PDF/HTML Page 1741 of 4199
single page version

to samakitīne ātmā pūrṇa āvī gayo chhe, paṇ dekhavā-jāṇavāmān ane ācharavāmān je pūrṇa āvavo joīe te haju āvyo nathī. bhagavān ātmāne sarvotkr̥uṣhṭa bhāve dekhavo-jāṇavo eṭale paripūrṇa āshray karīne dekhavo-jāṇavo em vāt chhe. ā par (arahantādi) bhagavānane dekhavā- jāṇavānī vāt nathī paṇ potānun je pūrṇa svarūp chhe tene dekhavā-jāṇavānī vāt chhe. bhāī! ā to sarvagna bhagavānanī sākṣhāt je divyadhvani thaī tene santo kahe chhe.

chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-

bhagavān ātmānun gnān te sukhanun kāraṇ chhe, kemake e gnān thatān atīndriy ānandano svād āve chhe. āvun ātmagnān janma-jarā-maraṇarūp rogane ṭāḷanār param amr̥ut chhe. ā sivāy ā sharīr, strī, kuṭumb-parivār, bāg-baṅgalā ke dhan-sampatti ityādi koī sukhanun kāraṇ nathī. laukik gnān ke puṇyanā pariṇām e koī sukhanān sādhan nathī.

keṭalāk kahe chhe ke āmān shun karavun tenī sūjh paḍatī nathī. vrat, upavās, ekāshan, rasatyāg, brahmacharya ādi pāḷavānun kaho to samajāy to kharun.

bhāī! je karavānun tane samajāy chhe e to badho rāg chhe. enāthī to ātmāne bandh ane duḥkh thāy chhe. chidbrahmasvarūp bhagavān ātmāne jaghanya bhāve dekhe-jāṇe ane āchare eṭalun jaghanya brahmacharya chhe ane sarvotkr̥uṣhṭa bhāve dekhe-jāṇe-āchare to te sarvotkr̥uṣhṭa eṭale sampūrṇa brahmacharya chhe. (brahmacharya pāḷavāno rāg to kathanamātra brahmacharya chhe.)

gnānī jyānsudhī potānā shuddha chaitanyasvarūpane jaghanyabhāve dekhe-jāṇe ane āchare chhe tyān sudhī jaghanya bhāvanī anyathā anupapatti vaḍe arthāt jo rāg na hoy to jaghanyabhāv banato (siddha thato) nathī tethī jenun anumān thaī shake chhe evā abuddhipūrvak karmakalaṅkanā vipākano sadbhāv hovāthī tene pudgalakarmano bandh thāy chhe. tyān buddhipūrvakano-ruchipūrvakano rāg bhale na hoy paṇ aruchipūrvak tyān rāg chhe ane tethī teṭalo bandh paṇ chhe. tethī kahe chhe-

‘māṭe tyān sudhī gnānane dekhavun, jāṇavun ane ācharavun ke jyān sudhīmān gnānano jevaḍo pūrṇa bhāv chhe tevaḍo dekhavāmān, jāṇavāmān ane ācharavāmān barābar āvī jāy.’ joyun? jyān sudhī sarvotkr̥uṣhṭabhāve jāṇavun, dekhavun ane ācharavun na thāy tyān sudhī andar dekhavā-jāṇavā- ācharavāno puruṣhārtha karatā rahevun em kahe chhe. āmān

PDF/HTML Page 1742 of 4199
single page version

darshan, gnān ane chāritra traṇey līdhān. ahā! shun ṭīkā chhe! shun samayasār! param alaukik vāt chhe.

have kahe chhe-jyārathī gnānano eṭale shuddha chaitanyasvarūp ātmāno jevaḍo pūrṇa bhāv chhe tevaḍo dekhavā-jāṇavā ane ācharavāmān pūrepūro āvī jāy ‘tyārathī sākṣhāt gnānī thayo thako (ātmā) sarvathā nirāsrav ja hoy chhe.’ kevaḷagnānamān potāno ātmā pūrṇa dekhāy, pūrṇa jaṇāy ane pūrṇa ācharaṇamān āve tyāre te jīv sākṣhāt gnānī thāy ane tyāre te sarvathā nirāsrav thāy chhe.

ṭīkānī sharūātamān je kahyun ke ‘je kharekhar gnānī chhe’-emān te gnānī to chhe paṇ sākṣhāt gnānī nathī. sākṣhāt gnānī to potāne sarvotkr̥uṣhṭabhāve dekhe, jāṇe ane āchare tyāre thāy chhe. gnānīne buddhipūrvak rāg-dveṣh-moharūpī āsravabhāvano abhāv hovāthī te draṣhṭi apekṣhāe nirāsrav ja chhe em kahyun. ane ahīn te sākṣhāt gnānī thayo thako sarvathā nirāsrav ja hoy chhe em kahyun. uparanī ane ā nīchenī-em banne vātano meḷ chhe.

puṇya-pāp adhikāramān gāthā 160 mān āve chhe ke-‘je pote ja gnān hovāne līdhe vishvane sāmānya-visheṣhapaṇe jāṇavānā svabhāvavāḷun chhe evun gnān arthāt ātmadravya, anādikāḷathī potānā puruṣhārthanā aparādhathī pravartatā evā karmamaḷ vaḍe lepāyun-vyāpta thayun- hovāthī ja, bandh-avasthāmān sarva prakāre sampūrṇa evā potāne arthāt sarva prakāre sarva gneyone jāṇanārā evā potāne nahi jāṇatun thakun, ā pramāṇe pratyakṣha agnānabhāve varte chhe.’ juo, sarvagnānī, sarvadarshī evo pote sarvane jāṇato nathī em nathī līdhun paṇ sampūrṇa evā potāne jāṇato nathī em vāt līdhī chhe. ahīn paṇ potāne dekhavā-jāṇavā ane ācharavānī vāt chhe. gnānī potāne jyānsudhī jaghanyabhāve dekhe-jāṇe ane āchare chhe tyānsudhī tene kiñchit asthiratāno rāg chhe ane tethī bandh paṇ chhe. parantu jyāre te sarvotkr̥uṣhṭa bhāve potāne dekhe- jāṇe ane āchare chhe tyāre te sākṣhāt gnānī thāy chhe ane tyāre te sarvathā nirāsrav ja hoy chhe.

vaḷī tyān (gāthā 160 mān) kahyun chhe ke-‘te anādi kāḷathī potānā puruṣhārthanā aparādhathī pravartatā evā karmamaḷ vaḍe lepāyun hovāthī ja’-juo, āmān paṇ potānā puruṣhārthano aparādh līdho chhe; vaḷī karmamaḷ līdhun chhe, karmaraj nahi. (matalab ke potānā vikāranā-agnānanā bhāv jaḍ dravyakarmane līdhe chhe em nahi). paṇ koṇ jāṇe traṇey sampradāyane atyāre to karma vaḷagyun chhe! jem ishvarakartāvāḷā ishvarane māthe nākhe chhe tem ahīn (jainamān) badhā karmane māthe nākhe chhe! (banne viparīt abhiprāy chhe).

