PDF/HTML Page 1821 of 4199
single page version
अथ प्रविशति संवरः।
न्यक्कारात्प्रतिलब्धनित्यविजयं सम्पादयत्संवरम्।
व्यावृत्तं पररूपतो नियमितं सम्यक्स्वरूपे स्फुर–
ज्ज्योतिश्चिन्मयमुज्ज्वलं निजरसप्राग्भारमुज्जृम्भते।। १२५।।
samvaramay ātmā karyo, namun teh, man dhārī.
pratham ṭīkākār āchārya mahārāj kahe chhe ke “have samvar pravesh kare chhe” āsrav raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayā pachhī have samvar raṅgabhūmimān praveshe chhe.
tyān pratham to ṭīkākār āchāryadev sarva svāṅgane jāṇanārā samyaggnānanā mahimārūp maṅgaḷ kare chheḥ-
shlokārthaḥ– [आसंसार–विरोधि–संवर–जय–एकान्त–अवलिप्त–आस्रव–न्यक्का– रात्] anādi sansārathī māṇḍīne potānā virodhī samvarane jītavāthī je ekānt-garvit (atyant ahaṅkārayukta) thayo chhe evo je āsrav teno tiraskār karavāthī [प्रतिलब्ध–नित्य–विजयं संवरम्] jeṇe sadā vijay meḷavyo chhe evā samvarane [सम्पादयत्] utpanna karatī, [पररूपतः व्यावृत्तं] pararūpathī judī (arthāt paradravya ane paradravyanā nimitte thatā bhāvothī judī), [सम्यक्–स्वरूपे नियमितं स्फुरत्] potānā samyak svarūpamān nishchaḷapaṇe prakāshatī, [चिन्मयम्] chinmay, [उज्ज्वलं] ujjvaḷ (-nirābādh, nirmaḷ, dedīpyamān) ane [निज–रस–प्राग्भारम्] nijarasanā (potānā chaitanyarasanā) bhāravāḷī-atishayapaṇāvāḷī [ज्योतिः] jyoti [उज्जृम्भते] pragaṭ thāy chhe, phelāy chhe.
PDF/HTML Page 1822 of 4199
single page version
तत्रादावेव सकलकर्मसंवरणस्य परमोपायं भेदविज्ञानमभिनन्दति–
कोहो कोहे चेव हि उवओगे णत्थि खलु कोहो।। १८१।।
उवओगम्हि य कम्मं णोकम्मं चावि णो अत्थि।। १८२।।
तइया ण किंचि कुव्वदि भावं उवओगसुद्धप्पा।। १८३।।
क्रोधः क्रोधे चैव हि उपयोगे नास्ति खलु क्रोधः।। १८१।।
bhāvārthaḥ– anādi kāḷathī je āsravano virodhī chhe evā samvarane jītīne āsrav madathī garvit thayo chhe. te āsravano tiraskār karīne tenā par jeṇe hammeshane māṭe jay meḷavyo chhe evā samvarane utpanna karato, samasta pararūpathī judo ane potānā svarūpamān nishchaḷ evo ā chaitanyaprakāsh nijarasanī atishayatāpūrvak nirmaḷapaṇe uday pāme chhe. 12p.
tyān (samvar adhikāranī) sharūātamān ja, (bhagavān kundakundāchārya) sakaḷ karmano samvar karavāno utkr̥uṣhṭa upāy je bhedavignān tenī prashansā kare chheḥ-
chhe krodh krodh mahīñj, nishchay krodh nahi upayogamān. 181.
karmo ane nokarma kāī paṇ chhe nahi upayogamān. 182.
tyāre na kāī paṇ bhāv te upayogashuddhātmā kare. 183.
gāthārthaḥ– [उपयोगः] upayog [उपयोगे] upayogamān chhe, [क्रोधादिषु]
PDF/HTML Page 1823 of 4199
single page version
उपयोगे च कर्म नोकर्म चापि नो अस्ति।। १८२।।
एतत्त्वविपरीतं ज्ञानं यदा तु भवति जीवस्य।
तदा न किञ्चित्करोति भावमुपयोगशुद्धात्मा।। १८३।।
krodhādikamān [कोऽपि उपयोगः] koī upayog [नास्ति] nathī; [च] vaḷī [क्रोधः] krodh [क्रोधे एव हि] krodhamān ja chhe, [उपयोगे] upayogamān [खलु] nishchayathī [क्रोधः] krodh [नास्ति] nathī. [अष्टविकल्पे कर्मणि] āṭh prakāranān karma [च अपि] tem ja [नोकर्मणि] nokarmamān [उपयोगः] upayog [नास्ति] nathī [च] ane [उपयोगे] upayogamān [कर्म] karma [च अपि] tem ja [नोकर्म] nokarma [नो अस्ति] nathī.- [एतत् तु] āvun [अविपरीतं] aviparīt [ज्ञानं] gnān [यदा तु] jyāre [जीवस्य] jīvane [भवति] thāy chhe, [तदा] tyāre [उपयोगशुद्धात्मा] te upayog svarūp shuddhātmā [किञ्चित् भावम्] upayog sivāy anya koī paṇ bhāvane [न करोति] karato nathī.
ṭīkāḥ– kharekhar ek vastunī bījī vastu nathī (arthāt ek vastunī bījī vastu kāī sambandhī nathī) kāraṇ ke bannenā pradesho bhinna hovāthī temane ek sattānī anupapatti chhe (arthāt bannenī sattā judī judī chhe); ane e rīte ek vastunī bījī vastu nahi hovāthī ek sāthe bījīne ādhārādheyasambandh paṇ nathī ja. tethī (darek vastune) potānā svarūpamān pratiṣhṭhārūp (draḍhapaṇe rahevārūp) ja ādhārādheyasambandh chhe. māṭe gnān ke je jāṇanakriyārūp potānā svarūpamān pratiṣhṭhit (-rahelun) chhe te, jāṇanakriyānun gnānathī abhinnapaṇun hovāne līdhe, gnānamān ja chhe; krodhādik ke je krodhādikriyārūp potānā svarūpamān pratiṣhṭhit chhe te, krodhādikriyānun krodhādithī abhinnapaṇun hovāne līdhe, krodhādikamān ja chhe. (gnānanun svarūp jāṇanakriyā chhe, māṭe gnān ādhey ane jāṇanakriyā ādhār chhe. jāṇanakriyā ādhār hovāthī em ṭharyun ke gnān ja ādhār chhe, kāraṇ ke jāṇanakriyā ane gnān judān nathī. ā rīte em siddha thayun ke gnān gnānamān ja chhe. evī ja rīte krodh krodhamān ja chhe.) vaḷī krodhādikamān, karmamān ke nokarmamān gnān nathī ane gnānamān krodhādik, karma ke nokarma nathī kāraṇ ke temane paraspar atyant svarūp- viparītatā hovāthī (arthāt gnānanun svarūp ane krodhādik tem ja karma-nokarmanun svarūp atyant viruddha hovāthī) temane paramārthabhūt ādhārādheyasambandh nathī. vaḷī gnānanun svarūp jem jāṇanakriyā chhe tem (gnānanun svarūp) krodhādikriyā paṇ chhe em, ane krodhādikanun svarūp jem krodhādikriyā chhe tem (krodhādikanun svarūp) jāṇanakriyā paṇ chhe em koī rīte sthāpī shakātun nathī; kāraṇ ke jāṇanakriyā ane krodhādikriyā bhinna bhinna svabhāve prakāshe chhe ane e rīte svabhāvo bhinna hovāthī vastuo bhinna ja chhe. ā rīte gnānane ane agnānane (krodhākine) ādhārādheyapaṇun nathī.
