun [मिथ्यात्वं] mithyātva chhe em [जिनवरैः] jinavaroe [परिकथितम्] kahyun chhe; [तस्य उदयेन] tenā udayathī [जीवः] jīv [मिथ्याद्रष्टिः] mithyādraṣhṭi thāy chhe [इति ज्ञातव्यः] em jāṇavun. [ज्ञानस्य
PDF/HTML Page 1628 of 4199
single page version
संन्यस्ते सति तत्र का किल कथा पुण्यस्य पापस्य वा।
सम्यक्त्वादिनिजस्वभावभवनान्मोक्षस्य हेतुर्भवन्
नैष्कर्म्यप्रतिबद्धमुद्धतरसं ज्ञानं स्वयं धावति।। १०९ ।।
प्रतिनिबद्धं] gnānane rokānārun [अज्ञानं] agnān chhe em [जिनवरैः] jinavaroe [परिकथितम्] kahyun chhe; [तस्य उदयेन] tenā udayathī [जीवः] jīv [अज्ञानी] agnānī [भवति] thāy chhe [ज्ञातव्यः] em jāṇavun. [चारित्रप्रतिनिबद्धः] chāritrane rokānār [कषायः] kaṣhāy chhe em [जिनवरैः] jinavaroe [परिकथितः] kahyun chhe; [तस्य उदयेन] tenā udayathī [जीवः] jīv [अचारित्रः] achāritrī [भवति] thāy chhe [ज्ञातव्यः] em jāṇavun.
ṭīkāḥ– samyaktva ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun mithyātva chhe; te (mithyātva) to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane mithyādraṣhṭipaṇunthāy chhe. gnān ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun agnān chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane agnānīpaṇun thāy chhe. chāritra ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanār kaṣhāy chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane achāritrīpaṇun thāy chhe. māṭe, (karma) pote mokṣhanā kāraṇanā tirodhāyibhāvasvarūp hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe.
bhāvārthaḥ– samyagdarshan, gnān ane chāritra mokṣhanā kāraṇarūp bhāvo chhe temanāthī viparīt mithyātvādi bhāvo chhe; karma te mithyātvādi bhāvo-svarūp chhe. ā rīte karma mokṣhanā kāraṇabhūt bhāvothī viparīt bhāvo-svarūp chhe
pahelān traṇ gāthāomān kahyun hatun ke karma mokṣhanā kāraṇarūp bhāvonun-samyaktvādinun-ghātak chhe. pachhīnī ek gāthāmān em kahyun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. ā chhellī traṇ gāthāomān kahyun ke karma mokṣhanā kāraṇarūp bhāvothī virodhī bhāvosvarūp chhe-mithyātvādisvarūp chhe. ā pramāṇe em batāvyun ke karma mokṣhanā kāraṇanun ghātak chhe, bandhasvarūp chhe ane bandhanā kāraṇasvarūp chhe, māṭe niṣhiddha chhe.
ashubh karma to mokṣhanun kāraṇ chhe ja nahi, bādhak ja chhe, tethī niṣhiddha ja chhe; parantu shubh karma paṇ karmasāmānyamān āvī jatun hovāthī te paṇ bādhak ja chhe tethī niṣhiddha ja chhe em jāṇavun.
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [मोक्षार्थिना इदं समस्तम् अपि तत् कर्म एव संन्यस्तव्यम्] mokṣhārthīe ā saghaḷuy karmamātra tyāgavā yogya chhe. [संन्यस्ते सति तत्र पुण्यस्य पापस्य
PDF/HTML Page 1629 of 4199
single page version
कर्मज्ञानसमुच्चयोऽपि विहितस्तावन्न काचित्क्षतिः।
किन्त्वत्रापि समुल्लसत्यवशतो यत्कर्म बन्धाय तन्–
मोक्षाय स्थितमेकमेव परमं ज्ञानं विमुक्तं स्वतः।। ११० ।।
वा किल का कथा] jyān samasta karma chhoḍavāmān āve chhe tyān pachhī puṇya ke pāpanī shī vāt? (karmamātra tyājya chhe tyān puṇya sārun ane pāp kharāb-evī vātane kayān avakāsh chhe? karmasāmānyamān banne āvī gayā.) [सम्यक्त्वादिनिजस्वभावभवनात् मोक्षस्य हेतुः भवन्] samasta karmano tyāg thatān, samyaktvādi je potāno svabhāv te-rūpe thavāthī-pariṇamavāthī mokṣhanā kāraṇabhūt thatun, [नैष्कर्म्यप्रतिबद्धम् उद्धतरसं] niṣhkarma avasthā sāthe jeno uddhat (-utkaṭ) ras pratibaddha arthāt saṅkaḷāyelo chhe evun [ज्ञानं] gnān [स्वयं] āpoāp [धावति] doḍayun āve chhe.
