Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 194 ; Kalash: 134.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 97 of 210

 

PDF/HTML Page 1921 of 4199
single page version

* gāthā 193ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘virāgīno upabhog nirjarā māṭe ja chhe.’ potānā sivāy par-rāgādik padārtho pratye gnānīne udāsīnatā-vairāgya hoy chhe ane te vairāgya nirjarāno hetu chhe. ā gāthāmān dravyanirjarānī vāt chhe. gnānīne dravya-karma kharī jāy chhe ne? tenī ahīn vāt chhe. atīndriy ānandasvarūp bhagavān ātmānī ruchinun jene pariṇaman thayun chhe evā gnānīne indriyonā bhogomān ruchi nathī; gnānīne viṣhayonī ane viṣhayonā rāganī ruchi nathī.

to gnānīne upabhog-jīvādi viṣhayono upabhog-nirjarāno hetu kevī rīte chhe? gnānīne rāganī ruchi nathī; eṭale shun? ahāhā...! jene nirmaḷ nij gnāyakabhāvamān sukhabuddhi pragaṭ thaī chhe evā gnānīne rāgamān sukhabuddhi nathī. jhīṇī vāt chhe bhāī! samakitīne shubhāshubh rāg hoy chhe paṇ e rāgano ādar nathī, e rāgamān prem-ruchi nathī; antaramān shuddha gnāyakamān draṣhṭi bhaḷavāthī tene rāganun posāṇ nathī. tathāpi nabaḷāīne līdhe kiñchit rāg tene thāy chhe, draṣhṭinī pradhānatāmān tene (mithyātva sambandhī) rāgadveṣh nahi thatā hovāthī upabhog navā bandhanun nimitta thatā nathī ane dravyakarma te kāḷamān nirjarī jāy chhe tethī gnānīne upabhog nirjarāno hetu kahyo chhe. shāstramān je apekṣhāthī kathan hoy tene yathārtha grahaṇ karavun joīe.

have kahe chhe-‘rāgādibhāvonā sadbhāvathī mithyādraṣhṭine achetan tathā chetan dravyono upabhog bandhanun nimitta ja thāy chhe;...

juo, shun kahe chhe? ke mithyādraṣhṭine rāgādibhāvono sadbhāv hoy chhe. tene par padārtha pratye rāg chhe. eṭalun ja nahi paṇ tene rāgano rāg-prem chhe tethī tene rāg- dveṣhādi-bhāvo hayāt chhe. jenī draṣhṭi shuddha chaitanya par nathī evā paryāyabuddhi mithyādraṣhṭinī draṣhṭi rāg par chhe, paryāy par chhe ane tethī tene rāgādibhāvono sadbhāv hoy chhe. rāgādibhāvono sadbhāv hovāthī mithyādraṣhṭine chetan ane achetan dravyono upabhog bandhanun nimitta ja thāy chhe. achetan eṭale sharīrādi ane chetan eṭale strīno ātmā ityādi dravyono upabhog rāgādinī hayātīmān bandhanun ja nimitta thāy chhe. pāṭhamān ‘चेदणाणमिदराणं’ chetan, achetan em bey prakār līdhā chhe.

ahāhā...! chaitanyamūrti, atīndriy ānandano rasakand sachchidānand prabhu ātmā anākuḷ ānandanun satva chhe. have āvā nij svarūpanī jene ruchi nathī, tenā prati jenun valaṇ-jhukāv nathī te mithyādraṣhṭi chhe. tene puṇya-pāpanā bhāv ane vartamān paryāyanī ruchi hovāthī rāgādibhāvonī hayātī chhe. rāgādibhāvo hayāt hotān agnānīne chetan- achetan paradravyono upabhog-bhogavavānā pariṇām navā bandhanun nimitta thāy chhe. jyāre


PDF/HTML Page 1922 of 4199
single page version

gnānīne rāgano ras nathī paṇ chaitanyarasanī pradhānatā chhe. tethī rāganī ruchinā pariṇamananā abhāve rāgadveṣh nahi thatā hovāthī par padārthane bhogavatān paṇ karma nirjarī jāy chhe, bandhanun nimitta thatun nathī. āvī vāt chhe.

juo, parano upabhog to koī kharekhar karī shakatun ja nathī. ahīn je ‘chetan- achetan parano upabhog’ em kahyun chhe e to bāhya nimittanun gnān karāvavā kahyun chhe. bākī paradravyano upabhog shun ātmā kare? (na kare). paradravyano upabhog-em kahyun eno artha e chhe ke paradravya taraphanā lakṣhathī je rāg-dveṣhanā bhāv thāy chhe teno upabhog, āvā rāg-dveṣhanā bhāvano upabhog agnānī mithyādraṣhṭi kare chhe. agnānīne paradravyomān iṣhṭa-aniṣhṭapaṇānī buddhi chhe. tethī tene anukūḷ padārthomān rāg ane pratikūḷ padārthomān dveṣh thayā kare chhe. āvā rāgadveṣhanī hayātīne līdhe tene chetan-achetan dravyono upabhog navā bandhanun nimitta chhe em kahyun chhe.

have kahe chhe-‘te ja (upabhog), rāgādibhāvonā abhāvathī samyagdraṣhṭine nirjarānun nimitta ja thāy chhe.’

joyun? je chetan-achetanano upabhog agnānīne bandhanun nimitta thāy chhe te ja chetan-achetan dravyono upabhog gnānīne nirjarānun nimitta ja thāy chhe. kem? to kahe chhe ke gnānīne rāgādibhāvono abhāv chhe. gnānīne mithyātvasambandhī rāgadveṣhano abhāv chhe. tene rāganī ruchi nathī ane rāganī ruchinun pariṇaman nathī tethī rāgādibhāvono tene abhāv chhe. te kāraṇathī samyagdraṣhṭine chetan-achetan dravyono upabhog nirjarānun nimitta ja thāy chhe, arthāt jūnān karma upabhogakāḷe kharī jāy chhe. ahā! gajab vāt chhe! agnānīne upabhogamān navān karma bandhāy chhe jyāre gnānīne upabhogamān jūnān karma jharī jāy chhe. aho! samyagdarshanano koī achintya alaukik mahimā chhe! lokone tenā param adbhut mahimānī khabar nathī. shuddha draṣhṭinā joramān-hun shuddha chidānandaghan vastu chhun-evā enā āshrayamān gnānīne paradravyanā upabhogamān rāgadveṣh thatā nathī evo alaukik mahimā samyagdarshanano chhe.

ahīn kahyun ne ke-‘te ja upabhog’ eṭale ke je upabhog mithyādraṣhṭine chhe te ja upabhog rāgādibhāvonā abhāvathī samyagdraṣhṭine nirjarānun nimitta ja chhe. samakitīne upabhog nirjarānun nimitta kahyun emān draṣhṭinun jor chhe. ahāhā...! gnānīne chaitanyasvabhāvamān svāmitva varte chhe tethī teno dravyendriyo vaḍe chetan-achetanano upabhog nirjarānun nimitta chhe. ‘उवभोगमिंदियेहिं’ em pāṭhamān chhe ne? matalab ke dravyendriyo vaḍe gnānīne je upabhog chhe te nirjarānun nimitta chhe.


