PDF/HTML Page 1961 of 4199
single page version
‘tevī rīte samyagdraṣhṭi pūrvasañchit karmanā udayathī prāpta thayelā viṣhayone sevato hovā chhatān rāgādibhāvonā abhāvane līdhe viṣhayasevananā phaḷanun svāmīpaṇun nahi hovāthī asevak ja chhe.’
ā vāt agnānīne ākarī paḍe chhe. paṇ thāy shun? ahīn kahe chhe-jene andaramān nij ānandarasano svād āvī gayo chhe evā samyagdraṣhṭine viṣhayanun sevan chhe, chhatān tene temān ras nathī, ruchi nathī. potāne thayelā ānandarasanā svād āgaḷ viṣhayono svād tene jher jevo lāge chhe. jem veshyā rājā sāthe rame chhe, paṇ e to rājā paisā āpe chhe teṭalo ja kāḷ. shun rājā teno svāmī-pati chhe? (nā). viṣhayanā kāḷe to svāmīnī jem pravartatī hoy chhe paṇ kharekhar svāmī nathī. tem shuddha chaitanyanā ānandanā rasamān svāmīpaṇe pravartatā dharmī jīvane viṣhayanā rasamān svāmīpaṇun āvatun nathī. bhāre gambhīr vāt!
juo, pāṭhamān shun līdhun chhe? ke ‘pūrvasañchit karmanā udayathī’... shun kahyun? ke pūrve bāndhelā karmanā udayathī gnānīne sanyogo maḷyā chhe. ane tenā sevanano rāg hovā chhatān temān ras-ruchi nathī. ānandanā anubhavanun jyān andaramān joradār pariṇaman chhe tyān viṣhayarāg joradār nathī-em kahe chhe. jem ekavār jeṇe mīṭhā dūdhapākano svād chākhyo hoy tene rātī juvāranā roṭalā phīkā lāge chhe tem ānandanā ras āgaḷ gnānīne viṣhayano ras viras lāge chhe.
kahe chhe-‘samyagdraṣhṭi pūrvasañchit karmanā udayathī prāpta thayelā viṣhayone...’ matalab ke shātāno uday hoy to anukūḷ sāmagrī maḷe chhe. bhāī! sāmagrī to sāmagrīnā upādānanā kāraṇe āve chhe ane karmano uday temān nimitta chhe. jaḍakarmanā kāraṇe sāmagrī maḷe chhe em nathī. jaḍakarmanā rajakaṇ judī chīj chhe ane sāmagrīnā rajakaṇ judī chīj chhe. (teo to ekabījāne aḍatāy nathī).
to shabdo to āvā chokakhā chhe ke-‘karmanā udayathī prāpta thayelā viṣhayone...’? hā, paṇ teno artha shun chhe? shun jevun lakhyun chhe tevo ja eno artha chhe? em artha nathī hon; bhāī! lakhanāre je abhiprāyathī lakhyun chhe te anusār artha karavo joīe. puṇyanā udayathī lakṣhmī maḷe chhe em kahevun e to vyavahāranī vāt chhe, kemake puṇyanā ane lakṣhmīnā rajakaṇ to bhinna-bhinna chhe. lakṣhmī āve chhe te potānā kāraṇe āve chhe, paṇ puṇyanā udayathī prāpta thāy chhe em kahevāno vyavahār chhe. tevī rīte paisā jāy ke na hoy to te pāpanā udayathī chhe em kahevāno vyavahār chhe. pāpakarmano uday chhe māṭe paisā āvyā nathī em kharekhar nathī, paṇ paisā te kāḷe svayam āvavānā na hatā tethī na āvyā, paramāṇunun tevun pariṇaman thavānun na hatun tethī na thayun e yathārtha chhe. have āvī vāt loko na samaje, paṇ shun thāy?
PDF/HTML Page 1962 of 4199
single page version
‘pūrvasañchit karmanā udayathī prāpta viṣhayone’-em kahyun ne? tyān viṣhayo arthāt sāmagrī to potānā upādānanā kāraṇe prāpta thaī āvī chhe, paṇ temān nimitta koṇ chhe? to kahe chhe pūrvasañchit karma. bas, ā nimittanun gnān karāvavā vyavahārathī kahyun ke pūrvasañchit karmanā udayathī viṣhayo prāpta thayā chhe. kharekhar to sāmagrīnā paramāṇu te kāḷe svatantra rīte pariṇaman-gati karīne sanyogapaṇe āvyā chhe. samajāṇun kāī...?
tyāre agnānīne vāndhā ūṭhe chhe ke karmanā nimittathī kārya thāy chhe em na māno to bhagavānanā nimittathī shubhabhāv thāy chhe ityādi vāt uḍī jāy chhe.
are bhāī! bhagavānanā nimittathī shubhabhāv thāy chhe em kahevun e to vyavahāranayanun kathan chhe. jene potānā ashuddha upādānanā kāraṇe shubhabhāv thāy chhe tene bhagavān nimitta chhe bas eṭalun ja. shun bhagavān shubhabhāv karāvī de chhe? nā; em nathī. bhagavān kartā ane tane shubhabhāv thāy te kārya em chhe ja nahi. are bhagavān! shun thayun chhe tane? māṇḍ samajavānān ṭāṇān āvyān chhe tyān pīṭh pheravīne kem ūbho chhe?
samyagdraṣhṭi pūrvakarmanā udayathī prāpta viṣhayone seve chhe ane chhatān asevak chhe. bhāṣhā joī? viṣhayo to potapotānā kāraṇe āvyā chhe paṇ temān pūrvakarmano uday nimitta chhe to pūrvakarmanā udayathī viṣhayo prāpta thayā chhe em vyavahārathī kahyun. vaḷī te viṣhayone samyagdraṣhṭi seve chhe em kahyun; to shun parane sevī shakāy chhe? kadīy nahi. to kahyun chhe ne? bhāī! e par viṣhayo prati thatā rāgane te kharekhar seve chhe to viṣhayone te seve chhe em vyavahārathī kahevāmān āvyun chhe. kharekhar to gnānī viṣhayo taraphano ene je rāgānsh thāy chhe tene seve chhe, viṣhayone nahi. (par viṣhayone to e aḍatoy nathī).
paṇ ahīn bījī vāt chhe. ahīn to kahe chhe-gnānī viṣhayone sevato thako asevak chhe. jhīṇī vāt, bhāī! gnānīne rāgādibhāvono abhāv chhe. jeṇe chidānandarasasvarūp sachchidānandamay bhagavān ātmānā ānandanā rasano svād chākhyo chhe evā dharmī jīvane rāganā rasanī ruchi nathī tethī tene viṣhayono svād lukhkho ane besvād-kaḍavo jher jevo lāge chhe. tethī kahyun ke gnānī viṣhayone seve chhe chhatān asevak chhe. agnānī jīv abhiprāyane samaje nahi, kayā nayanun kathan chhe te samaje nahi eṭale ene vāte vāte vāndhā ūṭhe chhe. parantu bhāī! darek vātamān shabdārtha, āgamārtha, nayārtha ityādi prakāre artha karī tenun rahasya ane tātparya kāḍhavun joīe. bhāī! ‘ghīno ghaḍo’-enī māphak vyavahārathī saṅkṣhepamān je kathan karelān hoy teno yathāsthit artha samajavo joīe.
PDF/HTML Page 1963 of 4199
single page version
bhagavān ātmā traṇalokano nāth sachchidānandasvarūp chhe. agnānīne te rāganī ruchinī āḍamān jaṇāto nathī. ahāhā...! jaḷanī apār rāshithī bharelo moṭo samudra jem ek kapaḍānī āḍamān dekhāy nahi tem agnānī jīvane rāganī ruchinī āḍamān potāno sachchidānandasvarūp bhagavān dekhāto nathī. juo, ā sheṭhiyā badhā bahāranā vaibhavanā rāgamān chakachūr chhe ne? temane bhagavān ātmā bhaḷāto nathī. ahā! koī moṭo sheṭh hoy, rājā hoy ke dev hoy, jo tene potānā chidānandamay svarūpane chhoḍīne, pūrvanā karmanā udayanā nimitte prāpta vaibhavanī draṣhṭi chhe to te marīne tiryañchādimān ja javāno.
