Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 91 of 210

 

PDF/HTML Page 1801 of 4199
single page version

harigītamān ‘nay parihīṇā’ no artha shuddhanayaparichyut’ karyo chhe temān mūḷ artha pheravī nākhyo nathī paṇ mūḷ arthanun spaṣhṭīkaraṇ karyun chhe.

* gāthā 179–180ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘jyāre gnānī shuddhanayathī chyut thāy tyāre tene rāgādibhāvono sadbhāv thavāthī...,’

juo, ām kahīne shun kahevā māge chhe? e ja ke nirvikalpa abhed nij chaitanyamahāprabhunī draṣhṭimān atīndriy ānandanun vedan thavun-āvavun e shuddhanayamān rahevun chhe, ane tyānthī-svabhāvathī khasī paryāyabuddhi thaī javī arthāt shubharāgamān ekatvabuddhie pariṇame evī rāganī draṣhṭi thaī javī te shuddhanayathī chyut-bhraṣhṭa thaī javun chhe. ahīn kahe chhe-shuddhanayathī bhraṣhṭa thaī jāy tyāre tene mithyātvasambandhīnā arthāt anantānubandhīnā rāgādibhāvono sadbhāv thāy chhe. ahā! jyān svabhāvanī ruchi chhūṭī rāganī ruchi thaī gaī tyān (pharī) mithyātva thaī gayun ane tyān tene anantānubandhī rāgadveṣh utpanna thāy chhe. ‘rāgādibhāvono sadbhāv’ no artha mithyātvasambandhī rāgadveṣh utpanna thavānī vāt chhe. (asthiratānā rāganī vāt nathī). ahāhā...! bahāramān dharmīne vrat, sanyam, tap, nirdoṣh āhār ityādi kriyā evī ne evī dekhātī hoy paṇ andaramān chaitanya bhagavān je paramātmasvarūpe virājamān chhe enā vedanamānthī khasī dayā, dān, vrat, tap ādinā shubharāganī ruchimān āvī jāy to te mithyādraṣhṭi thaī jāy chhe ane tene anantānubandhīnā rāgādino sadbhāv thaī jāy chhe.

have kahe chhe-ā rīte tene rāgādibhāvono sadbhāv thavāthī, ‘pūrvabaddha dravyapratyayo, potāne (-dravyapratyayone) karmabandhanā hetupaṇānā hetuno sadbhāv thatān hetumān bhāvanun (- kāryabhāvanun) anivāryapaṇun hovāthī, gnānāvaraṇādibhāve pudgalakarmane bandharūpe pariṇamāve chhe.’

ahā! juo! jūnān karmo to gnānī ane agnānī bannene sattāmān paḍayān chhe paṇ gnānīne enā udayakāḷamān, draṣhṭinā vedanamān ātmānā ānandanun vedan chhe tethī tene mithyātvasambandhī rāgadveṣh thatā nathī ane tethī tene te uday kharī jāy chhe ane navā bandhanun kāraṇ thato nathī. parantu jyāre te ja ātmā chaitanyasvabhāvanī draṣhṭithī bhraṣhṭa thaī paryāyabuddhi thaī jāy chhe vā rāganī ruchipaṇe pariṇamī jāy chhe tyāre mithyātvasambandhī rāgadveṣhanā sadbhāvane līdhe dravyapratyayo eṭale pūrve bandhāyelān karmo navā karmabandhanun kāraṇ thāy chhe. rāgādibhāvono sadbhāv thatān tene navā bandhanun anivāryapaṇun chhe arthāt have tene navun bandhan thashe ja. jūnān karmanā udayane, agnānīno svabhāvathī bhraṣhṭa thavāthī utpanna thayelo rāgadveṣhano bhāv hetuno hetu hovāthī arthāt navīn bandhanun nimitta hovāthī tene bandhan thashe ja. agnānī thatān draṣhṭi palaṭī javāthī rāgādibhāvono


PDF/HTML Page 1802 of 4199
single page version

sadbhāv thāy chhe ane te navīn karmabandhanun nimitta thavāthī tene gnānāvaraṇādi karmono bandh thashe ja.

‘ane ā aprasiddha paṇ nathī (arthāt ānun draṣhṭānt jagatamān prasiddha-jāṇītun chhe); kāraṇ ke udarāgni, puruṣhe grahelā āhārane ras, rudhir, māns ādi bhāve pariṇamāve chhe em jovāmān āve chhe.’ jem jaṭharāgni puruṣhe grahaṇ karelā āhārane ras, rudhir, māns ādi bhāve pariṇamāve chhe tem agnānīne je rāgadveṣhamoh thayā e pudgalakarmane gnānāvaraṇādibhāve bandharūpe pariṇamāve chhe. rāgadveṣhamoh karmabandhanun nimitta chhe ne? tethī karmabandharūpe pariṇamāve chhe em vyavahārathī kahevāmān āve chhe. samajāṇun kāī...?

sūkṣhma vāt chhe, bhāī! samajavī kaṭhaṇ paḍe paṇ ene samajye ja chhūṭako chhe. durlabh lāge, ākaro lāge paṇ mārga to ā ja chhe. enā vinā janma-maraṇanā ārā nahi āve. bāpu! tārān mānelān vrat, tap ane upavās to anantavār karī chūkayo chhun paṇ tārā ātmānī up nām samīp kadīy vasyo nathī.

vyavahār nathī em koī kahe to em nathī. nimitta chhe, paṇ nimitta paranun kārya kare chhe em nathī. nimittane nimitta-kāraṇ, vyavahārane vyavahārakāraṇ kahevāy paṇ e andar upādānamān kāī kārya kare chhe em nathī.

have āvī vāto samajāy nahi eṭale navā māṇasane to em lāge ke ame dharma sāmbhaḷavā āvyā chhīe ane āmān to dharma kem thāy e to āvatun ja nathī. are bhāī! to ā shun vāt chāle chhe? vītarāg mārgamān puṇya-pāpanā pariṇāmathī bhinna paḍī nij chaitanyanī draṣhṭi ane eno ja anubhav karavo ene dharma kahe chhe. ane shuddha chaitanyano ādar ane draṣhṭi chhoḍī rāgano ādar ane satkār karavo tene adharma kahe chhe.

agnānīo kahe chhe-tame game te kaho paṇ upavās chhe te tapashcharyā chhe ane tapashcharyāthī nirjarā chhe ane nirjarā chhe te mokṣhamārga chhe. vaḷī teo kahe chhe- shāstramān paṇ tapanī vyākhyā karatān anashan, uṇodarane tap kahyun chhe.

hā, bhāī! paṇ e to badhān nimittanān kathan chhe. ānandano nāth chaitanya mahāprabhu bhagavān ātmā chhe. emān sthiratā thatān sharīr, kuṭumb ādi pratye mamatā chhūṭī antaramān kaṣhāyarahit pariṇati thavī tene bhagavān tap kahe chhe. shuddha nirvikalpa chaitanyasvarūpamān līnapaṇe pratapavun-paryāyanun shobhāyamānapaṇe thavun enun nām tap chhe.

loko to bahāramān koī upavās karī varṣhītap kare to enā vakhāṇ karavā lāgī jāy ke-joyun? ā karoḍapatinā chhokarānī vahue ā sāl varṣhītap karyun.


PDF/HTML Page 1803 of 4199
single page version

jāṇe shun e karī nākhyun em ene thaī jāy chhe. paṇ emān to dhūḷey tap ane dharma nathī, sāmbhaḷane. e badhā bahāranā bhapakā to smashānanā hāḍakānā phospharasanī chamak jevā chhe. are! bahāranī chamakamān jagat phasāī gayun chhe! bhāī! e to badho sthūḷ rāg chhe ane ene hun karun em māne e mithyātva chhe. ahīn to ‘hun shuddha chaitanya chhun’-evā abhiprāyathī khasī ‘rāg te hun chhun’ e abhiprāy thayo tyān te shuddhanayathī bhraṣhṭa thaī gayo; bhale bahāranā kriyākāṇḍ evā ne evā ja rahyā kare paṇ te andarathī bhraṣhṭa thaī gayo chhe ane navīn karmabandh avashya thāy ja chhe...em kahe chhe.