PDF/HTML Page 1923 of 4199
single page version

parantu dravyendriyo vaḍe (jīv) upabhog to karī shakāto nathī ne? samādhānaḥ– hā, chhe to em ja; ahīn to upabhogamān indriyo bāhya nimitta chhe em nimittanun gnān karāvyun chhe. samajāṇun kāī...? agnānīne rāgadveṣh jīvatā chhe tethī tene indriyo vaḍe je upabhog chhe te bandhanun nimitta chhe ane te ja upabhog gnānīne nirjarānun nimitta chhe kemake tene rāgadveṣhano abhāv chhe. āvī vāt chhe.

gnānīne rāgādibhāv nahi hovāthī upabhog nirjarānun nimitta ja chhe. nimitta ja chhe em kahyun eno artha e chhe ke dravyakarma je kharī jāy chhe te svayam potānā kāraṇe kharī jāy chhe. gnānīne rāgādino abhāv vā virāgatā chhe ane te virāgatā nirjarānun nimittamātra chhe em vāt chhe. have kahe chhe-

‘āthī (ā kathanathī) dravyanirjarānun svarūp kahyun.’ ā kathan vaḍe gnānīne je karma rajakaṇo svayam kharī jāy chhe tenī vāt karī.

are! samyagdarshan shun chīj chhe enī lokone khabar nathī. loko to dayā, dān, vrat, tap, bhakti ityādi kriyā karīe eṭale dharma thaī jāy em samaje chhe. paṇ e vaḍe to dhūḷey dharma nahi thāy, sāmbhaḷane; e (dayā, dān ādi) to rāg chhe ane rāgano āshray ane ruchi to mithyādarshan chhe. bhāī! mithyādraṣhṭinān badhāy vrat ane tap bhagavānane bāḷavrat ane bāḷatap kahyān chhe ane te bandhanān nimitta chhe. ahīn kahe chhe-je agnānīno upabhog chhe te ja upabhog gnānīne nirjarānun nimitta chhe kemake gnānīne rāganī ruchino abhāv chhe. kāīk rāg chhe tethī jarā upabhogamān joḍāī jāy chhe paṇ te ahīn gauṇ chhe. gnānī joḍāvā chhatān joḍāto nathī em ahīn kahe chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī! gnānīne ātmānī draṣhṭi chhe, rāganī draṣhṭi nathī; agnānīne rāganī draṣhṭi chhe, ātmānī draṣhṭi nathī. ātmānī draṣhṭi ane rāganī draṣhṭi-e bannemān āsamān-jamīnano pharak chhe. ahā! jenī draṣhṭi nij gnāyakasvabhāvī shuddha ātmadravya par paḍī chhe tene dravyendriyo vaḍe chetan-achetananā upabhogamān rāgadveṣhanī hayātī nathī em kahe chhe ane tethī teno upabhog dravyanirjarānun nimitta chhe em kahyun chhe.

* gāthā 193ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘samyagdraṣhṭine gnānī kahyo chhe ane gnānīne rāgadveṣhamohano abhāv kahyo chhe; māṭe samyagdraṣhṭi virāgī chhe.’

samyagdraṣhṭi chothe guṇasthāne paṇ gnānī chhe. tene bījun gnān bhale thoḍun-ochhun hoy vā na hoy paṇ tene ātmagnān chhe ne? ahāhā...! ātmānun gnān thayun chhe māṭe te gnānī chhe. gnānīne rāgadveṣhamohano abhāv kahyo chhe kemake tene mithyātva ane anantānubandhīnā


PDF/HTML Page 1924 of 4199
single page version

rāgadveṣhamoh chhe ja nahi. māṭe samyagdraṣhṭi virāgī chhe. tene rāganun ekatva nathī māṭe te virāgī chhe.

stavanamān nathī āvatun ke-‘bharatajī gharamen virāgī?’ bharat chakravartī chha khaṇḍanā adhipati hatā. temane 96000 rāṇīo, 96 karoḍ pāyadaḷ, 96 karoḍ gām hatān. apār vaibhav chhatān teo virāgī hatā, kemake koī paravastumān temane ekatva-mamatva na hatun. ā badhī bahāranī chīj mārī chhe em antaramān mānatā na hatā. hun to chidānandaghan-gnān ane ānandanun ḍhīm prabhu ātmā chhun-evun anubhavamaṇḍit draḍh shraddhān hatun. jyāre agnānī hun gnānamay chhun em nahi paṇ hun rāgamay chhun, puṇyamay chhun, pāpamay chhun, sharīramay chhun em mithyā pratīti kare chhe. ā badhī bahāranī chījo-strī, dīkarā- dīkarī, dhan-sampatti ādi-mārī chhe em māne chhe. tethī te rāgī chhe. samyagdraṣhṭine paramān ane rāgamān ekatva nathī tethī te virāgī chhe.

‘tene bhoganī sāmagrī pratye rāg nathī. te jāṇe chhe ke-“ā (bhoganī sāmagrī) paradravya chhe, māre ane tene kāī nāto nathī; karmanā udayanā nimittathī teno ane māro sanyog-viyog chhe.”...’

juo, sharīr, indriyo ane bhoganā viṣhayarūp padārtho e sarva pratye samakitīne rāg nathī. e to e sarvane paradravya jāṇe chhe. e sarva mārān nahi ane hun emano nahi em sarvane potāthī bhinna jāṇato te em māne chhe ke māre ane te sarvane kāī paṇ nāto-sambandh nathī. ahāhā...! ā indriyone tathā sharīrane mārī sāthe kāī sambandh nathī em te jāṇe chhe. are, ā khaṇḍakhaṇḍarūp je bhāvendriy chhe te paṇ māro svabhāv nathī ane tethī bhāvendriy sāthe paṇ mane kāī sambandh nathī em gnānī māne chhe. āvo dharmano mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! jenāthī janma-maraṇ rahit thavāy te dharma chhe ane te bahu sūkṣhma chhe. bīje to atyāre vrat karo ne tap karo ityādi rāg karavā sivāyanī dharmanī vāt chālatī ja nathī!

dharmī jīv to em jāṇe chhe ke ā sharīr, indriyo ane anya padārtho e sarva karmanā udayanā nimitte maḷ‌yā chhe ane karmanun nimitta na hotān teno viyog thāy chhe. sāmagrīnā sanyog-viyogamān karmanun nimitta chhe paṇ emān hun nimitta nathī ane e sanyog-viyogamān hun chhun em paṇ nathī.

have kahe chhe-‘jyān sudhī tene chāritramohano uday āvīne pīḍā kare chhe ane pote baḷahīn hovāthī pīḍā sahī shakato nathī tyān sudhī-jem rogī roganī pīḍā sahī shake nahi tyāre teno auṣhadhi ādi vaḍe īlāj kare chhe tem-bhogopabhog sāmagrī vaḍe viṣhayarūp īlāj kare chhe;...’


PDF/HTML Page 1925 of 4199
single page version

gnānīne chāritramohano uday āvīne pīḍā kare chhe. āno artha shun? eno artha e ke gnānīne chāritranī asthiratāno rāg utpanna thāy chhe te vaḍe tene pīḍā chhe. chāritramoh to jaḍ chhe, te shun pīḍā kare? parantu potāne je asthiratāno rāg chhe te pīḍā kare chhe em artha chhe.

to karmano uday āvīne pīḍā kare chhe em chokhkhun lakhyun chhe ne? hā, paṇ bhāī! e to nimitta-parak bhāṣhā chhe. karmanā udayanā lakṣhe gnānīne je rāg thāy chhe te rāg pīḍā kare chhe to chāritramohano uday āvīne pīḍā kare chhe em nimittanī mukhyatāthī kathan karyun chhe. karmano uday ane jīvane thatā vikāranā-pīḍānā pariṇām-e bannene nimitta-naimittik sambandh chhe paṇ kartākarma-sambandh nathī; samajāṇun kāī? karmano uday kartā thaīne jīvane rāg-pīḍā kare chhe em nathī, paṇ nimittanā lakṣhe thayelā rāgane karmanā udayathī thayo chhe em kahevāmān āve chhe.

āvo artha karavāmān shabdono artha badalāī jato nathī shun? bhāī! shabdono artha ā ja rīte yathārtha thāy chhe. jyān hoy tyān agnānī karmathī rāg thāy, karmathī rāg thāy em māne chhe; shāstramānthī paṇ evān vyavahāranayanān kathano batāve chhe. parantu bhāī! kaī apekṣhāe vāt chhe te yathārtha jāṇavun joīe. juo, 47 nay nathī kahyā? temān īshvaranay ane anīshvaranay āve chhe. ‘ātmadravya īshvaranaye paratantratā bhogavanār chhe.’ eno artha e chhe ke nimittane ādhīn thavānī potānī paryāyanī yogyatā chhe ane tene laīne rāg thāy chhe paṇ nimittane laīne nahi. gnānīne paṇ je rāg thāy chhe te rāg, pote nimittane ādhīn thāy chhe māṭe thāy chhe, parantu te rāg nimittathī thāy chhe vā nimitta rāg karāve chhe em nathī.