(paramātmaprakāshamān) āve chhe ne ke-‘पुण्येण होइ विहवो...’ ityādi-puṇyanā udaye vaibhav maḷe, vaibhavathī mad chaḍe, ane madathī mati bhraṣhṭa thaī jāy. ame āvā vaibhavavāḷā-em paramān ahambuddhi-mad thatān mati bhraṣhṭa thaī jāy chhe ane tethī te marīne narak-tiryañchādi durgatine ja prāpta thāy chhe, ane chāragatimān rakhaḍī mare chhe.
prashnaḥ– āp kaho chho ke ek padārtha bījā padārthanun kāī na kare to pachhī vaibhavathī mad kem chaḍe?
uttaraḥ– ek padārtha bījā padārthanun kāī na kare e to satyārtha em ja chhe. pote mad kare, bahāramān ahambhāv kare tyāre bāhya vaibhavane lakṣha karīne kare chhe to vaibhavathī mad chaḍe chhe em vyavahārathī kahevāy chhe. vaibhav mad karāve chhe em vāt nathī. vaibhavathī mad chaḍe e to nimitte batāvanārun kathan chhe. jo vaibhavathī mad thaī jāy to to samakitī chakravartīne paṇ mad thaī javo joīe. bharat chakravartī chha khaṇḍanā vaibhavano svāmī hato, 96 hajār to tene rāṇīo hatī, paṇ ene emān kayāny ātmabuddhi-ahampaṇānī buddhi na hatī. samyagdraṣhṭi to em jāṇe chhe ke jyān hun chhun tyān rāg, sharīr ke bahāranā viṣhayono abhāv chhe ane jyān rāg, sharīr ke bahāranā viṣhayo chhe tyān māro abhāv chhe. viṣhayone sevato hoy te kāḷe paṇ tene āvān gnān-shraddhān hoy chhe.
ahīn kahyun ne ke-samyagdraṣhṭi viṣhayone sevato hovā chhatān rāgādibhāvonā abhāvane līdhe viṣhayasevananā phaḷanun svāmīpaṇun nahi hovāthī asevak ja chhe. juo, gnānīne kiñchit rāg thāy chhe paṇ tenun ene svāmīpaṇun nathī, māṭe te sevato chhatān asevak ja chhe. ahā! gnānānandasvabhāvī potānī vastuno anubhav thatān je atīndriy ānandano-shāntino vaibhav pragaṭ thayo tenī āgaḷ dharmīne bāhya viṣhayo phikkā-rasahīn lāge chhe. samakitī indrane indrāsanamān ke karoḍo apsarāomān kayāny ras nathī. ātmānā anākuḷ ānandanā rasanā āsvād āgaḷ tene bījun badhuy besvād-jher jevun lāge chhe. kadāchit rāganī vr̥utti thaī āve topaṇ te viṣhayone kāḷā nāg samān jāṇe chhe. shun kāḷā nāganā mommān koīne āṅgaḷī mūkavāno bhāv thāy kharo? na thāy. tem gnānīne
PDF/HTML Page 1964 of 4199
single page version
rāgamān ane viṣhayomān mīṭhāsh na hoy. māṭe viṣhayone sevato chhatān te asevak ja chhe. have kahe chheḥ-
‘ane mithyādraṣhṭi viṣhayone nahi sevato hovā chhatān rāgādibhāvonā sadbhāvane līdhe viṣhayasevananā phaḷanun svāmīpaṇun hovāthī sevak ja chhe.’
shun kahyun? ke agnānī bhale sāmagrīne seve nahi, paṇ antaramān tene rāganān ras- ruchi paḍayān chhe. tene viṣhayasevanano abhiprāy maṭayo nathī. tene savisheṣh rāgashakti astipaṇe rahelī chhe je vaḍe te rāgano svāmī thāy chhe. ā kāraṇe agnānī aṇasevato thako paṇ sevak chhe. gnānī sevato thako asevak ane agnānī aṇasevato thako sevak! pāṭh to āvo chhe bhāī!
prashnaḥ– tamo pāṭhanā bījā artha karo chho. bhale karmane laīne nahi topaṇ gnānīne rāgano bhāv to kanīk āvī jāy chhe. āgaḷ (gāthā 194mān) āvī gayun chhe ke gnānī paṇ karmanā udayane-shātā-ashātāne-oḷaṅgato nathī ane tene paryāyamān sukh-duḥkh vedāy chhe. topachhī tene asevak kem kahyo? seve chhe chhatān asevak chhe em kahevun shun jūṭhun nathī?
uttaraḥ– bāpu! em nathī, bhāī! dharmī jīv ene kahīe jene antaramān - ātmasamvedanamān atīndriy ānandanā svādanun vedan thayun chhe. ā vrat kare ne tap kare ne bhakti kare māṭe te dharmī chhe em nathī kemake e to badho rāg chhe. ā to sarva rāganā vikalpathī bhinna paḍīne nirvikalpa ānandarasanā svādane jeṇe chākhyo chhe te dharmātmā chhe. āvā dharmī jīvane rāganān ras-ruchi nathī, rāganun dhaṇīpaṇun nathī. ākhuny vishva tene par padārtha tarīke bhāse chhe. tethī temān tene ras nathī. vishva chhe, kiñchit rāg chhe paṇ emān ene ras nathī, ruchi nathī, svāmitva nathī. tethī kahyun ke -sevak chhatān asevak; bhoktā chhatān abhoktā! gajab vāt chhe bhāī!
aho! vītarāg sarvagna parameshvarano dharma adbhut alaukik chhe! āvī vāt bīje kayāny nathī. are! enā sampradāyavāḷāne paṇ khabar nathī to bījānun to shun kahevun? paṇ ā shrī kundakundāchāryanī gāthāo chhe ane tenā artha (ṭīkā) mahān samartha āchārya shrī amr̥utachandradeve karyā chhe. teo pāñchamī gāthāmān kahe chhe ne ke-atīndriy ānand ane gnānanā vaibhavano amane paryāyamān janma thayo chhe. ā pāñch-pachās lākh rūpiyā ane rūpāḷun sharīr ityādi to jaḍano-dhūḷano vaibhav chhe, e kāī nijavaibhav nathī. munirāj kahe chhe- jem ḍuṅgaramānthī pāṇī jhare chhe tem atīndriy ānand-rasathī bharelā traṇalokanā nāth bhagavān ātmāmānthī amane paryāyamān prachur ānandano ras jhare chhe ane te amāro nijavaibhav chhe. amāro nijavaibhav atīndriy ānandanī mahor-mudrāvāḷo chhe. ahāhā...! shun vairāgya! shun udāsīnatā!
PDF/HTML Page 1965 of 4199
single page version
anyamatamān paṇ vairāgyanī vāt āve chhe ne? tyān antardraṣhṭi nathī paṇ bahāramān vairāgya lāge evun hoy chhe. bhartr̥uharinī vāt āve chhe ke-92 lākh māḷavāno adhipati bhartr̥uhari bāvo thaī jāy chhe ane tyāre kahe chhe-
are! ā sansār! māḷavādhipatinī rāṇī ek ashvapālathī yārī kare! arar! ā shun? shun ā sansār? ām bahārathī vairāgyanun chintavan hoy, paṇ e to mātra mandarāganī avasthā chhe ane te kṣhaṇik chhe. jemān chidānandasvarūp bhagavān ātmānā gnān- shraddhān hoy ane jemān atīndriy ānandano anubhav thāy te dashā sāchī antar- vairāgyanī dashā chhe ane tenā baḷathī ahīn gnānīne sevato chhatān asevak kahyo chhe. samajāṇun kāī...?