PDF/HTML Page 1824 of 4199
single page version
रन्तर्दारुणदारणेन परितो ज्ञानस्य रागस्य च।
भेदज्ञानमुदेति निर्मलमिदं मोदध्वमध्यासिताः
शुद्धज्ञानघनौघमेकमधुना सन्तो द्वितीयच्युताः।। १२६।।
vaḷī visheṣh samajāvavāmān āve chheḥ-jyāre ek ja ākāshane potānī buddhimān sthāpīne (ākāshano) ādhārādheyabhāv vichāravāmān āve tyāre ākāshane bākīnān anya dravyomān āropavāno nirodh ja hovāthī (arthāt anya dravyomān sthāpavānun ashakay ja hovāthī) buddhimān bhinna ādhāranī apekṣhā prabhavatī nathī (-phāvī shakatī nathī. ṭharī jāy chhe, udbhavatī nathī); ane te nahi prabhavatān, ‘ek ākāsh ja ek ākāshamān ja pratiṣhṭhit chhe’ em barābar samajī javāy chhe ane tethī evun samajī janārane par-ādhārādheyapaṇun bhāsatun nathī. evī rīte jyāre ek ja gnānane potānī buddhimān sthāpīne (gnānano) ādhārādheyabhāv vichāravāmān āve tyāre gnānane bākīnān anya dravyomān āropavāno nirodh ja hovāthī buddhimān bhinna ādhāranī apekṣhā prabhavatī nathī; ane te nahi prabhavatān, ‘ek gnān ja ek gnānamān ja pratiṣhṭhit chhe’ em barābar samajī javāy chhe ane tethī evun samajī janārane par- ādhārādheyapaṇun bhāsatun nathī. māṭe gnān ja gnānamān ja chhe, krodhādik ja krodhādikamān ja chhe.
ā pramāṇe (gnānanun ane krodhādik tem ja karma-nokarmanun) bhedavignān bhalī rīte siddha thayun.
bhāvārthaḥ– upayog to chaitanyanun pariṇaman hovāthī gnānasvarūp chhe ane krodhādi bhāvakarma, gnānāvaraṇādi dravyakarma, sharīrādi nokarma-e badhāy pudgaladravyanā pariṇām hovāthī jaḍ chhe; temane ane gnānane pradeshabhed hovāthī atyant bhed chhe. māṭe upayogamān krodhādik, karma tathā nokarma nathī ane krodhādikamān, karmamān tathā nokarmamān upayog nathī. ā rīte temane pāramārthik ādhārādheyasambandh nathī; darek vastune potapotānun ādhārādheyapaṇun potapotāmān ja chhe. māṭe upayog upayogamān ja chhe, krodh krodhamān ja chhe. ā rīte bhedavignān barābar siddha thayun (bhāvakarma vagereno ane upayogano bhed jāṇavo te bhedavignān chhe.)
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [चैद्रूप्यं जडरूपतां च दधतोः ज्ञानस्य रागस्य च] chidrūpatā (chaitanyarūpatā) dharatun gnān ane jaḍarūpatā dharato rāg- [द्वयोः] e banneno, [अन्तः] antaraṅgamān [दारुण–दारणेन] dāruṇ vidāraṇ vaḍe (arthāt bhed pāḍavānā ugra abhyās
PDF/HTML Page 1825 of 4199
single page version
vaḍe), [परितः विभागं कृत्वा] chotaraphathī vibhāg karīne (-samasta prakāre bannene judān karīne- ), [इदं निर्मलम् भेदज्ञानम् उदेति] ā nirmaḷ bhedagnān uday pāmyun chhe; [अधुना] māṭe have [एकम् शुद्ध–ज्ञानघन–ओधम् अध्यासिताः] ek shuddha vignānaghananā puñjamān sthit ane [द्वितीय–च्युताः] bījāthī eṭale rāgathī rahit evā [सन्तः] he satpuruṣho! [मोदध्वम्] tame mudit thāo.
bhāvārthaḥ– gnān to chetanāsvarūp chhe ane rāgādik pudgalavikār hovāthī jaḍ chhe; parantu agnānathī, jāṇe ke gnān paṇ rāgādirūp thai gayun hoy em bhāse chhe arthāt gnān ane rāgādik banne ekarūp-jaḍarūp-bhāse chhe. jyāre antaraṅgamān gnān ane rāgādino bhed pāḍavāno tīvra abhyās karavāthī bhedagnān pragaṭ thāy chhe tyāre em jaṇāy chhe ke gnānano svabhāv to mātra jāṇavāno ja chhe, gnānamān je rāgādikanī kaluṣhatā-ākuḷatārūp saṅkalpavikalpa-bhāse chhe te sarva pudgalavikār chhe, jaḍ chhe. ām gnān ane rāgādikanā bhedano svād āve chhe arthāt anubhav thāy chhe. jyāre āvun bhedagnān thāy tyāre ātmā ānandit thāy chhe kāraṇ ke tene jaṇāy chhe ke “pote sadā gnānasvarūp ja rahyo chhe, rāgādirūp kadī thayo nathī”. māṭe āchāryamahārāje kahyun chhe ke “he satpuruṣho! have tame mudit thāo”. 126.
sharūātamān paṇḍit jayachandajī māṅgalik kare chhe-ke moh arthāt mithyātva, rāg ane dveṣhane dūr karīne tathā nishchay samiti, nishchay gupti ane nishchay vrat pāḷīne jeṇe ātmāne samvaramay eṭale chaitanyanī nirmaḷ pariṇatirūp karyo chhe tene manamān (-gnānamān) lakṣhamān laīne naman karun chhun. jeṇe paramātmapad grahaṇ karyun ane potānā ātmāne pavitra samvaramay karyo tene manamān dhāraṇ karīne namun chhun em kahe chhe.
ā bhedagnānano alaukik adhikār chhe. ā adhikāranī sharūāt karatān kaḷash ṭīkākār shrī rājamalajīe pratham ‘om namaḥ’ karī adhikār sharū karyo chhe. rāgathī bhinnatva ane svabhāvamān ekatva sthāpit karatun je bhedagnān teno vistār karatā adhikāramān ‘om namaḥ’ pratham karyun. shāstranā bījā adhikāramān ā shabda nathī. have-
pratham ṭīkākār āchārya mahārāj kahe chhe ke ‘‘have samvar pravesh kare chhe.’’ āsrav raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayā pachhī have samvar raṅgabhūmimān praveshe chhe.
PDF/HTML Page 1826 of 4199
single page version
tyān pratham to ṭīkākār āchāryadev sarva svāṅgane jāṇanārā samyaggnānanā mahimārūp maṅgaḷ kare chheḥ-
juo to kharā ā kevun māṅgaḷik karyun chhe! kahe chhe-‘आसंसार–विरोधि–संवर–जय– एकान्त–अवलिप्त–आस्रव–न्यक्कारात्’ anādi sansārathī māṇḍīne potānā virodhī samvarane jītavāthī je ekānt-garvit thayo chhe evo je āsrav teno tiraskār karavāthī...
juo, anādithī mithyātva ane rāgadveṣhe samvarane utpanna thavā dīdho nathī tethī āsravane garva thayo chhe ke-anādikāḷathī (nigodathī māṇḍīne) men moṭā moṭā māndhātāone nīche pāḍayā chhe. moṭān rājapāṭ ane hajāro rāṇīo chhoḍī jainano dravyaliṅgī digambar sādhu thaī jaṅgalamān rahyo evā māndhātāone paṇ men (-āsrave) pachhāḍayā chhe-jītī līdhā chhe. dravyaliṅgī munie pañchamahāvrat, gupti, samiti ityādi badho je rāg chhe tenā premamān samvarane utpanna thavā na dīdho eṭale tyān āsravano jay thayo. dravyaliṅgī muni pañchamahāvrat ādi rāganī kriyāmān santuṣhṭa thaī mane samvar thāy chhe em āsravanī kriyāmān samvar mānī emān garvit thayo ane paḍayo; samvar thayo nahi to āsrav jītyo.
ām anādikāḷathī je ekānt-garvit thayo chhe evā āsravano tiraskār karavāthī ‘प्रतिलब्ध–नित्य–विजयं संवरं’ jeṇe sadā vijay meḷavyo chhe evā samvarane ‘सम्पादयत्’ utpanna karatī, ‘पररूपतः व्यावृत्तं’ pararūpathī judī ‘ज्योतिः’ jyoti ‘उज्जृम्भत’ pragaṭ thāy chhe, phelāy chhe.
ahīn em kahe chhe ke-āsravano nāsh karī je samvar pragaṭ thayo te have mokṣhadashā pragaṭ thāy tyān sudhī pāchho haṭhavāno nathī evo vijay samvare prāpta karyo chhe. rāgathī pr̥uthak thaī je eṇe āsravane jītyo te jīv sadāy raheshe em ā pañchamaārānā munivar kahe chhe. amāro bhagavān je ānandano nāth ene ame pakaḍayo chhe ane tene anubhavīne ame je samvar pragaṭ karyo chhe te have paḍashe nahi; dravya paḍe to samvar paḍe. (dravya avināshī chhe tethī samvar have paḍashe nahi). amoe have shāshvat vijay meḷavyo chhe, have amane āsrav utpanna thashe nahi.