kahe chhe-gnānīne chāritramohano uday pīḍā kare chhe arthāt tene je rāg thāy chhe te vaḍe tene pīḍā chhe, duḥkh chhe ane pote baḷahīn eṭale puruṣhārthahīn hovāthī rāgajanit pīḍā sahī shakato nathī. pote baḷahīn chhe eṭale ke visheṣh visheṣh ugra puruṣhārtha karī shakato nathī eṭale rāgamān joḍāī jāy chhe ane te rāganī pīḍāne te sahī shakato nathī. ahā! gnānīne andar rāg āvī jāy chhe ane puruṣhārthanī visheṣhatā nahi hovāthī tenun samādhān thatun nathī ane tethī tenī pīḍā sahan karī shakato nathī. māṭe jem rogī roganī pīḍā sahī shakato nathī tyāre teno auṣhadhādi vaḍe īlāj kare chhe tem gnānī bhog- upabhogasāmagrī vaḍe viṣhayarūp īlāj kare chhe. juo, paradravya vaḍe ātmāno īlāj thāy chhe em ahīn siddha nathī karavun, em chhe paṇ nahi. paṇ ahīn to gnānīne paravashapaṇe rāg thāy chhe, tenī ene pīḍā chhe ane kamajor hovāthī te sahī jatī nathī tyāre te paradravyanā-bhogasāmagrīnā sanyogamān jāy chhe tethī ahīn kahyun


PDF/HTML Page 1926 of 4199
single page version

chhe ke gnānī bhogopabhogasāmagrī vaḍe-strīnun sharīr, dhan, bhojan, makān ityādi vaḍe- viṣhayarūp īlāj kare chhe.

gnānīnī draṣhṭi to shuddha chaitanyasvarūpamān ṭharelī chhe, tene shuddhanun pariṇaman paṇ chhe; topaṇ potānī baḷahīnatāne līdhe tene rāg thaī āve chhe, ane te rāganī pīḍā sahī na jāy tyāre te teno viṣhayarūp īlāj kare chhe. juo, kṣhāyik samakitī hoy, are te ja bhave mokṣha janār tīrthaṅkar jyāre gr̥uhasthadashāmān hoy tyāre temane bhogopabhogasambandhī rāg thāy chhe ane tenī pīḍā sahan thatī nathī tyāre bhogopabhog sāmagrī vaḍe teno teo īlāj paṇ kare chhe.

prashnaḥ– paradravyathī ātmāne kāī paṇ lābh-hāni na thāy em gnānī māne ane vaḷī paradravya vaḍe rāgano-pīḍāno īlāj kare e te vaḷī kevī vāt?

samādhānaḥ– juo draṣhṭānt; rogī rogano īlāj kare chhe tethī shun te rogane bhalo jāṇe chhe? (nā). vaḷī te je auṣhadhi vaḍe īlāj kare chhe te auṣhadhine bhalī māne chhe? nā. jem rogī rogane ke tenā īlājarūp auṣhadhine bhalān jāṇato ke mānato nathī tem jene antardraṣhṭi-ātmadraṣhṭi thaī chhe evo gnānī chāritramohanā udayane-ke je rog chhe tene- ane tenā īlājarūp bhogopabhog-sāmagrīne bhalān jāṇato ke mānato nathī. gnānīne rāganī ke rāganā bāhya īlājanī honsh nathī. gnānīne bhogopabhogamān ane tenī sāmagrīmān harakh ke honsh nathī; parantu nirupāye avashapaṇe te emān joḍāy chhe.

‘samyaggnān dīpikā’mān paṇ ānā jevī bhāṣhā-vāt āve chhe. tyān kṣhullak shrī dharmadāsajī em kahevā māge chhe ke-koī strīne māthe pati hoy ane kadāchit avashe koī bhūl thaī gaī hoy to teno doṣh bahār āvato nathī; ā to dākhalo chhe. tethī karīne bhoganā pariṇāmathī pāp thatun nathī em tyān kahevun nathī. ā draṣhṭāntanī jem jenā māthe shuddha chaitanyamūrti ānandarasakand paramātmasvarūp bhagavān ātmā svāmīpaṇe virājamān chhe tene kadāchit avashe rāgādi āvī jāy to teno doṣh bahār āvato nathī. gajab vāt bhāī!

ahīn gāthāmān to draṣhṭinun jor āpīne em kahyun ke-gnānī bhogane bhogavavā chhatān tene nirjarā ja thāy chhe. gnānīne rāg chhe ane tenā īlājarūp bhogopabhog chhe chhatān tene nirjarāno hetu kahyo chhe. jhīṇī vāt chhe, prabhu! tethī karīne bhog karavā (bhogavavā) iṣhṭa chhe shun em chhe? are, bhogomān jene iṣhṭapaṇānī buddhi chhe e to mithyādraṣhṭi chhe, agnānī chhe. ahīn to jenī draṣhṭi bhog par nathī paṇ gnānasvabhāv par chhe evā samakitīne upabhoganā kāḷe mohano bhāv (nirvansh) jharī jāy chhe em


PDF/HTML Page 1927 of 4199
single page version

vāt chhe. ākarī vāt bāpā! agnānī dayā pāḷe topaṇ tene mithyātvanun bandhan thāy chhe kemake te ‘hun paranī dayā pāḷun chhun’ em māne chhe, jyāre gnānī bhogamān joḍāy chhe chhatān tene te bhog nirjarānun nimitta thāy chhe. bāpā! draṣhṭinā phere badho pher chhe. (ātmadraṣhṭivantanun vīrya bhogamān ullasit nathī jyāre mithyādraṣhṭinun vīrya bhogamān ja rachyun-pachelun chhe.) āvī vāt chhe.

gāthāmān pāṭhamān to ‘उवभोगमिंदियेहिं जं कुणदि सम्मदिट्ठी’–em chhe ne? matalab ke samyagdraṣhṭi dravyendriyo vaḍe chetan-achetan dravyono upabhog kare chhe em kahyun chhe ne? parantu bhāī! parano kartā to ātmā chhe ja nahi. dravyendriyone chalāvī shake evī koī shakti ātmāmān nathī. indriyonun pariṇaman e to jaḍ paramāṇuonun pariṇaman chhe, e kāī ātmānī kriyā nathī ane ātmā te karī shake chhe em paṇ nathī. parantu agnānī te jaḍanī kriyā potāne laīne thaī chhe em māne chhe. jyāre gnānī jaḍanī kriyā jaḍane laīne jaḍamān thaī chhe em māne chhe. juo, ā draṣhṭino pher! are, gnānī to dravyendriyonī kriyānā kāḷe tenā nimittamātrapaṇe tene je vikalpa-rāg thayo tenun kartāpaṇun ane svāmitva paṇ svīkārato nathī. bahu sūkṣhma mārga, bāpu! vītarāg mārganān rahasyo samajavā buddhi sūkṣhma-tej karavī joīshe.

bhagavān! agnānapaṇe anantakāḷ ten duḥkhamān gāḷ‌yo chhe. hajāro strīono saṅg chhoḍīne nagna digambar sādhu thayo ane ākarān brahmacharyādi pāḷ‌yān. paṇ tethī shun? chhahaḍhālāmān āve chhe ne ke-

“munivrat dhār anant bār grīvak upajāyau,
pai nij ātamagnān binā sukh les na pāyau.”

matalab ke rāgathī bhinna ātmānā gnān ane bhān vinā tane ānandanā anshanun paṇ vedan āvyun nahi. teno artha e thayo ke pañchamahāvratanā pariṇām tane lesh paṇ sukh āpī shakayā nahi. kayānthī āpe? je svayam rāgarūp chhe, duḥkharūp chhe te sukh kayānthī āpe? bhāī! ra8 mūlaguṇ pāḷavā te rāg chhe ane te rāg hovāthī duḥkharūp chhe. gnānīne evo rāg āve chhe paṇ tene te kartavyarūp mānatā nathī.

ahīn kahe chhe-jene svarūpanī āshrayarūp pariṇatimān-hun chidānandamay vītarāgasvabhāvī paramātmadravya chhun, svayam bhagavānasvarūp chhun-em dravyadraṣhṭi thaī chhe te gnānī chhe. tene chāritra mohanā udayanā nimitte jarā rāg to thāy chhe-juo, ‘chāritramohanā udayanā nimittathī’ -em kahyun chhe hon; temān upādān to potānun chhe. kahe chhe-gnānīne rāg to thāy chhe parantu rāgane te rog samān jāṇe chhe tathā te bhogasāmagrīmān jāy chhe (joḍāy chhe), paṇ tene te auṣhadhi samān jāṇe chhe. gnānī rāgane ke bhogapabhogasāmagrīne-koīne


PDF/HTML Page 1928 of 4199
single page version

iṣhṭa vā bhalān jāṇato ke mānato nathī. te rāg ke rāganā īlājamān tanmay nathī. āvī antaranī sūkṣhma vāt!

