PDF/HTML Page 1661 of 4199
single page version
guṇasthān dhāraṇ kare chhatān 96 hajār rāṇīonā bhogamān hoy. āvī je rāganī dhārā samakitīne hoy chhe te bandhanun kām kare chhe. ane joḍe jāṇanār gnāyak je jāgyo chhe te e rāgano jāṇanār gnātāpaṇānun ja kārya kare chhe. e jāṇavā-dekhavānun gnātāpaṇe je paryāy kām kare chhe te samvar-nirjarārūp chhe. jeṭalā anshe gnānadhārā chhe teṭalī samvar-nirjarā chhe ane vachche jeṭalā anshe rāgadhārā rahe e vaḍe karmabandh ja thāy chhe, enā vaḍe jarāy samvar-nirjarā nathī. ahīn to kahyun ne ke-viṣhayakaṣhāyanā vikalpo, vrat-niyamanā vikalpo-shuddha svarūpano vichār suddhān-karmabandhanun kāraṇ chhe.
ā ja vāt kaḷash ṭīkākāre kaḷash 110 mān ā pramāṇe kahī chhe-
‘‘ahīn koī bhrānti karashe ke mithyādraṣhṭinun yatipaṇun kriyārūp chhe. te bandhanun kāraṇ chhe. samyagdraṣhṭinun chhe je yatipaṇun shubhakriyārūp, te mokṣhanun kāraṇ chhe; kāraṇ ke anubhav-gnān tathā dayā-vrat-tap-sanyamarūp kriyā banne maḷīne gnānāvaraṇādi karmano kṣhay kare chhe. āvī pratīti keṭalāk agnānī jīvo kare chhe.
tyān samādhān ām chhe ke-jeṭalī shubh-ashubh kriyā, bahirjalparūp vikalpa athavā antarjalparūp athavā dravyonā vichārarūp athavā shuddha svarūpano vichār ityādi samasta, karmabandhanun kāraṇ chhe. āvī kriyāno āvo ja svabhāv chhe, samyagdraṣhṭi-mithyādraṣhṭino evo bhed to kāī nathī; evā karatūtathī evo bandh chhe. shuddhasvarūp pariṇamanamātrathī mokṣha chhe. joke ek ja kāḷamān samyagdraṣhṭi jīvane shuddha gnān paṇ chhe, kriyārūp pariṇām paṇ chhe, topaṇ kriyārūp chhe je pariṇām tenāthī ekalo bandh thāy chhe, karmano kṣhay ek anshamātra paṇ thato nathī. āvun vastunun svarūp chhe, sahāro kono? te ja kāḷe shuddha svarūp-anubhav-gnān paṇ chhe, te gnānathī karmakṣhay thāy chhe, ek anshamātra paṇ bandh thato nathī. vastunun evun ja svarūp chhe.’’
vaḷī tyān āgaḷ kahyun chhe ke-‘‘ek jīvamān ek ja kāḷe gnān-kriyā banne kaī rīte hoy chhe? samādhān ām chhe ke-viruddha to kāī nathī. keṭalāk kāḷ sudhī banne hoy chhe, evo ja vastuno pariṇām chhe; parantu virodhī jevān lāge chhe, chhatān paṇ potapotānā svarūpe chhe, virodh to karatān nathī.’’
ā pramāṇe gnānasvarūp bhagavān ātmāmān ekāgra thaīne pravartamān jeṭalī gnānadhārā chhe e samvaranirjarānun kāraṇ chhe, emān jarāy bandhanun kāraṇ nathī ane barhimukhapaṇe pravartatī jeṭalī shubhāshubh rāgadhārā chhe teṭalun bandhanun ja kāraṇ chhe, ansh paṇ samvar-nirjarānun kāraṇ nathī. bhāvaliṅgī munivarane je pañchamahāvratanā pariṇām chhe e bandhanun kāraṇ chhe. ek shuddha pariṇatirūp gnānadhārā ja mokṣhanun kāraṇ chhe. kathañchit gnānadhārā ane kathañchit rāgadhārā mokṣhanun kāraṇ chhe evun svarūp nathī. lokone shubhabhāv koṭhe paḍī gayo chhe ane shubhabhāvamānthī nīkaḷavun goṭhatun nathī tethī samayasār gāthā-161 thī 163 ] [ 201
PDF/HTML Page 1662 of 4199
single page version
samayasār nāṭakamān paṇ munirājane je pañchamahāvratanā pariṇām hoy chhe te pramādanā pariṇām chhe ane te jagapanth chhe, sansārano panth chhe, bandhano mārga chhe em kahyun chhe. enāthī bhav maḷashe ane ātmānī je ātmarūp gnānadhārā chhe enāthī ja mokṣha thashe. āvī to chokhkhī vāt chhe. bhagavān! āvo avasar maḷyo emān ā vivād-jhaghaḍā shānā? badhā vivād mūkīne nakkī kar ke-taravāno upāy ek sva-āshrayathī ja thāy chhe ane parāshrayanā saghaḷā bhāv bandhanun ja kāraṇ bane chhe.
bandh adhikār, kaḷash 173 mān paṇ kahyun chhe ke-jin bhagavānoe sarva vastuomān je adhyavasān thāy chhe te badhāy tyāgavā yogya kahyān chhe. tethī ame em mānīe chhīe ke par jeno āshray chhe evo vyavahār ja saghaḷoy chhoḍāvyo chhe. to pachhī ā satpuruṣho ek samyak nishchayane ja niṣhkampapaṇe aṅgīkār karīne shuddhagnānaghanasvarūp ātmasvarūpamān sthiratā kem dharatā nathī? āchāryadeve ahīn āshcharya sāthe sarva parāshray chhoḍīne sampūrṇa antaḥsthitine prāpta thavānī preraṇā karī chhe. gāthā 272 mān paṇ kahyun chhe ke-‘nishchayanayāshrit munivaro prāpti kare nirvāṇanī.
ahāhā...! āṭalun spaṣhṭa hovā chhatān jenā antaramān shubharāgano mahimā vasyo chhe tene pūrṇānandano nāth sachchidānandasvarūp bhagavān pūrṇa vītarāgatānā, prabhutānā ane īshvaratānā svabhāvathī bharelo potāno je ātmā teno mahimā kem āve? tene to rāganī ruchinī āḍamān ākho paramātmā najarathī dūr thaī gayo chhe. jem ek myānamān be talavār na rahī shake tem rāgano mahimā ane shuddha chidrūpano mahimā be sāthe rahī shakatān nathī. bhagavān! jo tane mokṣhanī ichchhā chhe to rāganī ruchi chhoḍī shuddha chaitanyamay nij paramātmadravyano mahimā karī temān ja antarlīn thā. ahīn kahe chhe ke dharmī jīvane thatā je pañchamahāvratādinā pariṇām te paṇ ekānt bandhanun ja kāraṇ chhe ane ek mātra shuddhatvapariṇamanarūp je gnānadhārā chhe te ja ekānte mokṣhanun kāraṇ chhe.
prashnaḥ– jeṭalo ashubhathī bachyo eṭalo to samvar chhe ne?
uttaraḥ– nā; ashubhathī bachī je shubhamān āvyo te shubh pote paṇ bandhanun ja kāraṇ chhe. ek gnān-pariṇati ja samvar-nirjarānun kāraṇ chhe. samajāṇun kāī...?
have karma ane gnānano nayavibhāg batāve chheḥ-
PDF/HTML Page 1663 of 4199
single page version
‘कर्मनयावलंबनपराः मग्नाः’ karmanayanā ālambanamān tatpar (arthāt karmanayanā pakṣhapātī) puruṣho ḍūbelā chhe, ‘यत्’ kāraṇ ke ‘ज्ञानं न जानन्ति’ teo gnānane jāṇatā nathī.
juo, karma eṭale shubhabhāvanun ālamban lenārā shubhakarmanā pakṣhapātī puruṣho ḍūbelā chhe eṭale sansāramān khūñchelā chhe kemake teo pote sadā chaitanyamūrti bhagavān chhe em jāṇatā nathī. ahā! rāgane avalambanārā puruṣho rāgarahit potānun trikāḷī shuddha svarūp chhe ene jāṇatā nathī, anubhavatā nathī ane tethī teo bhavasamudramān ḍūbelā chhe arthāt bhavasamudramān gothān khāyā kare chhe. vaḷī kahe chhe-
‘ज्ञाननय–एषिणः अपि मग्नाः’ gnānanayanā ichchhak (-pakṣhapātī) puruṣho paṇ ḍūbelā chhe, ‘यत्’ kāraṇ ke ‘अतिस्वच्छन्दमन्द–उद्यमाः’ teo svachchhandathī ati mand udyamī chhe.
