Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 166.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 85 of 210

 

PDF/HTML Page 1681 of 4199
single page version

mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog-e pudgalapariṇāmo, gnānāvaraṇādi pudgalakarmanā āstravaṇanān (-āvavānān) nimitta hovāthī, kharekhar āstravo chhe; ane temane (mithyātvādi pudgalapariṇāmone) karma-āstravaṇanā nimittapaṇānun nimitta rāgadveṣhamoh chhe-ke jeo agnānamay ātmapariṇāmo chhe. māṭe (mithyātvādi pudgalapariṇāmone) āstravaṇanā nimittapaṇānā nimittabhūt hovāthī rāg-dveṣh-moh ja āstravo chhe. ane te to (-rāgadveṣhamoh to) agnānīnej hoy chhe em arthamānthī ja nīkaḷe chhe. (gāthāmān spaṣhṭa shabdomān kahyun nathī topaṇ gāthānā ja arthamānthī e āshay nīkaḷechhe.)

bhāvārthaḥ– gnānāvaraṇādi karmo nā āstravaṇanun (-āgamananun) kāraṇ to mithyātvā- dikarmanā udayarūp pudgalanā pariṇām chhe, māṭe te kharekhar āstravo chhe. vaḷī temane karma- āstravaṇanā nimittabhūt thavānun nimitta jīvanā rāgadveṣhamoharūp (agnānamay) pariṇām chhe māṭe rāgadveṣhamoh ja āstravo chhe. te rāgadveṣhamohane chidvikār paṇ kahevāmān āve chhe. te rāgadveṣhamoh jīvane agnān-avasthāmān ja hoy chhe. mithyātva sahit gnān ja agnān kahevāy chhe. māṭe mithyādraṣhṭine arthāt agnānīne ja rāgadveṣhamoharūpī āstravo hoy chhe.

* * *

āsrav adhikār

shubh ane ashubhabhāv banne āsrav chhe. tenā svarūpane jāṇīne ātmā tene jīte chhe teno ā adhikār chhe.

‘‘dravyāsravathī bhinna chhe, bhāvāsrav karī nāsh;
thayā siddha paramātamā, namun teh, sukh āsh.’’

ātmā dravya eṭale jaḍ āsravathī trikāḷ judo chhe. paramāṇu-rajakaṇo to ajīv achetan chhe ane enāthī chaitanyamahāprabhu ātmā judo ja chhe. tathā bhāvāsrav je puṇya-pāpanā vikārī bhāvo-temano svabhāvanā āshraye jemaṇe nāsh karyo ane param vītarāg bhāvane prāpta thaī jeo paramātmapad-‘ṇamo siddhāṇan’ padane pāmyā arthāt mokṣha padhāryā temane hun atīndriy ānandanī-sukhanī abhilāṣhāthī naman karun chhun-em kahe chhe.

juo, naman karun chhun-em je vikalpa chhe e to shubharāg chhe, paṇ abhilāṣhā to andar nirākuḷ ānandanī prāptinī chhe. naman karavāthī-vikalpathī thāy em nahi, paṇ kathanamān bījī shailī shun āve? (thashe to svāshraye ja)

puṇya thashe ane tethī svargādi maḷashe ane ā dhūḷanā (-lakṣhmīnā) ḍhag maḷashe evī puṇyanā sukhanī abhilāṣhāthī namun chhun em līdhun nathī.


PDF/HTML Page 1682 of 4199
single page version

vaḷī paramātmapadane pāmyā te āsravathī pāmyā em nathī. shun vyavahār mokṣhamārganun (- shubhāsravanun) phaḷ nishchay mokṣhamārga hashe? (nā). em je māne chhe e to agnānī mithyādraṣhṭi chhe. ‘bhāvāsrav karī nāsh’ em kahyun eṭale puṇya-pāparūp samasta āsravano nāsh karī paramātmapadane pāmyā chhe. paṇ shun thāy? māṇasane puṇyanī mīṭhāsh ane pakaḍ thaī gaī chhe. puṇyanā phaḷamān bahār paisā, ābarū, bāg, baṅgalā, bāyaḍī-chhokarān, makhamalanān kapaḍān, ityādi chamak-damak dekhāy chhe tethī te bharamāī gayo chhe. paṇ bhāī! e badhun shun chhe? e to dhūḷ chhe, pudgal chhe.

pelo bāḷakano dākhalo nathī? ke jeṭh mahinānī garamī hoy, ek doḍh varṣhanun bāḷak hoy ane bhūkh karatān vadhāre dūdh pīvāī gayun hoy to pachhī te bāḷakane seraṇun-pātaḷā dasta thaī jāy. bāḷakane kāī khabar nahi eṭale emān hāth nākhe ane ṭhaṇḍu ṭhaṇḍu lāge eṭale te ene chāṭe. bas, āvun ja agnānīne puṇyanā phaḷanā bhoganun chāṭavun chhe. have āvun ākarun lāge paṇ shun thāy? īndoramān kāchanā mandiramān lakhyun chhe ne ke-

‘‘chakravartīkī sampadā, indra sarikhā bhog;
kāg-viṭ sam ginat hai, samyagdraṣhṭi log.’’

samyagdraṣhṭi loko eṭale ke gnānīo, puṇyanān phaḷ evān chakravartīpad ke jemān hajāro rāṇīo tathā indrapad ke jemān karoḍo devāṅganāono samāgam hoy-tene kāgaḍānī viṣhṭā samān tuchchha māne chhe. em ke māṇasanī viṣhṭāmānthī to khātarey thāy ane ene bhuṇḍ paṇ khāy paṇ kāgaḍānī viṣhṭāmānthī to khātarey na thāy ane ene bhuṇḍ paṇ na khāy.

ahā! ātmā ekalī pavitratāno piṇḍaprabhu trikāḷ sachchidānandasvarūp -sat nām shāshvat gnān ane ānandanun ghar chhe. e nij gharamān āvato nathī ane vyabhichārī thaīne paragharamān sukh mānī rajhaḷe chhe!

puṇyane viṣhṭā kahī tyān to rāḍ pāḍī uṭhe chhe. paṇ bhāī! puṇyanā phaḷanā bhogamān beṭhelo kharekhar viṣhṭānā ḍhagalā par beṭhelo chhe.

samayasār, mokṣha adhikāramān shubhabhāvane jherano ghaḍo kahyo chhe. pāpanā pariṇām to jherano ghaḍo chhe ja, paṇ shubhabhāv paṇ jherano ghaḍo-viṣhakumbh chhe. ek bhagavān ātmā amr̥utano sāgar chhe; kemake puṇya-pāpathī e rahit chhe ne? āvā puṇya-pāpathī rahit nij ātmāne jeṇe joyo chhe te puṇyanī āshā karatā nathī. te to mātra siddha bhagavānanā jevā atīndriy ānandane ja ichchhe chhe. samajāṇun kāī...? bāpu! andar ānandano nāth sadāy virājī rahyo chhe paṇ enī tane khabar nathī.


PDF/HTML Page 1683 of 4199
single page version

ahīn pratham ṭīkākār kahe chhe ke-‘‘have āsrav pravesh kare chhe.’’

‘jem nr̥ityanā akhāḍāmān-nāṭakashāḷāmān nr̥itya karanār puruṣh svāṅg dhāraṇ karīne pravesh kare chhe tem ahīn āsravano svāṅg chhe.’ puṇya ane pāp beu āsrav chhe, navān āvaraṇ āvavānun kāraṇ chhe. jem vahāṇamān chhidra hoy to andar pāṇī āve chhe tem bhagavān ātmāmān puṇya-pāparūp chhidra paḍatān svargādinun āvaraṇ āve chhe.