* gāthā 179–180ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘gnānī shuddhanayathī chhūṭe tyāre tene rāgādibhāvono sadbhāv thāy chhe.’

vītarāg sarvagnadevanī divyadhvanimān em āvyun chhe ke-je koī ātmā nimitta, rāg ke ek samayanī paryāyanī draṣhṭi chhoḍī anant akaṣhāy shāntino piṇḍ, chaitanyaprakāshanā pūrasamā chaitanyabimbamay bhagavān ātmāno nirvikalpa anubhav kare chhe te gnānī chhe, dharmī chhe. have āvo dharmī potānā shuddha chaitanyasvabhāvanī mahattānā mahimāthī chhūṭī ek samayanī gnānanī vartamān avasthā ke dayā, dān, vrat ādi shubharāganī avasthānī ruchimān garī jāy to te shuddhanayathī chyut chhe. ātmā sadā gnānānandasvabhāvī vastu chhe. tenā svabhāvanī draṣhṭimān rahevun te shuddhanayamān rahevun chhe, ane enāthī chhūṭī dayā, dān ādi paryāyanī ruchi thaī javī e shuddhanayathī bhraṣhṭa thavāpaṇun chhe.

jem nāḷiyeramān uparanī lāl chhāl, andaranī kāchalī ke goḷā uparanī rātaḍ e kāī nāḷiyer nathī. andaramān saphed mīṭho goḷo chhe te nāḷiyer chhe. tem ātmāmān sharīr, karma ke shubhāshubhabhāv te kāī ātmā nathī; andar je nirmaḷānandano nāth shuddha gnānānandasvabhāvī bhagavān birājī rahyo chhe te ātmā chhe. sharīranī avasthā bāḷ ho, yuvā ho ke vr̥uddha ho vā deh puruṣhano ho ke strīno ho, ābālagopāḷ badhānā ātmā vastusvabhāve āvā ja chhe. āvā ātmānī draṣhṭi karyā vinā je kāī dayā, dān, vratādi karavāmān āve e kāī ātmānun kārya nathī, kemake e to badho rāg chhe. ātmānun kārya to draṣhṭi shuddha chidānandaghanamān prasaratān paryāyamān paripūrṇa svagneyanun gnān thāy, anubhav thāy te chhe. tene ja samyagdarshan-gnān-chāritra kahe chhe. ahā! āvā sukhanā panthe chaḍhayo hoy ane tyānthī bhraṣhṭa thaī pharīne rāganī ruchi thaī jāy, bahāranā vrat, tap ādinā premamān paḍī jāy te shuddhanayathī bhraṣhṭa thaī gayo chhe.

ā sharīr, man, vāṇī, makān, vāstu ādinā bhapakā to jaḍ ane nāshavān


PDF/HTML Page 1804 of 4199
single page version

chhe ane andar puṇya ane pāpanā pariṇām thāy te paṇ kṣhaṇik ane nāshavān chhe. enā premamān je phasyo e duḥkhanā panthe chhe. bhāī! bhagavān to em kahe chhe ke rāg chhe te vyabhichār chhe. shuddha ātmānī ruchi chhoḍīne rāganā premamān phasyo te vyabhichārī chhe. padmanandī pañchavinshatimān kahyun chhe ke-potānā shuddha chaitanyasvabhāvathī khasī shāstramān je buddhi jāy chhe te buddhi vyabhichāriṇī chhe. ahāhā...! prabhu! ekavār sāmbhaḷ to kharo ke tun koṇ chho? pūrṇānandano nāth sachchidānandasvarūp tun bhagavān ātmā chho. āvā svarūpathī khasīne shubharāganā premamān paḍavun te vyabhichār chhe. gajab vāt chhe, prabhu! ahīn kahe chhe-tun tārā svarūpanā premathī khasī jāy chhe tyāre tane rāgādibhāvono sadbhāv thāy chhe arthāt mithyātvasahit rāg-dveṣhanī utpatti thāy chhe.

have kahe chhe-‘rāgādibhāvonā nimitte dravyāsravo avashya karmabandhanān kāraṇ thāy chhe ane tethī kārmaṇavargaṇā bandharūpe pariṇame chhe.’ shun kahyun ā? andar shuddha gnānānandano mīṭho madhuro amr̥utamay maherāmaṇ uchhaḷī rahyo chhe. tenī ruchimānthī chhūṭī rāganā premamān āvyo eṭale jūnān karma je paḍayān hatān te navā bandhamān nimitta thāy chhe. ahīn em kahevun chhe ke mithyātvasambandhī rāg-dveṣh utpanna thatān jūnān karma navā bandhamān nimitta kāraṇ thāy chhe.

ahāhā...! ātmā traṇalokano nāth bhagavān pote gnānānandasvabhāvano moṭo maherāmaṇ-dariyo chhe. antaramān āvo atīndriy ānandano sāgar uchhaḷe te kadī mājhā na mūke.

‘chelaiyo sat na chūke’ evī vaiṣhṇavamān ek chelaiyānī kathā āve chhe. chelaiyo karīne ek chhokaro hato. ek divase enā ghare bhikṣhā māṭe ek bāvo āvyo. teṇe bhikṣhāmān chelaiyānun māns māgyun. chelaiyānā bāpe kahyun-dīkaro atyāre nishāḷe gayo chhe; e āve eṭale ene kāpīne māns āpun. nishāḷamān chelaiyāne khabar paḍī ke ā māṭe mane gher bolāvyo chhe. to te bolyo-‘chelaiyo sat na chūke.’ game te thāo, hun pitānī āgnāno bhaṅg na karun, maryādā-mājhā na mūkun. em ahīn kahe chhe-ātmā sachchidānand gnānānandano dariyo prabhu enī mājhā mūkīne (svabhāv mūkīne) rāgamān na jāy ane arāgī ātmānī draṣhṭi jene thaī chhe te gnānī svabhāvane chhoḍīne vratādinā premamān ruchimān na jāy. āvī vātu! samajāṇun kāī...? bāpu! eṇe (svarūpanī) samajaṇ vinā duḥkhanā panthe anantakāḷ kāḍhayo. ā sharīranī juvānī ane pāñch-pachās lākh rūpiyānī honshu e to badhī jheranī honshu chhe. are! andar amr̥utano sāgar bhagavān ātmā chhe tenī eṇe oḷakhāṇ ane ruchi karī nahi!

ahīn kahe chhe-evā amr̥utanā sāgar bhagavān ātmānī ekavār ruchi āvī

PDF/HTML Page 1805 of 4199
single page version

ane pāchhī enī ruchi chhoḍī rāganā mahimāmān chālyo jāy to rāgādino sadbhāv thavāthī te avashya navān karma bāndhe chhe. ahīn mithyātvasahitanā rāgādinī vāt chhe.

‘ṭīkāmān je em kahyun chhe ke-‘‘dravyapratyayo pudgalakarmane bandharūpe pariṇamāve chhe’’ te nimittathī kahyun chhe. tyān em samajavun ke ‘‘dravyapratyayo nimittabhūt thatān kārmaṇavargaṇā svayam bandharūpe pariṇame chhe.’’ matalab ke navān karma pote potāthī bandhāy chhe-pariṇame chhe tyāre jūnān karmane nimitta kahevāmān āve chhe.

have āvī vyākhyā sāmbhaḷavānī-samajavānī navarāsh kone chhe? chhokarāo laukik bhaṇavāmān mashagul chhe. vepārīo vepāramān mashagul chhe ane nokariyāto nokarīmān mashagul chhe. paṇ bhāī! ā samajyā vinā jīvan hārī jaīsh hon. anantakāḷe manuṣhyabhav maḷe chhe; e pharī-pharīne maḷavo mushkel chhe. ā bhav to bhavanā abhāvanun ṭāṇun chhe bhāī! e bhavano abhāv thāy kayāre? ke jemān bhav ane bhavano bhāv nathī evā nij chaitanyamay ātmāno āshray le tyāre bhavano abhāv thāy chhe. ā chaitanyamay ātmā e tārun nij ghar chhe. temān tun jā. dolatarāmajīe bhajanamān kahyun chhe ne ke-

‘‘ham to kabahun̐ na nij ghar āye,
paraghar phirat bahut din bīte, nām anek dharāyai.

ahā! ame vāṇiyā, ame sheṭh, ame vepārī, ame puruṣh, ame strī, ame puṇyashāḷī, ame dhanavān, ame raṅk, ame paṇḍit, ame mūrkha-em anek svāṅg rachīne bhagavān! tun mahā kalaṅkit thayo. e badhun nijagharamān kayān chhe bhāī? nijaghar to ekalun chaitanya-chaitanya-chaitanya ānandanun dhām chhe. bas emān jā jethī tane bhavano abhāv thashe.

have ā sarva kathananā tātparyarūp shlok kahe chheḥ-

* kaḷash 122ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

ā kaḷashamān ekalun mākhaṇ bharyun chhe. bhagavān! tārā gharamān shun chhe e jo to kharo em kahe chhe.

‘अत्र’ ahīn ‘इदम् एव तात्पर्यम्’ ā ja tātparya chhe ke ‘शुद्धनयः न हि हेयः’ shuddhanay tyāgavāyogya nathī. lyo, ā ākhā āsrav adhikāranā marmanun rahasya kahyun. shun? ke ‘shuddhanayaḥ na hi heyaḥ’-paramānandanā nāth shuddha chaitanya bhagavānane upādeyapaṇe jāṇyo te chhoḍavā yogya nathī. pote shuddha chidānandamay paramātmasvarūp chhe. ene jāṇīne je eno āshray līdho te tyāgavā-yogya nathī em kahe chhe.