bhāvārthaḥ– karmane dūr karīne, potānā samyaktvādisvabhāvarūpe pariṇamavāthī mokṣhanā kāraṇarūp thatun gnān āpoāp pragaṭ thāy chhe, tyān pachhī tene koṇ rokī shake? 109
have āshaṅkā ūpaje chhe ke-avirat samyagdraṣhṭi vagerene jyān sudhī karmano uday rahe tyān sudhī gnān mokṣhanun kāraṇ kem thaī shake? vaḷī karma ane gnān banne (-karmanā nimitte thatī shubhāshubh pariṇati ane gnānapariṇati banne-) sāthe kem rahī shake? te āshaṅkānā samādhānanun kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [यावत्] jyān sudhī [ज्ञानस्य कर्मविरतिः] gnānanī karmavirati [सा सम्यक् पाकम् न उपैति] barābar paripūrṇatā pāmatī nathī [तावत्] tyān sudhī [कर्मज्ञानसमुच्चयः अपि विहितः, न काचित् क्षतिः] karma ane gnānanun ekaṭhāpaṇun shāstramān kahyun chhe; temanā ekaṭhā rahevāmān kāī paṇ kṣhati arthāt virodh nathī. [किन्तु] parantu [अत्र अपि] ahīn eṭalun visheṣh jāṇavun ke ātmāmān [अवशतः यत् कर्म समुल्लसति] avashapaṇe (-jabar- dastīthī) je karma pragaṭ thāy chhe arthāt uday thāy chhe [तत् बन्धाय] te to bandhanun kāraṇ thāy chhe, ane [मोक्षाय] mokṣhanun kāraṇ to, [एकम् एव परमं ज्ञानं स्थितम्] je ek param gnān chhe te ek ja thāy chhe- [स्वतः विमुक्तं] ke je gnān svataḥvimukta chhe (arthāt traṇe kāḷe paradravya- bhāvothī bhinna chhe).
bhāvārthaḥ– jyān sudhī yathākhyāt chāritra thatun nathī tyān sudhī samyagdraṣhṭine be dhārā rahe chhe-shubhāshubh karmadhārā ane gnānadhārā. te banne sāthe rahevāmān kāī
PDF/HTML Page 1630 of 4199
single page version
मग्ना ज्ञाननयैषिणोऽपि यदतिस्वच्छन्दमन्दोद्यमाः।
विश्वस्योपरि ते तरन्ति सततं ज्ञानं भवन्तः स्वयं
ये कुर्वन्ति न कर्म जातु न वशं यान्ति प्रमादस्य च।। १११ ।।
paṇ virodh nathī. (jem mithyāgnānane ane samyaggnānane paraspar virodh chhe tem karmasāmānyane ane gnānane virodhī nathī.) te sthitimān karma potānun kārya kare chhe ane gnān potānun kārya kare chhe. jeṭalā anshe shubhāshubh karmadhārā chhe teṭalā anshe karmabandh thāy chhe ane jeṭalā anshe gnānadhārā chhe teṭalā anshe karmano nāsh thato jāy chhe. viṣhay-kaṣhāyanā vikalpo ke vrataniyamanā vikalpo- shuddha svarūpano vichār suddhān-karmabandhanun kāraṇ chhe; shuddha pariṇatirūp gnānadhārā ja mokṣhanun kāraṇ chhe. 110.
have karma ane gnānano nayavibhāg batāve chheḥ-
shlokārthaḥ– [कर्मनयावलम्बनपराः मग्नाः] karmanayanā ālambanamān tatpar (arthāt karmanayanā pakṣhapātī) puruṣho ḍubelā chhe [यत्] kāraṇ ke [ज्ञानं न जानन्ति] teo gnānane jāṇatā nathī. [ज्ञाननय–एषिणः अपि मग्नाः] gnānanayanā ichchhak (arthāt pakṣhapātī) puruṣho paṇ ḍubelā chhe [यत्] kāraṇ ke [अतिस्वच्छन्दमन्द–उद्यमाः] teo svachchhandathī ati mand- udhamī chhe (svarūp prāptino puruṣhārtha karatā nathī, pramādī chhe ane viṣhayakaṣhāyamān varte chhe). [ते विश्वस्य उपरि तरन्ति] te jīvo vishvanā upar tare chhe ke [ये स्वयं सततं ज्ञानं भवन्तः कर्म न कुर्वन्ति] jeo pote nirantar gnānarūp thatāpariṇamatā thakā karma karatā nathī [च] ane [जातु प्रमादस्य वशं न यान्ति] kayārey pramādane vash paṇ thatā nathī (-svarūpamān udhamī rahe chhe).
bhāvārthaḥ– ahīn sarvathā ekānt abhiprāyano niṣhedh karyo chhe kāraṇ ke sarvathā ekānt abhiprāy ja mithyātva chhe.
keṭalāk loko paramārthabhūt gnānasvarūp ātmāne to jāṇatā nathī ane vyavahār darshanagnānachāritrarūp kriyākāṇḍanā āḍambarane mokṣhanun kāraṇ jāṇī temān tatpar rahe chhe-teno pakṣhapāt kare chhe. āvā karmanayanā pakṣhapātī loko-jeo gnānane to jāṇatā nathī ane karmanayamān ja khedakhinna chhe teo-sansāramān ḍūbe chhe.
vaḷī keṭalāk loko ātmasvarūpane yathārtha jāṇatā nathī ane sarvathā ekāntavādi mithyādraṣhṭionā upadeshathī athavā potānī meḷe ja antaraṅgamān gnānanun svarūp khoṭī
PDF/HTML Page 1631 of 4199
single page version
मूलोन्मूलं सकलमपि तत्कर्म कृत्वा बलेन।
हेलोन्मीलत्परमकलया सार्धमारब्धकेलि
ज्ञानज्योतिः कवलिततमः प्रोज्जजृम्भे भरेण।। ११२ ।।
rīte kalpī temān pakṣhapāt kare chhe. potānī pariṇatimān jarāy pher paḍayā vinā teo potāne sarvathā abandh māne chhe ane vyavahār darshanagnānachāritranā kriyākāṇḍane nirarthak jāṇī chhoḍī de chhe. āvā gnānanayanā pakṣhapātī loko jeo svarūpano kāī puruṣhārtha karatā nathī ane shubh pariṇāmone chhoḍī svachchhandī thaī viṣhay-kaṣhāyamān varte chhe teo paṇ sansārasamudramān ḍūbe chhe.
