६६ ] [ प्रवचन रत्नाकर भाग-३ बोलमां जीवने पुद्गलद्रव्यनी शब्द अवस्थाथी भिन्न कह्यो छे. ए रीते जीव पोते शब्दपर्याय नथी माटे अशब्द छे.
त्रीजो बोलः– परमार्थे पुद्गलद्रव्यनुं स्वामीपणुं पण तेने नहि होवाथी ते द्रव्येन्द्रियना आलंबन वडे पण शब्द सांभळतो नथी माटे अशब्द छे. शुं कहे छे? आ जे कान छे ने तेनो स्वामी भगवान आत्मा नथी. कान तो जड परमाणुमय छे. तेनो स्वामी आत्मा केम होय? अने ते जडना अवलंबने आत्मा शब्दने केम सांभळे? कानना आलंबनथी आत्मा शब्दने जाणे छे एम छे ज नहि. आ भगवाननी वाणी छे ने दिव्यध्वनि? अरे! वाणी तो जड छे. भगवानने वळी वाणी केवी? ‘भगवाननी वाणी’ ए तो निमित्तथी कहेवाय छे. ए भगवाननी वाणीने जीव कानना आलंबन द्वारा जाणे छे एम छे नहि, कारण के कान तो पुद्गलनी पर्याय छे अने ज्ञानस्वरूपी प्रभु पोते, तेनाथी तद्न भिन्न छे. जो कानना आलंबनथी ते सांभळे तो ते जडनो स्वामी ठरे, पण जडनो स्वामी तो आत्मा छे ज नहि, तेथी पोते द्रव्येन्द्रियना आलंबन वडे सांभळतो नथी माटे अशब्द छे.
चोथो बोलः– पोताना स्वभावनी द्रष्टिथी जोवामां आवे तो क्षायोपशमिक भावनो पण तेने अभाव होवाथी ते भावेन्द्रियना आलंबन वडे पण शब्द सांभळतो नथी माटे अशब्द छे. शुद्ध ज्ञायकमात्रवस्तुनी द्रष्टिथी जोईए तो क्षायोपशमिकभाव अखंड आत्मस्वरूपमां नथी. स्वभावनी द्रष्टिथी जोतां आत्माने भावेन्द्रिय छे ज नहि. शुद्ध आत्मवस्तुमां भावेन्द्रियनो अभाव छे तेथी भावेन्द्रियना आलंबन वडे आत्मा सांभळतो नथी माटे ते अशब्द छे. आवुं स्वरूप छे तेने ए रीते यथार्थ नक्की करीने जाणवुं जोईए. ‘जाण’ शब्दथी आत्माने आवो जाण एम आचार्यदेवे कह्युं छे.
पांचमो बोलः– सकळ विषयोना विशेषोमां साधारण एवा एक ज संवेदन-परिणामरूप तेनो स्वभाव होवाथी ते केवळ एक शब्दवेदनापरिणामने पामीने शब्द सांभळतो नथी माटे अशब्द छे. जुओ, ज्ञान एकला शब्दने ज जाणे एवुं तेनुं स्वरूप नथी. परंतु बधा ज विषयोने अखंडपणे ग्रहण करे एवुं तेनुं स्वरूप छे. माटे केवळ शब्दवेदना परिणामने पामीने एटले केवळ शब्दनुं ज ज्ञान पामीने आत्मा शब्द सांभळतो नथी माटे अशब्द छे.
छठ्ठो बोलः– सकळ ज्ञेयज्ञायकना तादात्म्यनो निषेध होवाथी शब्दना ज्ञानरूपे परिणमतां छतां पण पोते शब्दरूपे परिणमतो नथी माटे अशब्द छे. ‘शब्दनुं ज्ञान’ ए तो निमित्तथी कह्युं छे. खरेखर तो ए ज्ञाननुं ज्ञान छे; पण ए ज्ञान शब्द संबंधीनुं छे एटलुं बताववा ‘शब्दनुं ज्ञान’ एम कह्युं छे. शब्द छे ते ज्ञेय छे अने शुद्ध आत्मा ज्ञायक छे. ज्ञेय-ज्ञायकना एकरूपपणानो निषेध छे तेथी शब्दने जाणवा छतां जाणनारो पोते