jem nāṭakamān puruṣh strīno vesh paherīne āve to jonārā loko em kahe ke ā strī chhe, paṇ te puruṣh to pote em ja māne ke-hun puruṣh chhun ane strīno to māro bhekh chhe. tem dharmī jīvane sharīrādino bhekh game te jātano hoy paṇ hun-ātmā chhun ane ā sharīrādi jūṭhā khel chhe-em māne chhe. are! sevakapaṇāno khel (bhekh) hoy tyāre paṇ, e khoṭo khel chhe, hun emān ramato nathī-em ja te māne chhe ahāhā...! ame jyān ramīe chhīe tyān (-shuddhātmāmān) ā par viṣhayo chhe nahi ane emān ame chhīe ja nahi-ām dharmātmā māne chhe. ām viṣhayasevananā phaḷanā svāmitvathī rahit gnānī sevato chhatān asevak chhe. lyo, āvo dharma! bāpu! dharma koī asādhāraṇ alaukik chīj chhe. dayā, dān, bhakti ādi kare ane māne ke dharma thaī gayo paṇ emān to dhūḷey dharma nathī, sāmbhaḷane. e to badho rāg puṇyabandhanun kāraṇ chhe ane emān dharma māne to mithyātva chhe.
ahīn kahe chhe-bhagavān ātmānā ānandanun jyān bhān thayun tyān ākhī duniyā pratyenī ashuddhatāno (abhiprāyamān samasta shubh ashubh bhāvono) tyāg thaī jāy chhe ane te sācho vairāgya chhe. āvo vairāgya jene pragaṭ thayo chhe te sevak chhatān asevak chhe. jyāre mithyādraṣhṭi bahāranun badhun tyāge chhe, strī, kuṭumb ādi chhoḍī bāvo thaī jāy chhe, paṇ antar-anubhav vinā draṣhṭi mithyā chhe, rāganī ruchi chhe to te asevak-bahārathī sevato nathī chhatān paṇ te sevak ja chhe.
draṣhṭānt āpe chhe-‘koī sheṭhe potānī dukān par koīne nokar rākhyo. dukānano badho vepāravaṇaj-kharīdavun, vechavun vagere sarva kāmakāj-nokar kare chhe topaṇ te
PDF/HTML Page 1966 of 4199
single page version
vepārī nathī kāraṇ ke te vepārano ane vepāranā lābh-nukashānano svāmī nathī; te to mātra nokar chhe, sheṭhano karāvyo badhun kāmakāj kare chhe.’ juo, dukānanun badhun ja kāmakāj nokar kare topaṇ te vepārī nathī kāraṇ ke te naphā-nukashānano svāmī nathī. tethī kharekhar te vepāranā kāryano mālik-karanāro nathī.
jyāre, ‘je sheṭh chhe te vepār sambandhī kāī kāmakāj karato nathī, gher besī rahe chhe topaṇ te vepārano ane vepāranā lābh-nukashānano dhaṇī hovāthī te ja vepārī chhe.’ ahāhā...! dākhalo to juo! vepāranun kāī paṇ kām na kare topaṇ sheṭh vepārano karanāro chhe. have kahe chhe-‘ā draṣhṭānt samyagdraṣhṭi ane mithyādraṣhṭi par ghaṭāvī levun.’
ahāhā...! shuddha chidānandaghanasvarūp bhagavān ātmā chhe. temān antarmukh thaī anubhav karatān atīndriy ānandano svād āvavo ane āvo hun ānandasvarūp pūrṇa paramātmā chhun evī pratīti thavī te samyagdarshan chhe. āvā samyagdarshan vinā jainadharma shun chīj chhe e lokone khabar nathī. bāpu! samyagdarshan e ja dharmanun pahelun pagathiyun chhe ane ātmānubhavanī sthiratā-draḍhatā thavī te jainadharma chhe. ā sivāy vrat, tap, dayā, dān ādi kāī dharma chhe em nathī.
bhāvapāhuḍanī gāthā 83 mān āve chhe ke-pūjā, vandan, vaiyāvr̥utya ane vrat e jainadharma nathī; e to puṇya chhe. juo gāthā-tyān shiṣhye prashna karyo ke-“dharmakā kayā svarūp hai? usakā svarūp kahate hain ki ‘dharma’ is prakār hai”ḥ-
gāthārthaḥ– “jinashāsanamen jinendradevane is prakār kahā hai ki pūjā ādikamen aur vratasahit honā hai vah to ‘puṇya’ hī hai tathā moh kṣhobhase rahit jo ātmākā pariṇām vah ‘dharma’ hai.”
gāthānā bhāvārthamān kahyun chhe ke-“laukikajan tathā anyamatī kaī kahate hain ki pūjā ādik shubh kriyāomen aur vratakriyāsahit hai vah jinadharma hai, parantu aisā nahi hai. jinamatamen jinabhagavānane is prakār kahā hai ki-pūjādikamen aur vratasahit honā hai vah to puṇya hai. isakā phal svargādik bhogoṅkī prāpti hai.” ā vāt agnānīne ākarī lāge chhe, paṇ shun thāy? anādino mārga ja ā chhe. chhelle tyān bhāvārthamān khulāso karyo chhe ke- “jo keval shubhapariṇāmahīko dharma mānakar santuṣhṭa hai unako dharmakī prāpti nahīn hai, yah jinamatakā upadesh hai.”
gnānīne ashubhathī bachavā shubhabhāv hoy chhe, ashubhavañchanārtha shubh ho; paṇ chhe te puṇya, dharma nahīn. ā sāmbhaḷī agnānī rāḍ pāḍī ūṭhe chhe ke-tame amārān vrat ne tapano lop karī do chho. paṇ bhāī! tāre vrat ne tap hatān ja ke di’? agnānīne vaḷī
PDF/HTML Page 1967 of 4199
single page version
vrat ne tap kevān? kadāchit rāganī mandatā hoy topaṇ te mithyātvasahit ja chhe. evān vrat ne tapane bhagavāne bāḷavrat ne bāḷatap eṭale ke mūrkhāībharyān vrat ne mūrkhāībharyān tap kahyān chhe. ahīn kahe chhe-atīndriy ānandasvarūp chaitanyamahāprabhu bhagavān ātmānā anākuḷ ānandano jene svād āvyo chhe te samakitīne koī paṇ prakāranā rāgamān mīṭhāsh nathī. tene sarva rāgamānthī ras ūḍī gayo chhe.
ahāhā...! jem nokar vepār karanāro nathī tem samyagdraṣhṭi viṣhay sevanāro nathī, ane jem sheṭh vepār karanāro chhe tem mithyādraṣhṭi viṣhay sevanāro chhe.’ jhīṇī vāt chhe prabhu! ātmāno svabhāv ja vītarāgasvarūp chhe ane jainadharma paṇ vītarāgasvarūp chhe. jeṭalān (āgnānān) kartavya kahyān chhe te badhāy vītarāgatānī ja puṣhṭirūpe kahyān chhe, rāganā poṣhaṇ māṭe nahi. rāganī vāt kahī chhe paṇ e to gnānīne kramashaḥ pragaṭ thatī ane vr̥uddhi pāmatī vītarāgatānī sāthe sahakārī kevo rāg hoy chhe tenun kathan karyun chhe, rāganī puṣhṭi māṭe tenun kathan karyun nathī. vratādinī vāt jyān karī chhe tyān rāganun poṣhaṇ karāvavun nathī, parantu kramashaḥ thatā rāganā abhāvanun ja poṣhaṇ karāvavun chhe. tethī ahīn kahyun ke-samyagdraṣhṭi viṣhay sevanāro nathī kemake tene viṣhayamān ras nathī, rāgamān ātmabuddhi nathī.