mokṣhamārgī jīvo gnānarūpe pariṇamatā thakā shubhāshubh karmane hey jāṇe chhe ane shuddha pariṇatine ja upādey jāṇe chhe. teo mātra ashubh karmane ja nahi parantu shubh karmane paṇ chhoḍī, svarūpamān sthir thavāne nirantar udyamavant chhe-sampūrṇa svarūpasthiratā thatān sudhī teno puruṣhārtha karyā ja kare chhe. jyān sudhī, puruṣhārthanī adhūrāshane līdhe, shubhāshubh pariṇāmothī chhūṭī svarūpamān sampūrṇapaṇe ṭakī shakātun nathī tyān sudhī-joke svarūpasthiratānun anrta-ālamban (antaḥsādhan) to shuddha pariṇati pote ja chhe topaṇ-anrta-ālamban lenārane jeo bāhya ālambanarūp kahevāy chhe evā (shuddha svarūpanā vichār ādi) shubh pariṇāmomān te jīvo heyabuddhie pravarte chhe. parantu shubh karmone nirarthak gaṇī chhoḍī daīne svachchhandapaṇe ashubh karmomān pravartavānī buddhi temane kadī hotī nathī. āvā jīvo-jeo ekānt abhiprāy rahit chhe teo-karmano nāsh karī, sansārathī nivr̥utta thāy chhe. 111.
have puṇya-pāp adhikārane pūrṇa karatān āchāryadev gnānano mahimā kare chheḥ-
shlokārthaḥ– [पीतमोहं] jeṇe moharūpī madirā pīdhī hovāthī [भ्रम–रस–भरात् भेदोन्मादं नाटयत्] je bhramanā rasanā bhārathī (atishayapaṇāthī) shubhāshubh karmanā bhedarūpī unmādane (gāṇḍapaṇāne) nachāve chhe [तत् सकलम् अपि कर्म] evā samasta karmane [बलेन] potānā baḷ vaḍe [मूलोन्मूलं कृत्वा] mūḷathī ukheḍī nākhīne [ज्ञानज्योतिः भरेण प्रोज्जजृम्भे] gnānajyoti atyant sāmarthya sahit pragaṭ thaī. kevī chhe te gnānajyoti? [कवलिततमः] je agnānarūpī andhakārane koḷiyo karī gaī chhe arthāt jeṇe agnānarūpī andhakārano nāsh karyo chhe, [हेला–उन्मिलत्] je līlāmātrathī (-sahaj puruṣhārthathī) ūghaḍatī-vikasatī jāy chhe ane [परमकलया सार्धम् आरब्धकेलि]
PDF/HTML Page 1632 of 4199
single page version
इति पुण्यपापरूपेण द्विपात्रीभूतमेकपात्रीभूय कर्म निष्क्रान्तम्।
इति श्रीमदमृतचन्द्रसूरिविरचितायां समयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ पुण्यपापप्ररूपकः तृतीयोऽङ्कः।। jeṇe param kaḷā arthāt kevaḷagnān sāthe krīḍā sharū karī chhe evī te gnānajyoti chhe. (jyān sudhī samyagdraṣhṭi chhadmastha chhe tyān sudhī gnānajyoti kevaḷagnān sāthe shuddhanayanā baḷathī parokṣha krīḍā kare chhe, kevaḷagnān thatān sākṣhāt thāy chhe.)
bhāvārthaḥ– potāne (gnānajyotine) pratibandhak karma ke je shubh ane ashubh-evā bhedarūp thaīne nāchatun hatun ane gnānane bhulāvī detun hatun tene potānī shaktithī ukheḍī nākhī gnānajyoti sampūrṇa sāmarthya sahit prakāshit thaī. ā gnān jyoti athavā gnānakaḷā kevaḷagnānarūpī paramakaḷāno ansh chhe ane kevaḷagnānanā sampūrṇa svarūpane te jāṇe chhe tem ja te taraph pragati kare chhe, tethī em kahyun chhe ke “gnānajyotie kevaḷagnān sāthe kriḍā māṇḍī chhe”. gnānakaḷā sahajapaṇe vikās pāmatī jāy chhe ane chhevaṭe paramakaḷā arthāt kevaḷagnān thaī jāy chhe. 112.
ṭīkāḥ– puṇya-pāparūpe be pātrarūp thayelun karma ek pātrarūp thaīne (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayun.
bhāvārthaḥ– karma sāmānyapaṇe ek ja chhe topaṇ teṇe puṇya-pāparūpī be pātrono svāṅg dhāraṇ karīne raṅgabhūmimān pravesh karyo hato. tene gnāne yathārthapaṇe ek jāṇī līdhun tyāre te ek pātrarūp thaīne raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayun, nr̥itya karatun aṭakī gayun.
āshray, kāraṇ, rūp, savādasun bhed vichārī gine doū nyāre,
puṇya ru pāp shubhāshubhabhāvani bandh bhaye sukhaduḥkhakarā re;
gnān bhaye doū ek lakhai badhu āshray ādi samān vichāre,
bandhake kāraṇ hain doū rūp, inhain taji jinamuni mokṣha padhāre.
ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān puṇya-pāpano prarūpak trījo aṅk samāpta thayo.