jeo bahārathī mātra gnānanī vāto kare chhe paṇ draṣhṭi ane ramaṇatā gnānamān eṭale andar shuddha chaitanyasvarūpamān karatā nathī evā gnānanā pakṣhapātīo paṇ bhavasamudramān ḍūbelā chhe arthāt sansāramān rakhaḍe chhe. teo svachchhandathī ati mand-udyamī chhe. eṭale ekalā svachchhandathī gnānanī vāto kare chhe paṇ svarūpanī prāptino antarasanmukhatāno puruṣhārtha karatā nathī tethī nirudyamī chhe, pramādī chhe; viṣhay-kaṣhāyamān varte chhe ane svasanmukhatā dvārā svarūp-prāptino vichār sarakho paṇ karatā nathī. kaḷashaṭīkāmān līdhun chhe ke ‘mand-udyamī’ eṭale shuddha chaitanyasvarūpano vichāramātra paṇ karatā nathī. khālī gnānanī vāto kare chhe, shubhathī dūr rahe chhe ane shuddhano vichār sarakho karatā nathī teo svachchhande pariṇamatā thakā ashubhamān chālyā jāy chhe ane 84 nā avatāramān rajhaḷī mare chhe.
jene draṣhṭine andar chaitanyasvabhāvamān ekāgra karavā prati valaṇ haju thayun nathī ane mātra je korī gnānanī-ātmānī vāto kare chhe te puruṣh mithyādraṣhṭi chhe. vaḷī svabhāvamān draṣhṭinī ekāgratāno vichār to kare chhe paṇ svarūpano pratyakṣha āsvād nathī to te paṇ samyaktva- sanmukh mithyādraṣhṭi chhe. bey vāt chhe ne? ahīn be prakāranā jīvo līdhā chhe-ek shubharāganī kriyāne dharma mānanārā ane bījā gnānanī mātra korī vāto karanārā. ek shubharāganī anek kriyāomān rokāī rahīne mithyātvasahit hovāthī sansāramān ḍūbe chhe ane bījā puruṣhārtharahit pramādī thaīne viṣhay-kaṣhāyamān svachchhande vartatā thakā sansār samudramān ḍūbe chhe.
have kahe chhe-‘ते विश्वस्य उपरि तरन्ति’ te jīvo vishvanā upar tare chhe ke ‘ये स्वयं सततं ज्ञानं भवन्तः कर्म न कुर्वन्ति’ jeo pote nirantar gnānarūp thatā-pariṇamatā
PDF/HTML Page 1664 of 4199
single page version
thakā karma karatā nathī ‘च’ ane ‘जातु प्रमादस्य वशं न यान्ति’ kayārey pramādane vash paṇ thatā nathī.
ātmā sadā gnānānand paramānandasvarūpī andar virājamān chhe. tenān draṣhṭi-gnān ane ramaṇatārūpe thavun-pariṇamavun te gnānarūp pariṇaman chhe. ahīn kahe chhe je jīvo gnānarūp pariṇamatā thakā karma karatā nathī teo tarī jāy chhe. ‘karma karatā nathī’ eṭale ke anubhav kāḷe buddhipūrvakano rāg hoto nathī ane gnānīne je rāg āve chhe te rāganā kartāpaṇāno tene abhiprāy nathī, tenun svāmitva nathī tethī te karmano kartā nathī. rāgane tadna vash thaīne te ashubhamān (-mithyātvamān) jato nathī. ā pramāṇe svarūpamān nirantar udyamashīl evā te jīvo pramādarahit thaīne sansārane tarī jāy chhe. svarūpamān jeo jhukelā chhe ane temān ja udyamī rahe chhe, prayatnashīl rahe chhe teo mokṣhamārgī chhe ane teo tarī jāy chhe; bījā ke jeo svarūpathī vimukh chhe teo to mithyādraṣhṭi chhe ane sansāramān ḍūbelā chhe. āvī vāt chhe.
‘ahīn sarvathā ekānta abhiprāyano niṣhedh karyo chhe kāraṇ ke sarvathā ekānt abhiprāy ja mithyātva chhe.’
juo, nishchayathī lābh thāy ane vyavahārathī-rāgathī paṇ lābh thāy em keṭalāk anekānta kare chhe paṇ temanī e mānyatā ekānta chhe. vyavahārathī (-shubhabhāvathī) bandh ja chhe ane nishchayathī-shuddha pariṇatithī mokṣha chhe-ānun nām anekānta chhe. paṇ shuddhabhāv-sanmukhatāthī paṇ mokṣha thāy ane rāgathī paṇ mokṣha thāy-em anekānta nathī. e to mithyā ekānta chhe. vaḷī rāg-vyavahār sādhan ane nishchay sādhya-evī mānyatā paṇ ekānta chhe. te sarvathā ekānta hovāthī mithyātva chhe, tethī teno ahīn niṣhedh karyo chhe.
tyāre koī kahe-ke vyavahār sādhan nathī em tame kaho chho to tethī loko svachchhandī thaī jashe.
are bhāī! jene bhavano bhay chhe ane antaramān mumukṣhutā pragaṭī chhe e svachchhandī kem thāy! jene ātmānī ārādhanā pragaṭī chhe vā je ātmānī ārādhanānā prayatnamān vartyā ja kare chhe te svachchhandī kem thashe? (nahi thāy).
have kahe chhe-‘keṭalāk loko paramārthabhūt gnānasvarūp ātmāne to jāṇatā nathī ane vyavahār darshanagnānachāritrarūp kriyākāṇḍanā āḍambarane mokṣhanun kāraṇ jāṇī temān tatpar rahe chhe- teno pakṣhapāt kare chhe.’
joyun? keṭalāk loko-pote paramānandano nāth gnātā-draṣhṭāsvarūp bhagavān chhe evā
PDF/HTML Page 1665 of 4199
single page version
ātmāne jāṇatā nathī ane vyavahār darshan-gnān-chāritrarūp kriyākāṇḍanā āḍambaramān tatpar rahe chhe. ā vyavahār samakit-gnān-chāritra e badhun kriyākāṇḍ chhe. dev-shāstra-gurunī rāgarūp shraddhā kriyākāṇḍ chhe, shāstranun bhaṇatar ane vratādinun ācharaṇ e badhun kriyākāṇḍ chhe. rāg chhe ne? vyavahāraratnatrayanī badhī rāganī kriyā chhe ane te kriyākāṇḍ ja chhe.
have ā kriyākāṇḍano moṭo āḍambar rache. mahinā-mahinānā upavās kare ne vrat kare ne tap kare ne vaḷī enān ujamaṇān kare, varaghoḍā kāḍhe-e badho kriyākāṇḍano āḍambar chhe. bhagavānanī pāse bhaktimān māge ke mane mokṣha āpo ane āṭh-das kalāk shāstra vāñche ne sāmāyik-pratikramaṇādi kriyāo kare e badho kriyākāṇḍano-rāganī kriyāno āḍambar chhe. ahīn kahe chhe-keṭalāk loko ene mokṣhanun kāraṇ jāṇī temān tatpar rahe chhe, teno pakṣhapāt kare chhe. eṭale em ke ā kriyākāṇḍanā vyavahārathī kadīk nishchay pragaṭ thashe em jāṇī vyavahāraratnatrayamān tatpar rahe chhe. ashubhathī to shuddha na thāy paṇ shubh karatān karatān shuddha upayog thaī jashe em jāṇī vrat, niyam, tap, shīl, dān, bhakti, pūjā ityādi shubhabhāvamān tatpar rahe chhe. āvā loko karmanayanā, ekānt pakṣhapātī chhe, mithyādraṣhṭi chhe. have kahe chhe-
‘āvā karmanayanā pakṣhapātī loko-jeo gnānane to jāṇatā nathī ane karmanayamān ja khedakhinna chhe teo-sansāramān ḍūbe chhe.’
juo, āvā loko gnānane kahetān kriyā-rāgathī rahit potānā shuddha chaitanyasvarūp ātmāne jāṇatā nathī-anubhavatā nathī ane mātra karma eṭale shubharāganī kriyāmān rachyā-pachyā rahī khedakhinna thāy chhe. juo, shubharāg chhe te khedarūp-duḥkharūp chhe, kemake te ātmānī nirākuḷ shāntino kṣhay kare chhe. shubhabhāvamān bhagavān ātmānī shāntino kṣhay thāy chhe. māṭe jeo shubharāganā pakṣhapātī jīvo chhe teo sansāramān ḍūbe chhe, sansāramān 84 nā avatār karī-karīne rajhaḷe chhe. ā ek prakāranā lokonī (vyavahārābhāsī mithyādraṣhṭionī) vāt thaī.
have bījī (nishchayābhāsī mithyādraṣhṭionī) vāt kare chhe. jeo gnānanī vāto kare chhe paṇ gnānanī sanmukh thatā nathī emanī vāt kare chhe. kahe chhe-
‘vaḷī keṭalāk loko ātmasvarūpane yathārtha jāṇatā nathī ane sarvathā ekāntavādī mithyādraṣhṭionā upadeshathī athavā potānī meḷe ja antaraṅgamān gnānanun svarūp khoṭī rīte kalpī temān pakṣhapāt kare chhe.’
gnān eṭale ātmā pote sadāy gnātā-draṣhṭārūpe chhe enī teone khabar nathī, eno anubhav paṇ nathī ane khālī eno pakṣhapāt kare chhe.