‘paramātmaprakāsh’mān kahyun chhe ke-je rāgane potāno mānīne seve chhe tene ātmā hey tarīke varte chhe ane jene ātmā upādey tarīke varte chhe tene rāg heyapaṇe hoy chhe. ‘pravachanasār’nī gāthā 236 mān āve chhe ke-kāyā tem ja kaṣhāyane je potānā māne chhe te, bāhyathī chhakāyanī hinsā na karato hoy topaṇ chhakāyanī hinsāno karanāro ja chhe. tevī rīte agnānī bahārathī viṣhay na sevato hoy topaṇ kāyāne ane kaṣhāyane potānā mānato hovāthī kaṣhāyanun phaḷ je viṣhayavāsanāthī yukta viṣhayano sevanāro ja chhe em ahīn kahe chhe. ahāhā...! mārga bahu judī jātano chhe, bāpā!
have āgaḷanī gāthāonī sūchanānun kāvya kahe chheḥ-
‘सम्यग्द्रष्टेः नियतं ज्ञान–वैराग्य–शक्तिः भवति’ samyagdraṣhṭine niyamathī gnānavairāgyanī shakti hoy chhe.
shun kahyun? samyak nām sat enī draṣhṭi jene thaī chhe te samyagdraṣhṭi chhe; arthāt je atīndriy gnān ane ānandathī bharelo trikāḷī dhruv gnāyakasvabhāvī bhagavān ātmā tenān draṣhṭi ane anubhav jene thayān chhe te samyagdraṣhṭi chhe. ahāhā...! potānā trikāḷī sat bhagavān ātmāno jene satkār ane svīkār thayo chhe, jene nij svarūpano
PDF/HTML Page 1968 of 4199
single page version
antaramān mahimā thavāthī svarūp prati ḍhalaṇ-valaṇ thayun chhe evā samyagdraṣhṭine gnān ane vairāgya banne shakti hoy chhe. have tenun kāraṇ kahe chhe ke-
‘यस्मात्’ kāraṇ ke ‘अयं’ te (samyagdraṣhṭi jīv) ‘स्व–अन्य–रूप–आप्ति– मुक्तया’ svarūpanun grahaṇ ane parano tyāg karavānī vidhi vaḍe ‘स्वं वस्तुत्वं कलयितुम्’ potānā vastutvano abhyās karavā māṭe, ‘इदं स्वं च परं’ ‘ā sva chhe ane ā par chhe’ ‘व्यतिकरम्’ evo bhed ‘तत्त्वतः’ paramārthe ‘ज्ञात्वा’ jāṇīne ‘स्वस्मिन् आस्ते’ svamān rahe chhe ane ‘परात् रागयोगात्’ parathī-rāganā yogathī ‘सर्वतः’ sarva prakāre ‘विरमति’ virame chhe.
pratham karavānun hoy to ā chhe ke svarūpanun grahaṇ ane rāgano tyāg; ane te banne sāthe ja hoy chhe. shrīmad rājachandre ṭūṅkāmān kahyun chhe ke-‘tāre doṣhe tane bandhan chhe, e santanī pahelī shikṣhā chhe. tāro doṣh eṭalo ja ke anyane potānun mānavun, pote potāne bhūlī javun.’ potānā svarūpane bhūlīne parane potānun mānavun e mahā aparādh chhe ane te potāno aparādh chhe, koī karmane laīne chhe em nathī. samvar adhikāramān āve chhe ke-
अस्यैवाभावतो बद्धा बद्धा ये किल केचन।।
jeo muktipadane pāmyā chhe te rāgathī bhinna paḍīne bhedavignānathī (mukti) pāmyā chhe ane jeo bandhāyelā chhe teo bhedavignānanā abhāvane līdhe ja bandhāyelā chhe. (karmane kāraṇe bandhāyelā chhe em nahi).
bhedavignānathī mukti pāmyā chhe eno artha e āvyo ke vyavahāranā rāgathī bhinna paḍīne mukti pāmyā chhe, paṇ vyavahāranā rāgathī mukti pāmyā chhe em nahi. bhāī! rāg chhe; ane tene jāṇanār vyavahāranay paṇ chhe. vyavahāranayano viṣhay ja nathī em koī kahe to te yathārtha nathī; parantu te āshray karavā lāyak nathī em vāt chhe, tene hey tarīke jāṇavālāyak chhe. pūrṇānandano nāth prabhu ātmā ja ek āshray karavā lāyak upādey chhe.
bhagavān ātmā atīndriy ānandathī ṭhasoṭhas bharelo sachchidānandasvarūp prabhu chhe; te sadāy vītarāgasvabhāvī akiñchanasvarūp chhe. dash dharmamān ākiñchanya dharma āve chhe ne? e to pragaṭ avasthānī vāt chhe. jyāre ā to ātmānun svarūp ja akiñchan chhe em vāt chhe. āvā nijasvarūpanun grahaṇ ane paranā tyāg karavānī vidhi vaḍe samyagdraṣhṭi svamān ṭake chhe ane parathī-rāgathī virame chhe. juo! ā vidhi! pūrṇānandasvarūpanun grahaṇ ane duḥkharūp rāgano-ashuddhatāno tyāg e vidhi chhe. ekalī bahāranī chīj tyāgī
PDF/HTML Page 1969 of 4199
single page version
eṭale thaī gayo tyāgī-evun svarūp (tyāganun) nathī. parantu rāgathī khasīne shuddhano ādar karatān paryāyamān shuddhatā pragaṭe chhe ane ashuddhatāno abhāv thaī jāy chhe. ā vidhi, ā mārga ane ā dharma chhe. hitano mārga to āvo chhe bāpu!
koī agnānīo em kahe chhe ke karmathī vikār thāy chhe. eno artha e thayo ke je shubhabhāv thāy chhe te paṇ karmane laīne thāy chhe. vaḷī te kahe chhe shubhabhāvathī shuddhatā thāy chhe. eṭale (enā mat pramāṇe) chhevaṭe em āvyun ke karmane laīne shuddhatā-dharma thāy chhe. are! eṇe satyane kadī sāmbhaḷyun ja nathī.
paṇ jainadharmamān to badhun karmane laīne ja thāy ne? bīlakul nahi. badhun karmane laīne thāy e mānyatā jainadharma nathī. hā, karma eṭale kārya-shuddhopayogarūp kārya-te vaḍe badhun (-dharma) thāy chhe e vāt to chhe, parantu jaḍakarmathī eṭale ke parathī ātmāmān kāī (shubhabhāv ke dharma) thāy chhe e vāt yathārtha nathī, kemake ātmāmān anādithī akāraṇ-kāryatva nāmano guṇ paḍayo chhe ane tethī ātmā rāganun kārya paṇ nathī ane rāganun kāraṇ paṇ nathī. svāshraye shuddhopayogarūp pariṇaman thāy te ātmānun kārya chhe ane te jainadharma chhe. ā chothā guṇasthānanī vāt chhe. sātame guṇasthāne to shuddhopayoganī sthiratānī-chāritranā shuddhopayoganī vāt chhe.
jem shīro karavānī vidhi e chhe ke-pahelān loṭane ghīmān sheke ane pachhī temān sākaranun pāṇī nākhe to shīro thāy. tem svarūpanā grahaṇ ane paranā tyāganī vidhi vaḍe dharma thāy chhe. mārga ā chhe bhāī!
tyāre koī (agnānī) em kahe chhe ke jyān jyān yogya nimitta āve chhe tyān tyān nimittathī thāy chhe em mānavun joīe. nimittathī thāy ja nahi em mānavun barābar nathī.
are bhagavān! tun shun kahe chhe ā? bhāī! nimitta (karma) to par jaḍ tattva chhe ane je puṇyanā pariṇām chhe te chaitanyanā vikārarūp pariṇām chhe. kharekhar to te vikāranā pariṇām potānā ṣhaṭkārarūp pariṇamanathī thayā chhe, te te kāḷe potāno janmakāḷ chhe tethī thayā chhe. bhāī! ṣhaṭkārakarūp thaīne pariṇamavun te, te vikāranī paryāyano te kāḷe dharma eṭale svabhāv chhe. te kāī nimittane-karmane laīne thāy chhe em nathī. karma chhe e to ajīvadravya chhe. ākhī vastu ja bījī chhe, to pachhī bījī chījane laīne shun bījī chīj thāy? (na thāy).
ahīn kahe chhe-‘svarūpanun grahaṇ ane parano tyāg karavānī vidhi vaḍe potānā vastutvano abhyās karavā māṭe...’ joyun? vastu bhagavān ātmā chhe ane tenun vastutva kahetān svarūp atīndriy ānand ane gnān chhe. teno abhyās eṭale vāramvār
PDF/HTML Page 1970 of 4199
single page version
anubhav karavā māṭe gnānī ā sva chhe ane ā par chhe evo bhed paramārthe jāṇīne svamān rahe chhe ane parathī virame chhe, arthāt gnānī rāgathī khase chhe ane svabhāvamān vase chhe.