‘te svāṅgane yathārtha jāṇanārun samyaggnān chhe.’ nāṭakamān jem pratham nārad svāṅg laīne āve chhe ane bole chhe- ‘brahmāsut hun nārad kahāvun, jyān hoy samp tyān kusamp karāvun’ em ahīn nāṭakamān em āve chhe ke- ‘brahmāsut hun gnān kahāvun, jyān tīrthaṅkar tyān saṅg karāvun.’ em ke puṇya-pāpano prem toḍavīne hun bhagavān sāthe prīti karāvun. bhagavān ātmānī ruchi karāvun. aho! vītarāgatānā nāṭakanī sharūāt ā rīte thāy chhe.

evā samyaggnānanā mahimārūp maṅgaḷ kare chheḥ-

* kaḷash 113ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘अथ’ have ‘समररङ्गपरागतम्’ samarāṅgaṇamān āvelā, ‘महामदनिर्भरमन्थरं’ mahāmadathī bharelā madamātā ‘आस्रवम्’ āsravane ‘अयम् दुर्जयबोधधनुर्धरः’ ā durjay gnānabāṇāvaḷī ‘जयति’ jīte chhe.

shun kahyun ā? ā samayasār nāṭak chhe ne? emān āsravarūpī mahāmadathī bharelo yoddho chhe tene bhāre abhimān chaḍhī gayun chhe. em ke-men moṭā moṭā mahāvratanā dharanārā ane 28 mūlaguṇanā pāḷanārā evā digambar sādhuone (dravyaliṅgīone) paṇ pachhāḍayā chhe. pañchamahāvratanā shubh pariṇāmathī lābh thāy evī mānyatā karāvīne men mahantone paṇ mithyātvanā kūvāmān utārī dīdhā chhe. to tārī to shun visāt? ākhā jagat par jenī āṇ varte chhe evo hun samarāṅgaṇano mahān yoddho chhun. em āsravane khūb mad chaḍhī gayo chhe. ahīn kahe chhe-āvā e āsravane, durjay eṭale jene jītavo kaṭhaṇ chhe evo ā gnān-bāṇāvaḷī jīte chhe.

bhagavān ātmā chidānandamay shuddha chaitanyamūrti prabhu chhe. emān ekāgra thaī jeṇe antaramān gnān pragaṭ karyun te gnānarūpī durjay bāṇāvaḷī chhe. puṇya-pāparahit bhagavān ātmānun gnān karyun e mahān bāṇāvaḷī chhe. krame krame te āsravane pachhāḍe chhe, jīte chhe, ane samvarane pragaṭ kare chhe. ahāhā...! shuddha gnānānandasvarūpanī draṣhṭinā prahār vaḍe ekāgratānun vedhak bāṇ chhoḍī te āsravane jītī le chhe.


PDF/HTML Page 1684 of 4199
single page version

juo, āsravane abhimānī yoddho kahyo, ane bodhane (samyaggnānane) durjay dhanurdhar- bāṇāvaḷī kahyo. puṇya-pāpamān ekāgra thatān pragaṭ thayelo e āsrav vikār, vibhāv, duḥkh ane sansāranun kāraṇ hato. tene avagaṇatān ane ānandanā nāth trikāḷī sachchidānandasvarūp bhagavān ātmāmān ekāgra thatān pragaṭ thayelun je gnān-te durjay bāṇāvaḷī āsravane jītī le chhe ane ek pachhī ek em kramashaḥ samvar ane nirjarā pragaṭ kare chhe, shuddhinī vr̥uddhi pragaṭ kare chhe. ahāhā...! vastusvabhāv je pūraṇ chaitanyakand prabhu chhe temān draṣhṭi ane ekāgratā thatān je gnānadhārā ane ānandadhārā pragaṭ thaī te durjay bodh-bāṇāvaḷī chhe.

agāu je pariṇāmamān puṇya-pāp thatā te pariṇāme samvarane jītī līdho hato. have te pariṇāmane (āsravane) avagaṇīne je pariṇām shuddha chidrūpamān magna thayā te gnānanā pariṇām ashuddhatāne-āsravane jītī le chhe. gajab vāt chhe, bhāī! jem arjun ane rāmanān bāṇ pāchhān na phare, dushmanane jītīne ja rahe; tem puṇya-pāpanā vikalpathī bhinna andar ākho chidānand bhagavān trikāḷī paḍayo chhe eno svīkār thatān je shraddhān-gnān ane ānandanī dhārā pragaṭ thaī teṇe āsravane jītī līdho chhe, khatam karyo chhe.

paradravyanā avalambanathī thatī dashā te āsrav chhe. tene svadravyanā avalambane pragaṭ thayelo gnān-bāṇāvaḷī jītī ja le chhe. paranā avalambane thatā pariṇāmane svanā avalambane thatun pariṇām (-gnān) jītī le chhe. ā ek ja āsravane jītavāno-haṭhāvavāno prakār chhe.

ahāhā...! sva eṭale ātmā pūrṇānandano nāth chaitanyamahāprabhu chhe. enā atīndriy ānandarasanā svād āgaḷ indranān indrāsano paṇ saḍelān mīndaḍān jevān tuchchha bhāse chhe. ahā! jemān duniyā-mūḍh jīvo majhā māne chhe te viṣhayo gnānīne phīkā-viras ane jher jevā lāge chhe. āvān gnān-ānand jene pragaṭ thayān chhe te gnān-bāṇāvaḷī chhe ane te āsravane jītī le chhe. ahīn gnān eṭale shāstra-gnān ke bījā jāṇapaṇānī vāt nathī. ā to nirvikār svasamvedanapūrvak pragaṭ thayelā samyaggnānanī vāt chhe. puṇya-pāpanā bhāvathī rahit ek gnāyakabhāvano āshray laīne je gnānadhārā, samakitadhārā, ānandadhārā, svasamvedanadhārā pragaṭ thaī te gnānarūpī bāṇāvaḷī āsravane jītī le chhe; ane ā dharma chhe.

have ā gnān-bāṇāvaḷī kevo chhe? to kahe chhe-‘उदारगभीरमहोदयः’ e gnānarūpī bāṇāvaḷīno mahān uday udār chhe. ahā! āsravane jītavā māṭe jeṭalo puruṣhārtha joīe teṭalo kāḍhīne āpe evo chhe. ahāhā...! bhagavān ātmā andar ekalo ānand ane puruṣhārthano dariyo chhe, svabhāvano ananto sāgar chhe. guṇonun godām chhe. emān


PDF/HTML Page 1685 of 4199
single page version

anant-anant gnān ane ānandanī lakṣhmī paḍī chhe. āvā chaitanyaratnākaramān nimagna thaīne gnānarūpī bāṇāvaḷī āsravane jītavā jeṭalo joīe eṭalo puruṣhārtha pūro pāḍe evo chhe.

vaḷī te gambhīr chhe. bhagavān ātmā anant anant shaktiono piṇḍ chhe. tenā anubhavathī pragaṭ thayelun gnān anant shaktio sahit uchhaḷe chhe tevun gambhīr chhe. tenā ānand ādi svabhāvo sāthe ja uchhaḷe chhe. ahāhā...! te apār-apār-apār chhe. chhadmastha-āvaraṇamān rahelā alpagna jīvo teno pār pāmī shakatā nathī tevo te chhe.

juo, āsrav adhikār sharū karatān āsravane jītanār samyaggnānanun ā māṅgalik karyun. loko bahār raḷavā jāy ke paraṇavā jāy tyāre māṅgalik sambhaḷāvo-em kahe chhe ne? have e to badhā ekalā pāpanā bhāvo chhe. emān shun māṅgalik karavun? amaṅgaḷanun vaḷī māṅgalik shun? ahīn to enun māṅgalik karyun jeṇe puṇya-pāp rahit thaīne shuddha chaitanyamay potānā ātmāno anubhav pragaṭ karyo ane āsravane jītī līdho. ahāhā...! je gnān ātmāno anubhav kare ane tenī (ātmānī) yādadāsta dhāraṇāmān rahī gaī chhe te āsravane jīte chhe ane te maṅgaḷ chhe. ahā! sāmbhaḷīne ke vāñchīne nahi parantu anubhav karīne yādagīrī prāpta karī chhe te āsravane jīte chhe.

bīje ṭhekāṇe āve chhe ne ke-shrutagnānanī dhārā kevaḷagnānane bolāve chhe. em ke-pūrṇagnān je māro svabhāv chhe te paryāyamān āvo, āve, āvo. āvo gambhīr ātmāno svabhāv chhe ane āvun gambhīr ātmānun samyaggnān chhe. chhadmastha alpagna jīvo upalak draṣhṭi vaḍe teno pār pāmī shakatā nathī evun e apār gambhīr chhe. aho! sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā! enī je jāgr̥ut dashā thaī tenī mahān udāratā ane apār gambhīratānī shī vāt!

* kaḷash 113ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ahīn nr̥ityanā akhāḍāmān āsrave pravesh karyo chhe. nr̥ityamān anek rasanun varṇan hoy chhe tethī ahīn rasavat alaṅkār vaḍe shānta rasamān vīr rasane pradhān karī varṇan karyun chhe ke- ‘‘gnānarūpī bāṇāvaḷī āsravane jīte chhe.’’

juo, shubhāshubh bhāv chhe te ashānt ras chhe. āsrav chhe te ashānt ras chhe. ane bhagavān ātmānān gnān ane dhyān e shānt ras chhe. ahīn chhe to shānt rasanun, akaṣhāy rasanun, upasham rasanun, vītarāg rasanun varṇan; paṇ alaṅkār vaḍe vīr rasane pradhān karīne varṇan karyun chhe ke-‘gnānarūpī bāṇāvaḷī āsravane jīte chhe.’ mūḷ to shuddha chaitanyasvarūpamān nimagna thatān āsrav maṭe chhe ane gnān ane shānti pragaṭ thāy chhe. ahīn ā vātane alaṅkār vaḍe vīr rasane pradhān karīne kahyun ke gnān āsravane jīte chhe.