PDF/HTML Page 1666 of 4199
single page version
‘potānī pariṇatimān jarāy pher paḍayā vinā teo potāne sarvathā abandh māne chhe ane vyavahār darshan-gnān-chāritranā kriyākāṇḍane nirarthak jāṇī chhoḍī de chhe.’
ahā! potānī pariṇatimān to evā ne evā viṣhay-kaṣhāyanun sevan rahyā kare chhe, ātmasvarūpanā valaṇano vichār sarakho paṇ karatā nathī ane amane bandh nathī em mānīne vyavahāranā kriyākāṇḍane-vrat, tap, shīl, sanyam, ityādi ācharaṇane nirarthak-niṣhphaḷ jāṇī chhoḍī de chhe. ahā! teo shuddhanī prati ḍhaḷatā nathī, shubh chhoḍī de chhe, tethī ashubhamān-viṣhayakaṣhāyamān ja magna rahe chhe.
‘āvā gnānanayanā pakṣhapātī loko jeo svarūpano kāī puruṣhārtha karatā nathī ane shubh pariṇāmone chhoḍī svachchhandī thaī viṣhay kaṣhāyamān varte chhe teo paṇ sansārasamudramān ḍūbe chhe.’
āvā gnānanayanā ekānt pakṣhapātī loko ekalī korī ātmānī vāto kare chhe paṇ shuddha svarūpamān ḍhaḷavāno puruṣhārtha karatā nathī ane shubhabhāvane chhoḍī daī svechchhāchārī banīne niraṅkushapaṇe viṣhay-kaṣhāyamān varte chhe. ahā! svarūpanān shraddhān-gnān sambandhī ashuddhatā ṭaḷī nathī ane mātra korī ātmānī vāto karanārā teo sansārasamudramān ḍūbe chhe. shrīmade kahyun chhe ne ke-
āthī em na samajavun ke shubhabhāv chhoḍīne ashubh karavā; vaḷī aushabhabhāv chhoḍayā chhe māṭe shubhathī haḷave haḷave nishchay (dharma) thashe em paṇ artha nathī. āshay em chhe ke nishchayasvarūp je nij shuddhātmā teno vichār ane tenun lakṣha karyā vinā, antaramān ḍhaḷyā vinā bāhya kriyā ke khālī ātmānī korī vāto karavāthī jīvo sansāramān ja ḍūbe chhe.
have trījī mokṣhamārgī jīvonī vāt kare chhe-‘mokṣhamārgī jīvo gnānarūpe pariṇamatā thakā shubhāshubh karmane hey jāṇe chhe ane shuddha pariṇatine ja upādey jāṇe chhe.’
juo, ā jayachandajī paṇḍit khulāso kare chhe. mokṣhamārgī jīvo shuddhatāpaṇe thayā thakā, shuddha upayogapaṇe pariṇamatā thakā shubhāshubh karmane hey jāṇe chhe. juo, ashubh ane shubh-beyaney hey jāṇe chhe. shubhathī ātmāne lābh thashe em gnānī jāṇatā nathī. vaḷī viṣhay-kaṣhāyanā pariṇāmamān paṇ honshathī joḍātā nathī. samādhān thatun nathī eṭale ene rāganun ācharaṇ thaī jāy chhe, paṇ te emān svachchhandī nathī ā rāg ṭhīk chhe evo bhāv ene nathī, jo evī ṭhīkapaṇānī buddhi hoy to to e mithyātva chhe. viṣhayakaṣhāyamān sukh chhe, ānand-majhā chhe evī jene buddhi hoy e to
PDF/HTML Page 1667 of 4199
single page version
mithyādraṣhṭi chhe. dharmī to andar svabhāvamān ṭakīne rahī shakatā nathī ane ethī ene rāg āve chhe, paṇ te rāgane hey jāṇe chhe ane shuddha pariṇatine ja upādey jāṇe chhe.
‘teo mātra ashubh karmane ja nahi parantu shubhakarmane paṇ chhoḍī, svarūpamān sthir thavāne nirantar udyamavant chhe-sampūrṇa svarūpasthiratā thatān sudhī teno puruṣhārtha karyā ja kare chhe.’
juo, shun kahe chhe? ke mokṣhamārgī jīvo mātra ashubh karmane (-bhāvane) ja nahi paṇ shubh karmane (-bhāvane) paṇ chhoḍī svarūp-ramaṇatā kare chhe. paṇ shubhabhāvane chhoḍī svachchhandamān jāy chhe-ashubh kare chhe em nathī. ahāhā...! sampūrṇa svarūpamān sthiratā thāy tyān sudhī svarūpanun ja valaṇ karyā kare chhe, svarūpamān ja udyamī rahe chhe. have kahe chhe-
‘jyānsudhī, puruṣhārthanī adhūrāshane līdhe, shubhāshubh pariṇāmothī chhūṭī svarūpamān sampūrṇapaṇe ṭakī shakātun nathī tyānsudhī-joke svarūpasthiratānun anrta-ālamban to shuddha pariṇati pote ja chhe topaṇ anrta-ālamban lenārane jeo bāhya ālambanarūp kahevāy chhe evā shubh pariṇāmomān te jīvo heyabuddhie pravarte chhe.’
juo, puruṣhārthanī kachāshane līdhe upayog sampūrṇapaṇe ṭakīne raheto nathī to teo shubh pariṇāmomān-vrat, tap, bhakti, svarūpanā vichār, ityādimān heyabuddhie pravarte chhe. ā shubh pariṇāmo bāhya ālamban chhe eṭale ke nimittarūpe chhe. enāthī shuddha pragaṭashe em nahi, paṇ upayog shuddhamān ṭakayo nathī tyāre dev-guru-shāstranī bhakti, svarūpanā vichār, vrat, tap ādi shubhabhāvamān teo heyabuddhie pravartatā hoy chhe. have kahe chhe-
‘parantu shubh karmone nirarthak gaṇī chhoḍī daīne svachchhandapaṇe ashubh karmomān pravartavānī buddhi temane kadī hotī nathī.’
shubh ane ashubh bannene teo bandhanun kāraṇ jāṇe chhe tethī temān emane sukhabuddhi nahi hovāthī shubhane chhoḍīne shuddhopayogapaṇe pariṇame chhe paṇ shubhane chhoḍīne svachchhandī thaī ashubhamān pravartavānī temane kadīy bhāvanā thatī nathī. gnānīne shubhāshubh bhāv banne yathāsambhav āve chhe, paṇ ahīn tene svachhand pariṇaman hovāno niṣhedh karyo chhe.
keṭalāk gnānanī vāto kare ane vyabhichār ane lampaṭapaṇun sevatā hoy ane kahe ke amāre shun? e to indriyo indriyonun kām kare; sharīr ane indriyo to jaḍ chhe, jaḍ jaḍanun kām kare emān amāre shun? bhāī! e to sansāramān uṇḍe ḍūbavānā, kemake e to nirargal svachchhand kaṣhāy pravr̥utti chhe. ahīn kahe chhe-āvā ekānt abhiprāyathī rahit gnānī jīvo hoy chhe.
PDF/HTML Page 1668 of 4199
single page version
have kahe chhe-‘āvā jīvo-jeo ekānt abhiprāy rahit chhe teo-karmano nāsh karī, sansārathī nivr̥utta thāy chhe.’
ahāhā...! jemane ānandano nāth chaitanyamahāprabhu draṣhṭimān āvyo ane tenā āshraye jenī pariṇati nirmaḷ shuddha thaī te ekānt abhiprāyathī rahit chhe. upayog andar sthir thaīne ṭakato nathī to teo shubhāshubh bhāvamān joḍāy chhe paṇ temane teno abhiprāy nathī. ekalā bahāranā jāṇapaṇāthī ja mukti thāy vā shubhabhāvathī ja mukti thāy evo emane ekānt abhiprāy nathī. āhāhā...! āvā jīvo shuddha chaitanyasvabhāvanun ugra ālamban laīne shuddha pariṇati dvārā karmano nāsh karīne sansārathī nivr̥utta thāy chhe.
