282 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-4
parapadArtho jIvane rAg thavAmAn akinchitkar chhe. pAnch indriyanA viShayo jIvane rAg utpanna karAvatA nathI. gALanA shabdo kAne paDayA mATe dveSh utpanna thayo ane koIe prashansA karI mATe harakh thayo e vAt bIlakul nathI. maisUb ane rasagullAn khAvAno rAg thayo temAn maisUb tathA rasagullAn rAg thavAmAn akinchitkar chhe. rAg thavAmAn viShayo bIlakul kAraN nathI.
tyAn pravachanasAr gAthA 67nA bhAvArthamAn kahyun chhe ke-“sansAramAn ke mokShamAn AtmA potAnI meLe ja sukharUp pariName chhe; temAn viShayo akinchitkar chhe arthAt kAI karatA nathI. agnAnIo viShayone sukhanAn kAraN mAnIne nakAmA temane avalambe chhe!” strI rAgano viShay chhe; te viShay tenA pratye rAg thavAmAn akinchitkar chhe. strInun komaL sharIr dekhIne rAg thayo emAn strInun sharIr akinchitkar chhe. nimittane akinchitkar kahevAmAn Avyun chhe.
samayasAr kaLash 221mAn em kahyun chhe ke-“jeo rAganI utpattimAn paradravyanun ja nimittapaNun (kAraNapaNun) mAne chhe, (potAnun kAI kAraNapaNun mAnatA nathI) teo-jemanI buddhi shuddhagnAnarahit andh chhe evA (arthAt jemanI buddhi shuddhanayanA viShayabhUt shuddha AtmasvarUpanA gnAnathI rahit andh chhe evA)-mohanadIne pAr UtarI shakatA nathI.” jIvane rAg potAnA kAraNe thAy chhe. emAn paravastu akinchitkar chhe. sheraDIno ras dekhIne te sambandhI je rAg thayo te potAthI svatantrapaNe thayo chhe, rasanA kAraNe nahi. sphaTikanI svachchhatAno, kALo, lIlo ane pILo em traN prakArano pariNAmavikAr dekhAy chhe tyAn tamAl, keL, ane kAnchananA pAtrarUpI AdhArano je sanyog chhe te nimitta chhe; paN te nimittakartA nathI. kALI jhAny dekhAy chhe te tamAlanA kAraNe nathI. A draShTAnt pramANe have siddha kahe chhe-
‘tevI rIte (AtmAne) anAdithI mithyAdarshan, agnAn ane avirati jeno svabhAv chhe evA anyavastubhUt mohano sanyog hovAthI, AtmAnA upayogano, mithyAdarshan, agnAn ane avirati em traN prakArano pariNAmavikAr dekhavo.’
juo, mithyAdarshan, agnAn, avirati chhe te anyavastubhUt mohano svabhAv chhe; te mohano sanyog eTale nimitta hovAthI AtmAmAn mithyAdarshan Adi pariNAm thAy chhe. sanyog nimitta chhe paN sanyoganA kAraNe mithyAtvAdi vikArapariNAm thAy chhe em nathI. jem sphaTikamAn kALI, lIlI, pILI jhAny dekhAy chhe te vAsaNanA kAraNe nathI; vAsaN to nimitta chhe, nimittakartA nathI. sphaTikamAn je kALI, lIlI, pILI jhAny dekhAy chhe te sphaTikanI paryAyanI yogyatAthI thaI chhe, vAsaNe karI chhe em nathI. tem jIvamAn thatA mithyAtvAdi bhAvo jIvanI paryAyanI yogyatAthI thayA chhe, jaD mohakarme karyA chhe em nathI. jaDamoh to nimitta chhe bas.