PDF/HTML Page 1686 of 4199
single page version

have āmān koīne em thāy ke ā te vaḷī kevo dharma? daridrīne dān devun, bhūkhyāne anāj devun, tarasyāne pāṇī pāvun, rogīne auṣhadh devun ane chikitsālayo banāvavān ityādi to āmān āvatun nathī.

are bhāī! tun dān ādi devānī vāt kare chhe paṇ shun ātmā e badhun (-paradravya) daī shake chhe? (nā). shun ātmā chikitsālayo banāvī shake chhe? (nā). e badhī par dravyanī- pudgalanī avasthāo to potapotānā kāraṇe potapotānā samaye thayā kare chhe; teno kartā ātmā kadīy chhe nahi. ahīn to janma-maraṇanā rogane maṭāḍavānā chikitsālayanī vāt chhe.

paisā kamāvā ane paisā devā ityādi ātmānā puruṣhārthanun kārya nathī. e to pūrvanān puṇya hoy to maḷe chhe. paisā koī puruṣhārthathī kamāy chhe em chhe nahi. ekamātra shāntaras- upashamaras jīv potānā puruṣhārtha vaḍe pragaṭ karī shake chhe ane te dharma chhe, te janma-maraṇ maṭāḍanārun auṣhadh chhe.

ahīn kahe chhe-‘ākhā jagatane jītīne madonmatta thayelo āsrav saṅgrāmanī bhūmimān āvīne khaḍo thayo; parantu gnān to tenā karatān vadhāre baḷavān yoddho chhe tethī te āsravane jītī le chhe arthāt antarmuhūrtamān karmono nāsh karī kevaḷagnān upajāve chhe. evun gnānanun sāmarthya chhe.’

bhalabhalā agiyār aṅganā pāṭhīone paṇ men pachhāḍayā chhe em garvathī unmatta thayelo āsrav samarāṅgaṇamān āvī ūbho chhe. parantu potānā svarūpanun jene sañchetan chhe evo gnānayoddho enāthī mahā baḷavān chhe. te svarūpano āshray karīne āsravane jītī le chhe, āsravane miṭāvī de chhe. ahāhā...! potānā anantabaḷasvarūp bhagavānane jeṇe jāṇyo te gnān, paryāyamān mahā baḷavān yoddho thayo. vastu to vastu sadā anantavīryasampanna chhe ja, ā to enā āshraye paryāyamān mahā baḷavān yoddho thayo enī vāt chhe. svarūpanā āshraye gnān evo baḷavān yoddho thayo ke te āsravane jītī le chhe ane antarmuhūrtamān samasta karmono nāsh karī kevaḷagnān upajāve chhe, sarvotkr̥uṣhṭa padane upajāve chhe. je paryāy rāgamān ḍhaḷatī hatī tene antaramān vāḷī gnānasvarūpamān magna karatān antarmuhūrtamān sarva karmono nāsh karīne te kevaḷagnān upajāve chhe evun gnānanun sāmarthya chhe.

ātmāno svabhāv kaho, shakti kaho ke sāmarthya kaho; e to siddha parameshvaranā samān ja chhe. tene paryāyamān pragaṭ karī samasta āsravano nāsh karī paramātmapad-siddhapadane prāpta karavānī ā vāt chhe.

hun to gnātā-draṣhṭā gnānānandasvabhāvī ek chinmātra bhagavān ātmā chhun, puṇya-


PDF/HTML Page 1687 of 4199
single page version

pāp e mārun svarūp nahi, mārun kartavya paṇ nahi. ām jāṇīne je svarūpanā antaramān nimagna thāy chhe, ekāgra thāy chhe te āsravane jīte chhe ane e ja dharma chhe. āvī vāt chhe.

* samayasār gāthā 164–16paḥ mathāḷu *

have āsravanun svarūp kahe chheḥ-

* gāthā 164–16paḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘ā jīvamān rāg, dveṣh ane moh-e āsravo potānā pariṇāmanā nimitte thāy chhe māṭe teo jaḍ nahi hovāthī chidābhās chhe.’

rāg, dveṣh ane moh-e āsravo potānā pariṇāmanā nimitte thāy chhe eṭale potānā pariṇāmanā āshraye thāy chhe; ane tethī teo jaḍ nathī. ahīn pratham āsravo jīvanī paryāyamān thāy chhe em siddha karavun chhe. āsravo vāstavik chaitanyanun svarūp to nathī, paṇ teo jīvanī paryāyamān chidvikārapaṇe thāy chhe māṭe teo chidābhās chhe.

juo, samayasār, gāthā 72 mān em kahyun ke-puṇya-pāparūpī āsravo jaḍ chhe, te jīvano chaitanyasvabhāv nathī. tyān shuddha chaitanyasvabhāvanī draṣhṭi karāvavānun prayojan chhe ane āsravo pote potāne jāṇatā nathī, parane jāṇatā nathī paṇ teo par vaḍe (jīv vaḍe) jaṇāy chhe māṭe teo jaḍ chhe em tyān kahyun chhe.

ahīn kahe chhe ke-āsravo jaḍ nathī. ‘अजडत्वे सति’ em ṭīkāmān pāṭh chhe ne! māṭe te chaitanyanā pariṇām chhe ane chaitanyanā (paryāyanā) astitvamān potāthī thāy chhe. gambhīr vāt. rāg, dveṣh ane moh-e āsravo potānā pariṇāmanā kāraṇe-āshraye thāy chhe, eṭale teo karmanā udayanā kāraṇe thāy chhe em nathī em ahīn sāthe sāthe siddha kare chhe. ahā! rāg te chaitanyanī pariṇati chhe māṭe chidābhās eṭale chaitanyano abhās evo chidvikār chhe.

have ekakor em kahe ke-āsravo jaḍ, ashuchi ane duḥkhanun kāraṇ chhe ane ahīn kahe ke teo jīvanā pariṇām chhe-ā te kevī vāt!

bhāī! jyān āsravo jaḍ, ashuchi ane duḥkhanun kāraṇ kahyā tyān āsravonun kartāpaṇun chhoḍāvī shuddha chaitanyanī draṣhṭi karāvavī chhe. tyāre ahīn teo potānī-jīvanī paryāyamān thāy chhe em siddha karīne karmanā udayane laīne teo thāy chhe em nathī em siddha karavun chhe.

loko rāḍ pāḍe chhe ne ke-vikār karmane laīne thāy chhe; siddhamān karma nathī to vikār nathī, māṭe karma na hoy to vikār na thāy arthāt vikār karmane laīne thāy


PDF/HTML Page 1688 of 4199
single page version

chhe. tene kahe chhe ke vikār potānā kāraṇe thāy chhe, karmane kāraṇe nahi. ghaṇe ṭhekāṇe-pravachanasāramān, samayasāramān āve chhe ke-karmanā udayamātrathī jo ātmāne rāg-dveṣhādi thāy to sadāy sansār ja rahyā kare, kemake sansārīone karmano uday to sadāy hoy chhe ja. pravachanasār, gāthā 4p nī jayasenāchāryanī ṭīkāmān ā vāt līdhī chhe. kharekhar to jīv vikāranā pariṇām kare to karmane nimitta kahevāmān āve chhe. vastusvarūp āvun chhe.

pañchāstikāy gāthā 62 mān jyān pāñch astikāy siddha karavā chhe tyān vikār potānā astitvamān potānī paryāyamān potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī thāy chhe, ene par kārakonī apekṣhā nathī em kahyun chhe. vikārano kartā pote vikār, vikār karma vikāranun potānun, vikāranun sādhan vikār pote, vikāranun sampradān pote vikār, vikāranun apādān vikār pote ane vikāranun adhikaraṇ paṇ vikār pote. tyāre koī kahe ke ā to abhinna kāraṇanī vāt thaī? hā; paṇ abhinna kāraṇano artha shun? ke bījun kāraṇ nathī. (pote ja kāraṇ chhe).

bhāṣhāthī to samajāvavāmān āve chhe, parantu jene ā antaramān besī jāy enī balihārī chhe. samajāṇun kāī...?

moṭī takarār chhe ne? em ke vikār karmane laīne na thāy to vikār svabhāv thaī jashe; āvo emano tarka chhe.

parantu bhāī! samayasār, gāthā 372 mān rāgane jīvano svabhāv (paryāyabhāv) kahyo chhe. ‘स्वभावेनैवोत्पादात्’ em tyān ṭīkāmān pāṭh chhe. mithyātva tathā puṇya-pāp ādi paryāyano svabhāv chhe. tyān kahyun chhe ke-‘jīvane paradravya rāgādi upajāve chhe evī shaṅkā na karavī; kāraṇ ke anya dravya vaḍe anya dravyanā guṇano utpād karāvānī ayogyatā chhe.’ ahā! shun thāy? ā to jene ātmānī satyatā shodhavī hoy enā māṭe chhe. bākī ā kāī vādavivāde pār paḍe evun nathī.