ātmā potānā shuddha chaitanyasvabhāvanā ālambanathī jeṭalī shuddhatā pragaṭ kare chhe teṭalo (paryāyamān) shuddha thāy chhe, parantu paripūrṇa shuddha pariṇati na thāy tyān sudhī tene puṇya-pāpanā bhāv āvī jāy chhe paṇ temān ene heyabuddhi chhe. heyabuddhi eṭale shun? ke evā bhāv ene avashe āvī paḍe chhe paṇ eno ene ādar nathī, emān ene upādeyabuddhi, sukhabuddhi ke ātmabuddhi nathī. shubhano vyavahār āve kharo ane kadāchit ashubh bhāv paṇ āve kharo paṇ emān ene ruchino bhāv nathī, enun ene posāṇ nathī. āvī vāto chhe badhī andaranī.
ā samajyā vinā jīv chorāsīnā avatār karī-karīne rakhaḍī maryo chhe. vartamānamān ahīn moṭo karoḍapati sheṭhīo hoy ane marīne kutarīne peṭe galuḍiyun thāy; kemake svarūpanī draṣhṭinun bhān nathī ane ashubhane chhoḍato nathī, nirantar māyā, kapaṭ, kuṭilatānā bhāvanā sevanamān rachyopachyo rahe chhe eṭale enun phaḷ evun ja āve. enun phaḷ bījun shun hoy? ahīn kahe chhe-ekānt abhiprāyathī rahit thaī je shuddhātmānun sevan kare chhe te ja karmano nāsh karī sansārathī nivr̥utta thaī jāy chhe.
have puṇya-pāp adhikārane pūrṇa karatān āchāryadev gnānano mahimā kare chheḥ-
ā puṇya-pāp adhikāranī chhellī traṇ gāthāo pachhīnā kaḷashomānthī chhello kaḷash chhe. shun kahe chhe emān? ke-‘पीतमोहं’ jeṇe moharūpī madirā pīdhī hovāthī ‘भ्रम–रस–भरात् भेदोन्मादं नाटयत्’ je bhramanā rasanā bhārathī (atishayapaṇāthī) shubhāshubh karmanā bhedarūpī unmādane (gāṇḍapaṇāne) nachāve chhe.........
ahāhā...! shun kahyun? shubhabhāv-vyavahāraratnatrayādinā bhāv ṭhīk-bhalā chhe ane ashubhabhāv aṭhīk-būrā chhe-em bemān je unmādapaṇe bhed pāḍe chhe teo, jem dārū pīne koī pāgal thaī jāy tem mithyātvanā jore bhramaṇārūp rasane pīne pāgal thaī gayā chhe em kahe chhe. moharūpī dārūnā amalathī utpanna bhramaṇānā rasanī atishayatāthī,
PDF/HTML Page 1669 of 4199
single page version
puṇya ṭhīk chhe ane pāp aṭhīk chhe-em puṇya-pāpamān bhed pāḍīne jeo unmādane nachāve chhe teo pāgal thaī gayā chhe. have āvī vāt lokone ākarī paḍe; puṇyano pakṣha thaī gayo chhe ne?
vyavahārathī (nishchay) thāy, vyavahārathī thāy; vyavahārathī thāy-em raṭaṇ thaī gayun chhe ne? em ke-shubhabhāvathī bhale na thāy paṇ emān je kaṣhāyanī mandatā chhe enāthī thāy. ahīn kahe chhe-āvun je māne chhe teo mithyātvanā jorathī moharūpī dārū pīne pāgal thaī gayā chhe.
tyāre teo kahe chhe-vyavahārathī paṇ thāy ane nishchayathī paṇ thāy em nahi māno to ekānt thaī jashe; pramāṇagnān karavun hoy to ām banne mānavān joīe.
samādhānaḥ– bhāī! āmān gnān karavānī vāt tun kayān kare chhe? e (-shubhāshubh bhāv) jāṇavā lāyak (karavā lāyak nahi) chhe em tun kayān kahe chhe? tun to e bemānthī puṇyane kāraṇe dharma thāy ane pāpane kāraṇe dharma na thāy em kahe chhe. shubhabhāvathī shuddhatā thāy ane ashubhabhāvathī na thāy em tun bhed pāḍe chhe. jyāre chhe to banney jāṇavā yogya mātra.
jyāre nishchayathī ātmā svasvarūpanā āshraye nirvikār svasamvedan-pratyakṣhano anubhav kare chhe tyāre samyagdarshan pāme chhe. te kāḷamān je vyavahār hoy chhe tene te jāṇe chhe. jāṇavāno emān kayān vāndho chhe? je rāg hoy chhe tene hey tarīke jāṇe chhe. ā pramāṇagnān chhe. vyavahār hoto nathī em vāt nathī. pūrṇa vītarāg na thāy tyān sudhī vyavahār āve chhe, paṇ enāthī nishchay pamāy, enāthī shuddhatā thāy, e (mokṣhanun) sādhan thāy em to moharūpī madirā pīne unmatta-pāgal thayelā hoy teo māne chhe em ahīn kahe chhe. karma-shubhabhāv vaḷī sādhan kevun? e to pahelān āvī gayun ke karma-shubhabhāv mokṣhamārganun ghātak eṭale vighna karanārun chhe, viruddhasvabhāvī chhe ane svayam bandhanun kāraṇ chhe. have karmadhārā je bandhanun kāraṇ chhe te mokṣhanun sādhan kem thāy? (na thāy). bhāī! shubhathī paṇ thāy ane shuddhathī paṇ thāy-em anekānta chhe evun mānanārā to beyane (svabhāv-vibhāvane) bhegā (ek) karīne mānatā hovāthī ekānt mithyātvarūp madirāne pīne pāgal thayelā chhe-em ahīn kahyun chhe.
have kahe chhe-‘तत् सकलम् अपि कर्म’ evā samasta karmane ‘बलेन’ potānā baḷ vaḍe ‘मूलोन्मूलं कृत्वा’ mūḷathī ukheḍī nākhīne ‘ज्ञानज्योतिः भरेण प्रोज्जजृम्भे’ gnānajyoti atyant sāmarthya sahit pragaṭ thaī.
juo, samasta karma eṭale shubh ho ke ashubh, puṇyabhāv ho ke pāpabhāv-banney vikārī karma chhe, ātmānā svabhāvarūp dharma to ekey nathī, evā samasta
PDF/HTML Page 1670 of 4199
single page version
karmane eṭale puṇya-pāpanā bhāvane potānā baḷathī mūḷathī ukheḍī nākhe chhe. ‘potānā baḷathī’- bhāṣhā juo! potānā baḷathī eṭale shuddha chaitanyasvabhāvanā āshrayanā baḷ vaḍe puṇya-pāp beyano je mūḷathī nāsh kare chhe te dharmī chhe. potānā baḷathī eṭale karma mand paḍe ane (dharma) pragaṭ thāy em nahi paṇ svabhāvanā āshrayanā puruṣhārtha vaḍe puṇya-pāpano nāsh kare chhe-em vāt chhe.
tyāre koī kahe chhe-je samaye je paryāy thavānī hoy te samaye te ja paryāy thāy; emān koī pheraphār na karī shake. have ām chhe to bījo puruṣhārtha karavāno kayān rahe chhe?
bāpu! je samaye je thavānun hoy te samaye te ja thāy evo jene antaramān nirṇay thayo chhe enī draṣhṭi to trikāḷī gnāyakanī sanmukh chhe ane e gnāyakasanmukhanī draṣhṭi chhe e ja puruṣhārtha chhe. ahāhā...! hun ek shuddha gnāyakasvabhāvī chhun evī draṣhṭinā puruṣhārthamān je samaye je thāy tenun mātra te gnān kare chhe. (je thāy tene hun karun ke palaṭī daun evo ene abhiprāy raheto nathī). gajab vāt chhe, bhāī! shun thāy? mārgamān pheraphār thaī gayo!
parāshrayarūp samasta karmane svaāshrayanā baḷathī mūḷathī ukheḍī nākhe chhe. jem vr̥ukṣha ūbhun hoy tenān pāndaḍān toḍavāmān āve toy te thoḍā vakhatamān navān āve. paṇ jo vr̥ukṣhane mūḷathī ukheḍī nākhe to navān pāndaḍān na āve, hoy te nāsh pāmī jāy. tem ahīn kahe chhe-puṇya- pāparūp samasta karmane svarūpanā āshraye mūḷamānthī ukheḍī nākhe chhe eṭale ke abhiprāyamānthī teno nāsh kare chhe, jethī navān na āve paṇ alpakāḷamān nāsh pāmī jāy.
have satyanī (-ātmānī) shraddhānān ṭhekāṇān na hoy ane bahārathī vrat ne tap ne niyam dhāraṇ kare paṇ bhāī! e to badhān bāḷavrat, bāḷatap ane bāḷaniyam chhe. have āthī māṇasane duḥkh lāge to kahīe chhīe-duḥkh lāge to kṣhamā karaje, bhāī! tāro ātmā paṇ svarūpathī bhagavān chhe, amāro sādharmī chhe. bākī paryāyamān mithyāshraddhānano doṣh chhe teno pakṣha kem karīne karīe? vastusthiti ja je chhe te chhe; emān shun thāy? enā (vastusthitinā) virodhanun phaḷ bahu ākarun chhe bāpu! satyathī viruddha shraddhānun eṭale mithyātvanun paramparā phaḷ narak ane nigod chhe. amane evā prāṇī pratye ver na hoy, virodh na hoy. amane to ‘सत्वेषु मैत्री’ badhā jīvo pratye maitrībhāv chhe. kemake badhā andar bhagavān chhe. vastu tarīke vastu to andar paramātmasvarūpe ja chhe, enī paryāyamān bhūl chhe e to svarūpanā āshraye nīkaḷī javā yogya chhe.