ām to samyagdarshan pāmīne koī jīv paḍe chhe em āsrav adhikāranī ṭīkāmān āvī gayun chhe. paṇ ame paḍavānā nathī em apratihat upāḍathī ahīn vāt karī chhe. benashrīnā jātismaraṇagnānamān āvyun chhe ne? kṣhāyikanā be prakār chhe-em sīdhun kṣhāyik ane bījun joḍaṇī kṣhāyik; eṭale vartamānamān kṣhāyik samakit nathī paṇ e kṣhayopasham samakit kṣhāyikamān ja javānun, paḍavānun nahi. ahīn e shailī chhe. joḍaṇī kṣhāyik chhe to
PDF/HTML Page 1827 of 4199
single page version
vartamānamān kṣhayopashamabhāve paṇ e kṣhayopasham samakit paḍe nahi (paḍīne mithyātva na thāy) paṇ teno vyay thaīne kṣhāyik samyagdarshan ja thāy. ānandaghanajīmān āve chhe ke-
anantaguṇanā parivār (ātmā) sāthe samakitamān sagāī karī chhe; have ame kevaḷagnān sāthe lagna karīshun ja. juo to kharā kevī vāt chhe! kahe chhe-amoe sadāne māṭe vijay meḷavyo chhe. have pachhī amane samvar ṭaḷīne āsrav thavāno nathī.
hinsā, jūṭh, chorī, viṣhay-vāsanā e badho pāp-āsrav chhe ane vrat, tap, bhakti vagere puṇya-āsrav chhe. anādithī banne āsrav garva karatā hatā ke-amārī jīt chhe. parantu ahīn kahe chhe-gnānānandasvarūp je chaitanyalakṣhmīno bhaṇḍār bhagavān ātmā teno ame āshray karyo chhe ane tethī āsravane pachhāḍīne (-dūr karīne) amane je samvar pragaṭ thayo chhe teṇe have shāshvat vijay meḷavyo chhe; anantakāḷamān have ame pāchhā paḍavānā nathī.
jem moṭānān kaheṇ pāchhān phare nahi tem ahīn kahe chhe-amone gnānanun (bhedagnānanun) baḷ prāpta thayun chhe, ame kevaḷagnānane varavā nīkaḷyā chhīe te ame pāchhā pharīshun nahi. ahāhā...! kundakundāchāryadev pachhī hajār varṣhe thayel āchārya amr̥utachandradeve gajabanī vāt karī chhe. avadhi, manaḥparyay ane kevaḷagnānano bhale virah ho, paṇ andaranā chidānand bhagavānano virah tūṭī gayo chhe. sachchidānand prabhu ātmānā amane bheṭā thayā chhe ane enī draṣhṭipūrvak ame emān ṭharyā chhīe tethī ame kahīe chhīe ke ame sadāy māṭe āsrav upar vijay meḷavyo chhe. have āsrav vijay pāme ane mithyātva ane rāgadveṣh thāy em kadīy banashe nahi. aho! shun apratihat bhāv ane shun māṅgalik! aho! asādhāraṇ māṅgalik karyun chhe! āvī vāt bīje kayāny chhe nahi.
bhagavān (mahāvīr) pachhī pandaraso varṣhe āchārya amr̥utachandra thayā te kahe chhe- amane pūrṇānandano nāth bhagavān ātmānā bheṭā thayā chhe ane ame samvar pragaṭ karyo chhe, samyagdarshan- gnān ane shāntinī adbhut dashā pragaṭ karī chhe; ame āsrav upar kāyamī vijay meḷavyo chhe. rāgathī bhinna evun je bhedagnān ame pragaṭ karyun chhe te have em ne em raheshe, rāgamān ekatā thashe e vāt have chhe ja nahi. anantakāḷ paryant have amāro vijayaḍaṅko chhe ane āsravanī hār chhe. have ame kevaḷagnān laīshun ja.
bāpu! ā to ekalun mākhaṇ chhe. jagat bahāramān-strīmān, lakṣhmīmān, baṅgalāmān, ābarūmān sukh kalpe chhe paṇ e to ekalā jheranā pyālā chhe ane ā (samvaranī dashā) nirvikalpa amr̥utanā pyālā chhe. kundakundāchāryadev to mahāvidehamān bhagavān pāse gayā
PDF/HTML Page 1828 of 4199
single page version
hatā, parantu amr̥utachandrāchāryadev bhagavān pāse gayā nahotā. paṇ tethī shun? potānā chidānand bhagavān pāse to gayā hatā ne? ethī ja teo kahe chhe-ame āsrav upar vijay meḷavyo chhe, āsravane pachhāḍayo chhe, dūr karyo chhe. have amane kevaḷagnān thashe paṇ āsrav thashe nahi.
‘āsravano tiraskār karyo’-eṭale ke shubhabhāvano ādar chhoḍayo ane potānā chaitanyasvabhāvano ādar karyo. jyānsudhī shubhabhāvano ādar hato tyānsudhī mithyātva hatun. svabhāvano ādar karatān ja āsrav tiraskr̥ut thayo. pote potāmān gayo tyān āsrav chhūṭī gayo. bāpu! anādithī tun rāgane paḍakhe chaḍhīne janma-maraṇanā chakrāvāmān herān thaīne marī gayo. ahīn gnānānandasvarūp bhagavānanā paḍakhe je chaḍayā te kahe chhe-ame chaḍayā te chaḍayā, have ame pāchhā paḍavānā nathī.
jem moṭā pattharane vachamān taḍ-sāndh hoy chhe. tyān kāṇun pāḍī suraṅg chāmpatān hajāro maṇ paththaranā judā kaṭakā thaī jāy chhe. tem bhagavān ātmā-atīndriy mahāpadārtha prabhu kāraṇ paramātmā ane rāg vachche taḍ chhe, sāndh chhe. tyān pragnāchhīṇī nākhatān phaḍāk daīne ātmā ane rāg judā paḍī jāy chhe.
tyāre ek bhāī pūchhatā hatā ke tame ātmāne kāraṇaparamātmā kaho chho to kārya je āvavun joīe te kem āvatun nathī?
samādhānaḥ– bhāī! jeṇe vishvāsamān bhagavān pūrṇānandamay kāraṇaparamātmāno svīkār karyo tene kāraṇanun kārya samakit āvyā vinā rahe nahi. paṇ kāraṇ paramātmā chaitanyamūrti prabhu ātmāno vishvās chhe tane? anādithī ek samayanī paryāyamān ramatun māṇḍī chhe, paryāyane ja potānun svarūp mānyun chhe. bhāī! tun puṇya karī-karīne anantavār navamī graiveyak gayo, tane navapūrvanī labdhi paṇ thaī, parantu kāraṇaparamātmāmān draṣhṭi karī tene jāṇyo nahi; shubhabhāv ane gnānanā ughāḍanī paryāyanī ruchi karī paṇ bāpu! bhagavān ātmā trikāḷī dravya kāraṇaparamātmā prabhu ek samayanī paryāy jeṭalo nathī. ek samayanī paryāyamān trikāḷī bhagavān gnāyakanun gnān āve paṇ bhagavān gnāyak na āve. ahāhā...! anantaguṇano sāgar bhagavān ātmā chhe; tenun purun gnān paryāyamān āve, enī pūrī shraddhā paryāyamān thāy paṇ vastu trikāḷī to bhinna ja rahe. āvā trikāḷī akhaṇḍ ekarūp chaitanyadravya-kāraṇaparamātmāno antaḥsanmukh thaī vishvās karatān samakit ādi kārya pragaṭ thāy chhe. samajāṇun kāī...?