ek to āvun sāmbhaḷavā maḷe nahi ane kadāchit sāmbhaḷavā maḷe to agnānī virodh kare chhe. paṇ bhāī! kono virodh kare chhe bhagavān! tun? tane khabar nathī bhāī! paṇ vītarāg mārga ja āvo chhe; vastunun svarūp ja āvun chhe ke jyān svanun grahaṇ hoy chhe tyān ja rāgano-parano tyāg hoy chhe. tun vratādine vyavahār kahe chhe paṇ agnānīne kayān vyavahār hoy chhe? e to svarūpanā anubhavanārā gnānīne je kiñchit sahakārī vratādino rāg hoy chhe tene vyavahār kahīe chhīe. vastu to ā rīte chhe, paṇ agnānīne tenī pakaḍamān moṭo draṣhṭi pher thaī gayo hoy chhe. (te vratādine ja dharma māne chhe).
ahāhā...! ‘svarūpanun grahaṇ ane parano tyāg karavānī vidhi vaḍe...’ kevun ṭūṅkun ane ūñchun paramārtha satya! jem sakkarakand ekalī sākarano kand chhe tem bhagavān ātmā pūrṇānandasvarūp prabhu ekalā atīndriy ānandano kand chhe. tenun grahaṇ karatān temānthī ānandanī ane shāntinī pariṇati utpanna thāy chhe; te kāī vyavahāraratnatrayanā rāgane laīne thāy chhe em nathī; rāgano to emān (yathāsambhav) tyāg thaī jāy chhe. āvun svarūp chhe. bhāgya hoy enā kāne paḍe evī vāt chhe ane antaramān jāgrat thaī puruṣhārtha kare e to nyāl thaī jāy evī ā chīj chhe. jyān rāgathī khasīne andar vaḷe ke tarat ja dharma thāy chhe. aho! svarūp grahaṇano ā adbhut alaukik mārga chhe! paṇ shun thāy? vartamānamān agnānīoe mārgane pīṅkhī nākhyo chhe! are! je mārga nathī tene teo mārga kahe chhe!
prashnaḥ– to mokṣhamārga prakāshakamān em āve chhe ke-uday tīvra hoy tyāre jīv dharma na karī shake ne uday mand hoy tyāre tene avakāsh chhe?
uttaraḥ– hā, paṇ eno artha shun? eno artha e thayo ke jyāre jīvane tīvra kaṣhāyanā pariṇām thāy chhe tyāre to tene dharmopadesh sāmbhaḷavānī paṇ lāyakāt hotī nathī, pachhī dharma pāmavānī to vāt ja kayān rahī? ane jyāre mandakaṣhāy hoy tyāre puruṣhārtha kare to avakāsh chhe. paṇ tethī shun te karmane (udayane) laīne chhe? nā; em nathī. (em kahevun e to nimittanun kathan chhe).
gāthā 13 mān be bol āve chhe ne? ke āsrav thavā yogya ane āsrav karanār- e banne āsrav chhe. tyān puṇya-pāpanā bhāvapaṇe thavā yogya e potānī paryāy chhe ane temān āsrav karanār eṭale dravyāsravanun-karmanun nimitta chhe. āsrav thavā yogya
PDF/HTML Page 1971 of 4199
single page version
potānī paryāy to potānā (ashuddha) upādānathī thaī chhe, ane emān dravyāsrav-karma nimitta mātra chhe; tyān em nathī ke karmano uday thayo māṭe paryāyamān āsravabhāv thayo chhe, samajāṇun kāī...? (dravyāsrav jīvanā bhāvāsravamān nimitta chhe, paṇ te jīvane bhāvāsrav karāvī de chhe em nathī).
prashnaḥ– parantu karmanā udayanā kāraṇe shubhabhāv ādi āsravabhāv thāy chhe em shāstramān āve chhe ne?
uttaraḥ– hā, paṇ e to nimittanī vivakṣhāthī kathan chhe. e shubhabhāv to jīvanī potānī bhāvamand thavānī lāyakāt hatī tethī thayo chhe. te te kāḷe evī ja paryāyanī potānī lāyakāt chhe; te te kāḷe shubhabhāvanā ṣhaṭkārakapaṇe thavun te paryāyano svakāḷ chhe. ahīn kahe chhe-gnānīne te heyapaṇe varte chhe.
ahīn kahyun ne ke-svarūpanun grahaṇ ane parano tyāg karavānī vidhi vaḍe gnānī sva- parane bhinna jāṇīne svamān rame chhe ane parathī virame chhe. ahā! astimān svane pakaḍavo ane rāganī nāsti-abhāv karavo, rāganī upekṣhā karī tenā abhāvapaṇe vartavun -e vidhi chhe. agnānīnī vidhi karatān ā tadna judī jātanī vidhi chhe. bhagavān! haju tane mārganī khabar nathī! dīpachandajī ‘bhāvadīpikā’mān lakhī gayā chhe ke-atyāre āgam pramāṇe shraddhāvān koīne hun joto nathī ane satyane kahenāro koī vaktā paṇ dekhāto nathī. vaḷī moḍhe kahīe chhīe te koī mānatun nathī tethī ā lakhī jāun chhun. juo vartamān mūḍhatā! mokṣhamārga prakāshakamān shrī ṭoḍaramalajī sāhebe lakhyun chhe ke-jem vartamānamān hans dekhātā nathī tethī shun kāgaḍā ādi anya pakṣhīone hans manāy? na manāy. tem vartamān kṣhetramān koī sādhu dekhātā nathī tethī shun veshadhārīomān munipaṇun mānī levāy? na mānī levāy. jem hansane sarvakāḷe lakṣhaṇ vaḍe ja mānīe tem sādhune paṇ sarvatra lakṣhaṇ vaḍe ja mānavā yogya chhe. sādhunā je lakṣhaṇ chhe tenā vaḍe josho to sādhupaṇun yathārtha jaṇāshe.
prashnaḥ– rāgano tyāg gnānīne chhe, parantu karmamān uday mand thayo chhe māṭe rāgano tyāg tene thāy chhe ne?
uttaraḥ– em nathī, bhāī! karmamān to uday game tevo ho, paṇ svarūpanun grahaṇ thatān rāgano tyāg thāy chhe. bhāī! ā to adhyātmanā shabdo chhe. traṇalokanā nāthane halāvī nākhyo chhe! kahe chhe-jāg re jāg nāth! anantakāḷ ghaṇā ghenamān gāḷyo chhe, have nindar pālave nahi, have bhagavānane-nijasvarūpane grahaṇ kar. svarūpane grahaṇ kar eṭale ke pote shuddha chidānandaghanasvarūp paramātmasvarūp chhe teno āshray kar ane rāgano āshray chhoḍī de, rāgano abhāv kar. ā pramāṇe rāgano tyāg te tyāg
PDF/HTML Page 1972 of 4199
single page version
chhe, bākī bahāranā tyāg to prabhu! dravyaliṅg dhārī-dhārīne anantavār karyā chhe. paṇ tethī shun? bhāvaliṅg vinā badhun phogaṭ chhe.
bhāvapāhuḍamān āve chhe ke-‘bhāvahi jinabhāvanā jīv’ he jīv! jinabhāvanā bhāv. jinabhāvanā kaho ke samyagdraṣhṭinī bhāvanā kaho ke vītarāgapaṇānī bhāvanā kaho-e badhun ek ja chhe. enā vinā dravyaliṅg anantavār dhāraṇ karyān chhe. te eṭalī vār dhāraṇ karyān chhe ke dravyaliṅg dhārīne pachhī marīne anantān janma-maraṇ ek ek kṣhetre karyān chhe. dravyaliṅg dhārīne je loñch karyā tenā ek ek vāḷane ekaṭho karīe to anantā meru parvat ūbhā thaī jāy eṭalī vār dravyaliṅg dhāraṇ karyān chhe. paṇ bhāī! bhāvaliṅg vinā dravyaliṅg sāchun hoī shakatun nathī-em tyān kahevun chhe. jene bhāvaliṅg arthāt samyagdarshan- gnān-chāritra pragaṭayun chhe tene dravyaliṅg-pañchamahāvratano vikalpa ane nagnatā ādi ja hoy chhe. parantu bhāvaliṅg vinā bahārathī dravyaliṅg dhāraṇ karyun hoy tene vāstavik dravyaliṅg vyavahāre paṇ kahī shakātun nathī.
