332 pravachan ratnAkar bhAg-10
ज्ज्ञेयाकारविशीर्णशक्तिरभितस्त्रुटयन्पशुर्नश्यति ।
एकद्रव्यतया सदाप्युदितया भेदभ्रमं ध्वंसय–
न्नेकं ज्ञानमबाधितानुभवनं पश्यत्यनेकान्तवित्।। २५०।।
इति प्रतर्क्य] ‘vishva gnAn chhe (arthAt sarva gneyapadArtho AtmA chhe)’ em vichArIne [सकलं स्वतत्त्व–आशया द्रष्टवा] sarvane (-samasta vishvane) nijatattvanI AshAthI dekhIne [विश्वमयः भूत्वा] vishvamay (-samasta gneyapadArthamay) thaIne, [पशुः इव स्वच्छन्दम् आचेष्टते] DhoranI mAphak svachchhandapaNe cheShTA kare chhe-varte chhe; [पुनः] ane [स्याद्वाददर्शी] syAdvAdadarshI to (-syAdvAdano dekhanAr to), [‘यत् तत् तत् पररूपतः न तत्’ इति] ‘je tat chhe te pararUpathI tat nathI (arthAt darek tattvane svarUpathI tatpaNun hovA chhatAn pararUpathI atatpaNun chhe)’ em mAnato hovAthI, [विश्वात् भिन्नम् अविश्व–विश्वघटितं] vishvathI bhinna evA ane vishvathI (-vishvanA nimittathI) rachAyelun hovA chhatAn vishvarUp nahi evA (arthAt samasta gney vastuonA AkAre thavA chhatAn samasta gneyavastuthI bhinna evA) [तस्य स्वतत्त्वं स्पृशेत्] potAnA nijatattvane sparshe chhe-anubhave chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI em mAne chhe ke-vishva (-samasta vastuo) gnAnarUp arthAt potArUp chhe. A rIte potAne ane vishvane abhinna mAnIne, potAne vishvamay mAnIne, ekAntavAdI, DhoranI jem hey-upAdeyanA vivek vinA sarvatra svachchhandapaNe pravarte chhe. syAdvAdI to em mAne chhe ke-je vastu potAnA svarUpathI tatsvarUp chhe, te ja vastu paranA svarUpathI atatsvarUp chhe; mATe gnAn potAnA svarUpathI tatsvarUp chhe, parantu par gneyonA svarUpathI atatsvarUp chhe arthAt par gneyonA AkAre thavA chhatAn temanAthI bhinna chhe.
A pramANe pararUpathI atatpaNAno bhang kahyo. 249. (have trIjA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt sarvathA ekAntavAdI agnAnI, [बाह्य–अर्थ– ग्रहण–स्वभाव–भरतः] bAhya padArthone grahaN karavAnA (gnAnanA) svabhAvanI atishayatAne lIdhe, [विष्वग्–विचित्र–उल्लसत्–ज्ञेयाकार–विशीर्ण–शक्तिः] chAre taraph (sarvatra) pragaT thatA anek prakAranA gneyAkArothI jenI shakti vishIrNa thaI gaI chhe evo thaIne (arthAt anek gneyonA AkAro gnAnamAn jaNAtAn gnAnanI shaktine chhinnabhinna- khanD-khanDarUp-thaI jatI mAnIne) [अभितः त्रुटयन्] samastapaNe tUTI jato thako (arthAt khanDakhanDarUp-anekarUp-