82 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-8
कर्मोदयान्मरणजीवित दुःखसौख्यम्।
अज्ञानमेतदिह यत्तु परः परस्य
कुर्यात्पुमान्मरणजीवितदुःखसौख्यम् ।। १६८।।
[दुःखितसुखिताः] dukhI-sukhI [भवन्ति] thAy chhe, [च] ane teo [तव] tane [कर्म] karma to [न ददति] detA nathI, to (he bhAI!) [तैः] temaNe [दुःखितः] tane dukhI [कथं कृतः असि] kaI rIte karyo?
[दुःखितसुखिताः] dukhI-sukhI [भवन्ति] thAy chhe, [च] ane teo [तव] tane [कर्म] karma to [न ददति] detA nathI, to (he bhAI!) [तैः] temaNe [त्वं] tane [सुखितः] sukhI [कथं कृतः] kaI rIte karyo?
kAraN ke potAnA karmanA udayanA abhAvamAn sukh-dukh thavAn ashakya chhe; vaLI potAnun karma bIjAthI bIjAne daI shakAtun nathI, kAraN ke te (potAnun karma) potAnA pariNAmathI ja upArjit thAy chhe; mATe koI paN rIte bIjo bIjAne sukh-dukh karI shake nahi. tethI ‘hun par jIvone sukhI-dukhI karun chhun ane par jIvo mane sukhI-dukhI kare chhe’ evo adhyavasAy dhruvapaNe agnAn chhe.
hoy to te Ashay agnAn chhe. mATe, sarva jIvo potapotAnA karmanA udayathI sukhI-dukhI thAy chhe tyAn em mAnavun ke ‘hun parane sukhI-dukhI karun chhun ane par mane sukhI-dukhI kare chhe’, te agnAn chhe. nimittanaimittikabhAvanA Ashraye (koIne koInAn) sukhadukhano karanAr kahevo te vyavahAr chhe; te nishchayanI draShTimAn gauN chhe.
jIvit, dukh, sukh- [सर्व सदैव नियतं स्वकीय–कर्मोदयात् भवति] badhuy sadaiv niyamathI (-chokkas) potAnA karmanA udayathI thAy chhe; [परः पुमान् परस्य मरण– जीवित–दुःख–सौख्यम् कुर्यात्] ‘bIjo puruSh bIjAnAn maraN, jIvan, dukh, sukh kare chhe’ [यत् तु] Am je mAnavun [एतत् अज्ञानम्] te to agnAn chhe. 168.