āgaḷ kahe chhe-‘vaḷī nishchayathī to, gnātāpaṇāne līdhe samyagdraṣhṭi virāgī udayamān āvelā karmane mātra jāṇī ja le chhe, tenā pratye tene rāgadveṣhamoh nathī.’

ahāhā...! rāg āve chhe tene gnānī gnānamān jāṇe ja chhe (kartā thaīne kare chhe em nahi). 12 mī gāthāmān kahyun ne ke bhūtārthasvabhāvanā āshraye jene samakit pragaṭ thayun chhe evo gnānī paryāyamān je asthiratāno rāg āve chhe tene te te kāḷe jāṇe chhe ane te jāṇelo prayojanavān chhe, ādarelo nahi.

gnātāpaṇāne līdhe nishchayathī samyagdraṣhṭi virāgī udayamān āvelān karmane mātra jāṇī ja le chhe. juo, mātra jāṇī ja le chhe em shabda chhe. bhogopabhogamān hovā chhatān gnānī rāganī ane sharīrādinī kriyā badhī par chhe em jāṇe chhe. pote gnātāpaṇe pariṇamī rahyo chhe ne? bhāī! gnānano svabhāv ja evo chhe ke te kāḷe potāne jāṇatun gnān, te te prakāranī rāganī ane sharīrādinī kriyāne (tene aḍayā vinā) jāṇatun thakun pragaṭ thāy chhe. bhāī! ā badhī antaranī vāt samajavī paḍashe hon; tene samajavā hamaṇān ja nivr̥utti levī joīe, nahi to 84 nā avatāramān kayāny gum thaī jaīsh (pachhī tak nahi hoy).

kahe chhe-udayamān āvelā karma pratye gnānīne rāgadveṣhamoh nathī arthāt gnānīne rāgano rāg nathī. gnānīne kiñchit rāg āve chhe paṇ tene rāgano rāg nathī arthāt rāganī ruchinun pariṇaman nathī. tene rāganun kartāpaṇun ke svāmitva nathī. rāg mārī chīj ane te mārun kartavya em gnānī mānato nathī. kahyun chhe ne ke-

chakravartīkī sampadā, aru indrasarikhā bhog;
kāgaviṭ sam ginat hai samyagdraṣhṭi log.

ahāhā...! puṇyanā phaḷarūp chakravartīpad ane indrapadanā vaibhavane samakitī jīv kāgaḍānī viṣhṭā samān tuchchha gaṇe chhe. jene ātmā ruchyo chhe te gnānīne sansāranā koī padamān-sthānamān ruchi nathī.

tyāre koī kahe chhe-amāre to ā samajavun ke pachhī strī-bāḷabachchānne sambhāḷavāmān ane kamāvāmān rokāvun?

are bhāī! strī-bāḷabachchān sambhāḷavāmān ane dhan kamāvāmān rokāī rahevun e to naryā pāpanā bhāv chhe. bhagavān! tane khabar nathī ke e strī-putraparivār ane dhan badhān paḍayān raheshe ane tun chālyo jaīsh. niraṅkush pāp karīne tun kayān jaīsh bhagavān! tīvra pāpanun phaḷ to narak-nigodādi kahyun chhe.


PDF/HTML Page 1929 of 4199
single page version

juo, ek gr̥uhasthane dīkaro hato. te dīkaro bimār paḍayo to bāpe teno īlāj karatān khānagī rīte davāmān iṇḍān vagere āpyān. ā rīte mahāpāp upajāvīne bāp marīne narake gayo. jyāre jenā māṭe pāp upajāvyān te dīkaro marīne paramādhāmī thayo, kemake dīkarānā pariṇām atyant ākarā na hatā. pachhī te paramādhāmī (dīkaro) bāpanā jīvane māravā lāgyo. to e bāp kahe chhe-bhāī! men to tārā māṭe pāp karyun hatun. tun mane kem māre chhe? tyāre paramādhāmī (dīkaro) kahe hun te kāī jāṇato nathī; ten mārī mamatā karīne te mamatāne puṣhṭa karavā pāp karyān chhe ane tenun phaḷ tāre bhogavavun ja joīe. juo ā bāp-dīkarāno sambandh! bhāī! sansāranun svarūp mahāvichitra chhe.

koīne 2p varṣhano juvān-jodh dīkaro marī jāy tyāre bāp pok mūkīne roto nathī? rove chhe; te je rove chhe te shun dīkarā māṭe rove chhe? nā; e to potānā svārtha- sagavaḍ māṭe rove chhe. em ke dīkaro dukān sambhāḷato hato ne sārun kamāto hato paṇ have e sagavaḍ chhīnavāī gaī tethī rove chhe. bākī dīkaro marīne bhale ne ḍhoramān ke narakamān gayo hoy; enun ahīn kone snān-sūtak chhe? e to dīkaro dīkarānun veṭhashe. shun e koī vichāre chhe ke-are! tattvābhyās vinā dīkaro marīne kayān jashe-tiryañchamān ke narakamān-kayān jashe? ahā! ā sansār āvo chhe! temān badhāy mohanā dāvānaḷamān baḷī-jhaḷī rahyā chhe. mātra samakitī jīvo ja shāntine anubhave chhe kemake temane karmanā uday prati rāgadveṣhamoh nathī, teo to tene mātra jāṇe ja chhe.

e ja kahe chhe ke-shuddha chaitanyasvabhāvane anubhavanāro-gnātāpaṇe pariṇamanāro gnānī karmanā udayane mātra jāṇī ja le chhe. tene je rāg āve tene mātra jāṇe ja chhe, ane te rāgano je īlāj kare tene paṇ te mātra jāṇe ja chhe. te kāḷe sharīrādinī je kriyā thāy tene paṇ, pote potānā gnānamān rahīne, tene sparshyā vinā arthāt emān tanmay thayā vinā mātra jāṇe ja chhe. tene karmamān ke rāgamān ke sharīrādinī kriyāmān rāgadveṣhamoh thatā nathī. ahā! antaranī pariṇatinī khūb gambhīr vāt!

have kahe chhe-‘ā rīte rāgadveṣhamoh vinā ja tenā phaḷane bhogavato hovāthī tene karma āsravatun nathī, āsrav vinā āgāmī bandh thato nathī ane udayamān āvelun karma to potāno ras daīne kharī ja jāy chhe kāraṇ ke udayamān āvyā pachhī karmanī sattā rahī shake ja nahi.’

juo, je karma udayamān āve chhe te to kharī ja jāy chhe; rāg kare topaṇ kharī jāy chhe ane rāg na kare toy kharī jāy chhe. gnānīne rāgadveṣhamohano abhāv chhe tethī tene udayakāḷe (bhogakāḷe) navun karma āsravatun nathī ane āsravanā abhāve navo


PDF/HTML Page 1930 of 4199
single page version

bandh thato nathī. tethī udayamān āvelun karma niḥsantān kharī ja jāy chhe. have āvī (chamatkārī) vāt! paṇ abhyās kare to samajāyane? loko laukik abhyāsamān- M. A. ne L. L. B nān pūñchhaḍān pāchhaḷ varṣhonān varṣho kāḍhe chhe ane tattvābhyāsanī vāt āve eṭale kahe ke-‘navarāsh nathī, maravānoy vakhat nathī.’ bhāī! anādikāḷathī ām ne ām tun rakhaḍapaṭṭī karī rahyo chhe. e laukik abhyās to ekalo pāpano abhyās chhe bhagavān! e to tane janma-maraṇanā samudramān ḍūbāḍīne ja raheshe. (ā tattvābhyāsamān ja tārun hit chhe).

kahe chhe-gnānīne je jaḍakarma udayamān āve chhe te navo bandh karyā vinā kharī jāy chhe kāraṇ ke udayamān āvyā pachhī karmanī sattā rahī shake ja nahi. ‘ā rīte tene navo bandh thato nathī ane udayamān āvelun karma nirjarī gayun tethī tene kevaḷ nirjarā ja thaī.’

dharmīnī draṣhṭinun jor shuddha gnāyak upar chhe. ahāhā...! anākuḷ shāntino rasakand chidānand chaitanyamūrti paramānandamay prabhu hun paramātmadravya chhun-evī draṣhṭinā jorane līdhe, tene rāg āve chhe chhatān temān kevaḷ nirjarā ja thaī jāy chhe; jyāre agnānī pañchamahāvrat pāḷe topaṇ tene mithyātvanun jor hovāthī, ā mahāvratanā pariṇām hun karun ane tethī mane lābh chhe evī mithyā mānyatānun jor hovāthī ananto sansār phaḷato jāy chhe. gnānīne ātmānī ruchinun jor chhe ane agnānīne rāganī ruchinun jor chhe; bemān pharak chhe ne? to gnānīne kevaḷ nirjarā thāy chhe ane agnānīne kevaḷ bandh.