PDF/HTML Page 1671 of 4199
single page version
ahīn kahe chhe-puṇya-pāpanā bhāvarūp samasta karmane mūḷathī ukheḍī nākhīne gnānajyoti atyant sāmarthya sahit pragaṭ thaī. ahāhā...! jene chaitanyasūryano prakāsh pragaṭ thayo teṇe agnānarūp andhakārano nāsh karyo. puṇya-pāpanā bhāv chhe te agnānarūp andhakār chhe. have emān shubhanī-puṇyanī shun honsh karīe? bhāī! āvī ja vastusthiti jagatamān chhe eno gnānamān svīkār kar.
bhagavān ātmā chaitanyabimb prabhu gnāyakasvabhāvī dev chhe. teno āshray laīne jeṇe puṇya-pāpanā bhāvano mūḷamānthī nāsh karyo ene nirmaḷ gnānajyoti atishayapaṇe pragaṭ thaī. je puṇya-pāpano santāparūp, kalesharūp, duḥkharūp svād hato tene chhedīne bhagavān ātmānā āshraye tene chaitanyanā nirākuḷ ānandano svād āvyo, antaramān samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nirmaḷ chaitanyanī pariṇati pragaṭ thaī. ahāhā...! vastu to akhaṇḍ chaitanyajyotirūp hatī ja; teno āshray levāthī shubhāshubh karmane chhedīne vartamān paryāyamān gnānajyoti nirmaḷ pragaṭ thaī arthāt shuddharatnatrayarūp mokṣhamārga pragaṭ thayo. ātmānā svabhāvamān jyān shuddha upayoganun atishay sāmarthya pragaṭ karyun, jyān vīryanun sphūraṇ antaramān karyun, tyān hīn puṇya-pāpanā bhāv mūḷathī chhedāī gayā, vyavahāraratnatrayano rāg paṇ chhedāī gayo ane shuddharatnatrayarūp vītarāg pariṇati utpanna thaī.
svabhāvanī sanmukh thatān ane vibhāvathī vimukh thatān, vyavahāraratnatrayanā rāgathī paṇ vimukh thaīne gnānajyoti atyant sāmarthya sahit pragaṭ thaī. have kahe chhe-kevī chhe te gnānajyoti? ‘कवलिततमः’ je agnānarūpī andhakārane koḷiyo karī gaī chhe arthāt jeṇe agnānarūpī andhakārano nāsh karyo chhe.
juo, puṇya-pāparūp bhāv chhe te agnān chhe, kemake temān gnānajyoti nathī. ahīn agnān eṭale mithyātva em nahi, paṇ puṇya-pāpanā bhāvamān gnānanā-chaitanyanā prakāshanun kiraṇ nathī tethī te agnān chhe. gnānajyoti agnānarūpī andhakārano koḷiyo karī gaī. bhāṣhā to juo! shubhabhāv mokṣhamārgīne āve chhe tethī shubhathī dharma thashe ane ashubhathī nahi thāy- evā agnānarūpī andhakārano teṇe (gnānajyotie) nāsh karī nākhyo.
vaḷī kevī chhe te gnānajyoti? to kahe chhe-‘हेला–उन्मिलत्’ je līlāmātrathī (-sahaj puruṣhārthathī) ughaḍatī-vikasatī jāy chhe. līlāmātrathī eṭale andar ramat karatān karatān, ātmānī andar ānandanī moj karatān karatān gnānajyoti vikasatī jāy chhe. shubhāshubhabhāv je duḥkharūp hatā tene ukheḍī nākhyā eṭale gnānajyoti sahajapaṇe kṣhaṇe-kṣhaṇe nirmaḷ vikasatī jāy chhe, pragaṭ thatī jāy chhe. āvo dharma bāpu! māṇasane paramparāthī je (khoṭun) manāṇun hoy emān pher paḍe eṭale ākarun lāge, paṇ bhāī! mārga to ā ja chhe.
PDF/HTML Page 1672 of 4199
single page version
anantā tīrthaṅkaro ane anantā santoe pravāharūpe ā ja mārga kahyo chhe. āgaḷanī gāthāomān vāt āvī gaī ke-
-shubhāshubh bhāvanī je ruchi evo je mithyātvabhāv te samakitano ghātak chhe -shubhabhāv svayam bandhasvarūp ja chhe, ane -shubhabhāv e samyagdarshanādi mokṣhanā kāraṇarūp bhāvothī viparīt bhāvasvarūp chhe.
juo, samyagdarshanādi abandh svarūp chhe, ane shubhabhāv bandhasvarūp chhe ane shubhabhāvanī ruchi samyaktvādinī ghātak chhe. have je ghātak chhe te ātmāne samyagdarshanādimān madad kem kare? (na kare). bhāī! jyān bhed sādhak ane abhed sādhya-em kahyun chhe tyān to upachārathī ārop āpīne kahyun chhe. jo em na hoy to jinavāṇīmān virodh āve; kemake ekakor ghātak kahe ane vaḷī bījī kor sādhak chhe em kahe e to virodh thayo. e virodh ṭāḷavāno upāy shun? je sādhak kahyun e to vyavahāranayathī āropathī kahyun chhe. pragnāchhīṇī vaḍe rāgathī bhinna paḍīne je antaraanubhav karyo te vāstavik (mokṣhano) sādhak chhe. te kāḷamān je vyavahāranun vartan chhe tene upachāramātrathī ārop āpīne sādhak kahevāmān āve chhe. ām vāt chhe. vastusthiti ja āvī chhe emān koīno kāī (viparīt) pakṣha chālī shake nahi.
‘līlāmātrathī’ em kahyun ne? eṭale ke chaitanyasvabhāvane jyān draṣhṭimān pakaḍayo ane tenā anubhavamān sthiratā ane ramaṇatā jāmī tyān sahaj ānandanī dashā vikasatī jāy chhe. vaḷī ‘līlāmātrathī’ em kem kahyun? to kahe chhe ke-chāritra bahu kaṣhṭadāyak chhe em keṭalāk loko māne chhe teno ā shabda vaḍe parihār karyo chhe, arthāt temanī e mānyatā khoṭī chhe em ā shabda dvārā spaṣhṭa karyun chhe. ahāhā...! dharmī jīv līlāmātrathī eṭale sahajapaṇe ānandanī laher karato karato chāritrane sādhe chhe em kahevun chhe.
vaḷī te gnānajyoti kevī chhe? to kahe chhe-‘परमकलया सार्धम् आरब्धकेलि’ jeṇe paramakaḷā arthāt kevaḷagnān sāthe krīḍā sharū karī chhe evī te gnānajyoti chhe. (jyān sudhī samyagdraṣhṭi chhadmastha chhe tyānsudhī gnānajyoti kevaḷagnān sāthe shuddhanayanā baḷathī parokṣha krīḍā kare chhe, kevaḷagnān thatān sākṣhāt thāy chhe).
ahāhā...! sādhakabhāv je chhe te kevaḷagnānanī sāthe krīḍā kare chhe eṭale shun? eṭale ke tene sādhakabhāv maṭīne alpakāḷamān kevaḷagnān thashe. jem bīj ugī chhe to 13 divase pūnam thaye ja chhuṭako, tem jene gnānakalā jāgī enī gnānakaḷāe mati-shrutanī kaḷāne kevaḷagnānanī kaḷā sāthe joḍī dīdhī chhe. ṣhaṭkhaṇḍāgamamān kahyun chhe ke-mati-shrutagnān kevaḷagnānane bolāve chhe. eṭale ke alpakāḷamān e (maṭīne) kevaḷagnān thashe. have āvī vāt bīje kayān chhe bhāī?