ā sivāy be-pāñch karoḍ ke abajanī dhūḷ (sampatti) bhegī thāy to te kāī


PDF/HTML Page 1806 of 4199
single page version

chīj nathī. ene tun mārī mārī kahe paṇ bhagavān! e to jaḍ chhe; e kayān tārāmān chhe? evī rīte ā sharīr paṇ māṭī-dhūḷ chhe. e jaḍ pudgalanī chīj chhe te tārā chaitanyasvarūp kayānthī thāy? vaḷī andaramān ā je puṇya-pāpanā bhāv thāy chhe e paṇ tārī chīj nathī; e to āsrav chhe, āsravanī chīj chhe, jaḍ chhe, kemake chaitanyano ansh emān kayān chhe? (nathī)

tethī to ā siddhānt-rahasya kahyun ke ‘shuddhanay tyāgavāyogya nathī. traṇ lokanā nāth sarvagna paramātmānī divyadhvaninun rahasya ā chhe ke-shuddha chaitanyaghanasvarūp bhagavān ātmā je upādey chhe te koī kṣhaṇe ke koī kāraṇe chhoḍavā yogya nathī; ane rāg je anādithī paryāyamān upādey karyo chhe te grahaṇ karavā yogya nathī, arthāt chhoḍavā yogya chhe. ā ṭūṅkī ane ṭach sār vāt chhe.

ahā! atyāre sampradāyamān tattvanā virah paḍayā eṭale lokone ā vāt sāmbhaḷatān duḥkh lāge chhe. emane thāy chhe-shun ame vrat ne tap karīe chhīe te dharma nahi? āmān to amārī vāt badhī khoṭī paḍe chhe.

bāpu! tane duḥkh thāy to kṣhamā karaje bhāī! paṇ mārga to ā chhe ane satya paṇ ā ja chhe. tāro e bhagavān (ātmā) pūrṇānand prabhu chhe te kṣhamā āpe bhāī! bhagavān! tārī vāt badhī khoṭī hoy ane khoṭī paḍe emān tārun hit chhe. āmān koī vyaktino virodh ke tiraskār nathī. ‘satveṣhu maitrī’, badhā ja bhagavān chhe, dravye sādharmī chhe tyān konāthī virodh? amane to badhā pratye vātsalya chhe, koī prati dveṣh nathī. gnānīne to koīno anādar na hoy. ā to vastunun svarūp ane mārganī rīt jem chhe tem ahīn kahe chhe.

ek āryā maḷ‌yān hatān te kahetān hatān-bār prakāranā tapanā bhedamān pratham ‘anashan’ eṭale āhār chhoḍavo tene shāstramān tap kahyun chhe; ane tap chhe te nirjarā chhe ane nirjarāne bhagavāne mokṣhamārga kahyo chhe. māṭe tame bījun game te kaho paṇ upavās chhe te tap chhe, nirjarā chhe ane dharma chhe.

ahā! āvī vāt, have shun thāy? bhāī! hun āhārano tyāg karun chhun ane upavāsane grahaṇ karun chhun evo bhāv te upavās nathī; e to apavās eṭale ke māṭho vās chhe, kemake evī mānyatā mithyātva chhe.

ātmāmān ek ‘tyāgaupādānashūnyatva’ nāmanī shakti chhe jenā kāraṇe ātmāmān koī paṇ paradravyanān grahaṇ-tyāg chhe ja nahīn. bhagavān ātmā to anādithī paradravyanā grahaṇ- tyāgarahit ja chhe. phakta eṇe paryāyamān rāgane paḍakayo chhe tene


PDF/HTML Page 1807 of 4199
single page version

tyāgavo ane shuddha chaitanyasvabhāvane chhoḍayo chhe ene grahaṇ karavo-bas ā vāt chhe. aho! juo, santo paramātmānī vāṇīnun rahasya kahe chhe. mūḷamān (kaḷashamān) tātparya kīdhun chhe ne! prathamānuyog, karaṇānuyog, charaṇānuyog, ke dravyānuyog hoy, chāre anuyoganun tātparya vītarāgatā chhe. pañchāstikāy, gāthā 172 mān sarva shāstronun tātparya vītarāgatā kahyun chhe.

ahīn paṇ e ja kahe chhe ke bhagavān pūrṇānandano nāth chaitanya mahāprabhu jene upādeyapaṇe anubhavyo te tyāgavāyogya nathī. sachchidānandasvarūp bhagavān ātmānā tyāgathī ja-eno anādar-aruchi karavāthī ja bandhan chhe. svabhāvano tyāg e ja bandhan chhe ane eno atyāg e ja abandhan arthāt mukti chhe.

koīne (agnānīne) em thāy ke āmān te shun samajavun? (em ke koī dayā, dān, vrat, tapanī kriyā karavānī vāt kahe e to samajavā yogya chhe.) bāpu! ā samajye ja chhūṭako chhe, anyathā narak ane nigodanā bhav karī-karīne tārān chhotān nīkaḷī jashe. ājey jene loko jīv mānavāne hā na pāḍe evā nigodanā anant jīvo chhe. tyān akṣharanā anantamā bhāge ughāḍ rahī gayo chhe jenī koī gaṇatarī nathī. bhagavān! ā samajyā vinā anantakāḷ tun āvī sthitimān rahyo hato. bāpu! svarūpanī samajaṇano tyāg kare to enun paramparā phaḷ nigod ja chhe. samajāṇun kāī...?

chhahaḍhāḷāmān kahyun chhe ke-

‘‘lākh bātakī bāt yahī, nishchay ur āno;
tori sakal jag dvand-phand, nit ātam dhyāo.’’

lyo, sarva shāstronun ā rahasya!

shuddhanay tyāgavāyogya nathī; kem? ‘हि’ kāraṇ ke ‘तत्–अत्यागात् बन्धः नास्ति’ tenā atyāgathī bandh thato nathī ane ‘तत्–त्यागात् बन्धः एव’ tenā tyāgathī bandh ja thāy chhe.

ahāhā...! shuddha chidānandaghan prabhu paramātmasvarūpe andar virājī rahyo chhe tene jeṇe upādey karī satkāryo, sanmānyo, āshrayabhūt karyo te have tyāgavāyogya nathī kemake enā atyāgathī arthāt grahaṇathī-āshrayathī bandh thato nathī. shuddha ānandakand prabhu ātmāno tyāg na thāy. juo ā tyāg ane atyāganī vyākhyā!

vastu ātmā atīndriy ānandano shuddha chaitanyagoḷo chhe. enī paryāyamān puṇya-pāp ādi vikār ho, paṇ vastunā svabhāvamān e chhe nahi. āvī vastune je samyagdraṣhṭie


PDF/HTML Page 1808 of 4199
single page version

anubhavī, ādarī, satkārī, svīkārī vā upādeyapaṇe grahaṇ karī tene karmabandhan thatun nathī. ahāhā...! nij chaitanyavastunā atyāgathī karmabandhan thatun nathī.

ahīn to bhāī! ek ātmānī ja vāt chhe. duniyāne ruche na ruche, duniyā māne na māne enī javābadārī duniyāne chhe. ahā! duniyā svatantra chhe. tīrthaṅkaranā jīve paṇ pūrve mithyātvādi anant pāp karyān hatān. e paṇ anādithī ekendriyapaṇe nigodamān hatā. temaṇe paṇ jyāre taravānā upāyane pakaḍayo, potānā shuddha ātmāne upādey karyo ane emān ja ṭharyā tyāre taryā chhe. samajāṇun kāī...?

sampradāyamān to ‘mā haṇo, mā haṇo’ e bhagavānano upadesh chhe em prarūpaṇā kare chhe; paṇ parane haṇī koṇ shake? ane paranī dayā pāḷī koṇ shake? ek paṇ par padārthanī avasthāne bījo koṇ karī shake? ahīn to em kahyun ke shuddha ātmāne grahaṇ karī vītarāgatā pragaṭ karavī e bhagavānano upadesh chhe. ahīn to pūrṇānandanā nāth bhagavān ātmāne upādey karī eno jene atyāg chhe ene karmabandhan nathī em kahe chhe. are! ene satya sāmbhaḷavā maḷ‌yun tyāre paṇ eṇe ūndhāī ja ūndhāī karī chhe. em ke ā to ekānt chhe; vyavahār-shubharāg karatān karatān ja ātmā upādey thāy. shāstramān kayāṅk lakhyun hoy ke vyavahār sādhan chhe to tene choṇṭī paḍe paṇ tyān nimittanun gnān karāvyun chhe em marma samaje nahi. savāre to āvyun hatun ke vrat ne niyam e kāī kāryakārī nathī arthāt enāthī ātmānun kārya thāy (ātmānī nirmaḷ paryāy pragaṭ thāy) em chhe nahi.