PDF/HTML Page 1743 of 4199
single page version

vaḷī keṭalāk kahe chhe ke-tame niyatane māno chho eṭale tamārī shraddhāmān moṭī bhūl chhe; shraddhā khoṭī chhe.

niyat eṭale je samaye dravyanī je paryāy thavānī hoy te te kāḷe ja thāy te nishchay chhe. ātmāvalokan, chidvilās tathā svāmī kārtikeyānuprekṣhāmān traṇemān ā vāt āve chhe. je samaye dravyanī je paryāy thavānī hoy te te samaye ja thāy e nishchay chhe emān nimitta vinā thāy e vāt āvī gaī. (paryāy svakāḷe ja thāy emān nimitta āve to thāy e vāt rahetī nathī).

nimitta vinā to shun dhruv ne vyavahār vinā utpād chhe e nishchay chhe. nimitta to paradravya chhe, paṇ je samaye je utpād thāy tene dhruvanī eṭale ke potānā niyat dravyanī paṇ apekṣhā nathī. paradravyane to bījun dravya aḍe chhe ja kayān?

prashnaḥ– utpādane dravyanī apekṣhā nathī eno artha shun? (āp em kahīne shun siddha karavā māgo chho?).

uttaraḥ– utpād sat chhe ane je sat chhe te ahetuk chhe. utpādanā utpanna thavāmān dravya hovā chhatān dravyanī apekṣhā nathī. tevī ja rīte utpād ne vyayanī apekṣhā nathī. traṇe-utpād, vyay ane dhruv svatantra sat chhe.

(bījī rīte laīe to) ātmāmān ek prabhutvashakti chhe. te prabhutva shaktinun rūp ek-ek paryāyamān chhe. tethī samyagdarshan ādi badhī paryāyo svatantrapaṇe pote potānā akhaṇḍ pratāpathī shobhāyamān chhe. ene nimittanī-paradravyanī apekṣhā to nathī paṇ potānā dravyanī paṇ apekṣhā nathī.

prashnaḥ– utpādane dravyanī apekṣhā laīe to shun vāndho āve?

uttaraḥ– dravyanī apekṣhā āvī tyān vyavahār thaī gayo. ahīn to nishchay siddha karavun chhe. dharmane dharmīnī ane dharmīne dharmanī nishchayathī apekṣhā nathī. banne bhinna chhe em nahi mānavāmān āve to banne potāthī chhe em siddha nahi thāy. (ekavār nishchay siddha karyā pachhī) ā paryāy dravyanī chhe em kahevun te vyavahār chhe kemake temān apekṣhā āvī gaī.

je samaye je paryāy thavānī hoy te te paryāyanī janmakṣhaṇ chhe. bhāī! āno svīkār karavāmān anant puruṣhārtha rahelo chhe; kemake pratyek paryāy potānī janmakṣhaṇe thāy chhe evo nirṇay dravyasvabhāvanā (-gnāyakabhāvanā) āshraye thāy chhe. ek ek paryāy niyat chhe em jāṇavānun tātparya vītarāgatā chhe; kemake dravyanā āshraye te nirṇay thatān paryāyamān vītarāgatā pragaṭ thāy chhe. te samaye vītarāgatā thavāno ja kāḷ chhe ne thāy chhe, koī vyavahārane laīne ke pūrvanī paryāyane laīne thāy chhe em nathī.

PDF/HTML Page 1744 of 4199
single page version

bhāī! āmān (āḍu-avaḷun karavānī) tārī paṇḍitāī kām nahi āve. ā to bhedagnān karavānī antaranī judī ja vāt chhe.

sarvagne dīṭhun em ja kramabaddha eṭale je kāḷe je paryāy thavānī hoy te te kāḷe ja thāy, āghī-pāchhī nahi-evo nirṇay jeṇe karyo teṇe e potānā gnāyakasvabhāv taraph jaīne karyo chhe, kemake gnāyakasvabhāvamān sarvagnatā chhe. gnāyakasvabhāvanī pratīti paryāyanā āshraye na thāy. gnāyakasvabhāvanī pratītimān sarvagnanī pratīti āve chhe ane tenā gnānamān sarvagnasvabhāvanun gnān āve chhe. aho! jene āvā sarvagnasvabhāvanī pratīti thaī, anubhav thayo tene kramabaddhanun yathārtha gnān thayun chhe. sarvagna bhagavān jagatamān chhe ane eṇe je joyun te jem chhe tem ja chhe ane te pramāṇe ja thāy; emān je shaṅkā kare te mithyādraṣhṭi chhe. chhe to em ja, paṇ eno nirṇay koene thāy? ātmānā gnānasvabhāvano (gnāyakasvabhāvano) jene antardraṣhṭi vaḍe nishchay thāy chhe tene ja kramabaddhano sācho nirṇay thāy chhe.

gnāyakasvabhāvano nirṇay karavā jatān- -temān gnāyakasvabhāvanī je sanmukhatā karī te puruṣhārtha āvyo, -sanmukhatā gnāyakabhāv prati thaī te svabhāv āvyo, -svabhāvasanmukhatānī niyatino paryāy-kāḷ chhe te kāḷalabdhi āvī, -je bhāv thavā yogya hato te thayo-em bhavitavya āvyun, ane -te samaye nimittano (karmano) je abhāv chhe te nimitta paṇ āvyun. ām pāñche samavāy ek sāthe āvī jāy chhe.

sarvagnanā mārgamān āvīne paṇ keṭalāk loko kahe chhe ke-sarvagna puruṣhārtha karavānun kahe nahi arthāt tun puruṣhārthakar-evī āgnā sarvagna āpe nahi kāraṇ ke sarvagna jāṇe chhe ke-ā samaye ene puruṣhārtha thashe. puruṣhārtha karī shakāy nahi, puruṣhārthanā kāḷe puruṣhārtha thashe, āpaṇe navo karī shakīe nahi.

āvā prakāranī mānyatāvāḷāne gnānīo kahe chhe-bhāī! sarvagnanī sattāno svīkār sarvagnasvabhāvanī sanmukh thaīne ja thāy chhe ane e ja puruṣhārtha chhe. pravachanasāranī gāthā 80 mān kahyun chhe ke-

arihantanī paryāyane je jāṇe te ātmāne-nirmaḷ shuddha gnāyakasvabhāvane jāṇe

PDF/HTML Page 1745 of 4199
single page version

ja, -arihantane yathārtha jāṇanāranī evī ja yogyatā chhe. potānā ātmāne jāṇe tyāre ja arihantane vyavahāre sāchā jāṇyā kahevāy. āvī vāt chhe. ahā! vītarāganī vāṇī nīkaḷe e ātmānā svabhāvanā puruṣhārthano ja ādesh karanārī hoy. (tun svabhāvano puruṣhārtha kar evī ja vāṇī āve kemake bhagavāne paṇ svabhāvanā puruṣhārtha vaḍe ja vītarāgatā pragaṭ karī chhe ane svabhāvanā puruṣhārtha sivāy jīve bījun karavā yogya paṇ shun chhe?).

ahā! gnānasvabhāvī ātmā kare shun? bas jāṇe. traṇakāḷ traṇalokane jāṇe tyān paṇ svaparaprakāshakapaṇānun potānā svabhāvanun sāmarthya chhe te vaḍe jāṇe chhe; paravastu chhe māṭe parane jāṇe chhe em nahi. (potāne jāṇe-dekhe ane potāne potāmān āchare e ja sācho puruṣhārtha chhe).

kramabaddhanā yathārtha nirṇayamān nishchay-vyavahār ane upādān-nimittanun paṇ yathārtha gnān āvī jāy chhe. vastunī nirvikalpa draṣhṭi ane anubhav te nishchay ane te kāḷe je rāganī mandatā chhe te vyavahār. tethī vyavahārathī nishchay thāy e vāt na rahī; banne ek kāḷamān sāthe ja chhe. vaḷī je samaye je paryāy thavānī hoy te kāḷe ja te thāy em nirṇay thatān nimitta āve to paryāy thāy e vāt paṇ na rahī. kāryakāḷe nimittanī upasthitino kāḷ chhe to nimitta ho, parantu upādānanī paryāy potānā kāḷe potāthī thaī chhe, nimittathī thaī nathī.