PDF/HTML Page 1633 of 4199
single page version
have karma mokṣhanā kāraṇanā virodhāyībhāvasvarūp (arthāt mithyātvādibhāvasvarūp) chhe em batāve chheḥ-
have, puṇyapariṇām je karma chhe e mokṣhanun kāraṇ je samyagdarshan-gnān-chāritra enā tirodhāyībhāvasvarūp eṭale viruddha bhāvasvarūp chhe-em kahe chhe. shubhabhāvanī ruchi te mithyātva chhe, shubhabhāvamān rokāyelun gnān te agnān chhe ane shubhabhāvanun ācharaṇ te achāritra chhe. e traṇey bhāv samyakdarshan-gnān-chāritrathī viparītabhāv chhe. māṭe karma niṣhedhavā lāyak chhe. juo, ā lojīkathī-nyāyathī to vāt chāle chhe, kachaḍī-machaḍīne kahevāy chhe em to chhe nahi. paṇ are! eṇe samajavānī koī di darakār karī nathī!
pahelān (gāthā 1pa7-1pa8-1pa9mān) em kahyun ke karma eṭale shubhabhāv mokṣhanā kāraṇarūp nirmaḷ ratnatrayapariṇatinun ghātanashīl chhe.
pachhī (gāthā 160 mān) em kahyun ke karma eṭale shubhabhāv pote ja bandhasvarūp chhe tethī niṣhedhavā yogya chhe.
have ā gāthāomān em kahe chhe ke karma eṭale shubhabhāv mokṣhanā kāraṇanā tirodhāyibhāvasvarūp eṭale mithyātvādibhāvasvarūp chhe, tethī te niṣhedhavā yogya chhe. kharekhar shubhabhāv chhe te mithyātva nathī paṇ shubhabhāvane potānā mānavā te mithyātva chhe ane mithyātva sahit je gnān ane ācharaṇ chhe te agnān ane achāritra chhe. tethī karma chhe te mokṣhanā kāraṇanā viruddhabhāvasvarūp hovāthī niṣhedhavā yogya chhe em have kahe chhe-
‘samyaktva ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun mithyātva chhe.’
juo, shuddha sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā chhe teno andar anubhav karīne pratīti karavī te samyaktva chhe. ā samyaktva mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe. ahīn svabhāv eṭale trikāḷīnī vāt nathī, paṇ samakitanī vāt chhe. samyaktva mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe ane tene rokanārun mithyātva chhe, mithyātva eṭale jīvanā pariṇām hon, mithyātva karmanī vāt nathī. karmanā nimittathī to kathan karelun hoy chhe, bākī tattvanā ashraddhānarūp je mithyātva te samyaktvane rokanārun chhe.
ahā! rāg kem ṭaḷe? pratibandhak kāraṇ-karma ṭaḷe to rāg ṭāḷe. ā pratibandhak karma eṭale jaḍakarma nahi. jaḍakarma to kharekhar pratibandhak kāraṇ chhe ja nahi, kemake e to par chhe. ātmā jaḍane to kadī sparshyoy nathī, jaḍ chetanane traṇakāḷamān sparshyun nathī. ātmā jaḍane sparshyo nathī ane jaḍ ātmāne sparshyun nathī. to pachhī jaḍakarma ātmāne kem roke? ātmā phakta potānī mithyāshraddhārūp viparīt
PDF/HTML Page 1634 of 4199
single page version
dashāne sparshyo chhe. samyaktvane rokanārun je pratibandhak kāraṇ chhe te ā mithyāshraddhānarūp bhāv chhe, ane te mokṣhanā kāraṇathī viparītabhāvarūp chhe.
ahīn gāthāmān mithyātvādino uday-em je līdhun eno artha em chhe ke shuddha chaitanyaghanasvarūp bhagavān ātmānī pratītirūp je shraddhān enāthī viparīt pariṇaman thavun te mithyātvano uday chhe. puṇyathī dharma thāy, nimittathī ātmāmān lābh-nukashān thāy, par mane lābh kare, hun parane lābh karun ityādi anek prakāre je mānyatā chhe e samakit viruddha chhe ane e viruddhabhāvarūp pariṇaman e mithyātva chhe.
karma chhe e to ajīvano bhekh chhe; ane mithyātvabhāv chhe e jīvano bhekh chhe.
to mithyātvādine pudgalasvabhāvī kahyā chhe ne?
hā, kahyā chhe; kemake mithyātvādibhāv pote nimittane ādhīn thaīne thāy chhe. vaḷī shuddha jīvadravyamān te nathī māṭe (draṣhṭi apekṣhāe) temane pudgalasvabhāvī kahyā chhe. bākī chhe to e jīvanī ashuddha pariṇati. ene paranī-jaḍanī sāthe shun sambandh chhe? (kāī nahi). bhāre vāt, bhāī! bhāī! ashuddhapaṇānun je pariṇaman chhe te jīvano bhekh chhe, jīvamān thāy chhe. kharekhar to mithyātvabhāvarūp ashuddha pariṇaman paryāyamān potānā ṣhaṭkārakathī thāy chhe. tene paranī ke karmanī apekṣhā to nathī, ene dravya-guṇanī paṇ apekṣhā nathī. āvī vastu chhe. shubhabhāv karatān karatān samakit thashe evī viparīt mānyatārūp je mithyātvabhāv chhe e jīvanī potānī pariṇati chhe ane te samyaktvathī viruddha chhe.