ahīn to ā spaṣhṭa vāt chhe ke bhagavān ātmāno atyāg te abandh chhe ane tenā tyāgathī bandhan ja chhe. koī karmane laīne ām chhe (bandhan chhe) em vāt nathī. karmanā jorane laīne bhagavān ātmāno tyāg thāy ane karma mand paḍe to teno atyāg rahe em chhe nahi. (karma to bāhya nimittamātra chhe).

ahā! trilokanāth sarvagna paramātmāne sāmbhaḷavā mahāvidehakṣhetramān ekāvatārī indro svargamānthī āve chhe ane jaṅgalamānthī seṅkaḍo sinh, vāgh ane moṭā moṭā nāg chālyā āve chhe. ahāhā...! e vāṇī kevī hoy? shun ā karo ne te karo-em karavānī kathā bhagavānanī hoy? (nā). bhagavānanī divya vāṇīmān to em āvyun ke -ātmā rāg vinānī paripūrṇa chaitanyasvabhāvathī bharelī chīj chhe jemān ek samayanī paryāyano paṇ nāstibhāv chhe. āvī potānī chījano jeṇe svīkār karī āshray karyo tene karmabandhan hotun nathī ane jeṇe potānī chījano anādar karī tyāg karyo tene avashya karmabandhan thāy chhe.

bāhya tyāg kare ene karmabandhan na hoy em nahi ane bāhya tyāg nathī karyo


PDF/HTML Page 1809 of 4199
single page version

ene karmabandhan hoy em paṇ nahi. gajab vāt bhāī! bahāramān strī-kuṭumbaparivār, dukān- dhandhā ādi chhoḍīne bese to moṭo tyāg karyo em duniyā kahe paṇ sheno tyāg karyo? paradravyoneeṇe ke di’ grahyā hatā ke eno tyāg karyo? ahīn to trikāḷī shuddha svarūpanun grahaṇ ane rāgano tyāg e ja vāstavik grahaṇ-tyāg chhe je abandhanun kāraṇ chhe. jyāre trikāḷī svarūpano tyāg ane rāganun grahaṇ e bandhanun kāraṇ chhe pachhī bhale bāhya tyāg game teṭalo hoy, āvo parameshvarano vītarāg mārga chhe bhāī!

trilokīnāth paramātmā em kahe chhe ke andaramān shuddha chaitanyamūrti ānandaghan bhagavān ātmānī ruchi-draṣhṭi chhoḍīne rāgano-shubharāgano prem ane ādar kare chhe e agnānī bahirātmā bāḷak chhe. ane jeṇe draṣhṭimānthī rāgano tyāg karī nij shuddha chaitanyatattvano ādar karyo te antarātmā yuvān chhe ane emānthī paramātmā thāy tyāre te vr̥uddha (vardhamān) thayo. bākī ā sharīranī bāḷ, yuvā ane vr̥uddhāvasthā e to jaḍarūp jaḍanī chhe.

have āvī vyākhyā ane āvī vāt māṇḍ koī di’ sāmbhaḷavā maḷe ane māṇḍ pakaḍāy tyān vaḷī lākaḍān ūndhān garī gayā hoy ke-kāīk vrat kare, tap kare to dharma thāy-e āno nirṇay kare kayāre? ane nirṇay thayā vinā shuddhātmānun grahaṇ kem thāy? are bhāī! dharmīne evo rāg-vyavahār āve chhe, thāy chhe kharo paṇ e ācharavā lāyak nathī, chhoḍavā lāyak ja chhe. haju paramātmā pūrṇa paryāyamān pragaṭ thayo nathī chhatān te pūrṇasvarūp chhe te ja upādey chhe, ādaraṇīy ane ācharaṇīy chhe āvī vāt chhe.

pharī, ‘‘shuddhanay chhoḍavā yogya nathī’’ evā arthane draḍh karanārun kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 123ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘धीर–उदार–महिम्नि अनादिनिधने बोधे धृतिं निबध्नन् शुद्धनयः’ dhīr (chaḷāchaḷatā rahit) ane udār jeno mahimā chhe evā anādinidhan gnānamān sthiratā bāndhato shuddhanay-

juo, shun kahe chhe? bhagavān ātmā dhīr eṭale shāshvat sthir chaḷāchaḷatā rahit chhe. vaḷī te udār chhe arthāt vishvanā game teṭalā (anant) gneyo hoy toy te sarvane jāṇavānā sāmarthya sahit chhe. ahāhā...! traṇakāḷ traṇalokanā anant padārthane jāṇe evī gnānasvabhāvanī udāratā chhe. kare koīne nahi ane jāṇe sarvane evā udār svabhāvavāḷo chhe. je āve tene paisā āpe ene loko udār māṇas chhe em nathī kahetā? em gnānasvabhāv sarvane jāṇe evo udār chhe.

ek bhāī pūchhatā hatā ke-mahārāj! siddha paramātmā shun kare? koīnun bhalun-burun kare ke nahi?


PDF/HTML Page 1810 of 4199
single page version

tyāre kahyun ke-bhāī! siddha paramātmā paranun kāī na kare, phakta potānā atīndriy ānand ane vītarāgī shāntino anubhav kare. (nijānandarasamān līn rahe). tyāre e bhāī kahevā lāgyā -ame sādhāraṇ māṇas chhīe toy ame keṭalāyanun bhalun karīe chhīe ane siddha bhagavān koīnun kāī na kare to e bhagavān kevā? juo ā mithyābhāv! ame paranun karīe chhīe, jīv paranān kārya kare evun je kartāpaṇānun abhimān te mithyātva chhe, kemake ātmā paranun dhūḷey (kāī paṇ) karato nathī -karī shakato nathī. samajāṇun kāī...?

aho! traṇakāḷ traṇalokane jāṇe evī gnānanī shaktinī udāratā chhe. are! enā shrutagnānamān paṇ parokṣhapaṇe lokālokane jāṇe eṭalī tākāt chhe. alpagnānamān paṇ lokālok jaṇāy eṭalī enī tākāt chhe. shaktie udār chhe ane dashāe paṇ udār chhe, evo eno mahimā chhe. ahā! enā mahimānān gāṇān paṇ eṇe sāmbhaḷ‌yān nathī, ane kadāch sāmbhaḷ‌yān hoy to sāmbhaḷīne gāṇṭhe bāndhyān nathī.

lokamān koī sarakhāīnī gāḷ āpe to ene pachās-pachās varṣha sudhī gāṇṭhe bāndhī rākhe ke āṇe mane āvā prasaṅge gāḷ āpī hatī. ā to dākhalo chhe (em karavun joīe em nahi). tem ahīn kahe chhe-bhagavān! āvā param mahimāvant tārā ātmānān gīt sāmbhaḷīne tun gāṇṭhe bāndh ke hun āvo chhun. bhagavān! tārī pariṇatine ek vār tārā ātmāmān sthir kar. (pariṇatine dhruvanā khīle bāndh).

ahīn kahe chhe ke-dhīr ane udār jeno mahimā chhe evā anādinidhan gnānamān sthiratā bāndhato shuddhanay arthāt trikāḷī dhruv gnāyakasvarūpano āshray laīne emān ja sthiratā karatī gnānanī pariṇati jene shuddhanay kahīe te, कर्मणाम् सर्वंकषः’ ke je karmone mūḷathī nāsh karavāno chhe te ‘कृतिभिः’ pavitra dharmī puruṣhoe ‘जातु’ kadī paṇ ‘न त्याज्यः’ chhoḍavā yogya nathī.

ahāhā...! bhagavān pūrṇānandano-potānī pūrṇa vastuno āshray letān pariṇatimān shuddhatā-pavitratā pragaṭ thaī, samyagdarshan-gnān pragaṭ thayān. have te samakitī jīv karmone mūḷathī nāsh karanāro chhe arthāt rāganī utpatti karanāro nathī. ‘कृतिभिः’ kahyun chhe ne? eṭale ke dharmātmā jeṇe ātmānā ānandanā anubhavarūp je kārya karavā yogya hatun te pūrṇānandanā nāthane draṣhṭimān ane vedanamān laīne pūrun karyun chhe. rāgathī potāne bahār kāḍhī gnānānandasvabhāvī ātmānā āshraye teṇe karavā yogya sukr̥ut-samyagdarshan-gnān-chāritra karī līdhun chhe. sukr̥ut eṭale satkārya. samyagdarshanādirūp satkārya pragaṭ karyun hovāthī have te dharmī pavitra puruṣh rāgādino karanāro nathī.

to shun dharmātmāne rāg āvato ja nathī?