dravyasaṅgrah, gāthā 47 mān āve chhe ke-‘nishchay ane vyavahār banne mokṣhamārga ek sāthe dhyānamān pragaṭ thāy chhe.’ ā vāt paṇ kramabaddhanā nirṇayamān yathārtha siddha thāy chhe. kramabaddhano jyāre nirṇay kare chhe tyāre draṣhṭi ātmasvabhāv taraph jāy chhe ane tyāre svabhāvanun je nirmaḷ pariṇaman thāy chhe te nishchay chhe ane e ja kāḷe je rāg bākī rahyo te vyavahār chhe. ā pramāṇe vyavahārathī nishchay thāy e vāt rahetī nathī. mārga to āvo chhe, bhāī!

sarvagna paramātmā kevaḷagnānamān traṇakāḷ-traṇalokane pratyakṣha jāṇe ane sarvagnano nirṇay karanārun vartamān mati-shrutagnān traṇakāḷ-traṇalokane parokṣhapaṇe jāṇe. bas jāṇe ja; bījānun kāī kare ke bījāmān pheraphār kare evun kāī chhe nahi. vastusvarūp ja āvun chhe.

sarvagnasvabhāv jene pragaṭ thayo tene guṇanā āshraye kahīe to sarvagnasvabhāvamānthī pragaṭ paryāy āvī chhe; sarvagnasvabhāvanun lakṣha chhe e apekṣhāe; bākī to sarvagnasvabhāvanā lakṣhe thayelī paryāy potānā (paryāyanā) ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī thaī chhe. ākarī vāt bhāī! paṇ vītarāgano mārga jevo sūkṣhma chhe tevo phaḷadāyak

PDF/HTML Page 1746 of 4199
single page version

(sukhadāyak) chhe. are! lokoe vartamānamān potānī mati-kalpanāthī shāstro lakhī vītarāganā nāme chaḍhāvīne vītarāg mārgane vīṅkhī nākhyo chhe!

‘gnānīne buddhipūrvak (agnānamay) rāg-dveṣh-mohano abhāv hovāthī gnānī nirāsrav ja chhe.’

ahīn em kahe chhe ke gnānīne agnānamay rāg-dveṣh-mohano abhāv chhe. hun rāg karun ane rāg mārun kartavya chhe evī buddhi gnānīne nathī. hun to nimitta, rāg ane alpagnatāthī rahit paripūrṇa sarvagnasvabhāvī gnānasvarūp paramātmā chhun-evī gnānīne draṣhṭi hovāthī tene agnānapūrvakanā rāgādino abhāv chhe ane te apekṣhāe te nirāsrav ja chhe.

je kartā thaīne dayā, dān, vrat, bhakti ādi puṇyabhāvane kare chhe enī to draṣhṭi paranī kriyā ane rāg upar chhe. tethī e to mithyādraṣhṭi ja chhe. jenī draṣhṭi bhagavān ātmā par nathī e to mithyātva sahit rāg-dveṣh-mohane ja kare chhe.

prashnaḥ– buddhipūrvakanā (ruchi pūrvakanā) rāg-dveṣh-mohano nāsh thayā pachhī shun karavun? (vrat, tap karavān ke nahi?)

uttaraḥ– teṇe pachhī svarūpamān andar sthir thavāno puruṣhārtha karavo. andar sthir thavun e ja karavun chhe. (vratādinā vikalpa karavā-e karavānī to vāt chhe ja nahi kemake e to rāg chhe.) juo, e ja vāt kare chhe-

‘parantu jyān sudhī kṣhāyopashamik gnān chhe tyān sudhī te gnānī gnānane sarvotkr̥uṣhṭa bhāve dekhī, jāṇī ane ācharī shakato nathī-jaghanya bhāve dekhī, jāṇī ane ācharī shake chhe; tethī em jaṇāy chhe ke te gnānīne haju abuddhipūrvakano karmakalaṅkano vipāk (arthāt chāritramoh sambandhī rāg-dveṣh) vidyamān chhe ane tethī tene bandh paṇ thāy chhe. māṭe tene em upadesh chhe ke- jyān sudhī kevaḷagnān na ūpaje tyān sudhī gnānanun ja nirantar dhyān karavun, gnānane ja dekhavun, gnānane ja jāṇavun ane gnānane ja ācharavun.’

juo, pachhī shun karavun eno khulāso karyo. bhāī! jīvane pratham bhūmikā (samyagdarshan) pragaṭ thayā pachhī shun karavun enī shaṅkā rahetī ja nathī, kemake tenā gnānamān badho khulāso thaī ja jāy chhe. kṣhāyik samakitīne paṇ jaghanya pariṇaman chhe tyān sudhī chāritramohano rāg chhe ane eṭalo bandh paṇ chhe. māṭe ā upadesh chhe ke kevaḷagnān thatān sudhī gnānamān ja ramaṇatā karavī, gnānane ja dekhavun, jāṇavun ane ācharavun. vyavahāraratnatrayanā rāganun ācharaṇ karavun em vāt nathī. ātmānun ja ācharaṇ karavun em vāt chhe. have kahe chhe-

PDF/HTML Page 1747 of 4199
single page version

‘ā ja mārge darshan-gnān-chāritranun pariṇaman vadhatun jāy chhe ane em karatān karatān kevaḷagnān pragaṭe chhe.’

ahīn vyavahār karatān karatān kevaḷagnān thāy chhe em na kahyun, paṇ svarūpanī ekāgratā vadhāratān vadhāratān kevaḷagnān pragaṭ thāy chhe em kahyun chhe. samajāṇun kāī...?

‘kevaḷagnān pragaṭe tyārathī ātmā sākṣhāt gnānī chhe ane sarva prakāre nirāsrav chhe.’ joyun? gnānī to hato paṇ kevaḷagnān pragaṭe sākṣhāt gnānī thayo ane tyāre te sarvathā-sarva prakāre nirāsrav chhe. samyagdraṣhṭi (chothe guṇasthānake) mithyātva ane anantānubandhī kaṣhāyanā abhāvanī apekṣhāe nirāsrav hato ane kevaḷagnān pragaṭatān pūrṇa sākṣhāt gnānī thayo tyāre te sarva prakāre nirāsrav chhe. āvī vāt chhe. samajāṇun kāī...?

prashnaḥ– āp to samajavun-samajavun-samajavun-bas eṭalun ja kaho chho, karavānun to kāī kahetā nathī.

uttaraḥ– bhāī! samajavun e shun karavun nathī? kharekhar e ja enun karavun ane e ja enun kārya chhe. svagneyākāre je gnān (samajavun) thāy te gnānane ja ahīn gnān kahyun chhe. asthiratāthī pachhī par taraph lakṣha jāy chhe tyāre rāgādi sahit paragneyanun gneyākār pariṇaman thāy chhe. parane gney banāvīne je gneyanun gnān thayun te potānun gnān chhe paṇ te rāgādi sahit chhe. tethī ahīn to svagneyamān ekāgra thaīne tene ja jāṇavun-dekhavun ane ācharavun em kahyun chhe.