keṭalāk kahe chhe ke karmane laīne rāg thāy chhe ane karma ṭaḷe to rāg ṭaḷe. bhāī! e badho mithyā bhram chhe. lokamān jem badhun bhagavān kare em jainamān badhun karma kare evun karmanun lākaḍun (mithyā bhram) bahu garī gayun chhe. paṇ bhāī! karma to ajīv pudgal chhe; emān jīvanī nāsti chhe ane jīvamān enī nāsti chhe. jīv arūpī ane karma rūpī; karma jīvane traṇakāḷamān aḍayun-sparshyun nathī ane jīv karmane traṇakāḷamān aḍayo-sparshyo nathī. have ām jyān paraspar nāsti chhe to karma jīvane kare shun? kāī na kare. bhāī! draṣhṭimān pote je viparītatā kare chhe te mithyātva chhe ane te ātmānā samakitathī viruddhabhāvarūp chhe. jaḍ karmane je viruddha kahyun chhe e to jaḍamān-paramān chhe, ane e to upachār kathan chhe.
bhagavān ātmā trikāḷ sachchidānand prabhu sat nām shāshvat gnān ane ānandano sāgar chhe. enā yathārtha shraddhānarūp je samyak pariṇati enāthī mithyātva pariṇati viruddha chhe. anubhav prakāshamān āve chhe ke potānā verī potāno vikār chhe e nishchay chhe. par verī chhe e vastusvarūp ja nathī. ‘ṇamo arihantāṇan’ bole chhe ne badhā.
PDF/HTML Page 1635 of 4199
single page version
eno artha em karyo chhe ke-namaskār ho temane jemaṇe karmarūpī verīne haṇyā chhe. bhāī! āmān to ā nimittanun kathan chhe, vāstavik nathī. vāstavamān to aniṣhṭa je vikāranā-agnānanā pariṇām hatā te ari hatā. ene haṇīne pūrṇa vītarāgatā pragaṭ karī enun nām arihant chhe. have ā ekaḍe ekathī ja vāndhā ke karma verī chhe. paṇ bhāī! chetanane jaḍ verī hoī shake ja nahi. verī to eno je viparītabhāv-vikār ne agnān chhe te verī chhe. pravachanasār gāthā 61 mān āve chhe ke-kevaḷī bhagavāne sarva aniṣhṭano nāsh karyo chhe ane sarva iṣhṭanī prāpti karī chhe. tyān aniṣhṭa eṭale kāī jaḍ aniṣhṭa chhe? (nā). potānā vikāranā-agnānanā je pariṇām chhe te aniṣhṭa chhe. bhagavāne ā sarva aniṣhṭano nāsh karī sarva iṣhṭa evun kevaḷagnān ane anant sukh prāpta karyun chhe. ā vāt chhe.
‘सम्मत्तपडिणिबद्धं’ em pāṭh chhe ne? eno artha ā chhe ke-aniṣhṭa pariṇām je mithyātvanā pariṇām chhe te samyagdarshanane rokanārā enāthī viruddha arthāt samakitanā pratibandhak chhe.
to gāthā 7p mān ene pudgalanā pariṇām kahyā chhe ne?
e kaī apekṣhāe? ke e jīvano svabhāv nathī e apekṣhāe kahyā chhe. ashuddha pariṇām chhe e jīvanī-chaitanyanī jātinā nathī ane jīvamānthī nīkaḷī jāy chhe māṭe e pariṇām jīvanā nathī. rāgādi ashuddhatā jo jīvanī hoy to te nīkaḷī na jāy; paṇ nīkaḷī jāy chhe ane vastu jevī ānandaghan vītarāgasvarūp chhe tevī rahī jāy chhe. māṭe rāgādi ashuddhatā jīvanī nathī ane jīvanī nathī to te ajīv, achetan chhe ane pudgalanā saṅge thāy chhe māṭe te pudgalanī chhe em kahyun chhe. tyān to paryāyanun lakṣha chhoḍāvī trikāḷī chaitanyasvabhāvanun lakṣha karāvavānun prayojan chhe.
ahīn savāl āve chhe ke-paryāyamān jo samakit nathī to enun pratibandhak koṇ chhe? to kahe chhe-potānī viparīt mānyatā-shraddhānarūp je pariṇām chhe te ja samyaktvanun pratibandhak eṭale virodhī chhe; jaḍakarma kāī samyaktvanun virodhī nathī. pote je rāgādimān aṭakīne viparīt pariṇamī rahyo chhe te pariṇaman samyaktvanun pratibandhak chhe. karma pratibandhak chhe em kahevun e to nimittanun kathan chhe.
ā puṇya-pāp adhikār chhe ne? eṭale pahelethī karmathī līdhun chhe, paṇ arthamān pāchhun badhun līdhun chhe; ke je pariṇāmathī puṇya bandhāy te shubh chhe ane je pariṇāmathī pāp bandhāy te ashubh chhe. bey agnānabhāv chhe. bhagavān! ene satya samajavāmān ja hajī vāndhā chhe tyān satya hāth kem āve? karma vikār karāve evī viparītatāmān ja paḍayo chhe tyān shun thāy? paṇ bhāī! karma to nimittamātra vastu chhe, vikāranā
PDF/HTML Page 1636 of 4199
single page version
pariṇāmanun kartā jaḍakarma chhe ja nahi. jem mithyātvanā pariṇāmano kartā darshanamoh karma nathī tem jīvanā dravya-guṇ paṇ eno kartā nathī. kharekhar vikārī pariṇāmano kartā te pariṇām pote ja chhe.