PDF/HTML Page 1673 of 4199
single page version
are! shubhabhāvamān tun santoṣh mānīsh paṇ e vaḍe chaitanyaratna hāth nahi āve. mithyātvanā bhāvamān to bhaviṣhyanā anant narak-nigodanā bhāv paḍayā chhe. e bhavanun nivāraṇ karavāno ā ek ja upāy chhe ke-chaitanyasvabhāvanī sanmukhatā karavī, svabhāvano anubhav karavo ane svabhāvanī ānandadashānun vedan karavun. jeṇe svarūpanun gnān, samyak mati-shrutagnān pragaṭ karyun chhe teṇe kevaḷagnān sāthe ramat māṇḍī chhe, arthāt bhavano abhāv karavānī ramat māṇḍī chhe. ā hun (sādhak paryāy, alpagnān) te eno (kevaḷagnān svabhāvano) ansh chhun, e anshīne (kevaḷagnānasvabhāvanī pūrṇatāne) hun pragaṭ karun. āshay em chhe ke shubhabhāv ke vyavahāraratnatrayano bhāv e kāī svabhāvano ansh nathī; e to vibhāvabhāv chhe. enāthī rahit je bhagavān ātmānān shraddhān-gnān pragaṭayān e svabhāvano ansh chhe ane kevaḷagnān svabhāvanī pūrṇatā chhe. ā svabhāvano ansh pūrṇatānī sāthe ramat māṇḍe chhe. ahāhā...! ene dhyeyamān dravya chhe ane sādhya kevaḷagnān (paripūrṇatā) chhe.
ā gnānajyoti shuddhanayanā baḷathī kevaḷagnān sāthe krīḍā kare chhe. eṭale ke dhruvane dhyey banāvīne eṇe pūrṇa paryāyane sādhya banāvī chhe. shuddhanayanā baḷathī eṭale shuddhanayano viṣhay je shuddha ātmā tene dhyey banāvīne shuddhanayanī pūrṇatā je kevaḷagnān teno udyam māṇḍayo chhe. joke shuddhanayano viṣhay to paripūrṇa dhruv trikāḷī dravya chhe, paṇ jyāre kevaḷagnān thāy chhe tyāre dhruvano āshray karavāno raheto nathī eṭale shuddhanayanī pūrṇatā kevaḷagnānamān thāy chhe em kahevāy chhe. jyān sudhī pūrṇatā thaī nathī tyān sudhī shuddhanayano eṭale tenā viṣhayabhūt dravyano āshray hoy chhe ane pūrṇatā thatān teno (dravyano) āshray karavāno raheto nathī eṭale tyān shuddhanay pūrṇa thaī gayo em kahe chhe. ā pramāṇe kevaḷagnānanī paryāy thatān shuddhanayanī pūrṇatā thaī em kahevāmān āve chhe. (jyān sudhī gnānanī paryāyano upayog shuddhanayanā viṣhayabhūt dhruv ātmadravyamān paripūrṇapaṇe jāmato nathī tyān sudhī shuddhanayanī apūrṇatā arthāt alpagnān chhe ane jyāre gnānano upayog shuddhanayanā viṣhayabhūt ātmadravyamān paripūrṇa jāmī gayo, pachhī upayog palaṭato nathī-gneyathī gneyāntarapaṇe thato nathī, ek dhruvamān ja jāmelo rahe chhe tyāre tene shuddhanayanī pūrṇatā arthāt kevaḷagnān kahevāy chhe).
11 mī gāthāmān bhagavān pūrṇānandano nāth trikāḷī dhruv akhaṇḍ ek chaitanyabhāvī satyārtha-bhūtārtha vastune shuddhanay kahyo. tyān shuddhanayanā viṣhay sāthe abhed karīne ene shuddhanay kahyo. ahīn kevaḷagnān thatān shuddhanayano āshray pūro thayo, pachhī eno āshray karavāno rahyo nahi e apekṣhāe shuddhanayanī pūrṇatāne kevaḷagnān kahyun. āsrav adhikāramān ā vāt āve chhe. are bhāī! honshathī tun hā to pāḍ; eno virodh na kar, bhāī! kemake eno virodh thatān tāro potāno ja virodh thāy chhe. jyān puṇyabhāvanun baḷapaṇun thāy chhe tyān potānun baḷapaṇun ḍhaṅkāī jāy chhe. ahā! shubhabhāvanī honsh karatān enī
PDF/HTML Page 1674 of 4199
single page version
bhāvanā thaī jāy chhe; ane enī bhāvanā thatān mithyātva thāy chhe. enun phaḷ bahu ākarun chhe bhāī!
ahīn kahe chhe ke chaitanyasvabhāvanī bhāvanā eṭale ekāgratārūp je dashā pragaṭī te pūrṇa ekāgratāne sādhe chhe. enī sāthe krīḍā māṇḍī chhe ne! tethī te pūrṇa ekāgratā karashe ja. gajabanī vāt chhe! antaramān besavī kaṭhaṇ chhe; jenā bhavanā ārā najīk chhe tene te goṭhī jashe.
mithyādraṣhṭine, bhale te vyavahārane sādhe toy nishchay asādhya ja chhe. puṇyanā premamān paḍayā chhe te asādhya dashāmān paḍayā chhe. are! teo mahā asādhya dashāmān-nigodamān jyān akṣharanā anantamā bhāge kṣhayopasham khullo chhe tyān jashe! tyān vastu to pūrṇānandasvarūp paripūrṇa chaitanyamay chhe, paṇ paryāyamān ughāḍ to akṣharanā anantamā bhāge ja chhe. akṣhar eṭale kṣhay-nāsh na thāy evun je kevaḷagnān enā anantamo bhāg tyān nigodamān ughāḍ rahevā pāme chhe. bhāī! jeṇe satyane āḷ dīdhān chhe, potānā sachchidānand bhagavānane āḷ dīdhān chhe te āḷ dīdhelānī evī hīn paryāy rahe chhe ke pote jīv chhe enī ene to khabar na maḷe paṇ bījā jīv paṇ ‘ā jīv chhe’ em mānavā taiyār na rahe. āje paṇ evā nigodanā anantā jīv chhe jeo potānī hayātīne āḷ āpatā thakā-ā sharīr te hun, rāg te hun -em paramān ekatvabuddhi karīne chirakāḷathī paḍelā chhe.
chothī gāthāmān na āvyun? ke ‘sudaparichidāṇubhūdā savvassa...’ nigodamānthī haju je jīvo nīkaḷyā nathī temaṇe rāganī kathā sāmbhaḷī chhe em tyān kahyun. matalab ke teo rāgane ja vede chhe. tyān paṇ kṣhaṇamān shubh, kṣhaṇamān ashubh-em je pariṇām thāy chhe tene ja anubhave chhe, ane bhagavān ātmā ekakor rahī jāy chhe.
bāpu! satyano mārga koī achintya alaukik chhe. jenā phaḷamān je anantī bhūtakāḷanī paryāyo gaī enāthī anantagaṇī bhaviṣhyanī paryāyo anant gnān, anant sukh ane anant ānandanā vedanayukta paryāyo phaḷe chhe te mokṣhano upāy mahā alaukik chhe. ahīn kahe chhe-jene āvo mokṣhamārga maḷyo, gnānajyoti pragaṭ thaī te shuddhanayanā baḷathī kevaḷagnān sāthe parokṣha krīḍā kare chhe, ane kevaḷagnān thatān sākṣhāt thāy chhe-eṭale ke kevaḷagnān thatān shuddhanay pūrṇa thāy chhe. ahāhā...! ek kaḷashamān keṭalī badhī vāt mūkī chhe! shuddhanayanā baḷe je kevaḷagnān sāthe ramat māṇḍī chhe te ramat pūrī thaye kevaḷagnān thaīne raheshe. aho! shun adbhut mārga! ane shun adbhut digambar santonī kathanī!