‘jyān sudhī kṣhāyopashamik gnān chhe tyān sudhī abuddhipūrvak (arthāt chāritramohano) rāg hovā chhatān, buddhipūrvak rāganā abhāvanī apekṣhāe gnānīne nirāsravapaṇun kahyun ane abuddhipūrvak rāgano abhāv thatān ane kevaḷagnān pragaṭatān sarvathā nirāsravapaṇun kahyun. ā, vivakṣhānun vichitrapaṇun chhe. apekṣhā samajatān e sarva kathan yathārtha chhe.’

kṣhāyopashamik gnān chhe tyān sudhī gnānīne asthiratāno rāg chhe to kharo, paṇ buddhipūrvakanā agnānamay rāganā abhāvanī apekṣhāe tene rāg nathī arthāt te nirāsrav chhe em kahyun. sarvathā nirāsrav to kevaḷagnān pragaṭ thaye ja thāy chhe. ām je vivakṣhā chhe te yathārtha samajatān banne kathan barābar chhe.

have ā ja arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

‘आत्मा यदा ज्ञानी स्यात् तदा’ ātmā jyāre gnānī thāy tyāre,.. .

juo, ekānt rāgane jyānsudhī anubhave chhe tyānsudhī ātmā agnānī chhe. parantu

PDF/HTML Page 1748 of 4199
single page version

jyāre te potānā gnānasvabhāvano anubhav kare chhe tyāre te gnānī thāy chhe. e rīte jyāre ātmā gnānī thāy chhe tyāre-

‘स्वयं’ pote ‘निजबुद्धिपूर्वम् समग्रं रागं’ potānā samasta buddhipūrvak rāgane ‘अनिशं संन्यस्यन्’ nirantar chhoḍato thako arthāt nahi karato thako,.. .

juo, ātmā jyāre gnānī thāy chhe tyāre tene pahelān je ruchipūrvak rāg thato hato te samagra chhūṭī jāy chhe. vaḷī ‘अबुद्धिपूर्वम्’ je abuddhipūrvak rāg chhe-ruchi nathī chhatān rāg thāy chhe ‘तं अपि’ tene paṇ ‘जेतुं’ jītavāne ‘स्वशक्तिम् स्पृशन्’ svashaktine sparshato thako eṭale ke gnānasvabhāvī evā nij paramātmāne sparshato thako rāgane ṭāḷe chhe. potānā chaitanyamahāprabhumān ekāgra thato te abuddhipūrvak rāgane ṭāḷe chhe. vyavahāranā kriyākāṇḍ karatān rāgane ṭāḷe chhe em nahi; vā karma ṭaḷe-haṭhī jāy to rāg ṭaḷe em paṇ nahi. gnānīne vyavahārano je (yathāsambhav) rāg āve chhe tenī ene ruchi nathī. e rāgane te ugra ātma- ekāgratā karīne ṭāḷe chhe.

ghaṇā vakhat pahelān ekavār charchāmān prashna thayelo ke-rāg kem ṭaḷe? tyāre (sāmāvāḷā) kahe ke-pratibandhak kāraṇ evun karma ṭaḷe to rāg ṭaḷe. to kahyun-

are bhāī! paradravya (jaḍ evān dravyakarma) ane ātmāne sambandh sho? (paraspar aḍavānoy sambandh nathī). bhāī! karma ṭaḷe to rāg ṭaḷe evī mānyatā to mūḷamān bhūl chhe, tadna viparīt draṣhṭi chhe, agnān chhe. ahīn kahe chhe ke svadravyane-anant anant shaktivān chidānandaghanasvarūp ātmāne sparshavāthī rāg ṭaḷe. āne siddhānt kahevāy. svanā āshraye rāg ṭaḷe e siddhānt chhe. svanā āshraye vītarāgatā pragaṭe ane jeṭalī vītarāgatā pragaṭe eṭalo rāgano abhāv thāy. aho! ā alaukik siddhānt chhe!

gnānānandasvabhāvī bhagavān ātmāne sparshatān eṭale emān ekāgra thatān pratham mithyātva ane anantānubandhī kaṣhāy ṭaḷe chhe, tyāre jīv gnānī thāy chhe. pachhī je abuddhipūrvakano rāg bākī rahe chhe te paṇ svano ugrapaṇe āshray karavāthī ṭaḷe chhe; āvī vāt chhe.

keṭalāk kahe chhe ke-vikār bethī thāy, ātmāthī paṇ thāy ane karmathī paṇ thāy, jem dīkaro mā ane bāp bethī thāy chhe, ekathī nahi tem.

are bhāī! e to (pudgal karma) paramāṇunun gnān karavānī vāt chhe. bākī rāg nishchayathī ekathī ja thāy chhe. rāg potānā ṣhaṭkārakarūp pariṇamanathī thāy chhe ane nirvikārī pariṇāmanā ṣhaṭkārakanun pariṇaman thatān te (rāg, bhāvakarma) ṭaḷī jāy chhe. jaḍ-dravyakarma ṭāḷavānī vāt nathī. karma jaḍ to ene kāraṇe ṭaḷe chhe ane ene kāraṇe rahe chhe. ahīn kahyun ne ke-‘svashakti spr̥ushan’ svashakti kahetān potāno je shuddha

PDF/HTML Page 1749 of 4199
single page version

chaitanyasvabhāv tene sparshato thako arthāt temān ekāgra-sthir thato thako gnānī abuddhipūrvak rāgane ṭāḷe chhe.

vaḷī koī kahe ke rāg kem ṭāḷavo enun shāstramān lakhāṇ nathī. are bhāī! svabhāvane sparshe tyāre rāg utpanna thato nathī ene rāg ṭāḷ‌yo em kahevāmān āve chhe. chokakhī vāt to chhe. ā rāg chhe ane ene ṭāḷun em rāganā lakṣhe rāg na ṭaḷe, ethī to rāg ja thayā kare. potānā shuddha chaitanyashaktivānanā lakṣhe-āshraye rāg ṭaḷe chhe kemake tyāre rāg utpanna thato nathī. karmanā, rāganā ke paryāyanā lakṣhe rāg ṭaḷe evun vastusvarūp nathī.

‘ṇamo arihantāṇan’ em pāṭh chhe ne? eno keṭalāk evo artha kare chhe ke karmarūpī arine hant kahetān jeṇe haṇyā chhe te arihant. paṇ teno kharo artha em nathī. karma kayān verī chhe? jaḍakarmane verī kahevun e to nimitta par ārop āpīne karelun kathan chhe. jaḍ ghātīkarma verī chhe em nahi paṇ bhāvaghātīkarma (vikārī pariṇati) ātmāno verī chhe, ane bhāvaghātīne je haṇe te arihant chhe. potānī vikārī pariṇati verī hatī tene jeṇe haṇī te arihant chhe. pravachanasāramān vikārane aniṣhṭa kahyo chhe. vikār aniṣhṭa chhe ane shuddha svabhāv je pragaṭ thāy te iṣhṭa chhe. nishchayathī rāg-dveṣh-moh jīvanī svabhāvaguṇanī paryāyanā verī chhe. bījo (karma) verī kayān chhe? jaḍ dravyakarma ane ātmā bhale ek pradeshe ho, paṇ koī koīnā kartā nathī, koī koīnī paryāyamān jatā nathī (vyāpatā nathī). sau potapotāmān ja pariṇamī rahyā chhe.

ahā! āvun vastunun svarūp pragaṭ (suspaṣhṭa) hovā chhatān atyāre lupta thaī gayun hovāthī loko teno virodh kare chhe! satyane yathārtha samajī tene prāpta karavānī are! lokone kayān darakār chhe? paṇ āvī param satya vāt kadī sāmbhaḷī paṇ na hoy tene satyanī ruchi ane prāpti kayānthī thashe bhāī!

ahīn kahe chhe-vaḷī je abuddhipūrvak rāg chhe tene paṇ jītavāne vāramvār gnānānubhavanarūp svashaktine sparshato thako ane e rīte ‘सकलां परवृत्तिम् एव उच्छिन्दन्’ samasta paravr̥uttine-parapariṇatine ukheḍato ‘ज्ञानस्य पूर्णः भवन्’ gnānanā pūrṇabhāvarūp thato thako, ‘हि’ kharekhar ‘नित्यनिरास्रवः भवति’ sadā nirāsrav chhe. ātmā svabhāve gnānamay chhe ane enī paryāyamān pūrṇa gnānamay thatān kharekhar te sadā nirāsrav chhe.

samakitīne buddhipūrvak rāgadveṣhamohano abhāv hovāthī draṣhṭinī apekṣhāe nirāsrav kahyo, paṇ jaghanya pariṇamananā kāraṇe tene abuddhipūrvakano āsrav thato hoy chhe tene te ātmānā ugra āshray vaḍe utkr̥uṣhṭa pariṇamanane prāpta thaī-vastunī shaktine utkr̥uṣhṭapaṇe sparshīne ukheḍī nākhe chhe. ukheḍī nākhe chhe e to vyavahārathī kathan chhe, kharekhar to

PDF/HTML Page 1750 of 4199
single page version

ātmāno pūrṇa āshray thatān rāgano sampūrṇa abhāv ja rahe chhe, rāganī utpatti ja thatī nathī.

dharmī vikārano nāsh kare chhe em kahevun e to vyavahār-kathan chhe. samayasār gāthā 34 mān kahyun chhe ke-‘‘pratyākhyānanā samaye pratyākhyān karavāyogya je parabhāv tenī upādhimātrathī pravartelun tyāganā kartāpaṇānun nām hovā chhatān paṇ paramārthathī jovāmān āve to parabhāvanā tyāgakartāpaṇānun nām potāne nathī, pote to e nāmathī rahit chhe. kāraṇ ke gnānasvabhāvathī pote chhūṭayo nathī, māṭe pratyākhyān gnān ja chhe.’’ juo, rāganā tyāgano kartā kahevo e paṇ nāmamātra chhe. ām jyān vastunun svarūp chhe tyān paranā tyāganī to vāt ja shī karavī?