bhāī...! ātmā to ātmā chhe; enī draṣhṭi ane sthiratānī jarūr chhe. enā kārya māṭe bahu paṇḍitāīnī-kṣhayopashamanī jarūr chhe em nathī. pashuno ātmā paṇ enī ruchi karīne samakit pāme chhe. hajāro yojananā lāmbā magaramachchhane paṇ samyagdarshan
PDF/HTML Page 1829 of 4199
single page version
thāy chhe. ahīn munirāj em kahe chhe ke ame gnānānandanī mūrti atīndriy sukhano sāgar evā trikāḷī bhagavān ātmānī draṣhṭipūrvak rāgane jītyo chhe. ahāhā...! vastu ātmā paripūrṇa gnāyakatattva chhe. emān draṣhṭi bāndhīne ame āsrav par sadāne māṭe vijay prāpta karyo chhe. ahāhā...! jeṇe nitya vijay prāpta karyo chhe evā samvarane utpanna karatī, pararūpathī judī chaitanyajyoti amane pragaṭ thaī chhe have kahe chhe-
kevī chhe te chaitanyajyoti? ‘सम्यक्–स्वरूपे नियमितं स्फुरत्’ potānā samyak svarūpamān nishchaḷapaṇe-achaḷapaṇe prakāshit chhe, ‘चिन्मयम्’ chinmay chhe, ‘उज्जवलं’ ujjvaḷ (nirmaḷ, nirābādh, dedīpyamān) chhe. vaḷī ‘निज–रस–प्राग्भारम्’ nijarasanā (potānā chaitanyarasanā) bhāravāḷī-atishayapaṇā vāḷī chhe. āvī chaitanyajyoti pragaṭ thāy chhe ane phelāy chhe eṭale ke te mukta ātmadashāne pāme chhe. duḥkharūp evā puṇya-pāpanā banne bhāvone jītīne samvarane pāmelī jyoti āsravane have koī di’ aḍashe nahi arthāt have āsrav pharīthī utpanna nahi thāy.
samayasār gāthā 3 mān āve chhe ke darek ātmā potānā guṇaparyāyone chumbato -sparshato ṭakī rahyo chhe, paradravya ke enā guṇaparyāyone kadī aḍato-sparshato nathī. ahīn kahe chhe ke ātmā potānā guṇ tathā svasamvittirūp evī gnānanī paryāyane sparshe chhe, rāgane sparshato nathī. ahīn rāgane ātmānī paryāyamānthī kāḍhī nākhyo. (samvar adhikār chhe ne?)
nijarasanā bhāravāḷī eṭale shuddha chaitanyarasanā-ānandarasanā-vītarāgarasanā-shāntarasanā bhāravāḷī-atishayapaṇāvāḷī chaitanyajyoti pragaṭ thāy chhe. ahāhā...! shun kaḷash chhe! alaukik adbhut vāt chhe. jem hajār pāṅkhaḍīvāḷā gulābanī kaḷī bīḍāyelī hoy ane vikasit thāy tem anantaguṇanī anant pāṅkhaḍiye vikasit thaī bhagavān pragaṭ thāy chhe. lyo, āvī vāt!
anādikāḷathī je āsravano virodhī chhe evā samvarane jītīne āsrav madathī garvit thayo chhe. te āsravano tiraskār-anādar karīne tenā par jeṇe hammeshane māṭe jay meḷavyo chhe arthāt kevaḷagnān pāmatān sudhī je rahevāno chhe evā samvarane utpanna karato, samasta pararūpathī judo-paradravya ane parabhāvathī judo ane potānā svarūpamān nishchaḷ evo ā chaitanyaprakāsh nijarasanī atishayatāpūrvak nirmaḷapaṇe uday pāme chhe. juo ‘nijarasanī atishayatāpūrvak’ eṭale chaitanyaprakāsh rāganā kāraṇ vaḍe uday pāme chhe em nahi paṇ nij chaitanyarasanā kāraṇe uday pāme chhe; pahelān
PDF/HTML Page 1830 of 4199
single page version
(chaitanyaprakāsh pragaṭayo te pahelān) rāg mand hato enāthī uday pāme chhe em nathī. samajāṇun kāī...?
tyān (samvar adhikāranī) sharūātamān ja (bhagavān kundakundāchārya) sakaḷ karmano samvar karavāno utkr̥uṣhṭa upāy je bhedavignān tenī prashansā kare chhe. bhedavignān samvar karavāno utkr̥uṣhṭa upāy chhe. samayasār nāṭakamān āve chhe ne ke-
dhobī antar ātamā dhovai nijagun chīr.’’
adhikār sūkṣhma chhe. dhyān daīne sāmbhaḷe to samajāy tevo chhe. shun kahe chhe? ‘kharekhar ek vastunī bījī vastu nathī (arthāt ek vastunī bījī vastu kāī sambandhī nathī).’
juo, kharekhar eṭale yathārtha draṣhṭithī joīe to ek vastunī bījī vastu chhe nahi. ā ātmā gnāyakasvarūp chidānandamay vastu chhe ane dayā, dān, vratādinā pariṇām āsrav tattva chhe. ahīn kahe chhe-e āsrav tattva ātmatattvanun nathī. ‘खलु’ em kahyun chhe ne? eṭale ke vāstavikapaṇe ek vastunī bījī vastu nathī. rāganā pariṇām ātmānā nahi ane ātmā rāgano nahi. bhāī! jene samvar nām dharma pragaṭ karavo hoy, dharmanī pratham sīḍī evun samyagdarshan pragaṭ karavun hoy enā māṭe ā vāt chhe. bhagavān ātmā sachchidānand prabhu - ‘siddha samān sadā pad mero’ evun je potānun svarūp e puṇya-pāpanā bhāvano thato nathī. ahāhā...! ā to gajab ṭīkā chhe!
ek vastu bījī vastunī kāī paṇ sambandhī nathī ane ek vastunī bījī vastu kāī paṇ sambandhī nathī. gajab vāt! bhagavān ātmā sahajānandasvarūpī sadā param gnān ane ānand svarūp chhe. ahīn kahe chhe-dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādinā shubhabhāv bhagavān ātmānā (sambandhī) thatā nathī ane ātmā e shubhabhāvamān āvato nathī. āvun andar bhedavignān karavun enun nām samyagdarshan chhe. puṇya-pāpanā pariṇām e ātmānī chīj nathī kemake e to āsrav tattva chhe jyāre ātmā gnāyak tattva siddhasvabhāvī chhe. be chīj bhinna bhinna chhe. ātmāmān āsrav nahi ane āsravamān ātmā nahi.
PDF/HTML Page 1831 of 4199
single page version
pāṭhamān shabda chhe ke-‘upayogamān upayog chhe.’ upayogamān krodh nathī. ‘upayogamān upayog chhe eṭale ke rāgathī bhinna paḍī je jāṇavā-dekhavānun (gnānamay) pariṇaman thayun emān upayog eṭale ātmā chhe. jāṇanakriyā e gnānanun svarūp chhe. ātmānun svarūp ja jāṇanakriyā chhe. ahīn ātmānā ādhāre jāṇanakriyā chhe em na līdhun kemake ahīn em batāvavun chhe ke rāgathī bhinna paḍī je jāṇanakriyā thaī emān ‘ā ātmā chhe’ em ātmā jaṇāyo. māṭe jāṇanakriyā te ādhār ane ātmā ādhey em ahīn līdhun chhe. adhikār khūb jhīṇo chhe; ekalun mākhaṇ chhe.
‘upayogamān upayog chhe’ eṭale rāgathī bhinna paḍīne je bhedavignān karyun te jāṇanakriyāmān ātmā chhe arthāt jāṇanakriyāmān ātmā jaṇāy chhe. jāṇanakriyāmān ātmā chhe, emān rāg nathī ane rāgamān ātmā nathī.
bhāī! ā to janma-maraṇanī gāṇṭh gāḷavānī vāt chhe. sansāranān pāp to anantavār karyān ane puṇya paṇ anantavār karyān. ek narakanā bhav sāme asaṅkhya svarganā bhav-e rīte anantā narakanā ane enāthī asaṅkhyaguṇā anantā svarganā bhav karyā. je puṇyanā phaḷamān svarganā bhav thayā te puṇyanā pariṇām ātmāmān nathī. vyavahāraratnatrayano vikalpa je puṇya chhe te ātmāmān nathī ane ātmā e vyavahāraratnatrayamān-puṇyamān nathī. bhāī! puṇyathī ātmā jaṇāy evī vastu ātmā nathī. rāgathī-puṇyathī bhinna paḍī, gnānanī pariṇatimān ātmāne lakṣhamān letān, temān (jāṇanakriyāmān) ātmā jaṇāy chhe.