bhagavān ātmā sadāy shuddha chidānandaghanasvarūp chhe. te svarūpanī upādeyabuddhi ane rāgamān tyāgabuddhi vaḍe, kahe chhe, potānā vastutvano abhyās karavo. shun kahyun e? ke ānandasvarūp, gnānasvarūp pote akhaṇḍ ekarūp vastu chhe ane tenun ‘paṇun’ eṭale gnān, ānand, shānti, vītarāgatā teno bhāv chhe. teno abhyās karavo eṭale vāramvār teno anubhav karavo. āvo anubhav karavā māṭe ā ek gnānānandasvarūp te hun sva chhun ane rāgādibhāv sarva par chhe evo bhed paramārthe jāṇīne gnānī svamān rahe chhe ane parathī - rāgathī virame chhe. ‘paramārthe jāṇīne’ em kahyun chhe ne? matalab ke rāgādi parathī bhinna paḍīne antaramān gnānānandasvarūp bhagavān gnāyakano, jemān ānandanun vedan pragaṭ thayun chhe tevo anubhav karīne gnānī svamān rame chhe ane parathī sarva prakāre virame chhe; vyavahāranā rāgathī paṇ te sarva prakāre virame chhe.
gnānī parathī bhed pāḍīne svamān sthir thāy chhe te rāgane kāraṇe thāy chhe em nathī, paṇ rāgano bhed karavāthī svamān sthir thāy chhe, tethī to kahyun ke parathī-rāganā yogathī sarva prakāre virame chhe. ahāhā...! shlok to juo! shun enī gambhīratā chhe! gnānī svamān rahe chhe ane parathī-rāganā yogathī sarva prakāre virame chhe-ā gnān-vairāgyanī shakti vinā hoī shake nahi. gnān-vairāgyanī koī achintya shakti chhe je vaḍe gnānī svamān rahe chhe ane rāgathī nivarte chhe-khase chhe. svamān vasavun ane parathī-rāgathī khasavun-e gnān-vairāgyanī shakti vinā hoī shake nahi. ahāhā...! bahu ṭūṅkī paṇ ā mūḷ mudanī rakamanī vāt chhe.
PDF/HTML Page 1973 of 4199
single page version
सम्यग्द्रष्टिः सामान्येन स्वपरावेवं तावज्जानाति–
ण दु ते मज्झ सहावा जाणगभावो दु अहमेक्को।। १९८।।
न तु ते मम स्वभावाः ज्ञायकभावस्त्वहमेकः।। १९८।।
have pratham, samyagdraṣhṭi sāmānyapaṇe svane ane parane ā pramāṇe jāṇe chhe-em gāthāmān kahe chheḥ-
te muj svabhāvo chhe nahi, hun ek gnāyakabhāv chhun. 198.
gāthārthaḥ– [कर्मणां] karmonā [उदयविपाकः] udayano vipāk (phaḷ) [जिनवरैः] jinavaroe [विविधः] anek prakārano [वर्णितः] varṇavyo chhe [ते] te [मम स्वभावाः] mārā svabhāvo [न तु] nathī; [अहम् तु] hun to [एकः] ek [ज्ञायकभावः] gnāyakabhāv chhun.
ṭīkāḥ–je karmanā udayanā vipākathī utpanna thayelā anek prakāranā bhāvo chhe te mārā svabhāvo nathī; hun to ā (pratyakṣha anubhavagochar) ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun.
bhāvārthaḥ–ā pramāṇe sāmānyapaṇe samasta karmajanya bhāvone samyagdraṣhṭi par jāṇe chhe ane potāne ek gnāyakasvabhāv ja jāṇe chhe.
have pratham, samyagdraṣhṭi sāmānyapaṇe svane ane parane ā pramāṇe jāṇe chhe-em gāthāmān kahe chheḥ-
‘je karmanā udayanā vipākathī utpanna thayelā anek prakāranā bhāvo chhe te mārā svabhāvo nathī;...’
PDF/HTML Page 1974 of 4199
single page version
juo! svabhāvathī utpanna thayelā nathī eṭale te bhāvo dravyakarmanā vipākathī thayā chhe em kahyun chhe, bākī to te bhāvo potāmān potānā kāraṇe utpanna thayelā chhe.
gāthāmān to karmanā udayanā vipākathī thayā lakhyun chhe; to shun eno artha āvo chhe? hā, bhāī! teno artha āvo chhe. karmano uday thayo kayāre kahevāy? ke jyāre jīv vikārapaṇe thāy tyāre tene karmano uday thayo em kahevāmān āve chhe. e to pahelān āvī gayun chhe ke-karmano uday āvyo hoy chhatān vikārapaṇe na pariṇame to te uday kharī jāy chhe. gnānīne jevī rīte uday kharī jāy chhe tevī rīte agnānīne paṇ je uday hoy chhe te kharī jāy chhe, paṇ agnānī udayakāḷe rāgano svāmī thaīne rāgane kare chhe māṭe tene navo bandh karīne uday kharī jāy chhe. āvī vāt khās nivr̥utti laīne samajavī joīe.
kahe chhe-karmanā udayanā vipākathī utpanna thayelā anek prakāranā bhāvo chhe te mārā svabhāvo nathī. juo, karmano uday to nimitta mātra chhe, paṇ nimitta vakhate jīv pote te bhāvorūpe pariṇamyo chhe māṭe udayanā vipākathī bhāvo utpanna thayā chhe em kahyun chhe. arthāt rāg ātmānā ānandano vipāk-ānandanun phaḷ nathī tethī je rāg chhe te karmanā vipākanun phaḷ chhe em kahyun chhe.
prashnaḥ– tame to āmān je lakhyun chhe enāthī bījo artha karo chho. samādhānaḥ– bhāī! teno artha ja ā chhe. ahā! dharmī em jāṇe chhe ke karmanā nimittathī thayelā bhāvo mārā svabhāvo nathī. ‘nimittathī thayelā’-eno artha e chhe ke tenā upar lakṣha karavāthī, tene ādhīn thaīne pariṇamavāthī je paryāyanī pariṇati thāy chhe tene nimittathī thaī-em kahevāy chhe. bākī to te paryāy potānāmān potāthī thaī chhe. chhatān te nij svabhāv nathī.
ahāhā...! potānī chīj ek ānandanā svabhāvanun nidhān prabhu chhe. tene jāṇanār-anubhavanār dharmī jīvane jarā karmanā nimittamān joḍātān-tene vash thatān-je vikār thāy chhe te karmano pāk chhe, parantu ātmāno pāk nathī. anek prakāranā bhāvo eṭale ke dayā, dān, vrat, tap, bhakti, pūjā ityādi je bhāvo chhe te mārā svabhāvo nathī kemake ‘hun to ā (pratyakṣha anubhavagochar) ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun’-ām gnānī jāṇe chhe. hun to pratyakṣha anubhavagamya chhun, arthāt mārī vartamān gnānaparyāy paranī apekṣhā vinā potāne pratyakṣha anubhave te hun chhun. ahāhā...! mārā pratyakṣha anubhavamān je āve te hun chhun. (pravachanasāramān) aliṅgagrahaṇanā chhaṭhṭhā bolamān āve chhe ke-potānā svabhāv vaḍe jāṇavāmān āve evo pratyakṣha gnātā hun chhun.
PDF/HTML Page 1975 of 4199
single page version
ahāhā...! ātmā potānā svabhāvathī jaṇāy evo pratyakṣha gnātā chhe. ahīn ‘ā’ shabda paḍayo chhe ne? hun to ‘ā’... āṭalāmānthī ‘pratyakṣha anubhavagochar’ chhun-em kāḍhayun chhe. hun to ā-ānandasvarūp bhagavān ātmā-pratyakṣha anubhavagamya arthāt svasamvedanamān pratyakṣha jaṇāy evo chhun.
ahāhā...! dharmātmā em jāṇe chhe ke-hun to ā-pratyakṣha anubhavagochar ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun. anādithī akr̥utrim aṇaghaḍelo ghāṭ evo shāshvat dhruv ek chaitanyabimbamātra bhagavān chhun em dharmī jāṇe chhe. pote koṇ chhe enī-potānā gharanī- khabar na maḷe ane māṇḍe ākhī duniyānī! bhāī! e to jīvan hārī javānun chhe. ahīn to kahe chhe-hun ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun-em gnānī jāṇe-anubhave chhe. chhaṭhṭhī gāthāmān āvyun ne ke-
ahāhā...! jāṇanārane jāṇyo tyān jaṇāyun ke-hun ek shuddha gnāyakabhāvamātra vastu chhun.