pañchāstikāyanī gāthā 62 mān āve chhe ke-vikāranā ṣhaṭkārakanun pariṇaman par kārakanī (-karmanī) apekṣhā vinā chhe. mithyātvanun pariṇaman par nimittanā (-karmanā) kārakanī apekṣhā vinānun chhe. ānī moṭī charchā thaī hatī san. 2013 mān (varṇījī sāthe). teo kahe-pratibandhak kāraṇ ṭaḷe to vikār ṭaḷe. paṇ pratibandhak kāraṇ karma chhe ke potānī viparīt mānyatā chhe? ahā! darshanamohanā nimittamān je upayog gayo e potāno upayog chhe. je mithyātvanā pariṇām thayā e potāmān potānā ja kāraṇe thayā chhe. adhik spaṣhṭa kahīe to pariṇām pote pariṇāmano kartā chhe. pariṇāmano kartā nimitta nathī tem potānā dravya-guṇ paṇ nathī.
ahīn samyaktvanā pariṇām je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe ene rokanārun mithyātva chhe em kahe chhe. mithyātva eṭale viparīt mānyatā. te pote ja karma chhe, vikār chhe; e kāī ātmā nathī. pahelān gāthā 1pa4 mān āvī gayun ke vrat, niyam, shīl, tap ityādi shubhabhāv karmar chhe. karma eṭale kārya; vikāranā pariṇām kārya chhe. e jīvanā pariṇāmarūp kārya chhe. pachhī e jīv chhe vā jīv eno kartā chhe em vyavahārathī kahevāy chhe. have āvī vāt; ā vāṇiyāone kāī khabar hoy nahi, ākho divas pāpanī majūrīmānthī navarā paḍe nahi ane kayāṅk sāmbhaḷavā jāy to māthe (pāṭe) beṭhelā kahe eṭale ‘jai bāpajī’-em māthun dhuṇāve; paṇ bhāī! ā to vītarāgano mārga chhe. (ene yathārtha samajavo joīe).
je darshanamohano uday chhe te jaḍano bhekh chhe. emān upayog joḍāī jāy chhe te mithyātvapariṇām chhe. te jīvanī ūndhāī bharī draṣhṭi pote potānā kāraṇe chhe, karmanā kāraṇe chhe em nahi. karma to paravastu chhe. te kāī verī ke mitra hoī shake nahi. potānī je viparītadraṣhṭi chhe e ja verī chhe ane te pote potānā kāraṇe chhe. have kahe chhe-
‘te (mithyātva) to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane mithyādraṣhṭipaṇun thāy chhe.’
juo, mithyātva pote karma ja chhe eṭale ke te ātmāno svabhāv nathī. tenā udayathī eṭale mithyātvanā pragaṭ thavāthī ja gnānane eṭale ātmāne mithyādraṣhṭipaṇun thāy chhe. uday eṭale udayabhāv. mithyātva udayabhāv chhe. karmano uday to kayāre kahevāy ke upayog emān joḍāy tyāre; emān na joḍāy to karma to kharī jāy chhe. ene
PDF/HTML Page 1637 of 4199
single page version
kāraṇe āvyun ane ene kāraṇe kharī jāy chhe. ahā! ātmā potānī shuddha chaitanyamay chījane bhūlīne darshanamohane vash thaī parane jāṇavā-dekhavāmān rokāī gayo e teno potāno aparādh chhe ane te mithyātvabhāv chhe. e mithyātvabhāvane laīne ātmāne mithyādraṣhṭipaṇun chhe, jaḍakarmane laīne nahi. samajāṇun kāī...
vikār chhe te karmathī thāy em keṭalāk kahe chhe. have ā vāndhā san. 1971 thī ūṭhayā chhe. teo kahe chhe-vikār chhe te karmathī thāy em na māno to e (-vikār) svabhāv thaī jāy.
paṇ bhāī! gāthā 372 mān to rāgane (vikārī pariṇamanane) svabhāv kahyo chhe. puṇya ne pāpano bhāv paṇ svabhāv eṭale enun potānun pariṇaman chhe. tyān gāthāmān chhe ke - ‘‘anyadravyathī anyadravyane guṇanī utpatti karī shakātī nathī; tethī e siddhānt chhe ke sarva dravyo potapotānā svabhāvathī upaje chhe.’’ ahīn vikāranī vāt karavī chhe. e paṇ eno sva-bhāv eṭale svanun bhavan (potānun pariṇaman) chhe em vāt chhe. tyān gāthānī ṭīkāmān paṇ kahyun chhe ke-‘‘jīvane paradravya rāgādi upajāve chhe em shaṅkā na karavī; kāraṇ ke anyadravya vaḍe anyadravyanā guṇano (-paryāyano) utpād karāvānī ayogyatā chhe; kemake sarva dravyono svabhāvathī ja utpād thāy chhe.’’ juo karmathī ātmāmān vikār karāy e ayogya chhe, alāyak chhe, vikārī pariṇām ke avikārī pariṇām e eno (paryāyano) svabhāv chhe. ‘स्वस्य भवनम् तु स्वभावः’ em ahīn apekṣhā chhe. ‘vikār e svabhāv nathī’ em jyān kahyun e to dravyadraṣhṭinī vāt chhe. vikār dravyamān nathī ane paryāyamānthī paṇ nīkaḷī javā yogya chhe e apekṣhāe vāt chhe. jyāre ahīn vikār e paryāyano potāno bhāv chhe e apekṣhāe svabhāv kahyo chhe. ā pramāṇe ‘karma vikār karāve chhe’ e mānyatā sāv jūṭhī chhe, ayathārtha chhe. vikār potānā ūndhā puruṣhārthathī (baḷathī) thāy chhe. ām vāt chhe. paṇ ene nirṇay karavānī garaj kayān chhe? are! satya shun chhe ane enī prāpti kem thāy e samajavānī ene darakārey nathī!