ātmāmān ‘tyāg-upādān-shūnyatva’ nāmanī shakti chhe. te shaktinā kāraṇe ātmāmān paranān grahaṇ-tyāg chhe ja nahi. loko to āhārano tyāg karyo māṭe amane upavās thaī gayo ityādi paranā tyāg vaḍe dharma thayo māne chhe. parantu bhāī! ātmā parane grahe shī rīte ane tyāge paṇ shī rīte? ātmāne paranān grahaṇ-tyāg mānavān e to mithyādarshan chhe.

‘gnānīe samasta rāgane hey jāṇyo chhe. te rāgane maṭāḍavāne udyam karyā kare chhe; tene āsravabhāvanī bhāvanāno abhiprāy nathī; tethī te sadā nirāsrav ja kahevāy chhe.’ juo ā draṣhṭino mahimā! gnānīne antardraṣhṭi thaī hovāthī tene puṇyapariṇāmanī bhāvanāno paṇ abhiprāy nathī. tene to ek vītarāg bhāvanī bhāvanāno abhiprāy chhe. tethī te sadā nirāsrav ja kahevāy chhe.

‘paravr̥utti (parapariṇati) be prakāranī chhe-ashraddhārūp ane asthiratārūp. gnānīe ashraddhārūp paravr̥utti chhoḍī chhe ane asthiratārūp paravr̥utti jītavā māṭe te nijashaktine vāramvār sparshe chhe. e rīte sakaḷ paravr̥uttine ukheḍīne kevaḷagnān pragaṭāve chhe.’ gnānī potānī pariṇatine svarūp prati vāramvār vāḷ‌yā kare chhe. munidashāmān to antarmuhūrtamān āvun thayā kare chhe. e rīte e sampūrṇa utkr̥uṣhṭa sthiratā karīne kevaḷagnān pragaṭāve chhe.

‘buddhipūrvak’ ane abuddhipūrvak’no artha ā pramāṇe chheḥ-je rāgādi pariṇām ichchhā sahit thāy te buddhipūrvak chhe ane je rāgādi pariṇām īchchhā vinā par nimittanī baḷajorīthī thāy te abuddhipūrvak chhe. paranimittanī baḷajorī eṭale ichchhā rahitapaṇe paranimittanā lakṣhe rāg thāy chhe tene paranī baḷajorīthī thayā em kahevāmān āve chhe. nimittanī kāī kharekhar baḷajorī chhe em nathī. potānā (hīn) puruṣhārthano

PDF/HTML Page 1751 of 4199
single page version

kram (puruṣhārthanī nabaḷāīno kāḷ) evo chhe ane te samaye rāgano paṇ evo ja kram chhe to nimittanī baḷajorī kahī chhe. nimitta chhe kharun, parantu nimittathī paramān kāī thāy chhe vā nimitta baḷathī (baḷapūrvak) paranun pariṇaman karāve chhe em nathī.

‘gnānīne je rāgādi pariṇām thāy chhe te badhāy abuddhipūrvak ja chhe; savikalpa dashāmān thatā rāgādi pariṇāmo gnānīnī jāṇamān chhe topaṇ abuddhipūrvak chhe kāraṇ ke ichchhā vinā thāy chhe. gnānīne rāganī ruchi nathī, rāg ṭhīk chhe em nathī chhatān rāg thāy chhe tene abuddhipūrvakano rāg kahevāmān āve chhe.

rājamallajīe ā kaḷashanī ṭīkā karatān ‘buddhipūrvak’ ane abuddhipūrvak’no ā pramāṇe artha līdho chheḥ-je rāgādi pariṇām manadvārā, bāhya viṣhayone avalambīne, pravarte chhe ane jeo pravartatā thakā jīvane potāne jaṇāy chhe tem ja bījāne paṇ anumānathī jaṇāy chhe te pariṇāmo buddhipūrvak chhe. dayā, dān, bhakti, pūjā ityādi je rāg āve chhe te manadvārā potāne khyālamān āve chhe. svarūpanā gnān sāthe ā rāganun paṇ gnān thaī āve chhe ane bījāne paṇ ā bhakti ādino rāg chhe em anumānathī jaṇāy chhe tethī te pariṇāmo buddhipūrvak chhe.

ane je rāgādi pariṇām indriy-mananā vyāpār sivāy kevaḷ mohanā udayanā nimitte thāy chhe ane jīvane jaṇātā nathī te abuddhipūrvak chhe. kharekhar to jyān abuddhipūrvakano rāg chhe tyān paṇ mananun joḍāṇ to chhe parantu sthūḷapaṇe joḍāṇ nathī em ahīn levun chhe. karmanā udayamān joḍāṇ chhe tyān man to chhe paṇ sūkṣhma chhe te apekṣhāe man nathī em kahyun chhe.

gnānīne jāṇavāmān āve evo (buddhipūrvak) rāg thāy chhe chhatān tene rāgathī nirantar bhedagnān varte chhe. mārī chīj to rāgathī bhinna chhe ane hun to shuddha chaitanyamay ānandarasakand bhagavān ātmā chhun evun bhān tene nirantar varte chhe. samakitī nārakī ho ke tiryañch ho-darekane āvun bhān nirantar hoy chhe.

paravastu mārī chhe, rāg māro chhe-evī mānyatā jene chhe tene to rāgano-jherano ja svād āve chhe. parantu rāgathī bhinna shuddha chaitanyasvarūpano jene anubhav chhe tene anākuḷ ānandano-param amr̥utano svād āve chhe. samayasār, mokṣha adhikāramān shubhabhāvane paṇ viṣhakumbh kahyo chhe. have shubhabhāvane paṇ bhagavān jyān jher kahe chhe tyān raḷavun, kamāvun ane bhog bhogavavā-ityādi ashubhabhāvanī to vāt ja shun?

ā abuddhipūrvak pariṇāmane pratyakṣha gnānī jāṇe chhe ane temanā avinābhāvī chinha vaḍe teo anumānathī paṇ jaṇāy chhe.

PDF/HTML Page 1752 of 4199
single page version

pahelān buddhipūrvak ane abuddhipūrvak-ruchinī apekṣhāe kahyā ane ahīn rājamallajīe jāṇavā na jāṇavānī apekṣhāe kahyā chhe. vivakṣhābhed jem chhe tem samajavun.

have shiṣhyanī āshaṅkāno shlok kahe chheḥ-

‘सर्वस्याम् एव द्रव्यप्रत्ययसंततौ जीवन्त्यां’ gnānīne samasta dravyāsravanī santati vidyamān hovā chhatān ‘ज्ञानी’ gnānī ‘नित्यम् एव’ sadāy ‘निरास्रवः’ nirāsrav chhe ‘कुतः’ em shā kāraṇe kahyun?

je rāgathī bhinna paḍayo chhe ane jene shuddha chaitanyasvarūpanā nirākuḷ ānandano svād āvyo chhe tevā dharmīne tenā ātmapradeshe āṭhe jaḍakarma sthit chhe, teno uday paṇ chhe ane ahīn paryāyamān rāg-dveṣh paṇ thāy chhe to tene nirāsrav kem kahyo?