PDF/HTML Page 1811 of 4199
single page version

nā, em nathī; dharmī jīvane kiñchit rāg āve chhe, paṇ e rāgano te kartā nathī; kemake tene rāg karavāno abhiprāy nathī. e to svarūpamān sthir thavāno nirantar udyam karīne kramashaḥ rāgano abhāv ja karato hoy chhe.

prashnaḥ– dayā pāḷavī, vrat pāḷavān, tapashcharaṇ karavun ityādi badhān shun satkārya-sadācharaṇ nahi?

uttaraḥ– jemān ātmānā atīndriy ānandano svād āve te (samyakdarshan-gnān- chāritra) satkārya nām sat-ācharaṇ-sadācharaṇ chhe. ā sivāy vrat, tap ādino rāg koī sadācharaṇ chhe nahi. dharmīnā (vratādine sadācharaṇ vyavahārathī kahe chhe e bījī vāt chhe).

haju mithyātvathī pāchho pharīne potānā chaitanyabhagavānano svīkār karyo nathī tenā vratādinā rāgamān to sadācharaṇano upachār paṇ sambhavit nathī kemake tene mūḷ sāmāyik ādi nirupachār chāritra kayān chhe?

jeṇe vītarāgamūrti gnāyakasvarūp bhagavān ātmāno svīkār karīne eno anubhav karyo chhe te vītarāgatānā lābhane pāme chhe. sam+āy-sāmāyik; samatāno-vītarāgatāno lābh thāy te sāmāyik chhe. ātmānā bhān vinā (svānubhav vinā) sāchun sāmāyik hotun nathī. e ja pramāṇe bhagavān ānandanā nāthane poṣhavo tenun nām posah (prauṣhadh) chhe. rāganun posāṇ chhoḍī, nirmaḷānandanā nāthane draṣhṭimān laī emān ja puṣhṭa thavun-sthir thavun te posah chhe. jem chaṇāne pāṇīmān nākhatān phūle tem ānandanā nāthane draṣhṭimān laī temān sthiratā thatān ātmā puṣhṭa thāy tene posah kahe chhe. agnānīne sāchān sāmāyik ane posah hotān nathī.

shun thāy? vāte vāte (darek vātamān) pher paḍe arthāt jene vītarāganī āvī vāt na pache (bese) tene virodh lāge. paṇ bāpu! mārga to ā chhe. jyāre paṇ sukhanā panthe javun hashe tyāre mārga to ā ja chhe.

‘kr̥utibhiḥ’ eṭale sukr̥utavāḷā pavitra dharmī samyagdraṣhṭi puruṣhoe andar nij chaitanyamay paramātmāno je ādar karyo chhe te koī di’ chhoḍavā yogya nathī. ahā! vrat, tap, bhakti ādino vikalpa ūṭhe paṇ potānī chaitanyamay chīj chhoḍavā yogya nathī. je vikalpa āve te jāṇavā yogya chhe. vaḷī pratikūḷatānā gañj āve, shatruonān ṭoḷān gherī vaḷe ke dushmano ḍāre topaṇ jeṇe ātmakalyāṇ karavun chhe ane janma-maraṇ rahit thavun chhe evā puruṣhe svano āshray chhoḍavā yogya nathī. duḥkhanā dariyāmān (sansār-samudramān) to bhagavān! anādithī ḍūbakī mārī rahyo chhe. have jyāre ātmadraṣhṭi thaī


PDF/HTML Page 1812 of 4199
single page version

chhe to nij ātmasvarūpamān ja draṣhṭi sthir bāndhavā jevī chhe. ‘gnānamān sthiratā bāndhato shuddhanay’ em kahyun chhe ne? eno artha ja e chhe ke andaramān shuddha chaitanyasvarūpano āshray pakaḍayo chhe eṭale shuddhanay svarūpamān ja sthiratā bāndhe chhe, svarūpathī khasato nathī. samajāṇun kāī...?

bhāī! ā to adhyātmashāstra chhe bāpā! ā koī laukik kathā-vārtā nathī, ā to bhagavān ātmā-paramātmānī kathā chhe. chidānand chaitanyamay bhagavānanī antaranī sthiratā chhoḍīne vyavahāranā vikalpanī dashāthī jīvane lābh thāy em kahe te kukathā-vikathā chhe. shāstramān chār prakāre vikathā kahī chhe-strīkathā, rājakathā, bhojanakathā ane chorakathā. eno ja vistār karatān ‘bhāvadīpikā’mān pachīs prakāranī vikathā kahī chhe. tyān rāganā vikalpathī dharma thāy evī vātane vikathā kahī chhe.

are bhagavān! tane tārī dayā nathī? chaitanyano ādar chhoḍīne tun rāganā ādaramān gayo! prabhu! ten tārī hinsā ja karī chhe. ‘āvo trikāḷ pavitra prabhu ātmā te hun nahi ane rāg te hun’ -em sahajānandasvarūp chaitanyamūrti bhagavān ātmāno īnkār karīne ane kṣhaṇik puṇya-pāpanā vikalpone svīkārīne bhagavān! ten jīvatī jyot evī nij chaitanyajyotino nāsh karyo chhe. he bhāī! jo tane hinsā-duḥkhathī nivr̥uttinī ichchhā chhe to rāganī draṣhṭi chhoḍīne nij chaitanyasvarūpanī draṣhṭi kar, ane shuddha chaitanyasvarūpamān ja sthir thaī bandhāī jā.

have kahe chhe-‘तत्रस्थाः’ shuddhanayamān sthit te puruṣho, ‘बहिः निर्यत् स्व–मरीचिचक्रम् अचिरात् संहृत्य’ bahār nīkaḷatā evā potānān gnānakiraṇonā samūhane alpa kāḷamān sameṭīne, ‘पूर्ण ज्ञान–घन–ओघम् एकम् अचलम् शान्तम् महः’ pūrṇa gnānaghananā puñjarūp, ek, achaḷ, shānt tejane-tejaḥpuñjane ‘पश्यन्ति’ dekhe chhe arthāt anubhave chhe.

juo, shun kahyun? ke shuddhanayamān sthit eṭale chaitanyamūrti nij gnāyakabhāvamān sthit te puruṣho bahār nīkaḷatā evā potānā gnānakiraṇonā samūhane sameṭīne andar gnānaghananā puñjarūp avichaḷ ek nij ātmasvarūpane anubhave chhe. gnānakiraṇonā samūhane sameṭīne eṭale ke je gnānanī paryāy par ane vyavahāraratnatrayanā avalambanamān bahār nīkaḷatī hatī tene saṅkochīne- rokīne shuddha chaitanyaghan evā nij paramātmadravyamān līn-vilīn karī de chhe. ahāhā...! ahīn kahe chhe -gnānanān kiraṇo arthāt gnānanī paryāyo shubhāshubhabhāvamān ām bahār jāy chhe ene have sameṭī le, rokī de, pāchhī vāḷ ane potānā svarūpamān magna kar; kemake te banne bhāvo aṭhīk chhe. jo tāre shānti joītī hoy to vikalpamān jatī gnānanī paryāyane pāchhī vāḷ- ashubharāgathī to pāchhī vāḷ paṇ vrat, tap ādi shubharāgathī paṇ pāchhī vāḷ. gnān bhedanā lakṣhe sūkṣhma paṇ vikalpamān rokāī rahe e badhun nukashān chhe bhāī! kemake potānā bhagavānamānthī bahār


PDF/HTML Page 1813 of 4199
single page version

nīkaḷatī gnānanī paryāyo parāvalambī thāy chhe. svāvalamban chhoḍī parāvalambī thavun e nukashān ja chhe, duḥkh ja chhe, samajāṇun kāī...?

bhāī! ā to samajīne andar potāmān shamāī javānī vāt chhe. kahe chhe-bharyun ghar chhe ne prabhu! tārun; are! emānthī bahār nīkaḷavun tane kem goṭhayun? ahā! dev-guru-shāstramān jatī paryāy paṇ parāvalambī ane rāgayukta chhe. draṣhṭimān to eno niṣhedh karyo chhe. paṇ have antaḥsthiratā karī ene (parāvalambanane, rāgane) chhoḍī de. ‘alpakāḷamān sameṭīne’ em līdhun chhe ne? matalab ke shīghra kām le, vilamb na kar, lāmbo kāḷ na thavā de have; bhagavān! tun alpakāḷamān ‘achirāt’ eṭale tatkāḷ pāchho vaḷī jā. have āvo mārga! are bhāī! eno nirṇay to kar ke mārga ā chhe, bījo koī nahi. aho! ā to ek ek kaḷash ekalā amr̥utathī bharelo chhe. āchārya amr̥utachandre ā pañchamakāḷamān amr̥ut varasāvyān chhe. aho! ‘amr̥ut varasyān re pañchamakāḷamān!’