bījī vāt-‘mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog-e pudgalapariṇāmo, gnānāvaraṇādi pudgalakarmanā āsravaṇanān (-āvavānān) nimitta hovāthī, kharekhar āsravo chhe;...’

shun kīdhun e? jūnān karmano je uday chhe e navān karmane āvavānun nimitta chhe māṭe tene āsrav kahe chhe. asañgna āsravo te jaḍanā pariṇām-jaḍanā bhāv chhe. te ajīv pudgal chhe. darshanamoh karma, chāritramoh karma, kaṣhāy tathā yogano je uday āve chhe te jaḍanā pariṇām chhe. bhāī! jyān je apekṣhā hoy te jāṇavī joīe, nahitar ekāntanī pakaḍ thaī jāy.

ek bāju samayasār gāthā 7p-76 mān em kahe ke-gnānīno ātmā gnānasvabhāve


PDF/HTML Page 1689 of 4199
single page version

pariṇame chhe māṭe gnānīne ātmā vyāpak ane nirmaḷ pariṇām enun vyāpya karma chhe. tathā je kāī vikār bākī rahyo chhe temān karma vyāpak thaīne vikār kare chhe arthāt te vikār karmanun vyāpya kārya chhe. tyān to gnān ane rāgane judā pāḍavānī vāt chhe. dravyasvabhāvamān ke tenā anant guṇomān kayān vikār chhe ke vikār tenun vyāpya thāy? tethī gnānabhāve pariṇamanār gnānīne vikār karmanun vyāpya kahyun.

ahīn to vikār pratham chaitanyanī paryāyanā astitvamān thāy chhe em siddha karī pachhī kāḍhī nākhe chhe. rāg, dveṣh ane moh e ātmadravyanī paryāyanā astitvamān ja chhe ane te potāthī ja chhe, parane-karmane laīne nahi em siddha karīne pachhī kāḍhī nākhashe. jhīṇī vāt chhe, bhāī!

ahā! ek bāju rāg-dveṣh-moh-e āsravone chaitanyanā pariṇām siddha karīne chidābhās kahyā. bījī bāju darshanamoh-mithyātva, chāritramoh-avirati, kaṣhāy ane yog evā jaḍanā pariṇāmane kharekhar āsravo kahyā; kemake jūnān (pūrvanān) jaḍ karmano uday navān karma je bandhāy tenun nimitta chhe. paṇ e jūnān karma navā karmanā āsravaṇanun nimitta thāy kayāre? to kahe chhe ke-jīv rāg-dveṣh-mohanā pariṇām kare tyāre. jūnān jaḍ karmanā udayane kharekhar āsrav kem kahyo? (kāraṇ ke navā pudgal karmanā bandhanamān pudgal nimitta hoy, jīvasvabhāv nahi em adhyātmanī apekṣhāe vāt chhe) ke jūnān karma, navān karmanā bandhanamān nimitta hovāthī teone kharekhar āsravo kahyā.

have kahe chhe-‘ane temane (mithyātvādi pudgalapariṇāmone) karma-āsravaṇanā nimittapaṇānun nimitta rāgadveṣhamoh chhe-ke jeo agnānamay ātmapariṇāmo chhe.’

vrat, bhakti ādi rāg ane krodh, mān ādi dveṣhanā bhāv-je āsravo chhe te jīvanā pariṇāmo chhe ane te jīvane kāraṇe jīvamān thāy chhe, karmane laīne nahi. have ā sañgna āsravo svayam pragaṭ thatān, te kāḷe je jūnān karmano uday chhe te navā karmanā āsravaṇanun nimitta thāy chhe. tethī te jūnān mithyātvādi pudgalapariṇāmone āsravo kahevāmān āvyā chhe.

āvī vāt; have sādhāraṇ māṇasane kāī vichār, manan hoy nahi eṭale shun nakkī kare? māthethī je kahe te ‘jay nārāyaṇ’ em svīkārī le. are! paṇḍit paṇ kone kahevā? satno nāsh kare te shun paṇḍit kahevāy? tene to mokṣhamārga prakāshakamān-he pāṇḍe!-he pāṇḍe! he pāṇḍe! tun photarān ja khāṇḍe chhe māṭe mūrkha ja chhe em kahyun chhe.

ahīn āsravo sañgna, asañgna em be līdhā ne! sañgna eṭale je chetanābhās chhe te jīvanā pariṇām chhe ane asañgna chhe te jaḍ pudgalanā pariṇām chhe. rāg-dveṣh-moh chhe te sparsha, ras, gandh, varṇa vinānā chetananā ābhāsarūp pariṇām chhe ane darshanamoh,


PDF/HTML Page 1690 of 4199
single page version

chāritramoh, yog ane kaṣhāyano je uday chhe te sparshādirahit ajīv pudgalanā pariṇām chhe. te mithyātvādi pudgalanā pariṇāmo jīvane rāg-dveṣhādi hotān navān āvaraṇanun nimitta thāy chhe.

atyāre to anek vāndhā uṭhayā chhe ne! em ke-karmathī vikār thāy, shubharāg- vyavahārathī nishchay thāy; kramabaddha (pariṇaman, paryāy) chhe nahi, ityādi. lokone lāge chhe ke ā navī vāt chhe. paṇ navī kayān chhe? anant tīrthaṅkaroe kahelī anādinī to chhe. pravachanasār, gāthā 99 mān darek pariṇām tenā svakāḷe potānā avasare pragaṭ thāy chhe evo chokakho pāṭh to chhe. bhāī! nishchayathī vikārano kartā jīv chhe, temān paranā kārakanī apekṣhā chhe nahi. ā badhāno nirṇay karavā māṭe ullās joīe.

aho! bhagavān ātmā amr̥utano sāgar chhe. puṇya-pāpanā bhāv chhe te enā dravya- guṇamān nathī. dravya eṭale shaktivān akhaṇḍ vastu ane guṇ eṭale shakti. ahāhā...! andar ātmā sukhanā rasanā svādathī bharelo anant guṇono bhaṇḍār evo bhagavān pote chhe. āvo amr̥utano nāth bhagavān mr̥utak kalevaramān mūrchhāī gayo chhe. sharīr mārun chhe, enī sambhāḷ rākhavī joīe ityādi bhāv vaḍe te mūrchhāī gayo chhe. are bhāī! jarā sāmbhaḷ. ā deh to paramāṇunī chīj chhe. shun kahīe nāth! pahelān je vīñchhīnā ḍaṅkhapaṇe pariṇamelā te paramāṇu ahīn ā sharīrarūpe thaīne āvyā chhe. vīñchhīnā ḍaṅkhapaṇe hatā tyāre emān tane ṭhīk na hotun lāgatun ane ā sharīrapaṇe thayā eṭale jāṇe te mārā chhe, enāthī ramat karun, viṣhay bhog laun-em cheṣhṭā kare chhe! khāvānī kriyā, pīvānī kriyā, bhoganī kriyā ityādi mārī ane emān mane majhā chhe em mūrchhāī gayo chhe! are! shun thayun chhe prabhu! tane? ā (mithyātvano) rog kayānthī vaḷagyo tane? ahīn kahe chhe-e rog ten svayam utpanna karyo chhe; e tāro ja aparādh chhe, koī karmane laīne thayo chhe em nathī. gambhīr vāt chhe, bhāī!

ahīn traṇ vāt līdhī chhe-

1. jīvanā rāg-dveṣh-mohanā pariṇām pote potānā kāraṇe utpanna kare chhe; koī karmanā kāraṇe thāy chhe em nahi.

2. te kāḷe mithyātvādi jaḍ pudgalanā pariṇām je udayarūpe thāy chhe te karmanā potānā kāraṇe thāy chhe.

3. te mithyātvādi ajīv pudgalakarmanā pariṇāmane āsrav kem kahīe? to kahe chhe ke navān karmanā āsravaṇamān nimitta chhe māṭe. have te navān karmanā āsravaṇamān nimitta kayāre thāy ke jūnān karmanā udayakāḷe jīv rāg-dveṣh-mohane utpanna kare to jūnān karma navān karmanā āvaraṇamān nimitta thāy chhe.