‘इति चेत् मतिः’ em jo tārī buddhi chhe arthāt evī jo tane āshaṅkā chhe to have teno uttar kahevāmān āve chhe.

PDF/HTML Page 1753 of 4199
single page version

have pūrvokta āshaṅkānā uttaranī gāthā kahe chheḥ-

gāthārthaḥ– [सम्यग्द्रष्टेः] samyagdraṣhṭine [सर्वे] badhā [पूर्वनिबद्धाः तु] pūrve bandhāyelā [प्रत्ययाः] pratyayo (dravya āsravo) [सन्ति] sattārūpe mojūd chhe teo

PDF/HTML Page 1754 of 4199
single page version

[उपयोगप्रायोग्यं] upayoganā prayog anusār, [कर्मभावेन] karmabhāv vaḍe (-rāgādik vaḍe) [बध्नन्ति] navo bandh kare chhe. te pratyayo, [निरुपभोग्यानि] nirupabhogya [भूत्वा] rahīne pachhī [यथा] je rīte [उपभोग्यानि] upabhogya [भवन्ति] thāy chhe[तथा] te rīte, [ज्ञानावरणादिभावैः] gnānāvaraṇādi bhāve [सप्ताष्टविधानि भूतानि] sāt-āṭh prakāranān thayelān evān karmone [बध्नाति] bāndhe chhe. [सन्ति तु] sattā-avasthāmān teo [निरुपभोग्यानि] nirupabhogya chhe arthāt bhogavavāyogya nathī- [यथा] jem [इह] jagatamān [बाला स्त्री] bāḷ strī [पुरुषस्य] puruṣhane nirupabhogya chhe tem; [तानि] teo [उपभोग्यानि] upabhogya arthāt bhogavavāyogya thatān [बध्नाति] bandhan kare chhe- [यथा] jem [तरुणी स्त्री] taruṇ strī [नरस्य] puruṣhane bāndhe chhe tem. [एतेन तु कारणेन] ā kāraṇathī [सम्यद्रष्टिः] samyagdraṣhṭine [अबन्धकः] abandhak [भणतिः] kahyo chhe, kāraṇ ke [आस्रवभावाभावे] āsravabhāvanā abhāvamān [प्रत्ययाः] pratyayone [बन्धकाः] (karmanā) bandhak [न भणिताः] kahyā nathī.

ṭīkāḥ– jem pratham to tatkāḷanī paraṇelī bāḷ strī anupabhogya chhe parantu yauvanane pāmelī evī te pahelānī paraṇelī strī yauvan-avasthāmān upabhogya thāy chhe ane je rīte upabhogya thāy te anusāre, puruṣhanā rāgabhāvane līdhe ja, puruṣhane bandhan kare chhe-vash kare chhe, tevī rīte jeo pratham to sattā-avasthāmān anupabhogya chhe parantu vipāk-avasthāmān upabhogayogya thāy chhe evā pudgalakarmarūp dravyapratyayo hovā chhatān teo je rīte upabhogya thāy te anusāre (arthāt upayoganā prayog anusāre), karmodayanā kāryarūp jīvabhāvanā sadbhāvane līdhe ja, bandhan kare chhe. māṭe gnānīne jo pūrvabaddha dravyapratyayo vidhamān chhe, to bhale ho; tathāpi te (gnānī) to nirāsrav ja chhe, kāraṇ ke karmodayanun kārya je rāgadveṣhamoharūp āsravabhāv tenā abhāvamān dravyapratyayo bandhanā kāraṇ nathī. (jem puruṣhane rāgabhāv hoy to ja juvānī pāmelī strī tene vash karī shake chhe tem jīvane āsravabhāv hoy to ja udayaprāpta dravyapratyayo navo bandh karī shake chhe.)

bhāvārthaḥ– dravyāsravonā udayane ane jīvanā rāgadveṣhamohabhāvone nimittanaimittikabhāv chhe. dravyāsravonā uday vinā jīvane āsravabhāv thai shake nahi ane tethī bandh paṇ thaī shake nahi. dravyāsravono uday thatān jīv je prakāre temān joḍāy

PDF/HTML Page 1755 of 4199
single page version

arthāt je prakāre tene bhāvāsrav thāy te prakāre dravyāsravo navīn bandhanān kāraṇ thāy chhe. jīv bhāvāsrav na kare to tene navo bandh thato nathī.

samyagdraṣhṭine mithyātvano ane anantānubandhī kaṣhāyano uday nahi hovāthī tene te prakāranā bhāvāsravo to thatā ja nathī ane mithyātva tem ja anantānubandhī kaṣhāy sambandhī bandh paṇ thato nathī. (kṣhāyik samyagdraṣhṭine sattāmānthī mithyātvano kṣhay thatī vakhate ja anantānubandhī kaṣhāyano tathā te sambandhī avirati ane yogabhāvano paṇ kṣhay thai gayo hoy chhe tethī tene te prakārano bandh thato nathī; aupashamik samyagdraṣhṭine mithyātva tem ja anantānubandhī kaṣhāyo mātra upashamamān-sattāmān-ja hovāthī sattāmān rahelun dravya udayamān āvyā vinā te prakāranā bandhanun kāraṇ thatun nathī; ane kṣhāyopashamik samyagdraṣhṭine paṇ samyaktvamohanīy sivāyanī chha prakr̥itio vipāk-udayamān āvatī nathī tethī te prakārano bandh thato nathī.)

aviratasamyagdraṣhṭi vagerene je chāritramohano uday varte chhe temān je prakāre jīv joḍāy chhe te prakāre tene navo bandh thāy chhe; tethī guṇasthānonā varṇanamān aviratasamyagdraṣhṭi ādi guṇasthānoe amuk amuk prakr̥itino bandh kahyo chhe, parantu ā bandh alpa hovāthī tene sāmānya sansāranī apekṣhāe bandhamān gaṇavāmān āvato nathī. samyagdraṣhṭi chāritramohanā udayamān svāmitvabhasāve to joḍāto ja nathī, mātra asthiratārūpe joḍāy chhe; ane asthiratārūp joḍāṇ te nishchayadraṣhṭimān joḍāṇ ja nathī. māṭe samyagdraṣhṭine rāgadveṣhamohano abhāv kahevāmān āvyo chhe. jyān sudhī karmanun svāmīpaṇun rākhīne karmanā udayamān jīv pariṇame chhe tyān sudhī ja jīv karmano kartā chhe; udayano gnātādraṣhṭā thaine paranā nimittathī mātra asthiratārūpe pariṇame tyāre kartā nathī, gnātā ja chhe. ā apekṣhāe, samyagdraṣhṭi thayā pachhī chāritramohanā udayarūp pariṇamavā chhatān tene gnānī ane abandhak kahevāmān āvyo chhe. jyān sudhī mithyātvano uday chhe ane temān joḍāine jīv rāgadveṣhamohabhāve pariṇame chhe tyān sudhī ja tene agnānī ane bandhak kahevāmān āve chhe. gnānī-agnānīno ane bandh-abandhano ā visheṣh jāṇavo. vaḷī shuddha svarūpamān līn rahevānā abhyās dvārā kevaḷagnān pragaṭavāthī jyāre jīv sākṣhāt sampūrṇagnānī thāy chhe tyāre to te sarvathā nirāsrav thai jāy chhe em pahelān kahevāi gayun chhe.