ek to jīv bahāranī ḍamphāsamānthī navaro na paḍe ane emāny vaḷī jo sañjogo anukūḷ hoy to joī lyo pachhī-jāṇe ‘hun pahoḷo ne sherī sāṅkaḍī.’ paṇ bāpu! e badhā sañjogo kayān tārā chhe? tun mārā mārā kare chhe paṇ e badhā mārā eṭale tane māranārā ja chhe. bhāī! tārī asanyogī chījane ten jāṇī nathī. tun chaitanyasvarūpī nirmaḷānandano nāth chho ne prabhu! emān ahampaṇun, emān svāmīpaṇun dhāraṇ kar; tethī tane samakit thashe. jo samakitī gnānī puruṣh paramān ane rāgamān svāmitva dhārato nathī tethī rāg āve chhe chhatān karmathī chhūṭī jāy chhe, tene kevaḷ nirjarā ja thāy chhe. tethī kahyun ke-

‘māṭe samyagdraṣhṭi virāgīnā bhogopabhogane nirjarānun ja nimitta kahevāmān āvyun chhe. pūrva karma udayamān āvīne tenun dravya kharī gayun te dravyanirjarā chhe.’


PDF/HTML Page 1931 of 4199
single page version

samakitīno bhogopabhog nirjarānun nimitta ja kahyo chhe hon, kāraṇ ke je dravya- nirjarā thāy chhe te to tenā kāraṇe-karmanā paramāṇuonā kāraṇe-ja thāy chhe. gnānī, rāgabhāvane potāno mānato nathī māṭe teno virāgabhāv nirjarānun nimitta thāy chhe ane pūrvanun je karma udayamān āvyun te kharī gayun te dravyanirjarā chhe.

[pravachan nan. 263-264*dināṅk 16-12-76 ane 17-12-76]

PDF/HTML Page 1932 of 4199
single page version

gāthā–194

अथ भावनिर्जरास्वरूपमावेदयति–

दव्वे उवभुंजंते णियमा जायदि सुहं व दुक्खं वा।
तं सुहदुक्खमुदिण्णं वेददि अध णिज्जरं जादि।। १९४।।
द्रव्ये उपभुज्यमाने नियमाज्जायते सुखं वा दुःखं वा।
तत्सुखदुःखमुदीर्ण वेदयते अथ निर्जरां याति।। १९४।।

have bhāvanirjarānun svarūp kahe chheḥ-

vastu taṇe upabhog nishchay sukh vā dukh thāy chhe,
e udit sukhadukh bhogave pachhī nirjarā thai jāy chhe. 194.

gāthārthaḥ– [द्रव्ये उपभुज्यमाने] vastu bhogavavāmān āvatān, [सुखं वा दुःखं वा] sukh athavā duḥkh [नियमात्] niyamathī [जायते] utpanna thāy chhe; [उदीर्ण] uday thayelā arthāt utpanna thayelā [तत् सुखदुःखम्] te sukhaduḥkhane [वेदयते] vede chhe- anubhave chhe, [अथ] pachhī [निर्जरां याति] te (sukhaduḥkharūp bhāv) nirjarī jāy chhe.

ṭīkāḥ– paradravya bhogavavāmān āvatān, tenā nimitte sukharūp athavā duḥkharūp jīvano bhāv niyamathī ja uday thāy chhe arthāt utpanna thāy chhe, kāraṇ ke vedan shātā ane ashātā-e be prakārone atikramatun nathī (arthāt vedan be prakāranun ja chhe-shātārūp ane ashātārūp). jyāre te (sukharūp athavā duḥkharūp) bhāv vedāy chhe tyāre mithyādraṣhṭine, rāgādibhāvonā sadbhāvathī bandhanun nimitta thaine (te bhāv) nirjaratān chhatān (kharekhar) nahi nirjaryo thako, bandh ja thāy chhe; parantu samyagdraṣhṭine, rāgādibhāvonā abhāvathī bandhanun nimitta thayā vinā kevaḷ ja nirjarato hovāthī (kharekhar) nirjaryo thako, nirjarā ja thāy chhe.

bhāvārthaḥ– paradravya bhogavatān, karmanā udayanā nimitte jīvane sukharūp athavā duḥkharūp bhāv niyamathī utpanna thāy chhe. mithyādraṣhṭine rāgādikane līdhe te bhāv āgāmī bandh karīne nirjare chhe tethī tene nirjaryo kahī shakāto nathī; māṭe mithyādraṣhṭine paradravya bhogavatān bandh ja thāy chhe. samyagdraṣhṭine rāgādik nahi hovāthī āgāmī


PDF/HTML Page 1933 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
तज्ज्ञानस्यैव सामर्थ्य विरागस्यैव वा किल।
यत्कोऽपि कर्मभिः कर्म भुञ्जानोऽपि न बध्यते।।
१३४।।

bandh karyā vinā ja te bhāv nirjarī jāy chhe tethī tene nirjaryo kahī shakāy chhe; māṭe samyagdraṣhṭine paradravya bhogavatān nirjarā ja thāy chhe. ā rīte samyagdraṣhṭine bhāvanirjarā thāy chhe.

have āgaḷanī gāthāonī sūchanārūp shlok kahe chheḥ- shlokārthaḥ–

[किल] kharekhar [तत् सामर्थ्य] te (āshcharyakārak) sāmarthya

[ज्ञानस्य एव] gnānanun ja chhe [वा] athavā [विरागस्य एव] virāganun ja chhe [यत्] ke [कः अपि] koī (samyagdraṣhṭi jīv) [कर्म भुञ्जानः अपि] karmane bhogavato chhato [कर्मभिः न बध्यते] karmothī bandhāto nathī! (agnānīne te āshcharya upajāve chhe ane gnānī tene yathārtha jāṇe chhe.) 134.

*
samayasār gāthā 194ḥ mathāḷun

have bhāvanirjarānun svarūp kahe chheḥ- juo, nirjarā traṇ prakāre chhe. karmanun kharī javun te (jaḍanī nirjarā) dravyanirjarā chhe. ashuddhatānun ṭaḷavun te (potānī) bhāvanirjarā (nāstithī) chhe ane shuddhatānī vr̥uddhi thavī te bhāvanirjarā (astithī) chhe. temān dravyanirjarānī vāt gāthā 193mān āvī gaī. ahīn je ashuddhatānun ṭaḷavun te bhāvanirjarānī vāt ā gāthāmān have kahe chhe.

* gāthā 194ḥ ṭīkā uparanun pravachan *

‘paradravya bhogavavāmān āvatān, tenā nimitte sukharūp athavā duḥkharūp jīvano bhāv niyamathī ja uday thāy chhe arthāt utpanna thāy chhe, kāraṇ ke vedan shātā ane ashātā -e be prakārone atikramatun nathī. (arthāt vedan be prakāranun ja chhe-shātārūp ane ashātārūp).’

ahāhā...! gāthāmān bahu ja bharyun chhe. kahe chhe-‘paradravya bhogavavāmān āvatān...’ juo, paradravya kāī bhogavī shakāy chhe em nathī, paṇ ā to nimittanun kathan chhe. ā sharīr, dāḷ, bhāt, shāk ke strīnun sharīr je jaḍ rūpī chhe tene ātmā bhogavī


PDF/HTML Page 1934 of 4199
single page version

shakato nathī, kemake ātmā chaitanyasvarūp arūpī chhe. are, jaḍane to ātmā aḍatoy nathī pachhī bhogave kayānthī? gāthā 3 nī ṭīkāmān kahyun ne ke-dravya potānā anant dharmonā chakrane chumbe chhe paṇ paradravyane chumbatun-sparshatun nathī. bhāī! āvun ja dravyanun svarūp chhe. darek dravya potānā guṇ-paryāyane sparshe chhe paṇ paradravyanā dravya-guṇ-paryāyane sparshatun ja nathī. bhogakāḷe jīv strīnā sharīrane aḍayo ja nathī ane strīnun sharīr jīvane aḍayun ja nathī kemake sharīr to jaḍ paradravya chhe. paradravyane ātmā aḍe shī rīte ke tene bhogave?

prashnaḥ– to ā (-jīv) sharīrane bhogave chhe, mosambīno ras pīve chhe, maisūb khāy chhe ityādi bhogavato pratyakṣha dekhāy chhe ne?

uttaraḥ– dhūḷey bhogavato nathī, sāmbhaḷane; mosambī, maisūb ādi to jaḍ, rūpī chhe; sparsha-ras-gandh-varṇavāḷī chīj chhe tathā strīnun sharīr chhe te paṇ sparsha-ras-gandh- varṇavāḷī jaḍ rūpī chīj chhe. jyāre tun arūpī bhagavān chaitanyasvarūp enāthī-e sarvathī bhinna chho. tun kadīy e koīne aḍayoy nathī ane aḍī shakatoy nathī. paṇ sanyog dekhīne agnānī jīv em māne chhe ke men khādhun-pīdhun-bhog līdho. kharekhar to te padārthomān ṭhīkapaṇāno je rāg thayo te rāgane agnānī bhogave chhe. paradravyane bhogave chhe em kahevun e to nimittanun kathan chhe.