‘bahār nīkaḷatā evā potānā gnānakiraṇonā samūhane’ -ahā! ā bhāṣhā to juo,. gnānanī paryāyo pote bahār nīkaḷe chhe, parane avalambī parāvalambī thāy chhe; koī karmane laīne parāvalambī thāy chhe em nahi. karma shun kare? karma to nimittamātra chhe. karma nimitta chhe paṇ karma (upādānamān) kāī kare chhe em nathī. nimitta upādānanun kare to te nimitta kahevāy nahi. koīe sandeshamān (chhāpāmān) lakhyun chhe ke-sonagaḍhavāḷā nimittano niṣhedh nathī karatā, nimitta nathī em nathī kahetā paṇ nimitta paranā (upādānanā) kāryanā kartā nathī em kahe chhe. vāt to em ja chhe bāpā! nimitta chhe avashya paṇ nimitta paramān kāī kare chhe e vāt nathī.

have evā puruṣho kevā ātmāne anubhave chhe te kahe chhe. bhāī! tun koṇ chho ane tāre kayān javun nāth? anādi anant dhīr ane udār evā ek gnānaghananā puñjarūp tun tattva chho, ahāhā...! gnān-gnān-gnān sāmānya abhed ek chhe temān je visheṣh-bhed paḍe chhe tyānthī (bhedanā lakṣhathī) pāchho vaḷī sāmānyamān jā; trikāḷī gnānaghan bhagavān anādithī ek samayanī paryāyamān ramatu ramato hato e ramatu pherav ane nijānandaghanasvarūpamān ramatu māṇḍ em kahe chhe. tethī tane pūrṇagnānaghanano puñj paramātmasvarūpe andar virājī rahyo chhe te dekhāshe. kevo chhe te? to kahe chhe gnātā draṣhṭānā svabhāve bharelo te ‘ek’ chhe arthāt abhed chhe. vaḷī te ‘achaḷ’ arthāt chaitanyasvarūpathī chaḷe nahi tevo chhe. vaḷī shānt tejapuñj chhe arthāt avikārī shāntinā tejano goḷo chhe.

ahāhā...! bahār jatī paryāyone bahāramānthī pāchhī vāḷī tyān andaramān āvo ātmā dekhe chhe-anubhave chhe. bhāī! ā bhagavānanī vāṇī chhe. kundakundāchārya to enā āḍatiyā chhe. aho! ekalān hitanān amījharaṇān chhe. bhagavān! tārā ātmānā hitanī


PDF/HTML Page 1814 of 4199
single page version

vāt sāmbhaḷīne honsh karaje-hā pāḍaje, nā na pāḍīsh. ‘nā’ pāḍīsh to kayāny narak-nigodamān chālyo jaīsh; ane hā pāḍīsh to hālat thaī jashe. asthiratā chhoḍī daīne svabhāvamān jaīsh to shānt-akaṣhāy tejane anubhavīsh. ‘anubhave’ chhe em kahyun ne? eṭale ke pratyakṣha anubhave chhe-vede chhe.

kalakattāmān banelī ek ghaṭanā chhe. mā, bāp ane emano dīkaro ek divas sāñje pharavā nīkaḷ‌yān. tyān traṇe hoḍīmān beṭhān. hoḍīmān bījā paṇ sāt-āṭh māṇas hatān. evāmān pelā chhokarāe hoḍīnī bahār pag kāḍhayo ane banyun em ke ek magaramachchhe eno pag pakaḍay o. hoḍīvāḷāe ā joyun ane kahevā lāgyo-are bhāī! e chhokarāne pheṅkī do nahitar jotajotāmān ākhī hoḍī ḍūbī jashe kemake magaramachchhe teno pag pakaḍayo chhe. jo tame na pheṅkī shako to māre e kām karavun paḍashe. have karavun shun? mā-bāp muñjhāyān; paṇ roṣhe bharāīne hoḍīvāḷāe jhaḍap karavā kahyun. ākhare mābāpe chhokarāne sagā hāthe dariyāmān pheṅkī devo paḍayo-kare paṇ shun? nahi to badhān ja ḍūbī marat. jenun jatan karīne rakṣhā karī tene ja mārī nākhavānī taiyārī?

em bhagavān kahe chhe-bhāī! tārī hoḍī bhavasamudramān na ḍūbe māṭe emānthī (bhavanā bhāvamānthī) khasī jā ane ām andaramān (chaitanyasvarūpamān) jā. rāge tane bhavasamudramān andar kheñchī nākhyo chhe; chāhe shubharāg ho topaṇ te sansārasamudrano mahā magaramachchha chhe. e tane bhavasamudramān ḍūbāḍīne ja raheshe. māṭe rāganā pāshamānthī khasī jā ane tārā antaḥsvarūpamān līn thaī jā. āvī vāt chhe.

tyāre ek dāktar vaḷī kahetā hatā ke jo āpaṇe ā badhī mahārājanī vāt sāmbhaḷīshun to ā sansāranun kāī karī shakīshun nahi. are bhāī! sansāranun koṇ karī shake chhe? bāpu! e jaḍanī kriyā to svayam jaḍathī thāy chhe. ā āṅkhamān davānun ṭīpun nākhe ane āṅkh ūñchī-nīchī thāy e kriyā jaḍanī (āṅkhanā paramāṇuonī) chhe. agnānīne em lāge chhe ke jāṇe e kriyā ātmā (pote) kare chhe. dhūḷey ātmā karato nathī, sāmbhaḷane. bāpu! tane khabar nathī ke emān (evī kriyāmān) tane je kartāpaṇānun abhimān thāy e mithyātvabhāv chhe ane e mithyātva tane chāragatimān rajhaḷāvī mārashe; tane emānthī bahār nīkaḷavun mushkel paḍashe. bhāī! mithyātvanun paramparā phaḷ nigod chhe jyānthī anantakāḷe nīkaḷī tras thavun mushkel chhe.

lāṭhīnī ā vāt chhe. aḍhār varṣhanī ek rūpāḷī chhoḍī hatī. enā patine be varṣhanun paraṇetar, pahelī vahu marī gaī pachhī ānī sāthe tene bījī vāranun lagna hatun. ene shītaḷā nīkaḷ‌yā, ākhā sharīre dāṇā-dāṇā phūṭī nīkaḷ‌yā. ahā! dāṇe-dāṇe


PDF/HTML Page 1815 of 4199
single page version

īyaḷo paḍī. taḷāīmān sūtelī jyān paḍakhun pherave tyān pārāvār vedanā thāy. bichārī ruve-ruve- ruve, chīs pāḍīne bhāre ākrand kare. enī māne kahe-bā men ā bhavamān to āvān pāp karyān nathī ane āvī pīḍā! pīḍā-pīḍā-pīḍā-asahya pīḍā, paṇ narakanī pīḍāthī to anantamā bhāge ho.

ek chhoḍī hatī. ene haḍakāyun kūtarun karaḍelun. te evī to vedanābharī rāḍ nākhe ke-mane koī mārī nākho, mārāthī ā sahan thatun nathī, mane pavan nākho; are! shun thāy chhe enī mane khabar paḍatī nathī. ahā! aḍatālīs kalāk ām ne ām rāḍ nākhatī marī gaī. evī bhayānak pīḍā ke jonār paṇ trāsī ūṭhe.

bhāī! ānandano nāth bhagavān pote jyāre ulaṭo paḍe tyāre enī paryāyamān āvān bhayānak duḥkh ūbhān thāy chhe. bhāī! āvān duḥkh ten anantavār sahaj karyā chhe. paṇ bhūlī gayo tun. ahīn tane tenun smaraṇ karāvī e duḥkhane maṭāḍavāno āchārya upāy batāve chhe tene tun grahaṇ kar.

* kaḷash 123ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘shuddhanay, gnānanā samasta visheṣhone gauṇ karī tathā paranimittathī thatā samasta bhāvone gauṇ karī, ātmāne shuddha, nitya, abhedarūp ek chaitanyamātra grahaṇ kare chhe ane tethī pariṇati shuddhanayanā viṣhayasvarūp chaitanyamātra shuddha ātmāmān ekāgra-sthir thatī jāy chhe.’

juo, shuddhanay, ā mati-shrut ādi je gnānanā bhedo paḍe chhe-jene samayasār gāthā 204 mān te bhedo ek abhedane ja abhinande chhe em kahyun chhe-te bhedone tathā karmanā nimittathī thatā samasta puṇya-pāpanā vikārī bhāvone gauṇ karīne ek chaitanyamātra shuddha gnāyakane ja grahaṇ kare chhe. gauṇ karīne eṭale ke bhed ane vikār paranun lakṣha chhoḍī daīne dravyanā lakṣhe shuddhatānā ansho vadhatā jāy chhe ane e vadhatā jatā ansho ek abhedane ja abhinande chhe. e bhedo upar lakṣha karavāyogya nathī em ahīn kahe chhe.

te bhāvone ‘gauṇ karīne’ em kahyun chhe, abhāv karīne-em nahi. samayasār gāthā 11 mān vyavahāranayane gauṇ karīne abhūtārtha kahyo chhe, abhāv karīne nahi. mukhya ane gauṇ evā be bhed to gnānamān paḍe chhe, shraddhāmān nahi. dharmīne to sadā potānī shuddha chaitanyamay chīj upar ja draṣhṭi hoy chhe.

bījī vāt-mukhya te nishchay ane gauṇ te vyavahār-em vastunun svarūp chhe; nishchay te mukhya ane vyavahār te gauṇ-em nahi. (jo em thāy to paranī apekṣhāe paryāy paṇ nishchayano viṣhay chhe tethī paryāy paṇ āshrayarūp mukhya thaī jāy). bemān bahu pher chhe.