prashnaḥ– to gommaṭasāramān to em āve chhe ke gnānāvaraṇīy karma ghātīkarma chhe ane te gnānane ghāte chhe?
uttaraḥ– bhāī! e to nimittathī vyavahāranayanun kathan chhe. gnānāvaraṇīy karma e to jīvane aḍatuny nathī, to pachhī e gnānane shun ghāt kare? jīv pote ja jyāre gnānanī paryāyamān bhāvaghātīrūp hīṇun pariṇaman kare tyāre dravyaghātīne nimitta kahevāmān āve chhe. nimitta gnānanā pariṇamanane kāī kare chhe em traṇakāḷamān nathī.
ghātī karma-em kahevun ane ghāt kare nahi e kevun?
bhāī! pravachanasār gāthā 16 nī ṭīkāmān āve chhe ke ghātīkarma be prakāranān chhe,
PDF/HTML Page 1638 of 4199
single page version
ek bhāvaghātī ane bījun dravyaghātī. bhāvaghātī karma e jīvanā gnān, darshan ādi guṇonī ūndhī (ashuddha, vikārī) dashā chhe ane dravyaghātī e jīvanī ūndhī dashānā pariṇamanamān nimitta jaḍ karmanī avasthā chhe.
bhagavān ātmā shuddha chaitanyamūrti pūrṇasvabhāve bharelo chidānandaghan prabhu trikāḷ chhe. enī sanmukh thatān enī je nirvikalpa, nirmaḷ pratīti thāy ke jemān atīndriy ānandano svād bhego āve te samyagdarshan chhe. ā samyagdarshan dharmanun pratham sopān chhe ane mokṣhanun kāraṇ chhe. e mokṣhanā kāraṇathī viparīt chhe te mithyātvabhāv chhe ane te bhāvaghātī chhe. jīvane paranī sāthe shun sambandh chhe? darshanamohanīy, gnānāvaraṇīy ādi karma chhe e to jaḍ pudgalanā khel chhe. karmathī, nimittathī vyavahāranayanun kathan karavāmān āve e judī vāt chhe, paṇ karma ke nimitta jīvane vikār karāve chhe em chhe nahi. ahīn kahe chhe-mithyātvanā udayathī eṭale mithyātvabhāv pragaṭ thavāthī ja gnānane-ātmāne mithyādraṣhṭipaṇun āve chhe, kemake mithyātvabhāv ātmānā samakitane rokanāro virodhībhāv-viparītabhāv chhe.
have kahe chhe-‘gnān ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun agnān chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane agnānīpaṇun thāy chhe.’
ahīn gnān shabde trikāḷī ātmā nahi, paṇ ātmānun gnānarūpe pariṇaman thatān samyaggnān pragaṭ thāy enī vāt chhe. ātmā atīndriy gnān ane ānandano kand prabhu chhe. enī sanmukh ḍhaḷatān je svasvarūpanun gnān thāy te samyaggnān chhe ane te mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe. jhājhun shāstragnān hoy te gnān chhe em nahi, kemake e to paralakṣhī gnān chhe. vaḷī ā vakīlātanun ke dāktarīnun gnān hoy te paṇ gnān nahi. jemān el. el. bī ke em.bī.bī. es ityādi pūñchhaḍān lagāḍayān hoy e gnān to kugnān chhe. gnān to ene kahīe ke je pūrṇānandano nāth gnānasvarūp nij shuddhātmāne jāṇatun-anubhavatun thakun pragaṭ thayun hoy. ā gnān mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe. tene rokanārun, teno virodhī agnān chhe. gnānane ekalun rāgamān ane par padārthane jāṇavāmān rokavun te agnān chhe ane te samyaggnānanun virodhī chhe.
have vītarāgadeve kahelo mokṣhano mārga kone kahevāy enī khabarey na maḷe ane maṇḍī paḍe vrat ne tap karavā, tathā mandir bandhāve ane jātrāo kare ane māne ke dharma thaī gayo; paṇ emān to dhūḷey dharma thato nathī, sāmbhaḷane. e to badho shubharāg chhe ane ethī puṇyabandh thāy paṇ dharma na thāy. e puṇyabandhan svabhāvathī viparīt dashā chhe e to ahīn siddha kare chhe.
PDF/HTML Page 1639 of 4199
single page version
gnān eṭale chidānandaghanasvarūp bhagavān ātmānun svasamvedan gnān jene ātmagnān kahe chhe, ane je atīndriy ānand sahit hoy chhe. chhahaḍhāḷāmān kahyun chhe ne ke-
pāñch mahāvrat ane 28 mūlaguṇ anantavār pāḷyān ne navamī graiveyak sudhī gayo paṇ ātmagnān karyun nahi tethī ansh paṇ nirākuḷ ānand na maḷyo. ahīn jenā vinā nirākuḷ ānand na upaje e ātmagnānane gnān kahyun chhe. bhāī! pañchamahāvratanā pariṇām e āsrav chhe tethī duḥkharūp chhe. samyaggnān ja mokṣhanā kāraṇarūp, sukharūp chhe. bāpu! ā vītarāg parameshvarano mārga ākhī duniyāthī bahu judo chhe.