PDF/HTML Page 1691 of 4199
single page version

bahu jhīṇī vāt. ā vāṇiyāne āvun vichāravāno vakhat kayānthī maḷe? ākho divas vepār-dhandhāmān paisā kamāvānī majurīmān paḍayā rahe temane kayānthī navarāsh maḷe? paṇ are! e shun chhe bāpu? ā paisānā ḍhagalā to paisāmān chhe; e kayān tārāmān garī gayā chhe? ene dekhīne ā mārā chhe evī mamatā tārāmān to chhe. e mamatā chhe te ekalun duḥkh chhe, ane enun phaḷ paṇ bahu ākarun chhe. ahīn kahe chhe-e duḥkh pote utpanna karyun chhe, paisāne laīne ke karmane laīne thayun chhe em nathī.

karma-āsravaṇanā nimittapaṇānun nimitta rāg-dveṣh-moh chhe ke jeo agnānamay ātmapariṇāmo chhe. jīvane je rāg-dveṣh-mohanā pariṇām thayā te parane kāraṇe thayā chhe em nahi paṇ te potāne kāraṇe karelā agnānamay ātmapariṇām chhe. ahā! mithyātva ane shubhāshubhabhāv, puṇya-pāpanā bhāv-e badhā agnānamay ātmapariṇām chhe. paradravyane emān shun sambandh chhe? paradravya paradravyamān chhe; ane ātmā pote potānā vikār ke avikāramān rame temān paranī sāthe kāī sambandh nathī. pravachanasār (gāthā 67) mān to em kahyun chhe ke-pāñch indriyanā viṣhayo ātmāne rāg-dveṣh karāvavāne asamartha-akiñchitkar chhe. jem karma rāg-dveṣh karāvavāne asamartha chhe tem nokarma paṇ rāg-dveṣh karāvavā akiñchitkar chhe.

karmano uday je pramāṇe āve te pramāṇe rāgādi pariṇām karavā ja paḍe, karma nimitta thaīne āve eṭale jīve vikār karavo ja paḍe e vāt yathārtha nathī. gommaṭasār ādi shāstramān je anek vyavahārathī karelān kathano āve-jemake karmanun jor chhe māṭe nigodanā jīvo nigod chhoḍatā nathī ityādi-e badhān nimittanun gnān karāvanārān nimittanī mukhyatā karīne karavāmān āvelān kathano chhe. nimitta shun hoy chhe evun tyān gnān karāvyun chhe em samajavun. bhāī! vītarāg mārgamān pūrvāpar virodhavāḷī vāt hoy nahīn. ā to vītarāg sarvagna parameshvaranī vāṇī chhe. temān je apekṣhāthī kathan hoy tene yathārtha samajavun joīe.

pahelān eṭalun kahyun hatun ke-āsravo potānā pariṇāmanā nimitte eṭale ke āshraye thatā hovāthī teo jaḍ nahi paṇ chidābhās chhe. vaḷī tene ja pachhī agnānamay ātmapariṇām kahyā. rāg, dveṣh ane mohanā pariṇām agnānamay ātmapariṇām chhe em kahyun. have kahe chhe-teo ‘mithyātvādi pudgal pariṇāmone āsravaṇanā nimittapaṇānā nimittabhūt hovāthī rāg-dveṣh- moh ja āsravo chhe.’ joyun? pahelān jūnān karmane kharekhar āsrav kahyā hatā ane have ahīn chetananā rāg-dveṣh-moh-te ‘ja’ kharekhar āsrav chhe em līdhun; ‘ja’ nākhyo. chhe, pāṭhamān (ṭīkāmān) ‘एव’ shabda paḍayo chhe.

bhāī! potāno abhiprāy chhoḍīne āchārya bhagavānano abhiprāy shun chhe, teo shun kahevā māge chhe te samajavāno prayatna karavo joīe. shāntithī, dhīrajathī, jignāsu thaīne svādhyāy kare nahi to vāt yathārtha kem samajamān āve? (na āve).


PDF/HTML Page 1692 of 4199
single page version

ahā! bhagavān! tun atīndriy ānandano dariyo chho. prabhu! tane enī khabar nathī, tane eno vishvās āvato nathī. are! potāne potāno bharoso nahi ane paranā bharose (āndhaḷe-bahero) chālyo jāy chhe!

prashnaḥ– ātmā āvo hoī shake-eṭalo badho vishvās kem āve?

uttaraḥ– are bhāī! ten jenī sāthe lagna karyān chhe te kanyāne pahelān oḷakhato hato? (nā). bīlakul ajāṇī hovā chhatān tane kadī shaṅkā paḍī ke ā mārun ahit karashe to? mane mārī nākhashe to? bhagavān! tane viṣhayamān ras-ruchi chhe tethī tyān shaṅkā paḍatī nathī ane vishvās pāko thaī gayo chhe. tenā saṅge rahe chhe ane tenā saṅge rame chhe. bījā koī bījī vāt kare topaṇ shaṅkā ja paḍatī nathī. viṣhayamān ras-ruchi chhe ne? tem jene antaramān ras-ruchi thaī tene bhagavān ātmāno evo vishvās āve chhe ke traṇakāḷamān phare nahi. ajāṇī kanyāne joīne jem pahelī ghaḍīe vishvās āvī gayo, shaṅkā paḍī nahi tem pahelī ghaḍīe ja jyān chidgnānane chidānand bhagavānano bheṭo thāy tyān te ja kṣhaṇe atīndriy ānandanī lahar sāthe teno vishvās pāko thaī jāy chhe, shaṅkā rahetī nathī. pūrṇānandanā nāthane jyān andar jaī joyo ane eno bheṭo karyo tyān te ja kṣhaṇe teno pāko vishvās āvī jāy chhe, ane atīndriy ānandano rasāsvād āve chhe. bhāī! āvo atīndriy ānand te ānand chhe, bākī badhī vāto chhe. āvo ānand mātra gnānīne ja hoy chhe. samajāṇun kāī...?

ahīn siddha karavun chhe ke-mithyātva sambandhī rāg-dveṣh-moh gnānīne hotā nathī. mithyātva ane anantānubandhīnā rāg-dveṣh-moh to agnānīne ja hoy chhe; māṭe agnānīne ja āsrav chhe em kahe chhe-

‘ane te to (rāg dveṣh moh to) agnānīne ja hoy chhe em arthamānthī ja nīkaḷe chhe,’ ‘ja’ shabda līdho chhe. bhagavān kundakundanā keḍāyat ṭīkākār amr̥utachandrāchārya em kahe chhe ke gāthānā ja arthamānthī ā vāt siddha thāy chhe. rāg-dveṣh-moh je agnānamay ātmapariṇām chhe te agnānīne ja hoy chhe, gnānīne nahi. gāthāmān spaṣhṭa shabdomān kahyun nathī chhatān gāthānā ja arthamānthī ā āshay siddha thāy chhe. agnānīne ja rāg-dveṣh-moh hoy chhe, kemake mithyātvabhāv jyān chhe tyān ja rāg-dveṣhanā pariṇāmanī ruchi hoy chhe. teno prem hoy chhe.

gnānīne kiñchit rāgādi hovā chhatān ene enī ruchi hotī nathī tethī gnānīne rāg-dveṣh nathī em draṣhṭi apekṣhāe kahīe chhīe. ahīn to jenī draṣhṭi viparīt chhe tene ja rāg-dveṣh-moh chhe em siddha karavun chhe. samyagdraṣhṭine haju jeṭalo chāritramoh chhe te ahīn gaṇavāmān āvyo nathī. ahīn draṣhṭinī mukhyatāmān nā pāḍe chhe paṇ pachhī


PDF/HTML Page 1693 of 4199
single page version

āgaḷ (gāthā 171 mān) leshe ke jyān sudhī yathākhyātachāritra nathī tyān sudhī gnān, darshan ane chāritranun pariṇaman jaghanya chhe. tethī tene rāg-dveṣh chhe ane enāthī kiñchit bandh paṇ chhe.

bhāī! kaī apekṣhāe kayān shun kahyun chhe e yathārtha samajavun paḍe. potāno āgrah na chāle. potāno āgrah chhoḍī devo paḍe; ame mānyun chhe em shāstramān āvavun joīe em vāt na chāle. shāstrane je kahevun chhe te abhiprāy emānthī kāḍhavo joīe. (e ja samajaṇanī rīt chhe.)

* gāthā 164–16paḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘gnānāvaraṇādi karmonā āsravaṇanun (-āgamananun) kāraṇ to mithyātvādi karmanā udayarūp pudgalanā pariṇām chhe, māṭe te kharekhar āsravo chhe.’ navān gnānāvaraṇādi karmanā āsravaṇanun nimitta jūnān mithyātvādi karmano uday chhe; māṭe te mithyātvādi jūnān karmo kharekhar āsravo chhe.