PDF/HTML Page 1816 of 4199
single page version

trījī vāt-samayasār gāthā 16 nā kaḷashamān bhedane mechak-malin kahyo chhe; paṇ e chhe, nishchayasahit bhed-malinatā evo vyavahār chhe; vyavahār nathī em nahi; nahitar to vedānt thaī jāy.

have ā vātane samajatā nathī eṭale amuk loko kahe chhe ke-bhagavān kundakundāchārye samayasārane vedāntanā ḍhāñchāmān ḍhāḷī dīdhun chhe. āvā lokone tattvanī kāī khabar ja nathī. are bhāī! vedāntamān anant sansārī ātmā, anant siddha paramātmā ityādi vāt chhe ja kayān?

ahīn (jainamān) to jem pote ek ātmā evā anant bhinna bhinna ātmāo ane ethī paṇ anantaguṇā bhinna bhinna rajakaṇo ityādi badhun chhe. paṇ shuddhanay tene gauṇ kare chhe. e to ṭhīk paṇ dayā, dān, vrat ādi je shubh vikalpa ūṭhe tene tathā ek samayanī paryāyane paṇ gauṇ karī-lakṣha chhoḍī shuddhanay ātmāne shuddha, abhed, nitya, ek chaitanyamātra grahaṇ kare chhe.

ahāhā...! jene ahīn shuddha, nitya, abhedarūp ek chaitanyamātra kahyo ene ja samayasār gāthā 14-1p mān abaddhaspr̥uṣhṭa, ananya, nitya, avisheṣh ane asanyukta kahyo chhe, ene ja samayasār gāthā 7 mān gnān, darshan ane chāritranā bhedane gauṇ karīne ek shuddha gnāyakabhāv kahyo chhe. kemake chhadmastha rāgī jīvane bhed upar lakṣha jatān rāg-vikalpa thayā vinā rahetā nathī tethī ja bhedane gauṇ karīne shuddhanay trikāḷī abhed dravyane grahaṇ kare chhe. gāthā 11 mān ene ja bhūtārtha kahyo chhe. bhāī! ā ekarūp gnāyakabhāv ja mukhya chhe, moṭo chhe. enān ja moṭap ane mahattā chhe. are bhagavān! ene chhoḍī bahāramān konān mān ane konān sanmān? bahāranān mān ane moṭapamān tun marī gayo paṇ andar moṭo bhagavān chhe tyān gayo ja nahi!

ahāhā...! anantavār hajāro rāṇīo chhoḍī tathā pañchamahāvrat pāḷīne digambar sādhu thayo, paṇ ramatu badhī paryāyamān ja ramyo, ek vār paṇ dravyamān-dhruvamān āvyo nahi; andar bhagavān chaitanyano dariyo bharyo chhe temān ḍūbakī lagāvī nahi. pañchamahāvratanā rāganī ruchinī āḍamān trikāḷī shuddha gnāyakasvarūpanī draṣhṭi thaī nahi, pachhī sthiratānī to vāt ja kayān rahī? are bhagavān! jenī draṣhṭi rāg ane paryāy par chhe te moṭo sādhu thayo hoy toy mithyādraṣhṭi chhe ane te mithyādarshananā kāraṇe deh chhoḍīne chorāsīnā avatāramān chālyo jashe; ūndhī shraddhānā loḍhamān taṇāto taṇāto narak ne nigodamān chālyo jashe. shun thāy? evā (mithyādarshananā) pariṇāmanun evun ja phaḷ chhe.

jyānsudhī pūrṇānandanī pūrṇa prāpti thaī nathī tyānsudhī bhed to utpanna thāy ja. paṇ e bhedane gauṇ karīne-bāju par ekakor rākhīne shuddhanay ek, abhed chaitanyamātrane


PDF/HTML Page 1817 of 4199
single page version

grahaṇ kare chhe. ek eṭale vedānt jem badhā thaīne ek kahe chhe em nahi; ā to vastu pote ekarūp-bhed vinānī sāmānya je chhe tene ek kahe chhe. pravachanasār gāthā 172 mān aliṅgagrahaṇanā 1p mā bolamān badhun thaīne ek sarvavyāpak ātmāne mānanārane pākhaṇḍī kahyā chhe.

ahīn kahe chhe-shuddhanay ek abhedarūp chaitanyamātra vastune grahaṇ kare chhe ane tethī pariṇati shuddhanayanā viṣhayabhūt chaitanyamātra ātmāmān ekāgra-sthir thāy chhe. ahāhā...! jeṇe potānī gnānanī paryāyane abhed taraph vāḷī chhe e krame-krame abhedamān ekāgra thatī jāy chhe. rāganī ekāgratā chhūṭī svabhāvanī ekāgratā thaī tyān pariṇati shuddha thaī-samyagdarshan ne samyaggnān thayun ane te pachhī visheṣh ekāgra thatān chāritra thayun.

‘e pramāṇe shuddhanayano āshray karanārā jīvo alpakāḷamān bahār nīkaḷatī gnānanī visheṣh vyaktione saṅkelīne, shuddhanayamān (ātmānī shuddhatānā anubhavamān) nirvikalpapaṇe ṭharatān sarva karmothī bhinna, kevaḷagnānasvarūp, amūrtik puruṣhākār, vītarāg gnānamūrtisvarūp potānā ātmāne dekhe chhe ane shukaladhyānamān pravr̥utti karīne antarmuhūrtamān kevaḷagnān pragaṭāve chhe. shuddhanayanun āvun māhātmya chhe. māṭe shuddhanayanā ālamban vaḍe jyān sudhī kevaḷagnān upaje nahi tyān sudhī samyagdraṣhṭi jīvoe shuddhanay chhoḍavā yogya nathī em shrī guruono upadesh chhe.’ lyo, kundakund, amr̥utachandra ādi santono ā upadesh chhe em kahe chhe.

pahelān vikalpa sahit paṇ nirṇay to kar ke mārga ā chhe. vikalpa sahitanā nirṇayamān paṇ nakkī to kar ke bhedane lakṣhamānthī chhoḍī abhedanī draṣhṭi thatān je anubhav thāy te samyagdarshan chhe ane pachhī emān ja sthiratā jāmatī jāy te chāritra chhe, ane te chāritramān antarmuhūrta shukaladhyānapaṇe pravartatān kevalagnān thāy chhe. ā rīt chhe.

have, āsravono sarvathā nāsh karavāthī je gnān pragaṭ thayun te gnānanā mahimānun kāvya kahe chheḥ-

* kaḷash 124ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘नित्य–उद्योतं’ jeno udyot (prakāsh) nitya chhe evī ‘किम् अपि परमं वस्तु’ koī param vastune ‘अन्तः सम्पश्यतः’ antaraṅgamān dekhanārā puruṣhane, ‘रागादीनां आस्रवाणाम्’ rāgādik āsravono ‘झगिति’ shīghra ‘सर्वतः अपि’ sarva prakāre ‘विगमात्’ nāsh thavāthī, ‘एतत् ज्ञानम्’ ā gnān ‘उन्मग्नम्’ pragaṭ thayun-

juo, jeno gnānaprakāsh nitya chhe evī abhed ekarūp dravyavastune antaraṅgamān jevī chhe tevī pratyakṣha dekhanār puruṣhane rāgādik āsravono sarva prakāre shīghra nāsh


PDF/HTML Page 1818 of 4199
single page version

thavāthī ā gnān pragaṭ thayun eṭale kevaḷagnān pragaṭ thayun. jem phūlanī kaḷī sarva pāṅkhaḍiye khīlī nīkaḷe tem gnānanā paripūrṇa sāmarthyarūp gnānasvarūp bhagavānamān pūrṇa ekāgra thatān gnān kevaḷagnānarūpe khīlī nīkaḷ‌yun. ahīn rāganī koī kriyā karavāthī khīlī nīkaḷ‌yun em nahi, rāgano to nāsh karīne khīlī nīkaḷ‌yun chhe; ekāgratānī antaḥkriyā vaḍe khīlī nīkaḷ‌yun chhe. āvī vāt!