ahāhā...! bhagavān chaitanyadev ānandamūrti prabhu ātmā sadāy andar virājamān chhe. tenī sanmukh thaī emān ja ḍhaḷīne je gnān utpanna thāy te ātmagnān chhe. ā ātmagnān ānand ane vītarāgatā sahit chhe ane te mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe. svabhāv eṭale ahīn trikāḷīnī vāt nathī, paryāy je samyaggnānarūp chhe enī vāt chhe. ahīn kahe chhe -tene rokanārun agnān chhe. te (agnān) pote karma ja chhe eṭale vikārī bhāv ja chhe, ātmasvabhāv nathī. tenā udayathī eṭale agnān pragaṭ thavāthī gnān kahetān ātmāne agnānīpaṇun thāy chhe. ā pramāṇe mithyātva ane agnān e mokṣhamārgathī viparītabhāv chhe em be bol thayā.
have chāritrano trījo bolaḥ-ahāhā...! pūrṇānandano nāth sachchidānand gnāyakamūrti prabhu ātmāmān ramaṇatā karavī, emān charavun ene chāritra kahīe. samayasār nāṭakamān āve chhe ke-
gyānakalā upajī ab mohi, kahaun gun nāṭak āgam kerau,
jāsu prasād sadhai sivamārag, vegi miṭai bhavavās baserau.’’
āmān banārasīdās em kahe chhe ke-jenī koī upamā nathī ane je amūrta chhe evun chaitanyanun jāgr̥utasvarūp, gnātā-draṣhṭānun svarūp te sadāy siddhasamān evun mārun pad chhe. parantu moharūpī mahāandhakārano saṅg karavāthī hun āndhaḷo banī rahyo hato; eṭale ke rāg ane puṇyano saṅg karavāthī hun mārun nijapad jāṇī shakato nahoto. have mane gnānanī jyoti pragaṭ thaī chhe. ahāhā..! dayā, dān, vrat, bhakti ityādinā shubhabhāvathī-rāgathī rahit mārī shuddha chaitanyamay chīj chhe ane te ekanā āshraye ja,
PDF/HTML Page 1640 of 4199
single page version
temān ekāgra thaīne atīndriy ānandanun bhojan karavun te chāritra chhe evun mane bhān thayun chhe. aho! āvī gnānanī jyoti pragaṭ thaī hovāthī hun ā nāṭak samayasār granth kahun chhun. kemake enā prasādathī mokṣhamārganī siddhi thāy chhe ane sansārano nivās-janmamaraṇ chhūṭī jāy chhe.
ā roṭalā khāy chhe ne? e to kahevāy em; bākī jīv roṭalā khāto-bhogavato nathī. roṭalā to jaḍ chhe. shun jaḍane ātmā khāy? e to badhī jaḍanī kriyā chhe, ātmānī nahi. paṇ enā taraphano je rāg kare chhe te rāgane jīv khāy chhe, bhogave chhe. ā mahesūb ṭhīk chhe, rasagullān ṭhīk chhe, strīnun sharīr ṭhīk chhe, ityādi je rāg kare chhe te rāgane te bhogave chhe. sharīrane ke par padārthane ātmā traṇakāḷamān bhogavato nathī. bhagavān ātmā sharīrādi par padārthone traṇakāḷamān aḍatoy nathī to temane te kem bhogave? parantu bhoganā kāḷe potānā shuddha chaitanyasvarūpane bhūlīne, ā ṭhīk chhe evo je rāg kare chhe tene te bhogave chhe.
ahīn enāthī bījī vāt chhe. ahīn kahe chhe-svarūpamān ramaṇatārūp je chāritra pragaṭ thayun te chāritramān atīndriy ānandane bhogave chhe. chāritra ene kahīe jemān atīndriy ānandanun prachur svasamvedan pragaṭ thayun hoy. ahāhā...! bhagavān ātmā ekalā ānandanī khāṇ chhe. enī paryāyamān ānandanī prakr̥uṣhṭa dhārā vahevī te chāritra chhe. bhagavān kundakundāchāryadeve pāñchamī gāthāmān kahyun chhe ke-hun mārā nij vaibhavathī shuddhātmā batāvīsh. kevo chhe te nij vaibhav? ke jemān prachur svasamvedan, ānandanun ugravedan thayelun chhe evā anubhavathī mudrit chhe. juo, ā ātmāno vaibhav! ā pāñch-pachās karoḍanun dhan hoy e ātmāno vaibhav nathī. e to māṭī-dhūḷ chhe. vaḷī khūb puṇya upajāve e paṇ ātmāno vaibhav nathī, kemake e to rāg chhe, ākuḷatā chhe. emān ānand kayān chhe? (nathī). trikāḷ nirmaḷānandasvarūp bhagavān ātmāmān ramaṇatā karavāthī prachur atīndriy ānand jenī mahor-mudrā chhe evo je anubhav pragaṭ thāy te ātmāno vaibhav chhe ane te chāritra chhe. āvun chāritra mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe. ahīn svabhāv kahyo te paryāyanī vāt chhe, trikāḷī svabhāvanī vāt nathī.
ahīn kahe chhe-‘chāritra ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanār kaṣhāy chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane achāritrīpaṇun thāy chhe.’
juo, ā shubhāshubh bhāv chhe te chāritrane rokanār chāritranā virodhī bhāv chhe. ā sharīranun nagnapaṇun chhe e to jaḍ māṭīnī-pudgalanī dashā chhe. ane mahāvratādinā je shubhabhāv chhe te āsrav chhe. have e āsrav chhe e kāī chāritra nathī. chāritra to siddhasamān potānun je svarūp chhe te svarūpamān ramaṇatā karatān utpanna thato potāno