rāg chhe te jaḍamān-ajīvamān jāy chhe. dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg, shāstra bhaṇavāno vikalpa ke pañchamahāvratādinā pariṇām e badhā jaḍamān jāy chhe. ātmānā ādhāramān e jaḍ chhe nahi; tem ātmānā ādhāre e jaḍ thāy chhe em paṇ nahi. bhāī! vyavahāraratnatrayanā vikalpa ātmānā ādhāre thāy chhe em nathī, tem rāganā ādhāre ātmā jaṇāy chhe em paṇ nathī. jem jaḍ pudgal ane ātmā judā chhe em āsrav ane ātmā judā chhe. sāt tattvamān bhagavāne āsravatattva ane jīvatattva bhinna bhinna kahyān chhe. māṭe jene bhedagnān karavun hoy teṇe rāgano āshray chhoḍīne gnāyakasvabhāvano āshray levo joīe.
kharekhar ek vastunī bījī vastu nathī. māṭe ātmā jāṇanakriyānā ādhāre jaṇāy ane rāg rāganā ādhāre thāy, rāg ātmānā ādhāre na thāy. vyavahāraratnatrayano rāg ātmānā ādhāre na thāy, ene parano-nimittano ādhār-āshray chhe. enun valaṇ par taraph chhe.
vyavahāraratnatray karatān karatān nishchay pragaṭe em koī māne to te yathārtha nathī.
PDF/HTML Page 1832 of 4199
single page version
vyavahāraratnatray e chīj judī chhe ane jāṇanakriyānā ādhāre jaṇāy te ātmā chīj judī chhe. āsravabhāv ane chaitanyabhāv ekabījānā koī sambandhī nathī. āsrav paṇ vastu chhe te potāpaṇe chhe ane parapaṇe eṭale jīvapaṇe nathī. āgaḷ kaḷash 200 mān paṇ āvashe ke ek vastune bījī vastu sāthe kāī sambandh chhe ja nahi.
ek vastunī bījī vastu nathī; kem? to kahe chhe-‘kāraṇ ke bannenā pradesho bhinna hovāthī temane ek sattānī anupapatti chhe (arthāt bannenī sattā judī judī chhe).’
shun kahe chhe ā? ke shuddha ātmānā pradesho ane āsravanā pradesho tadna bhinna bhinna chhe. chhe to asaṅkhya pradesho, paṇ jeṭalā anshamān āsrav uṭhe chhe te pradeshone bhinna kahyā chhe.
lyo, loko to kahe chhe-ā vrat, tapasyā karo, upavās karo, bhakti karo, jātrā karo-ne thaī gayo dharma. bāpu! e dharma chhe ja nahi. evā kalesh to anantavār karyā paṇ chhāṇṭo paṇ dharma thayo nahi. bhāī! tane khabar nathī paṇ rāg e kalesh chhe, duḥkh chhe bhagavān!
jem ā ātmā bījā ātmāno nathī, jem ātmā sharīramān nathī ane sharīr ātmāmān nathī tem, ahīn kahe chhe-je dayā, dān, vrat ādinā vikalpa uṭhe chhe te rāg chhe ane tenun kṣhetra-pradesho bhinna chhe ane ātmānā pradesho bhinna chhe. be vastu ja bhinna chhe kemake bannenā pradesho bhinna bhinna chhe.
ātmānā asaṅkhya pradeshamān vikār thāy chhe, paṇ jeṭalā anshamānthī vikār uṭhe chhe te pradeshone bhinna gaṇavāmān āvyā chhe. ām āsravanā ane ātmānā pradesho bhinna bhinna hovāthī temane (bene) ek sattānī anupapatti chhe. asaṅkhya pradeshamān be bhāg paḍe chhe-dravya e paryāy nahi ane paryāy e dravya nahi. kharekhar to nirmaḷ paryāyanā pradesho (ansho) paṇ (dhruv ātmāthī) judā chhe paṇ ahīn enī vāt nathī, ahīn malin paryāyanī vāt chhe. vaḷī evī ja rīte jeṭalā anshamān āsrav thāy chhe ane jeṭalā anshamān samvar-nirmaḷatā thāy chhe e benā (āsrav ane samvaranā) pradesho paṇ bhinna bhinna chhe. gajab vāt chhe bhāī! ā māthānā vāḷ nathī hotā? emān koī koī vāḷamān chheḍe be chheḍā hoy chhe; vāḷ ek ane chheḍā be. emān be chheḍā bhinna na paḍe, be phaṇagā hoy chhatān chīrī na shakāy. ahīn (gnānamān) chirāy chhe enī vāt chhe. alaukik vāt chhe bhāī! digambar santo sivāy āvī vāt bīje kayāny chhe nahi. aho! digambar santo to kevaḷīnā keḍāyatīo chhe.
ahā! āvun durlabh manuṣhyapaṇun ene kayāre maḷe ane kayāre ene āvun
PDF/HTML Page 1833 of 4199
single page version
sāmbhaḷavā maḷe? are! chhatān haju te pāpamānthī navaro paḍato nathī. dhandho-vepār ane bairān- chhokarān sāchavavāmān ane bhog ane bhoganī sāmagrīmān ākho divas pāpakāryamān guñchāyelo rahe chhe, kadāch ekād kalāk shāstra sāmbhaḷavāno vakhat le to te paṇ shubhabhāv chhe; enāthī puṇya bandhāy paṇ dharma na thāy. are bhāī! ā manuṣhyapaṇun ām ne ām veḍaphāī jāy chhe. mithyādarshan rahe to āṅkho miñchāīne te kayāny chālyo jashe. (84 nā avatāramān evo khovāī jashe ke patto ja nahi lāge).
ahīn kahe chhe-puṇya-pāpanā bhāv banne āsrav chhe ane (potānāthī) bhinna chīj chhe. ene potānā mānavā e hinsā chhe. paranī dayā pāḷavāno rāg uṭhe te hinsā chhe ane ene potāno mānavo te mahāhinsā (mithyātva) chhe. rāgathī bhinna paḍī bhagavān gnāyakanā āshraye jāṇanakriyā-vītarāgī avasthā thāy te ahinsā chhe ane e ahinsāthī ātmā jaṇāy chhe. samajāṇun kāī...? ‘kāī’ eṭale je kahevāy chhe enī gandh paṇ āve chhe ke? ahā! ākhun samajāy eno to beḍo pār thaī jāy; mahā kalyāṇ thaī jāy.
ahāhā...! ātmā ānandakand prabhu chaitanyabimb-anant chaitanyaprakāshano piṇḍ chhe; ane rāg andhakār chhe. rāg nathī jāṇato potāne, nathī jāṇato joḍe rahelā chaitanyane; rāg bījā dvārā (chaitanya dvārā) jaṇāy chhe. māṭe rāg chhe te jaḍ svabhāv chhe, ajīv chhe. bhāī? jīvanun jīvan-dharmīnun jīvan to sva-anubhav chhe. rāgathī bhinna paḍīne bhedavignānanī pariṇati sahit jīvavun e jīvanun jīvan chhe. rāgane kartavya mānīne jīvavun e to mithyātvanun jīvan chhe, e chaitanyanun jīvan nathī. ahīn kahe chhe -rāg ane ātmānā pradesho bhinna chhe, rāg ane nirmaḷ pariṇatinā ansho (pradesho) paṇ bhinna chhe. aho! bhedagnānanī ā apūrva vāt chhe.
ahīn sudhī ek vastunī bījī vastu nathī ane āsrav ane ātmānī bhinna bhinna sattā chhe em be vāt thaī. have trījī vāt-
‘ane e rīte ek vastunī bījī vastu nahi hovāthī ek sāthe bījīne ādhār- ādhey sambandh paṇ nathī ja. tethī (darek vastune) potānā svarūpamān pratiṣhṭhārūp (draḍhapaṇe rahevārūp) ja ādhāraādhey sambandh chhe.’
juo shun kahe chhe? ek vastunī bījī vastu nahi hovāthī arthāt ātmānī āsravavastu nahi hovāthī vā āsrav ātmavastuno nahi hovāthī ātmā sāthe āsravane ādhār-ādhey sambandh nathī. rāganā-vyavahāraratnatrayanā ādhāre ātmā jaṇāy ke ātmānā ādhāre vyavahāraratnatray-rāg thāy evo paraspar ādhāraādhey sambandh chhe nahi. jāṇanakriyā je ātmānā svarūpabhūt chhe temān ātmā jaṇāy chhe. māṭe ātmāne
PDF/HTML Page 1834 of 4199
single page version
potānā svarūpabhūt je jāṇanakriyā temān pratiṣhṭhārūp-draḍhapaṇe rahevārūp ādhāraādhey sambandh chhe paṇ rāgamān rahevārūp ādhāraādhey sambandh nathī ja.