PDF/HTML Page 1756 of 4199
single page version

have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [यद्यपि] joke [समयम् अनुसरन्तः] potapotānā samayane anusaratā (arthāt potapotānā samaye udrayamān āvatā) evā [पूर्वबद्धाः] pūrvabaddha (pūrve agnān- avasthāmān bandhāyelā) [द्रव्यरूपाः प्रत्ययाः] dravyarūp pratyayo [सत्तां] potānī sattā [न हि विजहति] chhoḍatā nathī (arthāt sattāmān chhe-hayāt chhe), [तदपि] topaṇ [सकलरागद्वेषमोहव्युदासात्] sarva rāgadveṣhamohano abhāv hovāthī [ज्ञानिनः] gnānīne [कर्मबन्धः] karmabandh [जातु] kadāpi [अवतरति न] avatār dharato nathī-thato nathī.

bhāvārthaḥ– gnānīne paṇ pūrve agnān-avasthāmān bandhāyelā dravyāsravo sattā-avasthāmān hayāt chhe ane temanā udayakāḷe udayamān āvatā jāy chhe. parantu te dravyāsravo gnānīne karmabandhanun kāraṇ thatā nathī, kem ke gnānīne sakaḷ rāgadveṣhamohabhāvono abhāv chhe. ahīn sakaḷ rāgadveṣhamohano abhāv buddhipūrvak rāgadvaṣhamohanī apekṣhāe samajavo. 118.

have ā ja artha draḍh karanārī be gāthāo āve chhe tenī sūchanikārūp shlok kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [यत्] kāraṇ ke [ज्ञानिनः रागद्वेषविमोहानां असम्भवः] gnānīne rāgadveṣhamohano asambhav chhe [ततः एव] tethī [अस्य बन्धः न] tene bandh nathī; [हि] kem ke [ते बन्धस्य कारणम्] te (rāgadveṣhamoh) ja bandhanun kāraṇ chhe. 119.

have, pūrvokta āshaṅkānā uttaranī gāthā kahe chheḥ-

pratham draṣhṭānt āpe chhe-‘jem pratham to tatkāḷanī paraṇelī bāḷ strī anupabhogya chhe parantu yauvanane pāmelī evī te pahelānī paraṇelī strī yauvan-avasthāmān upabhogya thāy chhe ane je rīte upabhogya thāy te anusāre, puruṣhanā rāgabhāvane līdhe ja, puruṣhane bandhan kare chhe, vash kare chhe...’

juo, koī bāḷ kanyā 10-12 varṣhanī paraṇelī hoy te tenā patine upabhogya

PDF/HTML Page 1757 of 4199
single page version

nathī eṭale ke bhogavavā lāyak nathī. parantu te ja paraṇelī strī yauvanane prāpta thāy tyāre upabhogya thāy chhe. have je rīte upabhogya thāy te anusāre-joyun? ahīn vajan chhe-ke je rīte upabhogya thāy te anusāre, puruṣh tenā prati jeṭalo rāg kare teṭalā pramāṇamān te strī bandhan kare chhe, vash kare chhe.

koīne vaḷī prashna thāy ke āchāryadeve āvun draṣhṭānt kem āpyun? bhāī? āchāryadev to munivar chhe. duniyāne samajamān āve māṭe āvun draṣhṭānt āpyun chhe. vītarāgī santo draṣhṭānt āpavāmān niḥsaṅkoch hoy chhe. temane shun saṅkoch? have kahe chhe-

‘tevī rīte jeo pratham to sattā-avasthāmān anupabhogya chhe parantu vipāk-avasthāmān upabhogya thāy chhe evā pudgalakarmarūp dravyapratyayo hovā chhatān teo je rīte upabhogya thāy te anusāre (arthāt upayoganā prayoganā anusāre), karmodayanā kāryarūp jīvabhāvanā sadbhāvane līdhe ja, bandhan kare chhe.’

ahīn ā gnānīnī vāt chhe. gnānīne āṭh karma je sattāmān paḍayān chhe te bāḷ strīnī jem anupabhogya chhe. parantu te ja karmo vipāk-avasthāmān eṭale pākīne udayamān āve chhe tyāre upabhogya thāy chhe, bhogavavā yogya thāy chhe. have te dravyapratyayo je rīte upabhogya thāy te anusāre eṭale ke upayog temān joḍāy te pramāṇe, karmodayanā kāryabhūt jeṭalo rāgādi bhāv hoy teṭalā pramāṇamān bandhan kare chhe. karmanā udayamān vartamān jeṭalo upabhog kare eṭalun bandhan thāy chhe.

have gnānīne ruchipūrvak rāg karavo e to chhe nahi. ene paryāyamān kiñchit rāg dekhāy chhe chhatān ruchipūrvak te pariṇām tene thayā nathī. gnānīne mithyātva ane anantānubandhī rāg- dveṣhano to abhāv ja chhe ane chāritranī asthiratāno je alpa rāg thāy chhe tenun ene posāṇ nathī. tethī kahe chhe-

‘māṭe gnānīne jo pūrvabaddha dravyapratyayo vidyamān chhe, to bhale ho; tathāpi te (gnānī) to nirāsrav ja chhe, kāraṇ ke karmodayanun kārya je rāgadveṣhamoharūp āsravabhāv tenā abhāvamān dravyapratyayo bandhanān kāraṇ nathī.’

vepārīne je mālanun posāṇ hoy te māl te kharīde chhe, bījo māl kharīdato nathī. tem gnānīne rāganun posāṇ nathī. asthiratāno alpa rāg tene thāy chhe paṇ enun posāṇ nathī. tethī tene gauṇ gaṇīne gnānī nirāsrav ja chhe em kahyun kemake udayanā kāryabhūt je mithyātva ane rāgadveṣhamohabhāv teno abhāv hovāthī dravyapratyayo gnānīne bandhanān kāraṇ nathī.

karmodayanā kāryabhūt je jīvabhāv eṭale ke jīvanī paryāyamān thatā rāgadveṣhamohanā pariṇām te jo jīv kare to dravya pratyayo bandhanān kāraṇ thāy. parantu gnānīne to

PDF/HTML Page 1758 of 4199
single page version

rāg-dveṣh-moh chhe nahi. māṭe tenā abhāvamān gnānīne dravyapratyayo bandhanān kāraṇ thatān nathī. ahīn ā mithyātva ane anantānubandhī rāgadveṣhanī apekṣhāe vāt chhe. potānā ātmānā ānandanā svādanā āsvādī gnānīne bandhananā kāraṇabhūt evā mithyātva sahit rāgadveṣhamoh thatā ja nathī. tenī draṣhṭi samyak ātmā upar chhe ane svarūpācharaṇ paṇ chhe tethī gnānīne nirāsrav kahyo chhe.

asthiratāno alpa rāg gnānīne chhe ane dravyakarmamān paṇ alpa bandhan, alpa sthiti paḍe chhe paṇ sansāramān dīrgha paribhramaṇ karavun paḍe evun karmanun bandhan hotun nathī.

ahā! rāgano kartā hun chhun evo mithyātvabhāv ja (mukhyapaṇe) āsravabhāv chhe, ane e ja dīrgha sansār chhe, mahāpāp chhe, anant bhavanun kāraṇ chhe. ethī viparīt jene mithyātvano nāsh thaīne samakit thayun te māno bhavarahit thaī gayo. ‘bharatajī gharamān vairāgī’-em āve chhe ne? eno artha ja e chhe ke draṣhṭi svabhāv upar hovāthī karmanā udayamān paṇ tene mithyātva ane anantānubandhī rāg utpanna thāy eṭalun joḍāṇ to thatun ja nathī.

shāntināth, kunthunāth ane aranāth traṇe tīrthaṅkar chakravartī ane kāmadev hatā. teo sansāramān rāg mārun kartavya chhe ane rāgathī mane lābh chhe e buddhino nāsh karīne rahetā hatā. rāg thato hato kharo, paṇ e potāne lābhadāyak chhe evī draṣhṭi uḍī gaī hatī. mithyātva ane anantānubandhī rāg-dveṣhano temane abhāv hato. ā apekṣhāe temane (gr̥uhasthadashāmān paṇ) nirāsrav kahyā chhe; asthiratāno alpa rāg hato te ahīn gauṇ chhe.

ahā! mithyātva ane anantānubandhī kaṣhāyano jene abhāv thayo chhe evā samyagdraṣhṭine shraddhā apekṣhāe jovāmān āve to karmanī ekaso aḍatālīse prakr̥itino bandh nathī pachhī bhale te samyagdraṣhṭi bahāramān chakravartī ho ke baladev. samayasār nāṭakamān āve chhe ne ke-

gnānīne rāg mārun kartavya-karma chhe e vāt chhūṭī gaī chhe. tene rāg thāy chhe paṇ te enun karma banatun nathī, gnānī eno kartā thato nathī. je rāgano kartā bane vā rāg jenun karma- kartavya bane chhe e gnānī nahi paṇ mithyādraṣhṭi chhe.