ā kaī jātano upadesh? dayā pāḷo, vrat karo, tap karo, upavās karo -evo upadesh hoy to kāīk samajāy, paṇ āvā upadeshamān have samajavun shun?

bhāī! dayā pāḷavī, vrat karavān, tap karavun ane upavās karavā ityādi to badhī rāganī kriyā chhe. emān ātmā kayān āvyo? e rāganī agnānamay kriyāomān shun samajavun chhe? nishchayathī to chaitanyasvarūpī paramātmadravya prabhu ātmā rāgane aḍatoy nathī kemake rāg chhe e to duḥkh chhe. gnānasvabhāvī anākuḷ ānandanun ḍhīm prabhu ātmā duḥkh evā rāgane kem aḍe? chāhe ashubh rāg ho ke shubharāg-banne duḥkh chhe. māṭe sukhadhām ānandasvarūpī ātmā te duḥkhane kem aḍe? āvun bhedagnān karavun te yathārtha samajavun chhe. samajāṇun kāī...?

ahīn āchāryadev em kahe chhe ke-paradravyane bhogavavāmān āvatān tenā nimitte sukharūp athavā duḥkharūp jīvano bhāv niyamathī uday thāy chhe. eṭale shun kahe chhe? ke ā sharīr, man, vāṇī, dhan, bhojan, strī ityādi upar lakṣha jatān, te vastune jīv bhogave chhe em kahevāmān āvyun chhe ane tenā nimitte jīvane sukh ke duḥkhanī kalpanā thāy ja chhe, thayā vinā rahetī nathī. gnānīne paṇ sukharūp ke duḥkharūp bhāv thāy chhe, arthāt te samaye tene sukh ke duḥkhanī paryāy thaī jāy chhe.

juo, 193 gāthāmān upabhogamān gnānīne dravyakarma kharī jāy chhe enī vāt


PDF/HTML Page 1935 of 4199
single page version

hatī. ahīn ā gāthāmān tene je ashuddhatā thaī te kharī jāy chhe enī vāt chhe.

prashnaḥ– ame to upavās karīe eṭale tap thāy ane ‘तपसा निर्जरा’ tapathī nirjarā thāy chhe em mānīe chhīe.

uttaraḥ– bhāī! tun jene upavās kahe chhe enāthī to dhūḷey nirjarā nathī, sāmbhaḷane; upavās karavāno bhāv to rāg chhe ane rāgathī to nirjarā nahi, bandhan thāy chhe. upavās to satyārtha ene kahīe ke-up nām samīp ane vās eṭale vasavun; ahāhā...! ānandasvarūp nij ātmāmān vasavun-ṭharavun ene upavās kahe chhe. bākī to badhā apavās- ap eṭale māṭhā vās chhe. roṭalā-pāṇī chhoḍavān ene agnānī upavās kahe chhe paṇ e to rāgamān vaselo (vās) apavās chhe, māṭho vās chhe.

ahā! ahīn bhāṣhā evī līdhī chhe ke-‘paradravya bhogavavāmān āvatān’... , jo ke paradravyane ātmā bhogavī shakato nathī, paṇ tene evo rāg-sukhaduḥkhanī kalpanā thāy chhe ane te kāḷe paradravyamān je cheṣhṭā-kriyā thavā yogya hoy te thāy chhe. tene ‘paradravyane bhogave chhe’ em vyavahārathī kahevāmān āve chhe. dharmī jīv jene gnānānandasvabhāvī nij chaitanyamay vastunī oḷakh-pratīti thaī chhe tene kanīk rāg āve chhe chhatān draṣhṭinī apekṣhāe tene te bhogavato nathī. draṣhṭino viṣhay paripūrṇa shuddha chaitanya paramātmā chhe ane evā ātmadravyano jene āshray thayo chhe te gnānī to ātmānā ānandane ja bhogave chhe. draṣhṭi nirvikalpa chhe ane teno viṣhay paṇ dhruv nirvikalpa chaitanya ja chhe. tethī draṣhṭinī apekṣhāe gnānī ātmā rāgane-sukhaduḥkhanī kalpanāne karatoy nathī ane bhogavatoy nathī, arthāt gnānīne rāgadveṣh thatā ja nathī, asthiratāy thatī nathī. (ā draṣhṭi apekṣhāe vāt chhe).

parantu ahīn em siddhānt kahe chhe ke-paradravyane bhogavavāmān āvatān tenā nimitte sukharūp-duḥkharūp jīvano bhāv niyamathī uday thāy chhe, arthāt paryāyamān jarī sukh duḥkhanī kalpanā-ashuddhatā utpanna thāy chhe kāraṇ ke vedan shātā ane ashātānā be prakārone atikramatun nathī. joke vedan kharekhar shātā ke ashātānā udayane laīne thāy chhe em nathī paṇ vedanamān shātā ke ashātāno uday nimitta chhe em ahīn nimittanun gnān karāvyun chhe. ahā! shātānā udayamān sukharūp kalpanā ane ashātānā udayamān duḥkharūp kalpanā gnānīne paṇ paryāyamān thāy chhe em kahe chhe. ahā! janma-maraṇathī rahit thavāno mārga bahu jhīṇo chhe, bhāī!

have kahe chhe-‘jyāre te (sukharūp athavā duḥkharūp) bhāv vedāy chhe tyāre mithyādraṣhṭine, rāgādibhāvonā sadbhāvathī bandhanun nimitta thaīne (te bhāv) nirjaratān chhatān (kharekhar) nahi nirjaryo thako, bandh ja thāy chhe;...’


PDF/HTML Page 1936 of 4199
single page version

ahīn ‘vedāy chhe’ em kahyun eno artha bhogavāy chhe em thāy chhe. ‘vedāy chhe’ eṭale jāṇavāmān āve chhe evo artha paṇ thāy chhe paṇ ahīn e artha nathī, ahīn to bhogavavāmān āve chhe em artha chhe. paradravya bhogavavāmān āvatān paryāyamān jarī sukhaduḥkhanī kṣhaṇik ashuddha pariṇati thāy chhe ane tethī sukh-duḥkharūp bhāv vedāy chhe em kahyun chhe. have jyāre te bhāv vedāy chhe tyāre jenī draṣhṭi rāg upar ja paḍī chhe evā mithyādraṣhṭine rāgādibhāvonā sadbhāvane līdhe bandh ja thāy chhe.

jhīṇī vāt chhe, prabhu! jene shubhāshubh rāgamān iṣhṭa-aniṣhṭabuddhi chhe, tathā shubh- rāgamān mīṭhāsh ane sukhabuddhi chhe te agnānī chhe. āvo agnānī jīv, padārthone bhogavato thako sukh-duḥkhanī kalpanānā kāḷe, temānthī mīṭhāsh-majhā āve chhe em mānato thako, rāgādibhāvono sadbhāv hovāthī, bandhāy chhe. mithyādraṣhṭine (svarūpamān) ātmabhāv pragaṭayo nathī tethī tene rāgadveṣhamohanī hayātī chhe. āthī tene upabhogamān thatā sukh- duḥkhanī kalpanānā bhāv navā karmabandhanun nimitta thāy chhe arthāt tene sukh-duḥkhanī kalpanā kāḷe je rāg-dveṣh thāy chhe te navā karmabandhanamān nimitta thāy chhe. āthī mithyādraṣhṭine, te sukh-duḥkhano bhāv nirjaravā chhatān nahi nirjaryo thako, bandh ja thāy chhe. sattāmānthī je karmano uday āvyo chhe te to kharī ja jāy chhe, gnānī ke agnānī-koīne paṇ kharī ja jāy chhe; parantu agnānīne mithyātva ane rāgadveṣh hayāt-jīvatā hovāthī te pariṇām navā karmabandhananun nimitta thāy chhe.