‘vaḷī temane karma-āsravaṇanā nimittabhūt thavānun nimitta jīvanā rāgadveṣhamoharūp (agnānamay) pariṇām chhe, māṭe rāgadveṣhamoh ja āsravo chhe. te rāg-dveṣh-mohane chidvikār paṇ kahevāmān āve chhe. te rāgadveṣhamoh jīvane agnān-avasthāmān ja hoy chhe. mithyātva sahit gnān ja agnān kahevāy chhe. māṭe mithyādraṣhṭine arthāt agnānīne ja rāgadveṣhamoharūpī āsravo hoy chhe.’

have āvī vāt kayān chhe bhāī? āvo avasar maḷ‌yo, āvun manuṣhyapaṇun ane bhagavān jinadevano sampradāy (paramparā) maḷ‌yān; emān āvo nirṇay nahi kare to kayāre karīsh? jhājhā māṇasonī saṅkhyā ā vātane māne chhe ke nahi e kayān jovānun chhe? satya chhe ke nahi eṭalun ja jovānun chhe. satyane mānanārā bahu thoḍā ja hoy. kahyun chhe ne ke-

‘vīralā dhyāve tattvane, vīralā dhāre koī.’

agnānīne ja rāgadveṣhamoharūpī āsravo hoy chhe em kahīne ā gāthāmān gnānīne āsravono abhāv darshāvyo chhe. gnānīne rāgathī bhinna shuddha chaitanyadravyanun gnān-shraddhān chhe ne? ahā! dravyane guṇ to trikāḷ shuddha chhe; ane e shuddhano jene antaramān anubhav thayo te gnānīne shuddhanun pariṇaman hovāthī bhāv-āsravano abhāv chhe. mithyātva sambandhī rāg-dveṣh-mohano gnānīne abhāv chhe tethī gnānīne āsrav-bandh chhe nahi em ahīn kahyun chhe.

[pravachan nan. 228 sheṣh, ane 229 * dināṅk 11-11-76 thī 12-11-76]

PDF/HTML Page 1694 of 4199
single page version

अथ ज्ञानिनस्तदभावं दर्शयति–

णत्थि दु आसवबंधो सम्मादिट्ठिस्स आसवणिरोहो।
संते पुव्वणिबद्धे जाणदि सो ते अबंधंतो।। १६६ ।।
नास्ति त्वास्रवबन्धः सम्यग्द्रष्टेरास्रवनिरोधः।
सन्ति पूर्वनिबद्धानि जानाति स तान्यबध्नन्।। १६६ ।।

have gnānīne āstravono (bhāvāstravono) abhāv chhe em batāve chheḥ-

sudraṣhṭine āstravanimitta na bandh, āstravarodh chhe;
nahi bāndhato, jāṇe ja pūrvanibaddha je sattā viṣhe. 166.

gāthārthaḥ– [सम्यग्द्रष्टेः तु] samyagdraṣhṭine [आस्रवबन्धः] āsrav jenun nimitta chhe evo bandh [नास्ति] nathī, [आस्रवनिरोधः] (kāraṇ ke) āsravano (bhāvāsravano) nirodh chhe; [तानि] navān karmone [अबध्नन्] nahi bāndhato [सः] te, [सन्ति] sattāmān rahelān [पूर्वनिबद्धानि] pūrve bandhāyelān karmone [जानाति] jāṇe ja chhe.

ṭīkāḥ– kharekhar gnānīne gnānamay bhāvo vaḍe agnānamay bhāvo avashyamev nirodhāy chhe-rokāy chhe-abhāvarūp thāy chhe kāraṇ ke paraspar virodhī bhāvo sāthe rahī shake nahi; tethī agnānamay bhāvorūp rāg-dveṣh-moh ke jeo āstravabhūt (āstravasvarūp) chhe temano nirodh hovāthī, gnānīne āstravano nirodh hoy ja chhe. māṭe gnānī, āstravo jemanun nimitta chhe evān (gnānāvaraṇādi) pudgalakarmone bāndhato nathī, -sadāy akartāpaṇun hovāthī navān karmo nahi bāndhato thako sattāmān rahelān pūrvabaddha karmone, pote gnānasvabhāvavāḷo hoīne, kevaḷ jāṇe ja chhe. (gnānīno gnān ja svabhāv chhe, kartāpaṇun svabhāv nathī; kartāpaṇun hoy to karma bāndhe, gnātāpaṇun hovāthī karma bāndhato nathī.)

bhāvārthaḥ– gnānīne agnānamay bhāvo hotā nathī, agnānamay bhāvo nahi hovāthī (agnānamay) rāgadveṣhamoh arthāt āstravo hotā nathī ane āstravo nahi hovāthī navo bandh thato nathī. ā rīte gnānī sadāy akartā hovāthī navān karma bāndhato nathī ane pūrva bandhāyelān je karmo sattāmān rahyān chhe temano gnātā ja rahe chhe.


PDF/HTML Page 1695 of 4199
single page version

aviratasamyagdraṣhṭine paṇ agnānamay rāgadveṣhamoh hotā nathī. mithyātva sahit rāgādik hoy te ja agnānanā pakṣhamān gaṇāy chhe, samyaktva sahit rāgādik agnānanā pakṣhamān nathī. samyagdraṣhṭine nirantar gnānamay pariṇaman ja hoy chhe. tene chāritramohanā udayanī baḷajorīthī je rāgādik thāy chhe tenun svāmīpaṇun tene nathī; te rāgādikane rog samān jāṇīne pravarte chhe ane potānī shakti anusār temane kāpato jāy chhe. māṭe gnānīne je rāgādik hoy chhe te vidyamān chhatān avidyamān jevā chhe; teo āgāmī sāmānya sansārano bandh karatā nathī, mātra alpa sthiti-anubhāgavāḷo bandh kare chhe. āvā alpa bandhane ahīn gaṇavāmān āvyo nathī.

ā rīte gnānīne āstrav nahi hovāthī bandh thato nathī.
* * *

samayasār gāthā 166ḥ mathāḷu

have gnānīne āsravono (bhāvāsravono) abhāv chhe em batāve chheḥ-

* gāthā 166ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘kharekhar gnānīne gnānamay bhāvo vaḍe agnānamay bhāvo avashyamev nirodhāy chhe- rokāy chhe-abhāvarūp thāy chhe kāraṇ ke paraspar virodhī bhāve sāthe rahī shake nahi.’

jene shuddha chaitanyamay dhruv ānandakand prabhu ātmānī draṣhṭi thaī chhe, ahāhā...! jene pūrṇānandano nāth prabhu gnānamān jaṇāyo chhe, jene paryāyamān nirvikalpa anubhav thayo chhe ane atīndriy ānandanun vedan āvyun chhe ene dharmī athavā gnānī kahe chhe. āvā gnānīne gnānamay eṭale ātmamay-shuddha chaitanyamay pariṇām thāy chhe. tene gnānamay-chaitanyamay bhāvo vaḍe agnānamay bhāvo avashyamev rokāy chhe. mithyātva ane anantānubandhī rāgadveṣhanā agnānamay bhāv gnānamay bhāv vaḍe avashya nirodhāy chhe.

āsravano nirodh te samvar em bahārathī samvar laī koī vratādi laī besī jāy e vāt ā nathī. evun samvaranun svarūp nathī.

prashnaḥ– paṇ e rīte mahāvaro-prekaṭīs to paḍe ne?

uttaraḥ– bhāī! rāganā vikalpathī bhinnanī (shuddha chaitanyanī) andaramān pragnā (bhedavignān) vaḍe prekaṭīs kare te prekaṭīs chhe. ātmā shuddha chaitanyaghan prabhu ekalo pavitratāno piṇḍ chhe; te potānun sva chhe. tyān par taraphanā rāganā valaṇathī chhūṭī e sva taraphanā valaṇanī prekaṭīs kare to te jaṇāy evo chhe. vyavahāranā-rāganā sādhan vaḍe bhagavān ātmā jaṇāy evun enun svarūp ja nathī.

pravachanasār, gāthā 172 mān aliṅgagrahaṇanā chhaṭhṭhā bolamān chhe ke ‘liṅg dvārā


PDF/HTML Page 1696 of 4199
single page version

nahi paṇ svabhāv vaḍe jene grahaṇ thāy chhe te aliṅgagrahaṇ chhe; ā rīte ātmā pratyakṣha gnātā chhe evā arthanī prāpti thāy chhe.’ ahāhā...! ātmā potānā svabhāvathī jaṇāy evo pratyakṣha gnātā chhe. shuddha chaitanyanā prakāshathī-pariṇāmathī jaṇāy evo bhagavān ātmā chhe. dayā, dān, vrat ādinā vikalpathī ātmā jaṇāy evī chīj nathī. mati-shrutagnānanī nirmaḷ paryāyamān ātmā pratyakṣha jaṇāy chhe, tene paranī apekṣhā nathī. pratyakṣha kahyun eṭale pradeshe pratyakṣha em vāt nathī, paṇ anubhav-pratyakṣha-vedan-pratyakṣhanī vāt chhe.