‘potāne (gnānajyotine) pratibandhak karma ke je shubh ane ashubh evā
PDF/HTML Page 1675 of 4199
single page version
bhedarūp thaīne nāchatun hatun ane gnānane bhulāvī detun hatun tene potānī shaktithī ūkheḍī nākhī gnānajyoti sampūrṇa sāmarthya sahit prakāshit thaī.’
juo, karma to ek ja jāt chhe; shubh ane ashubh bhāv bannethī bandhan thatun hovāthī karma ek ja jāt chhe. topaṇ shubhabhāvanī jāt judī ane ashubhabhāvanī jāt judī; puṇyabandhanī prakr̥iti judī ane pāpabandhanī prakr̥iti judī em karma bhedarūp thaīne nāchatun hatun, pariṇamatun hatun ane gnānane eṭale ātmāne bhulāvī detun hatun. shubhabhāv ṭhīk ane ashubh aṭhīk-em bhedarūp thaīne karma shuddha chaitanyasvarūp chidānandamay bhagavān ātmāne bhulāvī detun hatun. (shuddha chaitanyasvarūp ātmā ṭhīk ane shubhāshubhakarma aṭhīk em bhed pāḍavā joīe ene badale shubh ṭhīk ane ashubh aṭhīk em khoṭā bhed pāḍīne karma gnānane bhulāvī detun hatun). have te karmane potānī shaktithī eṭale shuddha chaitanyasvabhāvanā āshrayanā puruṣhārthathī ukheḍī nākhīne gnānajyoti sampūrṇa sāmarthya sahit prakāshit thaī.
‘ā gnānajyoti athavā gnānakaḷā kevaḷagnānarūpī paramakaḷāno ansh chhe ane kevaḷagnānanā sampūrṇa svarūpane te jāṇe chhe tem ja te taraph pragati kare chhe.’
lyo, lokone āmāny vivād; em ke kevaḷagnānano ansh ā hoy? kevaḷagnān pragaṭe te pūrṇarūpe pragaṭe chhe, to eno vaḷī ansh kevo? kemake kevaḷagnānāvaraṇīy ghātī karmanī prakr̥iti to sarvaghātī chhe, te ṭaḷe to ekī sāthe ṭaḷe, eno thoḍo ansh kāī ughaḍe nahi. vaḷī mati- shrutagnānāvaraṇīy deshaghātī prakr̥iti chhe, teno ughāḍ e to kṣhayopashamano ansh chhe. ene kevaḷagnānano-kṣhāyikano ansh kem kahevāy?
samādhānaḥ– mati-shrutagnānano je ansh samyak pragaṭ thayo tene kevaḷagnānano ansh kahyo kemake banne ek ja samyaggnān (shuddha chaitanyanī)nī jātinā ja chhe. mati-shrutagnān chhe te kevaḷagnānanā paripūrṇa svarūpane jāṇe chhe ane te ansh vadhī vadhīne kevaḷagnān thashe. jem bījano chandra uge chhe te bījane prakāshe chhe ane chandranā pūrā ākārane paṇ batāve chhe. bījanā chandramān thoḍī rekhā chamakatī pragaṭ dekhāy chhe ane tenā prakāshamān bākīno ākho ākār paṇ jhāṅkho jaṇāy chhe. ām bījano chandra pūrṇa chandrane batāve chhe. tem mati-shrutagnānano ansh pūrṇa kevaḷagnānane batāve chhe.
mati-shrutagnān pūrṇane jāṇe chhe ane pūrṇa taraph gati kare chhe. shubhāshubhabhāv pragati nathī karatā kemake e to vikār chhe. shubhāshubhabhāvarahit je nirmaḷ mati-shrutagnānano ansh chhe te ansh vadhato-vadhato paripūrṇa kevaḷagnānarūp thāy chhe. jem bījanī trīj, choth, pāñcham,.. . vagere thaīne pūnam thāy tem mati-shrutano ansh vadhī-vadhīne kevaḷagnānane prāpta thashe. tethī em kahyun chhe ke- ‘‘gnānajyotie kevaḷagnān sāthe krīḍā māṇḍī chhe.’’
PDF/HTML Page 1676 of 4199
single page version
‘gnānakaḷā sahajapaṇe vikās pāmatī jāy chhe ane chhevaṭe paramakaḷā arthāt kevaḷagnān thaī jāy chhe.’ ahīn siddhānt shun siddha karavo chhe? ke shubhāshubh bhāvathī bhinna paḍelun gnān vadhīne kevaḷagnān thaī jāy chhe. e samyaggnānajyoti potāthī vadhatī jāy chhe; ene rāganī madadanī jarūr nathī. vyavahāraratnatray hoy enāthī pragati thāy, āgaḷ vadhāy em nathī. joke kevaḷagnān bhaṇī gati karatā gnānīne vachamān shubhabhāv āvashe kharo, paṇ enā vaḍe kevaḷagnān bhaṇī gati thashe em chhe nahi. jeṭalā anshe shubh-ashubhathī bhinna paḍīne nirmaḷ thayo chhe teṭalā anshe te gati kare chhe ane te nirmaḷ ansh vadhato vadhato kevaḷagnānane-pūrṇane prāpta thashe. eṭale ke shubhabhāvano abhāv karīne pūrṇane pāmashe, paṇ shubhabhāv vadhī vadhīne kevaḷagnān pāmashe em chhe nahi. āvo mārga chhe, bāpu! pūrve koī di karyo nathī eṭale navo lāge chhe paṇ e potānī ja jātanī chīj chhe, potānā gharamān ja paḍī chhe. are, pote ja e-rūpe chhe. bhagavān pūrṇānandano nāth je sadāy paramātmasvarūpe ja chhe te ja (paryāyamān) paramātmarūpe pragaṭ thāy chhe.
‘puṇya-pāparūpe be pātrarūp thayelun karma ek pātrarūpe thaīne (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayun.’
karmarūpe thaīne bahār nīkaḷī gayun. e pātra je vesh hatā te chhoḍī daīne karmarūp thaīne bahār nīkaḷī gayun. jayasenāchāryanī ṭīkāmān to je puṇya chhe tene pāp ja kahyun chhe. puṇya-pāp em be nathī paṇ bey ek pāp ja chhe em kahyun chhe. yogasāramān paṇ kahyun chhe ke-
lokone ā ākarun lāge chhe paṇ shun thāy? vastunī sthiti ja āvī chhe. ene kachaḍī- machaḍīne bījī rīte besāḍavā jaīsh to e nahi bese, bhāī! mātra tane khed ane duḥkh ja thashe.
‘karma sāmānyapaṇe ek ja chhe topaṇ teṇe puṇya-pāparūpī be pātrono svāṅg dhāraṇ karīne raṅgabhūmimān pravesh karyo hato. tene gnāne yathārthapaṇe ek jāṇī līdhun tyāre te ek pātrarūp thaīne raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayun, nr̥itya karatun aṭakī gayun.’
PDF/HTML Page 1677 of 4199
single page version
kushīl, parigrah ityādinā ashubhabhāv-e bey bhāv vikār chhe, bemānthī ekey dharma ke dharmanun kāraṇ nathī. bey bandhasvarūp ane bandhanān ja kāraṇ chhe. tethī bey karma-sāmānyapaṇe ek ja chhe.
puṇya-pāpanā to enā be svāṅg-bhekh chhe. jem nāṭakamān ek ja puruṣh judā judā pātrarūpe svāṅg dhāraṇ kare tem karma puṇya ane pāpanā svāṅg dhāraṇ karīne raṅgabhūmimān praveshyun hatun tene gnāne yathārtha jāṇī līdhun. bhagavān ātmā gnātā-draṣhṭā svabhāvī chhe. temān ekāgra thayelā gnāne puṇya-pāpanā svāṅg dhāraṇ karelā karmane yathārtha jāṇī līdhun. pahelān bemān pher jaṇāto hato te mithyātva hatun. paṇ antaramān ekāgra thatān je gnān pragaṭ thayun teṇe jāṇī līdhun ke bey ek ja chhe, vibhāv chhe, pudgalanī jāt chhe, pharak kāī nathī, banney sansāranun ja kāraṇ chhe. ām yathārtha gnān jyān pragaṭ thayun tyān te puṇya-pāpanā svāṅg tajī daīne raṅgabhūmimānthī karma bahār nīkaḷī gayun. ahāhā...! ātmāe jyān gnānano bhekh dhāraṇ karyo tyān puṇya-pāp palāyan thaī gayā. have ā badhāno saravāḷo kahe chhe-
gnān bhaye doū ek lakhai budh āshray ādi samān vichāre,
bandhake kāraṇ hai doū rūp, inhain taji jinamuni mokṣha padhāre.’’
agnānī jīv puṇyapariṇām mokṣhamārganā āshraye chhe ane pāpapariṇām bandhanā āshraye chhe em bhed pāḍe chhe. agnānī puṇyabandhamān shubhabhāv nimitta chhe ane pāpabandhamān ashubhabhāv nimitta chhe-em kāraṇabhed māne chhe. vaḷī te ek puṇyaprakr̥itirūp chhe bījun pāpaprakr̥itirūp chhe ek svarūpabhed māne chhe. tathā puṇyano svād bhalo-mīṭho ane pāpano svād būro-kaḍavo māne chhe. ā pramāṇe te karmamān bhed pāḍī bannene judān judān sukh duḥkhanān karavāvāḷā māne chhe.
parantu pote sachchidānandasvarūp pūrṇānandano nāth prabhu bhagavān chhe enun jene bhān thayun te dharmī jīv puṇya ane pāp bannene ek ja jāṇe chhe. banne bandhamārganā āshraye ja chhe em jāṇe chhe. puṇya-pāpanā bhāv banne vikār chhe ane bandhanā ja kāraṇ chhe em jāṇe chhe. banne prakr̥iti pudgalamay ja chhe ane bannenun phaḷ paṇ pudgalamay ja chhe em yathārtha jāṇe chhe.
puṇyanā phaḷamān moṭo dev thāy vā moṭo sheṭh thāy ane strī, kuṭumb-parivār vagere sañjogo ṭhīk maḷe, sampattinā ḍhagalā thāy paṇ e badhun dhūḷ-māṭī pudgal ja chhe em samakitī yathārtha jāṇe chhe.