shun kahe chhe? ke je koī karmano-shātā ke ashātāno-uday je samaye āve chhe te samaye jīvane sukhaduḥkhanī avasthā thāy chhe ane tenun tene vedan paṇ hoy chhe. parantu te vedananā kāḷe, agnānīne temān mīṭhāsh ne sukhabuddhi chhe. ā kāraṇe tene rāg-dveṣh hayāt hovāthī te pariṇām tene navān darshanamohanīy ādi karmabandhanun nimitta thāy chhe.

are! eṇe potānī andar kadī bhāḷ‌yun nathī! jo andar jue to ākho vītarāgatāno piṇḍ prabhu ātmā jaṇāy ane to rāgarahit vītarāg pariṇati pragaṭ thāy. lyo, ā sarva kathananun tātparya kahyun. pañchāstikāyamān āve chhe ke chāre anuyoganun tātparya vītarāgatā chhe. (gāthā 172 ṭīkā). paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakamān paṇ vītarāgatānun prayojan pragaṭ kare te jainashāstra chhe em kahyun chhe. chāre anuyog vītarāgatāne ja puṣhṭa kare chhe. charaṇānuyogamān bhale vratādi rāganī vāt āve, temān paṇ rāganā poṣhaṇanī vāt nathī paṇ kramashaḥ rāganā abhāvanī ja tyān vāt chhe. (agnānī- rāgī shāstramānthī paṇ rāg gotī kāḍhe evī enī ādat chhe).

ahīn kahe chhe-agnānīne je vakhate sukh-duḥkhanī kalpanā thāy chhe te vakhate tene temān iṣhṭa-aniṣhṭabuddhi thavāthī mithyātvasahit anantānubandhī rāg-dveṣhanā pariṇām


PDF/HTML Page 1937 of 4199
single page version

thāy chhe ane te pariṇām navā darshanamohanīy ādi karmanā bandhanun nimitta thāy chhe. je karmano uday āvyo hato e to te vakhate kharī gayo chhe, chhatān paṇ tene te navā bandhanun nimitta thāy chhe te kāraṇe tene nirjarā kahevātī nathī. āvo mārga chhe, bhāī!

prashnaḥ– paṇ āvun badhun kayāre samajavun? uttaraḥ– hamaṇān ja; bhāī! ā to visheṣh phurasad laīne samajavā jevun chhe. laukikamān pāpanā bhaṇatar pāchhaḷ, M. A. , L. L. B nān puchhaḍān vaḷagāḍavā pāchhaḷ kevān varṣhonān varṣho kāḍhī nākhe chhe? to pachhī ā to janma-maraṇarahit thavānī vāt! tene kya āre samajavī evo tane kem prashna thāy chhe? are bhāī! ā to antarmuhūrtamān samajāī jāy evo tāro bhagavān ātmā chhe. paṇ rāganī ruchithī khasī antaramān ruchi pragaṭ kare to ne! ahīn kahe chhe-rāganī ruchinun pariṇaman vidyamān hovāthī agnānī jīvane udayamān āvelān karma kharī javā chhatān nahi kharyān thakān navā bandhamān nimitta thāy chhe, ane tethī agnānīne nirjarā thatī nathī paṇ bandh ja thāy chhe, have kahe chhe-

‘parantu samyagdraṣhṭine, rāgādibhāvonā abhāvathī bandhanun nimitta thayā vinā kevaḷ ja nirjarato hovāthī (kharekhar) nirjayo thako, nirjarā ja thāy chhe.’

shun kahyun? gnānānandasvarūp bhagavān ātmāmān jene sukhabuddhi chhe tevā dharmī samakitīne rāgādibhāvono abhāv hoy chhe. rāganī ruchi nathī ne? tethī tene rāgādibhāvono abhāv chhe. ‘bharatesh vaibhav’ mān āve chhe ne ke-bharatane asthiratāne līdhe bhogano jarī rāg āvyo ane bhogamān joḍāyā, tyān bāhya kriyā to te kāḷe je thavānī hatī te tenā kāraṇe thaī; parantu tyānthī khasīne jevā andar gayā, dhyānamān beṭhā ke tarat ja nirākuḷ ānandano anubhav karavā lāgyā. kāraṇ? kāraṇ ke chhannu hajār strīnā bhogakāḷe paṇ bhogamān sukhabuddhi-mīṭhāsh na hatī. ā māragaḍā bahu judā chhe bāpā!

ātmā to ekalā amr̥utano dariyo sachchidānandasvarūp bhagavān chhe. tenā ānandanī anubhūti jene thaī tene shātā-ashātānā udayakāḷe jarī asthiratānun pariṇaman ek samay pūratun thāy chhe. parantu te kāḷe tene je shātā-ashātānun vedan chhe teno te jāṇanāro ja chhe. gnānano svabhāv sva-paraprakāshak chhe ne? tethī vedanakāḷe je vedan chhe tene te jāṇe ja chhe. māṭe gnānīne thoḍun shātā-ashātārūp vedan chhe topaṇ, temān sukhabuddhi-mīṭhāsh nahi hovāthī, te bandhanun nimitta thayā vinā nirjarī jāy chhe. aho! āvī alaukik vāt sāmbhaḷavā maḷavī paṇ mushkel chhe.

kahe chhe-samyagdraṣhṭine potānā svabhāvamān je ānand chhe teno anubhav chhe. vaḷī sāthe tene jarīk duḥkhano anubhav-sukhaduḥkhanī kalpanā je vāstavik duḥkharūp chhe tenun vedan-ek samay pūratun hoy chhe. parantu e bāhya vedanamān gnānīne svāmīpaṇun nathī,


PDF/HTML Page 1938 of 4199
single page version

tethī te sukhaduḥkhanī kalpanārūp duḥkhanī pariṇati-ek samayanī ashuddha paryāy-navā bandhanun nimitta thayā vinā ja kharī jāy chhe, nirjarī jāy chhe.

prashnaḥ– pote rāgane bhogave chhe chhatān tene (gnānīne) rāgano sadbhāv nathī-e kevī vāt?

uttaraḥ– bhāī! gnānīne rāgano sadbhāv nathī kemake potānā shuddha chaitanya sāthe ekapaṇe pariṇamatā tene rāgamān ekatva nathī, rāganun svāmitva nathī, rāganī ruchi nathī. juo, noākhalīmān nahotun banyun? ke 20 varṣhano bhāī ane 22 varṣhanī bahen-e bhāī bahenane sāmasāme nagna karīne ūbhā rākhyā hatā. ararar! ā shun kahevāy? jamīn phāṭe to andar samāī jaīe evun temane thatun hatun. bannenī āṅkhamānthī ānsunī dhārā vahetī hatī. tevī rīte samakitīne rāgādinun je jarī vedan āve chhe tenun ene duḥkh lāge chhe, temān ene sukhabuddhi nathī. je pariṇamananī ashuddhatā chhe te svabhāvanī draṣhṭinā jorane laīne, virāgatānā baḷe pharīne navo bandh karyā vinā nirjarī jāy chhe; tene rāganun vedan kharekhar nirjarī jāy chhe.

to vaḷī koī kahe chhe-ā sonagaḍhathī navo mārga kāḍhayo chhe. bhāī! ā to digambar sant dharmanā sthambh evā āchārya kundakundanī gāthā chhe ane āchārya amr̥utachandranī ṭīkā chhe. ā kayān sonagaḍhanun chhe? āchārya bhagavantoe ja āvun bhāvanirjarānun svarūp kahyun chhe.

bhāī! ā to vītarāgashāsan chhe. rāgathī dharma thāy ne vyavahār karatān karatān nishchay pragaṭe e badho vītarāg mārga nathī. vītarāgasvarūpī bhagavān ātmā chhe, ne tenā āshraye je vītarāgī dashā thāy e ja dharma chhe. rāg chhe e to paranā āshraye thāy chhe; shubharāg ho ke ashubh-banne paranā āshraye thāy chhe ane svayam apavitra ane duḥkharūp chhe māṭe te dharma nathī. rāgathī to bhinna paḍatān andar ātmāmān javāy chhe. to pachhī enāthī lābh thāy e kem bane? bāpu! mārga ākaro chhe; vyavahārathī nishchay kadīy na thāy ane nimittathī upādānamān kadīy kārya na thāy. āvun ja vastu svarūp chhe.