PDF/HTML Page 1759 of 4199
single page version

lokone bāhya tyāganā mahimā āgaḷ samakit shun chīj chhe, andaramān moh-mithyātvano tyāg ane vītarāgatānī pragaṭatā shun chīj chhe enī khabar nathī. bhāī! bhavabījano nāsh karanār samakit param mahimāvant chīj chhe. bhav ane bhavanā bhāvarahit bhagavān ātmānī ruchi-pratīti jene thaī tene bahāramān chha khaṇḍanun rājya ane chhannu hajār rāṇīono sanyog hoy topaṇ ene enā bhoganī ruchi nathī; tene abhiprāyamān sarva rāgano tyāg thaī gayo chhe ane tethī samakitī-gnānī nirāsrav ja chhe. aho! samakit param adbhut chīj chhe!

āvā samakitano viṣhay paripūrṇa bhagavān ātmā chhe. ātmashraddhān thayā vinā dev- guru-shāstranī ke navatattvanī bhedarūp shraddhā kāī samakit nathī, kem ke e to badho rāg chhe. āvun to anantavār jīve karyun chhe; ek mātra bhavachhedak evī ātmānī antardraṣhṭi durlabh rahī chhe.

‘dravyāsravonā udayane ane jīvanā rāg-dveṣh-mohanā bhāvone nimitta-naimittik bhāv chhe.’

shun kahyun ā? ke bhagavān ātmā svabhāvathī juo to shuddha chaitanyasvarūp param pavitra sadā vītarāgasvabhāvī chhe; paṇ enī paryāyamān je vikār thāy chhe te bhāvāsrav chhe. temān dravyāsrav eṭale jaḍ karmano uday nimitta hoy chhe. jaḍakarmano uday te nimitta ane potānī avasthāmān je vikār thāy chhe te naimittik chhe. pratham je karma sattāmān hatān te pragaṭ thāy tene (karmano) uday kahe chhe. tyān potānī paryāyamān naimittik je vikār tenun ashuddha upādān tenā potāthī ja chhe, nimittathī nahi. rāg-dveṣh-moh ādi āsravabhāvo potapotānā kāḷamān potāthī thavāvāḷā hoy te thāy chhe. jūnā karmano uday nimittapaṇe bhale ho, paṇ nimittathī te vikārī paryāy thāy chhe em nathī. nimittano nimittapaṇe niṣhedh nathī, paṇ nimitta upādānamān kāī kare chhe e vātano niṣhedh chhe.

to keṭalāk agnānīo pokār kare chhe ke-kathañchit potāthī thāy ane kathañchit nimittathī thāy em anekānta karavun joīe.

are bhāī! āvun anekāntanun svarūp nathī. e to phudaḍīvād chhe, mithyāvād chhe. potāthī thāy ane nimittathī na thāy e samyak anekānta chhe. ātmā jeṭalā pramāṇamān karmanā udayamān joḍāy chhe teṭalā pramāṇamān ātmāne mithyātva ane rāgadveṣh utpanna thāy chhe ane tenāthī navā karmano bandh thāy chhe.

PDF/HTML Page 1760 of 4199
single page version

karmano uday āve eṭale vikār karavo ja paḍe arthāt nimittanā pramāṇamān joḍāṇ thāy ja evī atyāre keṭalākanī mānyatā chhe parantu te mānyatā yathārtha nathī, khoṭī viparīt chhe. are bhāī! karmano uday to jaḍ chhe ane ātmā chetan chhe; banne bhinna bhinna chhe, karma ātmāne sparshatuny nathī; to pachhī jaḍakarma chetanane shun kare? chetananī paryāyamān je mithyātvādi chhe te enī janmakṣhaṇ chhe, te potānā kāḷe potāthī chhe, karmane līdhe chhe em nathī. jyāre paryāyamān vikār thāy tyāre karmanā udayane nimitta kahe chhe. evī rīte potānā shuddha dravyanā āshraye samyagdarshan thāy chhe tyān rāganī mandatā nimitta chhe, parantu e nimitta naimittik evī samyagdarshananī paryāyane utpanna kare chhe em nathī. samyagdarshananī paryāy nimittanā kāraṇe ke nimittanā āshraye-avalambane utpanna thāy chhe em nathī. have āgaḷ kahe chhe-

‘dravyāsravonā uday vinā jīvane āsravabhāv thaī shake nahi ane tethī bandh paṇ thaī shake nahi. dravyāsravono uday thatān jīv je prakāre temān joḍāy arthāt je prakāre tene bhāvāsrav thāy te prakāre dravyāsravo navīn bandhanā kāraṇ thāy chhe. jīv bhāvāsrav na kare to tene navo bandh thato nathī.’

dravyāsravonā uday vinā eṭale dravyāsravonā udayamān joḍāyā vinā jīvane āsravabhāv thaī shake nahi. udayamān jeṭalun jīv svatantrapaṇe joḍāṇ kare chhe teṭalo bhāvāsrav thāy chhe. keṭalāk loko āshayane samajatā nathī eṭale kahe chhe ke ā to tamārā gharanī vāt chhe. parantu bhāī! em nathī, bāpu! eno āshay ja ā chhe. dravyāsravonā uday vinā eṭale udayathī bhāvāsravo thāy em nahi, paṇ udayakāḷe jīv udayamān joḍāy chhe, jīvanun lakṣha nimitta upar jāy chhe tyāre vikār-bhāvāsravo utpanna thāy chhe. nimitta vinā na thāy eno artha nimittathī thāy em nathī. (nimitta vinā na thāy-e to mātra nimittanī upasthiti sūchave chhe).

ahā! shun thāy? sarvagna vītarāg parameshvaranī ā vāṇī hamaṇān hamaṇān chālatī na hotī eṭale lokone ekānt lāge chhe. paṇ juo, āgaḷ paṇḍitajī svayam khulāso kare chhe ke dravyāsravono uday thatān jīv je prakāre temān joḍāy arthāt je prakāre tene bhāvāsrav thāy te prakāre dravyāsravo navīn bandhanān kāraṇ thāy chhe; udayanā pramāṇamān thāy em nahi. bījī rīte kahīe to jīv je prakāre potānā upayoganun udayamān joḍāṇ kare te prakāre dravyāsravo bandhanun kāraṇ thāy chhe, jīvane bhāvāsravo je prakāre thāy chhe te prakāre dravyāsravo navīn bandhanān kāraṇ thāy chhe. jīv bhāvāsrav na kare to navo bandh thato nathī. jo karmano uday āve tyāre āsrav ane bandh thāy ja (vikār karavo ja paḍe) evo niyam hoy to-karmano uday to sadāy chhe ane to pachhī bandh paṇ sadāy thayā ja kare; paṇ em chhe nahi. pote emān