‘ā pramāṇe sāmānyapaṇe samasta karmajanya bhāvone samyagdraṣhṭi par jāṇe chhe ane potāne ek gnāyakasvabhāv ja jāṇe chhe.’
bhāṣhā joī! ‘samasta karmajanya bhāvone’-em līdhun chhe. karmajanya bhāv eṭale puṇya ne pāpanā bhāv; te bhāvo svabhāv nathī tethī te bhāvone karmajanya kahyā chhe; parantu tethī te karmathī thayā chhe em nathī. vikār thayo chhe to potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī. parantu te vikār ātmajanya nathī tethī tene karmajanya kahevāmān āvyo chhe.
tyān pañchāstikāyamān (gāthā 62mān) astikāy siddha karavun chhe. tethī tyān kahyun ke- vikār-mithyātva, rāg-dveṣh, viṣhayavāsanāno bhāv ityādi-je chhe te paryāyanā ṣhaṭkārakanun svatantra pariṇaman chhe, tene parakārakonī apekṣhā nathī, tem ja tene svadravyaguṇanī paṇ apekṣhā nathī. paryāyamān eṭalun vikāranun astitva chhe em tyān astikāy siddha karyun chhe. paṇ jyāre svabhāv siddha karavo hoy ane svabhāvanun ālamban karāvavun hoy tyāre teno niṣhedh karīne kahyun ke-te bhāvo mārā svabhāvo nathī, teo paranā nimitte utpanna thayelā chhe tethī paranā chhe, karmajanya chhe. samajāṇun kāī...!
paṇ āvun badhun (anek apekṣhā) yād shī rīte rahe?
PDF/HTML Page 1976 of 4199
single page version
yād kem na rahe? bhagavān! tun gnānasvarūp ātmā chho ke nahi? ā to bahu ṭūṅku chhe ke-samyagdraṣhṭi dharmī jīv sāmānyapaṇe samasta karmajanya bhāvone par jāṇe chhe ne potāne ek gnāyakabhāv ja jāṇe chhe. ahāhā...! gnānīne je vrat, tap, dayā, dān, bhakti ityādino rāg āve chhe tene te potānā svarūpathī bahār par jāṇe chhe; pote to ek gnāyakasvarūp ja chhe-bas em ja anubhave chhe. vratādinā bhāv te dharmanun ke dharmīnun svarūp ja nathī.
PDF/HTML Page 1977 of 4199
single page version
सम्यग्द्रष्टिर्विशेषेण तु स्वपरावेवं जानाति–
ण दु एस मज्झ भावो जाणगभावो हु अहमेक्को।। १९९।।
न त्वेष मम भावो ज्ञायकभावः खल्वहमेकः।। १९९।।
have samyagdraṣhṭi visheṣhapaṇe svane ane parane ā pramāṇe jāṇe chhe-em kahe chheḥ-
ā chhe nahi muj bhāv, nishchay ek gnāyakabhāv chhun. 199.
gāthārthaḥ– [रागः] rāg [पुद्गलकर्म] pudgalakarma chhe, [तस्य] teno [विपाकोदयः] vipākarūp uday [एषः भवति] ā chhe, [एषः] ā [मम भावः] māro bhāv [न तु] nathī; [अहम्] hun to [खलु] nishchayathī [एकः] ek [ज्ञायकभावः] gnāyakabhāv chhun.
ṭīkāḥ–kharekhar rāg nāmanun pudgalakarma chhe tenā udayanā vipākathī utpanna thayelo ā rāgarūp bhāv chhe, māro svabhāv nathī; hun to ā (pratyakṣha anubhavagochar) ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun. (ā rīte samyagdraṣhṭi visheṣhapaṇe svane ane parane jāṇe chhe).
vaḷī ā ja pramāṇe ‘rāg’ pad badalīne tenī jagyāe dveṣh, moh, krodh, mān, māyā, lobh, karma, nokarma, man, vachan, kāyā, shrotra, chakṣhu, dhrāṇ, rasan ane sparshan-e shabdo mūkī soḷ sūtro vyākhyānarūp karavān (-kahevān) ane ā upadeshathī bījān paṇ vichāravān.
have samyagdraṣhṭi visheṣhapaṇe svane ane parane ā pramāṇe jāṇe chhe-em kahe chheḥ-
‘kharekhar rāg nāmanun pudgalakarma chhe tenā udayanā vipākathī utpanna thayelo ā rāgarūp bhāv chhe, māro svabhāv nathī...’
PDF/HTML Page 1978 of 4199
single page version
have āṭalān āṭalān lakhāṇ āve chhatān ‘karmathī rāg na thāy’ em kahīe eṭale lokone ākarun ja lāge ne? paṇ bhāī! kaī apekṣhāe ā kahyun chhe? vikār thayo chhe to potānā ūndhā puruṣhārthathī; paṇ te svabhāvanā āshraye thato nathī ane svabhāv bandhasvarūp nathī tethī nimittane āshraye thayelo vikār nimittano chhe em kahyun chhe. ‘kharekhar’ shabda chhe ne? pāṭh chhe, juo-‘पोग्गलकम्मं रागो’-kharekhar rāg nāmanun pudgalakarma chhe ane te karmano vipāk te rāg chhe, paṇ ātmāno vipāk te rāg chhe em nathī.
ahāhā...! rāg thayo chhe to potānī nabaḷāīne līdhe potānī paryāyamān potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī. parantu ā nirjarā adhikār chhe ne? draṣhṭi ane draṣhṭinā viṣhayamān rāg nathī ane rāgathī ātmā jaṇāto nathī. te kāraṇe rāgane par tarīke karmajanya kahīne kāḍhī nākhavā māge chhe. tethī kahyun ke rāg māro svabhāv nathī, shuddha chaitanyano bhāv nathī.
‘hun to ā ṭaṅkotkīrṇa ek gnāyakabhāv chhun’-em gnānī jāṇe chhe. ‘ā’-eṭale pratyakṣha anubhavagochar svasamvedanamān jaṇāy evo hun trikāḷ shāshvat chaitanyamātra ātmā chhun, ā rāgādibhāv te hun nathī em samyagdraṣhṭi visheṣhapaṇe svane tathā parane (bhinna) jāṇe chhe.
juo, koī svachchhandīne em thāy ke-rāg karmajanya-pudgalajanya chhe; māṭe rāg ho to ho, tethī mane shun nukashān chhe? to enā māṭe pahelethī e vāt siddha karī chhe ke- bhāī! rāg-dveṣh viṣhayavāsanā ādi tārī paryāyamān tārāthī thāy chhe ane te tāro ja aparādh chhe. (emān karmano kāī doṣh nathī). tathā koī rāgādine potāno svabhāv mānī rāgamān ja santuṣhṭa rahe chhe, svarūpamān jato nathī tene kahyun ke-bhāī! rāg tāro svabhāv nathī, paṇ te paranimitte thato parabhāv hovāthī pudgalajanya bhāv chhe; svarūpamān udyamī thayo chhe evo gnānī tene karmajanya-pudgalajanya bhāv jāṇe chhe kemake te svabhāv nathī. gāthā 7p-76mān e ja kahyun chhe ke-pudgaladravya svatantra vyāpak hovāthī pudgalapariṇāmano eṭale ke rāgādibhāvano kartā chhe ane pudgalapariṇām arthāt rāgādibhāv te vyāpak vaḍe svayam vyapātu hovāthī vyāpyarūp karma chhe. ā pramāṇe rāgane karmajanya kahīne teno svabhāv ane svabhāvanī draṣhṭimān niṣhedh karyo chhe ane svarūpanun ālamban karāvyun chhe. samajāṇun kāī...? ‘shrī mokṣhamārga prakāshak’mān paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe bahu sundar spaṣhṭīkaraṇ karyun chhe ke-
“shrīguru rāgādik chhoḍāvavā ichchhe chhe. have je rāgādikane paranā mānī svachchhandī banī nirudyamī thāy, tene to upādānakāraṇanī mukhyatāthī ‘rāgādik ātmānā chhe’ evun shraddhān karāvyun; tathā je rāgādikane potāno svabhāv mānī tenā nāshano udyam karato nathī, tene nimittakāraṇanī mukhyatāthī ‘rāgādik parabhāv chhe’ evun shraddhān karāvyun.