‘rāgādik āsravono nāsh thavāthī’ em kahyun ne! tyān koīne thāy ke-lyo, āmān kramabaddha kayān rahyun? to kahe chhe-bhāī! kramabaddha ja rahyun-kramabaddha ja chhe. svabhāvamān ekāgra thanār jīv rāgādino abhāv karīne alpakāḷamān mukti pāme evo ja eno kram hoy chhe. rāgano sarvathā abhāv thaīne kevaḷagnān pragaṭ thayun e kramabaddha ja chhe -samajāṇun kāī...?

have kahe chhe-ā gnān pragaṭ thayun-‘स्फारस्फारैः’ ke je gnān atyant atyant (-anant anant) vistār pāmatā ‘स्वरसविसरैः’ nijarasanā phelāvathī ‘आ–लोक अन्तात्’ lokanā antasudhīnā ‘सर्वभावान्’ sarva bhāvone ‘प्लावयत्’ taraboḷ karī de chhe arthāt sarva padārthone jāṇe chhe-lok-alok badhāne jāṇī le chhe. ‘plāvayat’ em kahyun ne? matalab ke pūraṇapoḷī jem ghīmān taraboḷ thaī jāy chhe tem samasta lokālokane gnān taraboḷ karī de chhe arthāt ākhā lokālokane jāṇī le chhe. ānāthī viruddha je gnān rāganī sāthe ekatā kare chhe te gnān ḍūbī jāy chhe eṭale ke paryāyamān ḍhaṅkāi jāy chhe. vastuno ādar karī temān ja ekāgra thatān shaktino vistār phelāv thāy chhe ane jem hajār pāṅkhaḍiye gulāb khīlī nīkaḷe tem anantaguṇanī pāṅkhaḍiye ātmā khīlī nīkaḷe chhe.

kevun chhe te gnān? to kahe chhe-‘अचलम्’ je gnān pragaṭ thayun tyārathī sadākāḷ achaḷ chhe arthāt pragaṭayā pachhī sadā evun ne evun ja rahe chhe-chaḷatun nathī; gulābanī kaḷī to khīlyā pachhī be-chār divasamān karamāī jāy paṇ kevaḷagnān to ek vakhat pragaṭayā pachhī evun ne evun ja rahe chhe. vaḷī ‘अतुलं’ je gnān atul chhe arthāt enā tulya bījun koī nathī, upamā vinānun nirupam chhe. ahāhā...! kevaḷagnān thatān jāṇe badhun ane kare koīnun nahi. āvī vāto ne āvo dharma! āthī keṭalāk kahe chhe ke sonagaḍhamān to ekalī nishchay-nishchayanī vāto kare chhe. paṇ bhāī! nishchay eṭale ja paramārtha param satya ane vyavahār eṭale upachār-aparamārtha.

aho! ā to bhagavānanī dhvaninī mīṭhī madhurī moralīno nād! gājīne kahe chhe- bhagavān! tārā svarūpamān andar jatān tane ānand pragaṭashe, emān ja visheṣh ekāgra thatān tane chāritra-shānti vr̥uddhi pāmashe ane paripūrṇa ekāgra thatān kevaḷagnān pragaṭ thashe. ahā! e kevaḷagnān achaḷ ane atul chhe.


PDF/HTML Page 1819 of 4199
single page version

have āvo ātmā eṇe sāmbhaḷ‌yoy nathī. ātmāne (-potāne pāmar mānīne eṇe ene maraṇatol karī nākhyo chhe. parathī sukh māne e badhā paryāye pāmar chhe. jyān pāñch-pachās lākhanun dhan thāy ke bāyaḍī kāīk sārī rūpāḷī maḷe, ke dīkaro kamāu pāke tyān māne ke ame sukhī chhīe. kāīk sañjog ṭhīk maḷe ke sañjoganā mohamān taṇāī jāy. are bhāī! ā shun thayun tane? tārī anantī mahattā bhūlīne tun paranī mahattāmān mūrchhāī gayo! bāpu! ethī to tārā chaitanyasvarūpano ghāt thayo chhe.

are bhāī! jenān jīvan ām ne ām agnānamān chālyā jāy chhe e badhā ḍhoramān jaī narak-nigodamān chālyā jashe. tattvano virodh karanārā nigodadashāne pāme chhe, ane tattvanun ārādhan karanārā avichaḷ mokṣhadashāne pāme chhe. bākīnī be-narak ane svarganī gati to shubhāshubhabhāvanun phaḷ chhe. (kharekhar to be ja gati chhe).

ā vepārādi vaḍe paisānī kamāṇī thāy e to badhī pāpanī kamāṇī chhe. andar nij chaitanyabhagavānanun sharaṇ letān pavitratānī kamāṇī thāy chhe. aho! andar ākhun chaitanyanidhān paḍayun chhe ne? anant satnun sattva, anantaguṇ-svabhāvanī khāṇ andar paḍī chhe. ahāhā...! anant guṇanun godām, anant shaktionun saṅgrahasthān prabhu ātmā chhe. enī paryāyamān rāg thāy e ene moṭun nukashān chhe. gnānīne vachamān vratādino vyavahār-rāg āve chhe paṇ chhe e nukashān. gnānī tene antaḥekāgratānā abhyās vaḍe dūr kare chhe ane antaramān paripūrṇa ekāgratā karī kevaḷagnān upajāve chhe. āvun kevaḷagnān sadā achal ane atul chhe em ahīn kahe chhe.

* kaḷash 124ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘je puruṣh antaraṅgamān chaitanyamātra param vastune dekhe chhe ane shuddhanayanā ālamban vaḍe temān ekāgra thato jāy chhe te puruṣhane, tatkāḷ sarva rāgādik āsravabhāvono sarvathā abhāv thaīne, sarva atīt, anāgat ne vartamān padārthone jāṇanārun nishchaḷ, atul kevaḷagnān pragaṭ thāy chhe. te gnān sarvathī mahān chhe, tenā samān anya koī nathī.’

prashnaḥ– darek dravyanī paryāy kramabaddha chhe ane bhagavānanā kevaḷagnānamān vartamān jaṇāī rahī chhe to puruṣhārtha karavo kayān rahyo?

uttaraḥ– darek dravyanī paryāy kramabaddha chhe ane je samaye je paryāy thavānī te samaye te ja thashe em jene yathārtha nirṇay thayo tene to svabhāvanī antardraṣhṭi-pūrvak samyagdarshan thayun ane e ja puruṣhārtha chhe. paryāyabuddhi-paryāyadraṣhṭi dūr thaīne antardraṣhṭi-dravyadraṣhṭi thāy tene ja kramabaddhano yathārtha nirṇay hoy chhe ane te ja puruṣhārtha chhe. kramabaddhanā nirṇayamān ākhun kartāpaṇun chhūṭī akartāpaṇun vā gnātāpaṇun pragaṭ thāy chhe.

āgaḷanī ṭīkāḥ– ā rīte āsrav (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayo.


PDF/HTML Page 1820 of 4199
single page version

bhāvārthaḥ– ‘āsravano svāṅg raṅgabhūmimān āvyo hato tene gnāne tenā yathārtha svarūpe jāṇī līdho tethī te bahār nīkaḷī gayo.’ puṇya-pāpanā bhāv duḥkhasvarūp chhe ane bhagavān ātmā ānandasvarūp chhe evun bhedagnān thatān ātmā ātmāmān ṭharyo-sthit thayo ane tyāre āsravano nāsh thaī gayo; tene āsravano svāṅg raṅgabhūmimānthī nīkaḷī gayo em kahe chhe. ‘yog kaṣhāy mithyātva asanyam, āsrav dravyat āgam gāye’

ā nimittarūp je dravyāsravo chhe te kahyā. have- ‘rāg virodh vimoh vibhāv agnānamayī yah bhāv jatāye’

ā paṅktimān bhāvāsravanī vāt kahī chhe. have trījī paṅktimān kahe chhe- ‘je munirāj karai ini pāl suriddhi samāj laye siv thāye’

je munirāj nij nirmaḷ vignānaghan-svabhāvamān ṭhare chhe eṇe rāganī āḍe pāḷ bāndhī dīdhī chhe ane te ānand ādi anantaguṇanī vr̥uddhine pāmī mokṣhamān jāy chhe. ahāhā...! atīndriy ānandano sāgar bhagavān jyāre āsravane roke chhe tyāre enī paryāyamān atīndriy ānandano ubharo āve chhe. e enī riddhi ne vaibhav chhe. ‘samāj’ eṭale anantaguṇanī paryāyamān vr̥uddhi thaīne mokṣhane pāme chhe. chhellī paṅktimān paṇḍit shrī jayachandajī kahe chhe-

‘kāy navāy namun chit lāy kahūn jay pāl lahūn man bhāye.’

chittane svarūpamān lāvīne kāyā vaḍe naman karun chhun; ekalun kāyāthī namun chhun em nahi. āvī taiyārīvāḷā santo shivapadane pāme chhe; emano jay thayo chhe em jāṇīne enī hun bhāvanā bhāvun chhun.

ām shrī bhagavān kundakundāchārya-rachit samayasār, āsrav adhikār paranān paramapūjya gurudev shrī kānajīsvāmīnān pravachan samāpta thayān.