āvī vāt! bhāī! ā to kolej ja judī jātanī chhe. ā to janma-maraṇathī rahit thavānā abhyāsanī kolej chhe. bhāī! tane puṇya-pariṇām mārā evī mānyatārūp mithyātvano mahārog thayo chhe. shrīmade kahyun chhe ne ke-
rāg ne ātmā bhinna bhinna chīj chhe. je bhinna chhe evā rāgathī ātmāne lābh māne ane enun potāne kartāpaṇun māne e mithyātvabhāv chhe. shuddha chaitanyasvarūpane chhoḍī je shubharāgano kartā thāy te mithyādraṣhṭi chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyanā bhānapūrvak rāgathī bhinna paḍīne jeṇe bhedagnān karyun evo gnānī, rāg ho bhale paṇ rāgano kartā thato nathī. ahāhā...! rāgamān ātmā nahi ane ātmāmān rāg nahi evo ātmā to sadā sarvagnasvarūp chhe-jāṇe saune paṇ kare koīne nahi evun enun svarūp chhe.
lokone to ā vrat karo, tap karo, upavās karo, bhakti karo-em karo karo e ja jāṇe dharma chhe. are bhāī! evun to ten anantavār karyun chhe, abhavī paṇ kare chhe. chhahaḍhāḷāmān āve chhe ne ke-
sāmbhaḷane bhāī! e pañch mahāvrat ane aṭṭhāvīs mūlaguṇanā pālanano rāg e duḥkh chhe, āsrav chhe. evā rāganī kriyā to anantavār karī, paṇ rāgathī bhinna shuddha chaitanyasvarūp pote chhe evun gnān-bhedavignān kadī karyun nahi. bhedagnān vinā, samyagdarshan vinā samyaggnān ane samyakchāritra hotān nathī.
gnān ane ānandanī pariṇatithī ānandano nāth bhagavān jaṇāy chhe. ānandanun ane duḥkhanun svarūp tadna bhinna bhinna chhe. prabhu! tane ā shun thayun? tāro nāth to andar nirmaḷānand sachchidānand prabhu birāje chhe. jāṇanakriyā e enun svarūp chhe; jāṇanakriyāmān e jaṇāy chhe. rāg-āsrav enun svarūp nathī, rāg-āsravathī e jaṇāto nathī. rāg to jaḍasvarūp chhe. pañchamahāvratanā pariṇām paṇ rāg chhe tethī jaḍ chhe, duḥkh chhe, ajīv chhe. ātmāthī enun lakṣhaṇ tadna bhinna chhe, enā pradesh judā, tethī enun hovāpaṇun judun chhe. rāgane ane ātmāne ādhāraādhey sambandh nathī. rāgano ādhāraādhey sambandh paṇ judo chhe.
PDF/HTML Page 1835 of 4199
single page version
ahā...! pāñch-pachās lākh rūpiyā maḷe eṭale jāṇe hun pahoḷo ane sherī sāṅkaḍī em ene thaī jāy chhe. paṇ bhāī! e to par chīj chhe ne nāth! jyāre rāgane par chīj kahī tyān sharīr ane paisā potānī chīj kayānthī thaī? ā vyavahāraratnatrayanā rāgane paṇ ahīn par chīj kahī chhe. bāpu! tane sāmbhaḷavun ākarun lāge paṇ satya to ā chhe bhāī! satyane saṅkhyānī jarūr nathī; jhājhā mānanār hoy to e satya em nathī. satya satyapaṇe jaṇāyun pachhī bhale te ekalo ja hoy, pote ja satya chhe.
ānandano sāgar mīṭho maherāmaṇ andar prabhu paḍayo chhe. te enī shuddha pariṇatimān jaṇāy evo chhe. tethī ahīn shuddha pariṇatine ādhār ane ātmāne ādhey kahyo chhe. vastu sadā paramātmasvarūp ja chhe; paṇ e paramātmasvarūp enā gnānamān āve tyāre paramātmasvarūp kahevāy ne? ā sivāy vrat kare ne bhakti kare ne sammedashikharanī jātrā kare-e badhun kāī nathī. sākṣhāt traṇalokanā nāth samosaraṇamān birājamān hoy enān darshan-bhakti kare toy e kāī nathī. e to shubharāg chhe ane e rāg ane ātmā tadna bhinna bhinna chhe.
puruṣhārthasiddhayupāy nāmanā shāstramān je bhāve tīrthaṅkaragotra bandhāy e paṇ hinsā ane aparādh chhe em kahyun chhe. tīrthaṅkar gotra bāndhyun ene be bhav vadhī gayā. bhāī! amr̥utanā nāthane sharīr maḷe e to kalaṅk chhe. bhāī! mārga to ā chhe. ekānta chhe em kahīne ene tun nā na pāḍ bhāī! ā to samyak ekānta chhe.
bhagavān! tārī chīj kevī chhe ane te kem jāṇāy enī tane khabar nathī. tārī chījamān to ānand, ānand, ānand bharyo chhe, ane te gnānanī-jāṇanakriyānī nirmaḷ pariṇatimān jaṇāy chhe. e ānandarūp chījamān āsravanā pariṇām thāy e duḥkharūp chhe. have āvī vāt koī di’ sāmbhaḷavā maḷī na hoy eṭale rāḍ pāḍe ke ā nishchayanī vāt chhe, nishchayanī vāt chhe; paṇ bhāī! nishchay eṭale ja satya, nishchay nām yathārtha, vāstavik, nirupachār satyārtha vastu.
mahāvideh kṣhetramān sīmandhar, bhagavān birāje chhe. prabhunun karoḍ pūrvanun āyuṣhya chhe. samvat 49 mān shrī kundakundāchāryadev prabhu pāse gayā hatā ane āṭh divas tyān rahyā hatā. tyānthī shun lāvyā? to ā sandesho lāvyā ke-rāg ātmāno nathī ane ātmā rāgano nathī. ātmā atīndriy gnān ane ānandano bhaṇḍār chhe ane rāg duḥkhano bhaṇḍār chhe. āchārya bhagavantoe gāthāmān ane ṭīkāmān je kahyun chhe tenun ā spaṣhṭīkaraṇ chāle chhe. chhelle to em kaheshe ke- bhagavān ātmā chaitanyasvarūp gnānasvarūp chhe ane dayā, dān ādinā bhāv, dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg ityādi agnān chhe arthāt emān gnān nathī. rāgamān gnān nathī e kāraṇe te agnān chhe, ahīn agnān eṭale mithyātva
PDF/HTML Page 1836 of 4199
single page version
nahi paṇ gnān nahi eṭale agnān em artha chhe. gnānasvarūpī ātmā rāgamān nahi ane rāg gnānasvarūpī ātmāmān nahi. gnān (ātmā) ane agnān (rāg) bhinna bhinna chhe.
bhedagnān shun chīj chhe e jīvoe sāmbhaḷyun nathī; ane enā vinā chāragatimān rakhaḍavun maṭe em nathī. navatattvamān darek tattva bhinna bhinna chhe. rāg āsrav chhe ane ātmā ānandakand prabhu gnāyak chhe. te be vachche ādhār-ādhey sambandh nathī. vyavahāraratnatrayamān ātmā jaṇāy ane ātmāmān vyavahāraratnatray hoy em kadī chhe nahi. dharmanī mūḷ chīj ā chhe. rāganā ādhāre ātmā jāṇavāmān āve ane gnānathī rāganī utpatti thāy em chhe nahi; kemake rāganī utpatti paralakṣhe thāy chhe ane gnānanī pariṇati svalakṣhe utpanna thāy chhe. bannenī dishā ane dashāmān pher chhe. par taraphanī dishāthī rāganī dashā utpanna thāy chhe jyāre sva taraphanī dishāthī dharmanī dashā utpanna thāy chhe. bhāī! dharmanī dashāno āshray sva chhe, rāg nahi, par nahi. aho! dharma koī asādhāraṇ alaukik chīj chhe.
ahīn kahe chhe-rāg ādhār ane ātmā ādhey ke ātmā ādhār ane rāg ādhey em chhe nahi. hajī to ā samyagdarshan kem thāy enī vāt chāle chhe. samyagdarshan vinā, ātmānā anubhav vinā chāritra traṇakāḷamān hotun nathī. agnānīnān vrat ne tapane bhagavāne (mūrkhāī bharyān) bāḷavrat ane bāḷatap kahyān chhe. bhāī! tun anantavār samosaraṇamān gayo, bhagavānanī anantavār pūjā karī, hīrānā thāḷ, maṇiratnanā dīvā ane kalpavr̥ukṣhanān phūl vaḍe anantavār bhagavānanī āratī utārī. paṇ e to badho shubhabhāv chhe; emān kayān ātmā chhe? ā badhun samajavun paḍashe hon, nahitar em ne em jīndagī chālī jashe, ane marīne kayāny ḍhoramān-tiryañchamān chālyo jaīsh. kadāchit kāī puṇyabhāv thayo hashe to mithyātva sahit svargamān jashe; paṇ tethī shun? mithyātvanun paramparā phaḷ to nigod ja chhe.