prashnaḥ– parantu koī koīmān nimitta pratyakṣha karatun dekhāy chhe ne? juo, agnithī pāṇī garam thāy chhe ne?

uttaraḥ– bhāī! tārī najar sanyog upar chhe tethī tene nimitta pratyakṣha karatun dekhāy chhe; paṇ em chhe nahi. vastunā svabhāvane jue to tane jaṇāy ke agni pāṇīne aḍīy nathī. aḍayā vinā te pāṇīne shun kare? vaḷī pāṇīnā rajakaṇo svayam shīt


PDF/HTML Page 1939 of 4199
single page version

avasthāno tyāg karīne uṣhṇa thayā chhe ane agni to emān tyāre nimittamātra ja chhe. nimitta paramān kāī kare chhe em chhe ja nahi. samajāṇun kāī...?

ahīn kahe chhe-jene param vītarāgītattva (shuddha ātmadravya) draṣhṭimān āvyun chhe evā dharmīne tenī pariṇatimān-paryāyamān virāgatā chhe. tene karmanā udayanā nimitte jarī paryāyamān sukhaduḥkhanī ashuddhatā vedāy chhe; chhatān teno te svāmī thato nathī. ā anukūḷatā ṭhīk chhe ane ā pratikūḷatā aṭhīk chhe evā rāgadveṣhanā bhāvano tene abhāv chhe. tene mithyātva ane anantānubandhī kaṣhāy nathī ne? tethī tene rāgādibhāvono abhāv chhe. kiñchit rāg tene hoy chhe paṇ tene te shraddhānamān hey māne chhe, ādaraṇīy nahi. bhoganā bhāvamān ene sukhabuddhi ke āshrayabuddhi kayān chhe? (nathī). tethī tene, te bhogano bhāv navā bandhanun nimitta thayā vinā kevaḷ ja nirjarī jato hovāthī nirjarā ja thāy chhe. juo, ‘केवलमेव’ kevaḷ ja em ṭīkāmān pāṭh chhe, matalab ke ekalī nirjarā thāy chhe, jarā paṇ bandh nahi. āthī gnānīno bhog nirjarāno hetu chhe em kahyun chhe.

to shun bhog nirjarāno hetu chhe em mānavun? samādhānaḥ– bhāī! bhog to rāg chhe ane rāg chhe e to bandhanun ja kāraṇ chhe. ahīn to gnānīne je antardraṣhṭinun jor chhe eno mahimā darshāvyo chhe, (bhogano nahi). ahāhā...! sukhadhām nirākuḷ ānandanun nidhān evun potānun svarūp jyān anubhavamān āvyun tyān gnānīne paramān ne rāgamānthī sukhabuddhi tadna khalās thaī jāy chhe. tene kiñchit rāganun vedan hoy topaṇ temān te nirmam ja chhe. ek dākhalo chhe ne? ke ek gr̥uhasthane hammeshān ekalā churamāno ja khorāk, te roj churamun ja khāy, bījun ene māphak āve nahīn. have banyun evun ke emano ekano ek dīkaro gujarī gayo. teno dāh daīne badhā sambandhī ghare pāchhā āvyā. tyāre sambandhīoe te gr̥uhasthane kahyun ke-bhāī! tamane churamā sivāy kāī māphak nathī, tethī tamāre churamun ja khāvun joīe; roṭalā ane churamu tamāre māṭe ek ja chhe. have ā pramāṇe te gr̥uhasthane sambandhīoe churamu ja bhojanamān āpyun. paṇ shun te khāvun bhāve? shun te khāvāmān tene ruchi hoy? (na hoy). tevī ja rīte gnānīne rāganā vedanamān aruchi chhe, jarāy ruchi nathī. kamajorīne līdhe vedananā kāḷe te rāgādi vedāy chhe topaṇ teno svād tene ruchikar nathī. tethī samakitīne, rāgādibhāv-bhogano pariṇām bandhanun nimitta thayā vinā kevaḷ ja nirjarato hovāthī, nirjaryo thako, nirjarā ja thāy chhe.

bhāī! āmān kāī bhoganun sthāpan karyun chhe em nathī. bhogane sthāpe ke bhalo jāṇe e to mithyādraṣhṭi chhe. ahīn to em kahe chhe ke-gnānīne bhoganā bhāvanun-rāganun vedan to chhe paṇ tene bhoganī-rāganī ruchi nathī, draṣhṭi nathī to te ek samayanun


PDF/HTML Page 1940 of 4199
single page version

vedan navo bandh karyā vinā kevaḷ kharī jāy chhe. ā vāt chhe. ā pahelānī gāthāmān dravyanirjarānī vāt hatī ane ā gāthāmān ashuddhatā (bhāvakarma) kharī jāy chhe enī vāt chhe. āmān to samakitīnān shraddhān-gnān ane virāgatāno mahimā prasiddha karyo chhe.

tyāre koī kahe chhe-ā te kevo dharma! dayā pāḷavī, bhūkhyānne anna devun, tarasyāne pāṇī pāvun, rogīne auṣhadh devun ityādi kaho to samajāy.

are bhāī! dayā pāḷavī ityādi rāganī kriyāomān to dhūḷey dharma nathī; sāmbhaḷane; shun anāj-pāṇī-auṣhadh tun āpī shake chhe? ek rajakaṇ paṇ koṇ pheravī shake ne koṇ daī shake? e rajakaṇonun pariṇaman to tenā kāḷe jem thavun hoy tem tenā kāraṇe ja thāy chhe. dhan, dhānya ādi rajakaṇo to jaḍ chhe, ajīv chhe. tun jīv shun e ajīvano svāmī chho? (nā). jo dān karanār paṇ e sarva ajīvane (dhanādine) potānā mānīne āpe chhe to te mithyātvane ja seve chhe. vaḷī dayā, dān ādi rāgabhāvane paṇ je bhalo māne chhe te paṇ mithyātvane ja seve chhe.

ahīn to em kahe chhe ke-jem jīv ajīvano svāmī nathī tem gnānī rāgano paṇ svāmī thato nathī. dayā, dān ādinā bhāv gnānīne hoy kharā, paṇ temān tene ahambuddhi ke svāmīpaṇānī buddhi nathī. ene to jem paramānthī ahambuddhi uḍī gaī chhe tem rāganā vedananā kāḷamān, rāganā vedananī buddhi paṇ antaramānthī uḍī gaī chhe. ā antaranī sūkṣhma vāt chhe, bhāī!

savāramān āvyun hatun ne ke-mithyātva te parigrah chhe. chāhe dayā, dān, vratādinā bhāv ho, paṇ te rāg chhe e rāg māro chhe ane mane e lābhadāyak chhe em mānavun te mithyātva chhe. āvun mithyātva te parigrah chhe. agnānī jīv ā parigrahanā sevanathī bandhāy chhe. jyāre gnānīne potānā vītarāg-svabhāvī ānandasvarūpī ātmāno parigrah chhe, vītarāg pariṇatino tene parigrah chhe. ahāhā...! andar ātmā nitya chidānandamay bhagavān chhe. tenī ānandamay pariṇati thavī te gnānīno parigrah chhe; tene paisā rāg, ke puṇyano parigrah nathī. chha khaṇḍanā rājyanā vaibhavamān gnānī chakravartī rahyo hoy to paṇ te e badhāthī udās-udās chhe. gnānīne āvī antaramān koī alaukik gnān-vairāgyamay dashā hoy chhe. bāpu! laukikathī ā antarano mārga bahu ja judo chhe.

lokamān agnānīo em māne chhe ke ame dhanādinun dān vagere karī shakīe chhīe. paṇ bhāī! dhanādinī āvavā-javānī kriyā to jaḍanī jaḍamān chhe. temān tun shun kare? are, ā je sharīranī kriyā thāy chhe te paṇ tārī nathī ne prabhu! ā hāth ūñcho-nīcho thāy chhe te kriyā jaḍ rajakaṇonī tenā kāraṇe thāy chhe, jīvanī ichchhānā-vikalpanā kāraṇe thāy chhe em nathī, khūb gambhīr vāt chhe, bhāī!