ātmā rāganun vedan anādithī karī rahyo chhe. ahā! moṭo nagna digambar sādhu thaīne eṇe pāñch mahāvrat ane 28 mūlaguṇ pāḷ‌yā ane enā phaḷamān navamī graiveyak gayo; paṇ e to badhun rāganun vedan hatun. e rāganā vedanathī haṭhīne andar paripūrṇa sachchidānandasvarūp bhagavān pote chhe. eno je anubhav kare ane atīndriy ānandanā svādane vede te gnānī ane dharmī chhe.

bāhya kriyākāṇḍanā pakṣhavāḷāone ā ākarun paḍe chhe. parantu bhāī! charaṇānuyogamān kahelān bāhya vrat, tap ādinī kriyārūp ācharaṇ karavāthī sādhak thāy chhe em nathī. charaṇānuyogamān to gnānīne-sādhakane bhūmikā pramāṇe bāhya vratādi kevān hoy chhe tenun gnān karāvyun chhe. gnānī tene (bāhya vratādine) āchare, kare-em vyavahārathī kahevāy chhe, paṇ nishchayathī bāhya ācharaṇ te chāritra ja nathī. āvo mārga chhe, bhāī! jem khorāk pache nahi tene ajīrṇa thāy te mārga yathārtha samaje nahi tene mushkel paḍe evun chhe. (matalab ke te mārgane pāmī shakato nathī).

prashnaḥ– to āp pāchan thāy tevī goḷī āpo to?

uttaraḥ– draṣhṭinī paryāy bhagavān pūrṇānandanā nāthane svīkāre te pāchan chhe. shrī jayasenāchāryanī ṭīkāmān āve chhe ke-jem agnimān pāchak, prakāshak ane dāhakano -em traṇ guṇ chhe tem ātmāmān pāchak, prakāshak ane dāhakanā traṇ guṇ chhe. ātmāmān samyagdarshananī pāchakashakti chhe. ahāhā...! ātmānun nirmaḷ shraddhān je samyagdarshan temān bhagavān pūrṇānandanun pāchan thāy chhe. bhale vartamān alpagna dashā hoy paṇ samyagdarshan bhagavān pūrṇānandanā nāthane jevo chhe tevo paripūrṇa pratītimān laī le chhe, te ātmāne pūrṇapaṇe pachāvī de chhe. ahāhā...! anantaguṇanā pāsāthī sadāy shobhāyamān andar chaitanya hīro prakāshī rahyo chhe. tene pratisamay anantaguṇanī paryāyo pragaṭe chhe. temān samyagdarshananī paryāyanī bhagavān pūrṇānandanā nāthane pachāvavānī shakti chhe, samyaggnānanī prakāshakanī shakti chhe ane samyakchāritra athavā svarūpasthiratānī rāgādine bāḷavānī dāhakashakti chhe. āvī pāchak, prakāshak ane dāhak shakti jene pragaṭ thaī chhe te gnānī chhe.


PDF/HTML Page 1697 of 4199
single page version

paramātmaprakāshamān āve chhe ke vratanā vikalpathī chhūṭīne bhagavān ānandanā nāthamān sthir thaī javun, jāmī javun, līn thaī javun tene vrat nām chāritra kahe chhe. pañchamahāvratanā vikalpane to upachārathī chāritra kahe chhe.

ahā! par taraphanā vikalponī lāgaṇīone prabhu! te anantakāḷ sevī chhe. janma-maraṇ rahit thavun hoy to ā ek ja panth chhe ke antarasanmukh thaī sachchidānandasvarūp bhagavān ātmānī pratīti jenun lakṣhaṇ chhe evun samyagdarshan pragaṭ karavun. āvī samakitanī dashā-jemān anākuḷ ānadano svād vedāyo-te jene pragaṭ thaī te gnānī chhe. andar ‘gnānī’ shabda paḍayo chhe ne? gnānī kone kahevāy enī ā vyākhyā chhe.

ghaṇān shāstra bhaṇyo hoy ane vyākhyān karī shāstra samajāvato hoy māṭe te gnānī em nahi. samajāvavānī bhāṣhā chhe e to jaḍ pudgalanī chhe, ane samajāvavā pratye valaṇ chhe e rāg chhe. bhaṇavun ane bhaṇāvavun -em je valaṇ chhe e to badhā vikalpa rāg chhe. emān kayān bhagavān ātmā chhe? ā to svarūpasamvedan sahit rāgathī bhinna ātmānān gnān-shraddhān jene pragaṭ thayān chhe te gnānī chhe em vāt chhe. samajāṇun kāī...!

bhāī! rāganā pakṣhamān rahīne 84 nā avatār karī karīne tun marī gayo chhe, duḥkhī thayo chhe. kṣhaṇamān deh chhūṭī jāy, khabar paṇ na paḍe evān anantavār janma-maraṇ thaī chūkayān chhe. ghaṇī vakhat to kāī sādhya na rahe evī tārī asādhya dashā thaī chhe. e asādhya to bahāranā (- sharīranā) rogonī apekṣhāe chhe. paṇ andar ātmā rāgathī bhinna chhe evun svasvarūpanun sādhyapaṇun pragaṭayun nahi te mahā asādhya chhe.

prashnaḥ– kāḷalabdhi pākashe eṭale sādhyapaṇun pragaṭī jashe.

uttaraḥ– bhāī! tun shāstramānthī dhāraṇāmān laīne kāḷalabdhinī korī vāto kare chhe paṇ eno shun artha chhe? ethī kāī sādhya nathī. jyāre antar-ekāgra thaīne svabhāvanun bhān kare tyāre kāḷalabdhinun sāchun gnān thāy chhe. 72 nī sālamān ā prashna charchāyo hato ke-kevaḷīe dīṭhun hashe te thashe. tyāre kahyun hatun ke jenī paryāyamān divya kevaḷagnān pragaṭayun chhe jemān ākho ā lokālok to shun enāthī anantaguṇo lokālok hoy toy jaṇāī jāy evā kevaḷīnī sattāno tane svīkār chhe? enī sattāno svīkār par kevaḷīnī ke paryāyanī sanmukh thaīne thaī shakato nathī. enī sattāno svīkār to nij chaitanyasvabhāvanī-sarvagnasvabhāvanī sanmukh thavāthī ja thāy chhe ane tyāre kāḷalabdhi pākī jāy chhe. ahāhā..! sarvagna-svabhāvanī draṣhṭimān sarvagnatāno svīkār thāy chhe ane sarvagnatāno svīkār karanārī draṣhṭi thatān kāḷalabdhi pākī jāy chhe. shrīmade kahyun chhe ne ke-

‘‘jo ichchho paramārtha to, karo satya puruṣhārtha;
bhavasthiti ādi nām laī chhedo nahīn ātmārtha.’’

PDF/HTML Page 1698 of 4199
single page version

bhagavāne dīṭhun hashe te thashe-em kāḷalabdhi ane bhavasthitinun nām laī tun svabhāvasanmukhatānā puruṣhārthane chhedīsh mā. bhagavān ātmānā yathārtha shraddhānano puruṣhārtha jāgrat kar.

sansāramān dhan raḷavā jāy tyān to kāḷalabdhi hashe to paisā maḷashe em kaheto nathī. tyān kāḷalabdhinī rāh joī besī raheto nathī. jamavānā kāḷe jamavāno kāḷ pākashe tyāre jamāshe em tun shun vichāre chhe? (nā). tyān to prayatna ane puruṣhārtha kare chhe. bhale, bhojan to enā kāḷe enā kāraṇe āve chhe, paṇ tun evo prayatna to kare chhe ne? khāvā-pīvā ādinī badhī jaḍanī kriyā e ātmānī nahi, chhatān ām karun, tem karun em rāg to kare chhe ne? tevī ja rīte ātmopalabdhi māṭe antaramān puruṣhārtha māṇḍīne ātmānubhav pragaṭ karavo paḍashe. nij bhagavānanun ārādhan karavā ane rāgano-vikārano bhukko bolāvavā akhaṇḍ chaitanyaprabhunī akhaṇḍ draṣhṭi sādhīne akhaṇḍapaṇe antar-ramaṇatāno puruṣhārtha karavo paḍashe. ahīn kahe chhe-āvo antar-puruṣhārtha jeṇe pragaṭ karyo chhe te gnānī chhe.

ahāhā...! pote shuddha chaitanyaghan gnānaghan prabhu chhe evī jene draṣhṭi thaī chhe evā gnānīne badhā bhāvo gnānamay hoy chhe em kahe chhe. ene rāgamay mithyātvabhāv hotā nathī. tene gnānamay bhāv vaḍe mithyātvasambandhī rāg ane dveṣh avashyamev nirodhāy chhe, agnānamay bhāv jarūr rokāī jāy chhe. bhāṣhā juo! gnānīne gnānamay bhāv chhe, gnānavāḷā em nahi. gnānamay bhāv eṭale bhagavān shuddhagnānaghanasvarūp chaitanyabimb prabhu je andar trikāḷ virāje chhe tenā abhed valaṇavāḷā bhāv. ahāhā...! āvā gnānamay bhāvo vaḍe agnānamay bhāvo jarūrathī rokāī jāy chhe, rūndhāī jāy chhe, abhāvarūp thāy chhe.