āchārya kundakundadev atīndriy ānandanā svādanā rasiyā anubhavī puruṣh hatā. aho! bhāvaliṅgī munivarone paryāyamān prachur ānandanā svādanun vedan hoy chhe. āchāryadev gāthā pa mān kahe chhe-hun mārā nijavaibhavathī samayasār kahīsh. tyān nijavaibhav kevo chhe tenun varṇan karatān kahe chhe-‘‘sundar je ānand tenī chhāpavāḷun je prachur-svasamvedanasvarūp svasamvedan, tenāthī jeno janma chhe.’’ juo ā dharma ane ā munipaṇun! pañchamahāvrat pāḷatā hatā ane nagna hatā em tyān na kahyun; kāraṇ ke e mūnipaṇun kayān chhe?
samayasār gāthā 72 mān ātmāne ‘bhagavān ātmā’ em traṇavār āchārya amr̥utachandre kahyun chhe. ahāhā...! tun bhagavān ātmā chho ne? bhagavān! tārā mahimāno
PDF/HTML Page 1837 of 4199
single page version
koī pār nathī. nānā bāḷakane jem enī mā pāraṇāmān jhulāvī enān vakhāṇ kare chhe ane suvāḍī de chhe tem ahīn āchāryadev ātmāne ‘bhagavān ātmā’ kahī agnānamānthī jagāḍe chhe. kahe chhe-jāg re jāg, nāth! tun traṇalokano nāth chhe. tārī puñjīmān to anant anant ānandanī lakṣhmī bharī chhe. ā samyagdarshanamān atīndriy ānandano je svād āve chhe te tārī chaitanyapuñjīmānthī āve chhe. e (chaitanyalakṣhmī) tārī puñjī chhe; ā dhūḷ (dhan) te tārī puñjī nahi. ā sharīr-barīr to hāḍakānno māḷo chhe. ane emān je saḍan-galananī kriyāo thāy chhe e badhī jaḍanī kriyāo chhe.
juo, kriyā traṇ prakāranī chhe-
1. jaḍanī kriyā. ā chālavānī, bolavānī, khāvāpīvānī ityādi je sharīranī kriyā chhe te jaḍanī kriyā chhe, ātmānī nahi.
2. vibhāvik kriyā. andar je rāgādi pariṇaman chhe te vibhāvik kriyā chhe. ā duḥkharūp kriyā chhe. dayā, dān ādi rāganā pariṇām duḥkharūp chhe.
3. gnānanī kriyā. rāgathī bhinna paḍīne svarūpamān antar ekāgra thavun te gnānanī kriyā chhe. emān atīndriy ānand āve chhe. rāgathī bhinna paḍī ānandanā nāth upar draṣhṭi paḍatān je gnānakriyā thaī emān bhego shuddhatāno ānand āve chhe. rāgamān ānand kayān chhe? strī ke paisāmān ānand kayān chhe? (nathī). rāganī utpatti na thāy evī gnānakriyāmān-jāṇanakriyāmān bhego ānand hoy chhe, ane te dharmīnī kriyā chhe.
prashnaḥ– to shun jīvonī dayā pāḷavī te dharma nahi?
uttaraḥ– rāganī utpatti na thavī ane jāṇan-paryāy utpanna thavī ene bhagavān sāchī dayā kahe chhe. rāganī utpatti thavī e ātmānī adayā chhe, hinsā chhe. dharmīne dayā ādi rāg āve chhe paṇ e dharma chhe em nathī. (vyavahārathī-upachārathī ene dharma kahe chhe e judī vāt chhe).
have āgaḷ kahe chhe-‘māṭe gnān ke je jāṇanakriyārūp potānā svarūpamān pratiṣhṭhit (- rahelun) chhe te, jāṇanakriyānun gnānathī abhinnapaṇun hovāne līdhe, gnānamān ja chhe.’
shun kahe chhe? gnān eṭale bhagavān ātmā ane jāṇanakriyā eṭale chaitanyanī jāṇavānī kriyā. rāgathī bhinna paḍī svarūpanā lakṣhe je jāṇanakriyārūp vītarāgī ānandanī dashā thaī temān potānun svarūp pratiṣhṭhit chhe arthāt temān ātmā chhe eṭale ke ātmā jaṇāy chhe. tethī jāṇanakriyā te ādhār chhe ane ātmā ādhey chhe. ahāhā...! shuddha chaitanyasvarūpanā lakṣhe samyagdarshan-gnān-ānandarūp je pariṇati thaī temān ātmā
PDF/HTML Page 1838 of 4199
single page version
jāṇavāmān āve chhe māṭe tene ādhār kahyo ane ātmāne ādhey kahyo. ā jāṇanakriyā svabhāvabhūt hovāthī ātmāthī abhinna chhe. māṭe kahyun ke gnān gnānamān ja chhe.
vaḷī, ‘krodhādik ke je krodhādikriyārūp potānā svarūpamān pratiṣhṭhit chhe te, krodhādikriyānun krodhādithī abhinnapaṇun hovāne līdhe, krodhādikamān ja chhe.’
ātmasvabhāvanī aruchirūp je bhāv-krodh, mān, māyā ane lobh tene krodhādi kahyā chhe. svarūpanī aruchinā be prakār-rāg ane dveṣh. temān svarūpanī aruchi evo je dveṣhabhāv tenā be prakār-krodh ane mān ane svarūp pratyeno anādar evo je rāg tenā be prakār-māyā ane lobh.
ātmā sadā chaitanyamūrti prabhu ānandasvarūpe andar virāje chhe. tene chhoḍī jene puṇyabhāvanī ruchi chhe tene ātmā pratye dveṣh chhe, krodh chhe. ahīn kahe chhe-ātmānī aruchirūp krodhādi pariṇāmanī kriyā thaī tenā ādhāre krodhādi chhe. vikāranā pariṇamananī kriyānā ādhāre vikār chhe, ātmānā ādhāre vikār nathī. rāganī kriyā te ātmānā virodhanī-krodhādi kriyā chhe. jīvanī krodhādikanī paryāy anādithī krodhādi kriyāmān chhe; tenī pariṇatimān krodhādi vikārabhāv ātmāne laīne nathī. vikār paṇ potānā ṣhaṭkārakathī pariṇame chhe. krodhādi kriyā eṭale vikāranun ṣhaṭkārakarūp je pariṇaman temān krodhādi chhe, ātmā nathī ane ātmāmān krodhādi nathī. svarūpanī viparīt mānyatārūp je mithyātvanī kriyā enā pariṇamanamān vikār chhe, ātmānā pariṇamanamān mithyātvādi vikār nathī.
krodhādikriyā eṭale krodhādinun pariṇaman; e pariṇamanamān krodhādi chhe. ātmānī paryāyamān krodhādinun pariṇaman nathī. ātmānī paryāy to jāṇavun-dekhavun ānand ādi chhe. ātmānī paryāyamān bhagavān ātmā jaṇāy chhe kemake emān bhagavān ātmā chhe jyāre krodhādi pariṇamanamān ātmā jaṇāto nathī kemake temān ātmā kayān chhe ke jaṇāy?