PDF/HTML Page 1979 of 4199
single page version
ahīn kahyun ke-kharekhar rāg nāmanun pudgalakarma chhe tenā udayanā vipākathī utpanna thayelo ā rāgarūp bhāv chhe. gāthā 7p mān paṇ e ja kahyun chhe ke-rāg-dveṣh, puṇya- pāpanā antaraṅgamān je bhāv thāy chhe te pudgalapariṇām-pudgalanun kārya chhe. ā kaī apekṣhāe vāt chhe? ke rāgādi jīvano svabhāv nathī, svabhāvathī te chīj bhinna chhe em batāvavā tene pudgalanun karmajanya pariṇām chhe em kahyun chhe. jyāre vāstavik paryāyanī sthitinun svarūp kahe tyāre rāgadveṣh ādi jeṭalo vikār thāy chhe te, ṣhaṭkārakarūp pariṇaman jīvathī jīvanun jīvamān chhe. ām bey rīte shāstramān kathan āve chhe tene je te apekṣhāthī yathārtha samajavun joīe.
ā nirjarā adhikār chhe. dharmī jīvanī draṣhṭi trikāḷī chaitanyasvabhāvamātra nijavastu upar hoy chhe. tethī te svabhāvadraṣhṭivantane, je rāgādi bhāv thāy chhe tenun tene svāmīpaṇun nahi hovāthī, te bhāv kharī jāy chhe, nirjarī jāy chhe. gnānīne to nirjarā ja chhe ne? kāraṇ ke te rāgādi bhāvano svāmī nahi hoto thako tene pudgalanā kāryapaṇe jāṇe chhe, ane svabhāvanā āshraye rāgādithī nivarte chhe.
prashnaḥ– āmān keṭakeṭalī apekṣhāo badhī yād rākhavī? āp savāre pravachanamān kaho ke rāg-vikār tārāthī thāy chhe, tāro chhe; vaḷī baporanā pravachanamān kaho ke rāgādi pudgalanun kārya chhe, tārun nahi. to āmān amāre samajavun shun?
samādhānaḥ– bhāī! jyān je apekṣhā hoy te yathārtha samajavī joīe. juo, rāg kharekhar to ek samayanī jīvanī paryāyamān potāthī svatantra thāy chhe. potāno te doṣh chhe. paṇ te doṣh chhe, svabhāv nathī-em batāvavā svabhāvanī draṣhṭi karāvavā te pudgalano chhe em kahyun chhe. jene svabhāvanī draṣhṭi thaī chhe te dharmātmā rāgane potānāthī bhinna pudgalanun kārya mānīne svabhāvanā avalambane chhoḍī de chhe.
prashnaḥ– nimittathī (vikār) thāy eṭale shun? samādhānaḥ– nimittathī thāy eṭale nimittanā lakṣhe potāthī potānāmān thāy. pañchāstikāyanī 62 mī gāthāmān to chokhkhun kahyun chhe ke je rāg-dveṣh-mohanā vikārī bhāv thāy chhe te ek samayanī paryāyamān ṣhaṭkārakanun svatantra pariṇaman chhe. te te paryāy te rāgane kare chhe, te te paryāyanun rāg karma chhe, te paryāy rāganun sādhan chhe, te paryāy rāgarūp thaīne rāgane le chhe arthāt rākhe chhe, te paryāyathī rāg thāy chhe ane te paryāyanā ādhāre rāg thāy chhe. tyān pañchāstikāyamān rāg-vikāranī avasthā jīvanī (paryāyanī) sattāmān jīvane laīne thāy chhe tem siddha karavun chhe. rāg potānī paryāyamān thayelo potāno chhe em tyān kahevun chhe. vaḷī jem rāganī paryāy nirapekṣha chhe tem vītarāgī
PDF/HTML Page 1980 of 4199
single page version
paryāy paṇ nirapekṣha chhe. nirmaḷ samyagdarshananī paryāy paṇ potānā ṣhaṭkārakathī potāthī pariṇamī chhe. te karmanā abhāvane laīne thaī chhe em nathī tathā dravya-guṇanā kāraṇe thaī chhe em paṇ nathī. paryāy rāganī ho ke vītarāgī ho-banne nirapekṣha chhe. parantu rāg svabhāvamān nathī ane svabhāvanun kārya paṇ nathī; tethī pudgalanā lakṣhe thato rāg pudgalanun kārya chhe em kahī teno tyāg karāve chhe. samajāṇun kāī...?
āp āvo artha kem karo chho? bhāī! teno artha ja āvo chhe tyān bījun shun karīe? juo, ahīn ane 7p mī gāthāmān rāgane pudgalapariṇām kahyā chhe. tethī karīne rāg karmane laīne thāy chhe em jo koī māne to te mūḍh mithyādraṣhṭi chhe. bhāī! pudgalakarma to jaḍ paradravya chhe. tenāthī jīvamān vikār kem thāy? na ja thāy. paṇ jaḍanā nimitte thato rāg svabhāvamān nathī māṭe svabhāvadraṣhṭivant puruṣh tene pudgalanun kārya jāṇī kāḍhī nākhe chhe, chhoḍī de chhe. dharmīnī draṣhṭi nirantar svabhāv upar chhe. svabhāvamān ane svabhāvanī draṣhṭimān rāg-vikār nathī. tethī draṣhṭivant puruṣh rāgane potāthī pr̥uthak jāṇī tene pudgalanun kārya gaṇī chhoḍī de chhe. bichārāne bāyaḍī-chhokarān pampāḷavānī ane raḷavā- kamāvānī pāpanī pravr̥utti āḍe vichāravānī kayān phurasad chhe? ane kadāchit phurasad maḷe toy āvī anek apekṣhāomān muñjhāī jāy paṇ yathārtha samajaṇ kare nahi. shun thāy? mārga to jem chhe tem samajavo ja paḍashe.
ahīn kahe chhe-karmanā udayanā vipākathī utpanna thayelo ā rāgarūp bhāv chhe. joyun? karmanā udayathī rāgarūp bhāv thayo chhe em kahe chhe. em kem kahyun? to ā nirjarā adhikāramān samakitīnī vāt chhe ne? samakitīnī draṣhṭi shuddha gnāyakasvabhāv par chhe; ane svabhāvamān kayān rāg chhe? rāg to kr̥utrim paryāy chhe, jyāre svabhāv trikāḷ shuddha ānandasvarūp chhe. māṭe draṣhṭimān rāgane karmanun svarūp ṭharāvīne jīvane tenāthī chhoḍāvyo chhe. gāthā 76mān prāpya, vikārya ane nirvartya- em līdhun chhe. tyān prāpya je vikārī bhāv prāpta thavā yogya chhe tene pudgal pahoñchī vaḷe chhe em līdhun chhe. tyān paṇ ā ja apekṣhā samajavī.
prashnaḥ– to rāg kono chhe? jīvano ke pudgalano? ahīnyā ane 7pamī gāthāmān rāg pudgalakarmano kahyo ane pañchāstikāyamān rāg potānī paryāyamān potāthī thayelo potāno jīvano kahyo chhe, nimittathī thayelo nahi.
samādhānaḥ–pañchāstikāyamān rāgane potāno kahyo chhe kemake rāg jīvanī paryāyamān thāy chhe ane te paryāyanā astipaṇe ek samayanun sat chhe. tene par nimitta kevī rīte karī shake? na karī shake? bhāī! paryāyamān je vikār thāy chhe e to