ā to adhyātmanān laḍhaṇ athavā ghūṇṭaṇ chhe bhāī! ā kāī kathā nathī. (bahu shānti ane dhīrajathī upayogane sūkṣhma karī sāvadhānīthī sāmbhaḷavun joīe).

shun kahe chhe? ke ātmā par taraphanā valaṇane chhoḍīne antaranā svanā valaṇamān gayo eṭale ene gnānamay bhāvo thāy chhe ane te vaḍe agnānamay eṭale mithyātvamay rāg-dveṣhādinā bhāv jarūr rokāī jāy chhe kemake paraspar virodhī bhāv sāthe rahī shake nahi. asthiratānā anek bhāv hoy tenī ahīn vāt nathī. ahīn to gnānamay bhāvamān mithyātvamay bhāv hoy nahi ane mithyātvamay bhāvomān samyak gnānamay bhāvo hoy nahi em vāt chhe. mithyātva ane mithyātvasambandhī rāg-dveṣhanā bhāv samyagdarshan ane samyaggnānanā bhāvomān rahī shake nahi. bey paraspar virodhī chhe. ek sāthe hoī shakatā nathī. gnānabhāvamān agnānabhāvano abhāv ja hoy chhe. have kahe chhe-

‘tethī agnānamay bhāvorūp rāg-dveṣh-moh ke jeo āsravabhūt (āsravasvarūp)


PDF/HTML Page 1699 of 4199
single page version

chhe temano nirodh hovāthī, gnānīne āsravano nirodh hoy ja chhe.’ juo, gnānīne mithyātva ane mithyātvasambandhī rāgadveṣh-evā je āsravo teno nirodh hoy ja chhe. bhāī! ā kāī vāte vaḍān pāke evun nathī. vaḍān ām thāy ne tem thāy em mātra vātothī vaḍān na thaī jāy. vaḍān māṭe loṭ joīe, tel joīe, enī āvaḍat joīe, badhun joīe ne? tem bhagavān ātmāne pragaṭ karavā antarano puruṣhārtha joīe. e vāt kahe chhe ke-antaranā gnāyakasvabhāvanā prati vīryanā valaṇavāḷā dharmamay bhāvathī adharmamay bhāv utpanna thatā nathī tethī gnānīne adharmano-āsravano nirodh ja chhe.

are! ene pote chaitanyamūrti bhagavān chhe enun mahātmya āvatun nathī! anādithī eṇe paramān ane ek samayanī paryāyamān ramat māṇḍī chhe ne? dayā, dān, vrat, bhakti, pūjā, kām, krodh ane indriyonā bhog ādimān tathā paryāyamān gnānano kṣhayopasham ughāḍ hoy emān te anantakāḷathī ramī rahyo chhe. paṇ bhagavān! tārā trikāḷī chaitanyatattvanī āgaḷ e kṣhayopashamanī shun kimmat chhe? kāī kimmat nathī. māṭe andar jā ane dhruv chaitanyatattvane pakaḍ; tethī tane mithyātvādi bhāvono abhāv thashe, nirākuḷ ānand thashe.

gnānīne āsravano nirodh hoy ja chhe. ‘māṭe gnānī, āsravo jemanun nimitta chhe evān (gnānāvaraṇādi) pudgalakarmone bāndhato nathī, -sadāy akartāpaṇun hovāthī navān karmo nahi bāndhato thako sattāmān kahelān pūrvabaddha karmone, pote gnānasvabhāvavāḷo hoīne, kevaḷ jāṇe ja chhe.’

juo, gnānīne āsrav nathī eṭale navān gnānāvaraṇādi karma bandhātān nathī. kharekhar to paramāṇuone te kāḷe bandhāvāno yog ja hoto nathī, parantu samajāvavun hoy tyāre bījī shī rīte kathan āve? gnānī to, pote gnānasvabhāvavāḷo hoīne sattāmān rahelān pūrvabaddha karmono jāṇanār-dekhanār chhe. duniyānī āṅkh chhe ne? ākhī duniyā jenā gnānamān jaṇāy evo bhagavān gnātā-draṣhṭā chhe. gnātāsvabhāvanā valaṇamān gnānī kevaḷ jāṇe ja chhe, karmano kartā nathī. sadāy akartāpaṇun hovāthī eṭale ke gnānīne rāganun kartāpaṇun nahi hovāthī karmane bāndhato nathī, kemake karmabandhanun nimitta to rāganā kartāpaṇāno bhāv chhe. samayasār nāṭakamān āve chhe ne ke-

‘‘karai karam soī karatārā, jo jānai so jānanahārā;
jo karatā nahi jānai soī, jānai so karatā nahi hoī.’’

rāganā kartāpaṇe rokāy tene gnātāpaṇun rahetun nathī ane je gnātāpaṇāmān āvyo tene rāganun kartāpaṇun hotun nathī. gnānīne bandhanun kāraṇ je āsrav te hoto nathī tethī tene bandh paṇ thato nathī. aho! āvī svabhāvanī vāt sahaj ane saral chhe.


PDF/HTML Page 1700 of 4199
single page version

paṇ svabhāvano puruṣhārtha kare to ne? bhāī! khālī vātothī kām pār paḍe em nathī.

have keṭalāk loko kahe chhe ke-sonagaḍhanun niyat mithyātva chhe, kāraṇ ke sonagaḍh vāḷā to je samaye je paryāy thāy emān nimittathī kāī na thāy evun mānanārā chhe.

tene kahīe chhīe-bhagavān! niyat ja chhe. je samayamān je paryāyanī nijakṣhaṇ- janmakṣhaṇ vā utpattino kāḷ hoy te samaye te paryāy thāy chhe, nimittathī thatī nathī. parantu eno (kramabaddhano) nirṇay kone hoy? ke je antaḥsvabhāvamān sanmukh thayo hoy tene eno samyak nirṇay hoy chhe.

gnānīne bhale mati-shrutagnān hoy, paṇ ek samayamān lokālokane (parokṣha) jāṇavānī tākātavāḷī paryāy tene pragaṭ thaī chhe. gnānīne rāganun kartāpaṇun nathī. tene potānun jāṇavāpaṇun ane je rāg thāy tenun jāṇavāpaṇun potāmān chhe. tethī navān karmo nahi bāndhato thako sattāmān rahelān pūrvabaddha karmone gnānī kevaḷ jāṇe ja chhe. jem kevaḷī bhagavānane chār ghātī karmo paḍayā chhe tene e kevaḷ jāṇe ja chhe, mārān karma chhe ane mārāmān chhe em nahi, paṇ potānī sattāthī bhinna sanyogamān sanyogī bhinna chīj chhe em kevaḷ jāṇe ja chhe tem gnānī pūrvabaddha karmone kevaḷ jāṇe ja chhe.

gnānīno gnān ja svabhāv chhe, kartāpaṇun eno svabhāv nathī. jem kevaḷī bhagavān lokālokane jāṇe chhe-eṭale ke lokālok kevaḷagnānamān nimitta hovā chhatān lokālokanā kartā nathī, mātra gnātā chhe tem gnānī gnānamān rāgādine jāṇavā chhatān te rāgano kartā nathī, mātra gnātā chhe. aho! samyagdarshan, samyaggnān ane svarūpācharaṇ koī alaukik chīj chhe! enāthī dharmanī sharūāt chhe ane enā vinā dharma sharū thato nathī.

gnānīne asthiratāno kiñchit rāg-dveṣh chhe. parantu svagneyanā jāṇanārane rāgādi ane te vaḍe thato alpa bandh-te gnānamān paragney tarīke jaṇāy chhe. ahīn gāthā 11 mān je kahī te shailīthī vāt līdhī chhe. bhūtārtha-satyārtha trikāḷī paramātmasvarūp pote-teno āshray karatān samyagdarshan pragaṭ thāy chhe. have tene ashuddhatā ane apūrṇatā je (paryāyamān) rahī te jāṇelān prayojanavān chhe, ādarelān nahi. te kāḷe gnātā-svabhāv ja svayam evo chhe ke te svane jāṇe chhe ane sāthe je rāg thāy chhe tene paṇ sparshyā vinā kevaḷ jāṇe chhe. āvun ja enun svarūp chhe.

oho! ek gnānaguṇamān bījo guṇ nathī chhatān gnānaguṇamān anantaguṇonun rūp chhe. jem gnānaguṇamān astitvaguṇ nathī chhatān gnānaguṇamān astitvaguṇanun rūp chhe. arthāt gnān chhe te svayam astitvapaṇe chhe. astipaṇun gnānanun rūp chhe. evī rīte gnānamān vastupaṇun, prameyapaṇun, kartāpaṇun, karma-karaṇapaṇun ityādi rūp chhe. gnān pote gnānanā kartāpaṇe chhe; kartā guṇathī nahi, potānun svarūp ja kartāpaṇe chhe, ahīn kahe chhe-