ahīn kahe chhe-krodhādi kriyānun krodhādithī abhinnapaṇun chhe, jem gnān ane ānandanun pariṇaman gnānānandasvarūp ātmāthī abhinna chhe tem krodhādinun pariṇaman krodhādithī abhinna chhe. krodhādi pariṇamanamān krodhādi jaṇāy chhe, ātmā nahi. puṇya-pāparūp pariṇamanamān puṇya- pāpanā bhāv chhe em jaṇāy chhe. puṇya-pāpanā bhāvamān ātmā chhe ane ātmāthī te thayā chhe em chhe nahi. ahīn banne vachchenī gāṇṭhane bhedī-chīrī nākhī chhe.
jyānsudhī paryāyabuddhi chhe tyānsudhī rāganī buddhi chhe. e rāganī buddhinā ādhāre rāg chhe, ātmānā ādhāre rāg chhe em chhe nahi. krodhādi kriyānun krodhādithī abhinnapaṇun hovāne līdhe arthāt vikāranun pariṇaman vikārathī ekamek hovāne līdhe
PDF/HTML Page 1839 of 4199
single page version
vikār vikāramān ja chhe. vikāranun lakṣha par chhe, parantu vikār enā potānā (vikāranā) pariṇamanamān chhe, ātmāmān nahi ane par nimittamān paṇ nahi. svabhāvanī draṣhṭi vinā rāg ane vikāranun je pariṇaman thayun te vikāranun pariṇaman vikāramān chhe, paranā pariṇamanamān nahi tem ja ātmānā pariṇamanamān paṇ nahi. paryāyabuddhimān je vikār thayo e vikāranā pariṇamanano ādhār vikār chhe. mithyādraṣhṭipaṇānun pariṇaman mithyādraṣhṭipaṇāmān chhe em kahe chhe. e pariṇamanane potānun karavun e pariṇamananun svarūp chhe; kemake vikāranī ek samayanī paryāy paṇ potānā ṣhaṭkārakathī pariṇamī rahī chhe, nimittanā kāraṇe nahi ane potānā dravya-guṇanā kāraṇe paṇ nahi.
bhāī! ā to vītarāganun tattvagnān chhe jene indro ane gaṇadharo ekachitta thaīne sāmbhaḷe chhe. ahā! chār gnānanā dhārī jene bār aṅg ane chaud pūrvanī labdhi pragaṭ thaī chhe evā gaṇadharadev je divyadhvani sāmbhaḷe te vāṇī kevī hoy? param adbhut, alaukik! bhāī! ekavār sāmbhaḷ to kharo. kahe chhe-
tārī jāṇanakriyāmān tun rahyo chhun. svarūpanā lakṣhe je gnān, darshan, ānand ane sthiratānī kriyā thāy te kriyā svarūpabhūt hovāthī bhagavān! tun e jāṇanakriyāmān rahelo chhun. tun sharīramān, vāṇīmān, kuṭumbamān ke rāgamān rahyo chhun em nathī. samayasār gāthā 6 mān āve chhe ke shubhāshubhabhāvanā svabhāve bhagavān gnāyak thayo ja nathī. gnāyakabhāv eṭale samajaṇano piṇḍ, gnānano sāgar enī gnānanī pariṇatimān rahelo chhe, shubhāshubhabhāvamān nahi. shubhāshubhabhāv to jaḍ chhe. bhāī! ā pañchamakāḷamān paṇ ātmā gnāyak prabhu to paripūrṇa ja chhe; je doṣh chhe te paryāyamān chhe. (e doṣhanī paryāyamān ātmā nathī).
ā deh to jaḍ māṭī chhe. loḍhānī khīlī vāge tyāre kahe chhe ne ke-pāṇī lagāḍasho mā, kemake mārī māṭī pākaṇī chhe. lyo, ek bāju māṭī kahe ane vaḷī pāchhī mārī kahe! mahā vichitra! (agnānīnān bolavānān kāī ṭhekāṇān hotān nathī).
ahīn kahe chhe-bhagavān! tāro mahimā aparampār chhe. tun tārā mahimā bhūlī gayo eṭale tane rāganī kriyāno-puṇyanī kriyāno mahimā āve chhe. ahīn kahe chhe- mithyābhrāntinun pariṇaman mithyābhrāntine laīne chhe, ātmāne laīne nahi; anyathā mithyābhrānti ātmāno (traikālik) svabhāv thaī jāy. ā to chaitanyachamatkāranī vāto chhe. bhagavān tāro chamatkār tun rāgarahit gnānanī chamatkārik pariṇatimān jaṇāy te chhe. ātmā pavitra shuddha chhe; e pavitra gnānanun ja svarūp chhe, e ja teno ādhār chhe, kemake jāṇanakriyā ane gnān ekamek chhe. jāṇavānī, shraddhānī, ānandanī vītarāg pariṇati ātmāthī judī nathī, ekamek chhe. tethī siddha thayun ke gnān gnānamān ja chhe,
PDF/HTML Page 1840 of 4199
single page version
ātmā ātmāmān ja chhe. tevī rīte krodh krodhamān ja chhe, ātmāmān nahi. dev-guru-shāstranī shraddhāno rāg ane pañchamahāvratādinā pariṇām ityādi vikār vikāramān chhe. ātmāmān nahi.
‘vaḷī krodhādikamān, karmamān ke nokarmamān gnān nathī ane gnānamān krodhādik, karma ke nokarma nathī kāraṇ ke temane paraspar atyant svarūp-viparītatā hovāthī temane paramārthabhūt ādhāraādhey sambandh nathī.’
pahelān kahyun ke gnān gnānamān ja chhe ane krodhādi krodhādimān ja chhe. have kahe chhe ke krodhādikamān, karmamān ke nokarmamān gnān kahetān ātmā nathī, ane ātmāmān krodhādik, karma ke nokarma nathī. juo, ātmānun pariṇaman-gnān-shraddhān-ramaṇatārūp pariṇaman rāgane laīne, karmane laīne ke nokarmane laīne chhe em nathī. karma mārga āpe to gnānanun, shraddhānun pariṇaman thāy em nathī. ā sharīr, man, vāṇī, dhanasampatti, kuṭumb-parivār ityādimān ātmā nathī. emanā vaḍe ātmāne lābh thāy em bīlakul nathī. niyamasāramān uddhr̥ut ek shlokamān āve chhe ke-bairān-chhokarān kuṭumb-parivār vagere dhūtārāonī ṭoḷī ājīvikā māṭe ekaṭhī maḷelī chhe. juone, koī rog thayo hoy ane chha mahinā, bār mahinā lambāy to enī chākarī karanār thākī jāy eṭale ene andar em thāy ke-‘khāṭalo khālī kare to sārun.’ bachavāno hoy nahi chhatān lokalāje kharcha karavo paḍato hoy, ḍokaṭarane bolāvavā paḍatā hoy ane sevāmān hājar rahevun paḍatun hoy eṭale andaramān āvo vichār chāle! juo ā sansār! samajāṇun kāī...?
ahīn kahe chhe ke krodhādi vikāramān, karma ke nokarmamān gnān-ātmā nathī ane gnānamān- ātmāmān krodhādi vikār, karma ke nokarma nathī. kem nathī? to kahe chhe-temane paraspar atyant svarūp-viparītatā chhe. puṇya-pāpanā bhāvane ane ātmāne paraspar atyant svarūp-viparītatā chhe. tevī ja rīte karma ne sharīrādine ane ātmāne paraspar atyant svarūp-viparītatā chhe. ātmānun to jāṇanasvarūp chhe ane krodhādinun enāthī viruddha jaḍasvarūp chhe. tethī ātmāmān raṅg- rāganā bhāv chhe ja nahi.
shubharāgane ane bhagavān ātmāne paraspar atyant virodh chhe. māṭe jo koī kahe ke rāganī mandatā karatān karatān dharma thāy vā vyavahāranā kriyākāṇḍ karatān karatān nishchay thāy to e yathārtha nathī. rāg vaḍe ātmā jaṇāy e traṇakāḷamān banavā yogya nathī. ātmānun gnānasvarūp ane puṇya-pāpanā bhāvanun svarūp paraspar atyant viruddha hovāthī temane ādhār-ādhey sambandh nathī. ātmānī pariṇati ādhār ane rāgādi ādhey em nathī, vā rāgādi ādhār ane gnān ādhey em paṇ nathī. aho! amr̥utane pānārān amr̥utachandranān ā amr̥ut-vachano chhe.