PDF/HTML Page 1678 of 4199
single page version
prashnaḥ– āp dhanādi sampatti vagerene dhūḷ-māṭī kaho chho paṇ enā vinā shun chāle chhe?
uttaraḥ– enā vinā na chāle e tārī mānyatā bhram ane agnān chhe. e to kahyun hatun ek pherā ke svadravya (-jīv) anantā paradravya (pudgalādi sarva)nā abhāvathī ja ṭakī rahyun chhe. juo, ā be āṅgaḷī chhe ne? temān ā ekamān bījīno abhāv chhe. bījīno abhāv chhe to ā ek potānā bhāve ṭakī rahī chhe. tem sachchidānand nirmaḷānandasvarūp ā chaitanya mahāprabhumān karma-dravyakarma, bhāvakarma ane nokarmādino abhāv chhe eṭale e trikāḷ astipaṇe ṭakī rahyo chhe. bhāī! ā sharīr, bāyaḍī-chhokarān ane dhūḷanā (-dhananā) ḍhagalā-e badhāno emān abhāv chhe, sadākāḷ abhāv chhe. e badhānā vinā ja enun jīvan chāle chhe eṭale e ṭakī rahyo chhe. vastu sadāy potānā bhāvathī ane paranā abhāvathī svayam ṭakī rahī chhe. (jo ātmā dhanādi parabhāvathī ṭake to be ek thaī jatān ātmāno abhāv thaī jāy). have āvī vāt chhe tyān ānā vinā na chāle em mānanārā to mūḍh mithyādraṣhṭi chhe, sansāramān chāragatimān rajhaḷanārā- rakhaḍanārā chhe. samajāṇun kāī...!
prashnaḥ– ā chhokarā paisā-besā raḷe tyāre (dhandhāmānthī) nivr̥utti maḷe ne?
uttaraḥ– ā paisā-baisā to dhūḷey nathī, sāmbhaḷane. e kāī jīvanun jīvatar chhe? jīvanun jīvatar to chaitanyaprāṇ vaḍe chhe, dhūḷ vaḍe nahi; eno to jīvamān atyant abhāv chhe. ane nivr̥utti to andar je puṇya-pāpanā vikalpo thāy chhe tenāthī nivr̥utta thatān-viratta thatān thāy chhe. jemān janma-maraṇanā ant āve ene nivr̥utti kahīe. bhagavān ātmānī sahaj-prāpta paramānandamay dashā te nivr̥uttino-mokṣhano mārga chhe. bākī ā karo ne te karo, vrat karo ne dayā karo e badho sansārano mārga chhe.
jin bhagavānanā mārgamān to jinamuni puṇya-pāpanī bhāvanā chhoḍīne antar chaitanyasvarūpamān ugra līnatā karī puṇya-pāparahit thaīne mokṣha padhāre chhe. te rāganī ramat chhoḍīne shuddha chaitanyanī ramatamān sāvadhān thaī ugra puruṣhārtha vaḍe sarvarāgarahit vītarāgapadane prāpta thaī jāy chhe-em kahe chhe. ā adhikār pūro thayo, lyo.
ā pramāṇe bhagavān kundakundāchāryadevapraṇīt samayasār shāstra paranān param kr̥upāḷu sadgurudev shrī kānajīsvāmīnā pravachanano trījo puṇya-pāp adhikār samāpta thayo. iti.
PDF/HTML Page 1679 of 4199
single page version
अथ प्रविशत्यास्त्रवः।
समररङ्गपरागतमास्रवम्।
अयमुदारगभीरमहोदयो
जयति दुर्जयबोधधनुर्धरः।। ११३ ।।
thayā siddha paramātamā, namun teh, sukh āsh.
pratham ṭīkākār kahe chhe ke ‘have āstrav pravesh kare chhe’.
jem nr̥ityanā akhāḍāmān nr̥itya karanār māṇas svāṅg dhāraṇ karīne pravesh kare chhe tem ahīn āstravano svāṅg chhe. te svāṅgane yathārtha jāṇanārun samyaggnān chhe; tenā mahimārūp maṅgaḷ kare chheḥ-
shlokārthaḥ– [अथ] have [समररङ्गपरागतम्] samarāṅgaṇamān āvelā, [महामद– निर्भरमन्थरं] mahā madathī bharelā madamātā [आस्रवम्] āsravane [अयम् दुर्जयबोधधनुर्धरः] ā durjay gnān-bāṇāvaḷī [जयति] jīte chhe- [उदारगभीरमहोदयः] ke je gnānarūpī bāṇāvaḷīno mahān uday udrār chhe (arthāt āsravane jītavā māṭe jeṭalo puruṣhārtha joīe teṭalo pūro pāḍe evo chhe) ane gambhīr chhe (arthāt jeno pār chhadmastha jīvo pāmī shaktā nathī evo chhe).
bhāvārthaḥ– ahīn nr̥ityanā akhāḍāmān āstrave pravesh karyo chhe. nr̥ityamān anek rasanun varṇan hoy chhe tethī ahīn rasavat alaṅkār vaḍe shānta rasamān vīr rasane pradhān karī varṇan karyun chhe ke ‘gnānarūpī bāṇāvaḷī āstravane jīte chhe’. ākhā jagatane jītīne madonmatta thayelo āstrav saṅgāramanī bhūmimān āvīne khaḍo thayo; parantu gnān to tenā karatān vadhāre baḷavān yoddho chhe tethī te āstravane jītī le chhe arthāt antarmuhūrtamān karmono nāsh karī kevaḷagnān upajāve chhe. evun gnānanun sāmarthya chhe. 113.
PDF/HTML Page 1680 of 4199
single page version
तत्रास्रवस्वरूपमभिदधाति–
बहुविहभेया जीवे तस्सेव अणण्णपरिणामा।। १६४ ।।
तेसिं पि होदि जीवो य रागदोसादिभावकरो।। १६५ ।।
मिथ्यात्वमविरमणं कषाययोगौ च संज्ञासंज्ञास्तु।
बहुविधभेदा जीवे तस्यैवानन्यपरिणामाः।। १६४ ।।
ज्ञानावरणाद्यस्य ते तु कर्मणः कारणं भवन्ति।
तेषामपि भवति जीवश्च रागद्वेषादिभावकरः।। १६५ ।।
have āstravanun svarūp kahe chheḥ-
gāthārthaḥ– [मिथ्यात्वम्] mithyātva, [अविरमणं] aviramaṇ, [कषाययोगौ च] kaṣhāy ane yog-e āsravo [संज्ञासंज्ञाः तु] sañgna (arthāt chetananā vikār) paṇ chhe ane asañgna (arthāt pudgalanā vikār) paṇ chhe. [बहुविधभेदाः] vividh bhedavāḷā sañgna āsravo- [जीवे] ke jeo jīvamān utpanna thāy chhe teo- [तस्य एव] jīvanā ja [अनन्यपरिणामाः] ananya pariṇām chhe. [ते तु] vaḷī asañgna āsravo [ज्ञानावरणाद्यस्य कर्मणः] gnānāvaraṇ ādi karmanun [कारणं] kāraṇ (nimitta) [भवन्ति] thāy chhe [च] ane [तेषाम् अपि] temane paṇ (arthāt asañgna āsravone paṇ karmabandhanun nimitta thavāmān) [रागद्वेषादिभावकरः जीवः] rāgadveṣhādi bhāv karanāro jīv [भवति] kāraṇ (nimitta) thāy chhe.
ṭīkāḥ– ā jīvamān rāg, dveṣh ane moh-e āstravo potānā pariṇāmanā nimitte thāy chhe māṭe teo jaḍ nahi hovāthī chidābhās chhe (-jemān chaitanyano ābhās chhe evā chhe, chidvikār chhe).