vaḷī dravyanī je sattā-astitva chhe te dhrauvya-utpād-vyayathī āliṅgit chhe. matalab ke dhrauvya-dhruvatā ne utpād-vyay kāī traṇ bhinna-bhinna sattā nathī, paṇ traṇey maḷīne ek sattā-astitva chhe. ahāhā...! traṇeyathī āliṅgit ek astitvamātramayī pariṇāmashakti chhe. dhrauvyanī apekṣhāe te (-astitvae) sadr̥ush chhe ne utpād- vyayanī apekṣhāe te visadr̥ush chhe. ahā! āvā sadr̥ush-visadr̥usharūp ek astitvamātramayī pariṇāmashakti chhe. bahu jhīṇun bhāī! paṇ dhyān rākhe to pakaḍāy evun chhe.
bhāī! ā kāī kathā vārtā nathī. ā to tattvagnānano viṣhay-bahu sūkṣhma bāpu! kahe chhe-bhagavān ātmā dravya chhe te dhrauvya-utpād-vyay traṇene ek samayamān āliṅgan kare chhe. gajab vāt bhāī! jo dhrauvya na hoy to pariṇām shāmān thāy? ne jo utpād-vyay na hoy to pariṇām kevī rīte thāy? dhrauvya-utpād-vyay traṇey ekī sāthe hoyā vinā pariṇāmashakti banī shake nahi. tethī kahyun ke-dhrauvya-vyay-utpādathī āliṅgit evā ek astitvamātramayī pariṇām shakti chhe. ‘सद्द्रव्य लक्षणम्’ ne ‘उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तम् सत्’-evā je be mahān sūtro tattvārthasūtramān āvyā chhe te āmān samāī jāy chhe. ahīn astitvamātra kahīne ek sat-sattā batāvī chhe.
bhāī! pratyek dravya pratisamay potānā dhrauvya-utpād-vyayane āliṅgan kare chhe. samayasār gāthā traṇamān āve chhe ke-pratyek dravya potānā dharmonā chakrane chumbe chhe, paṇ parane sparshatun nathī. tyān kahyun chhe ke-“kevā chhe te sarva padārtho? potānā dravyamān antarmagna rahel potānā anant dharmonā chakrane chumbe chhe-sparshe chhe topaṇ jeo paraspar ekabījāne sparsha karatā nathī.” juo, ām vastusvarūp chhe chhatān keṭalāk loko māne chhe ke-karmathī vikār thāy chhe, paṇ te mānyatā barābar nathī. karmano uday jīvanī paryāyane aḍato suddhān nathī to karmanā udayathī jīvane vikār kem thāy? e to jīv pote parano saṅg kare chhe māṭe rāgādi vikār thāy chhe. are! potānā asaṅg svarūpane bhūlī agnānī jīv parano saṅg kare chhe tethī tene paryāyamān rāgadveṣhādi vibhāv bhāvo utpanna thāy chhe. bhāī! vikār thāy chhe te jīvanī potānī tevī yogyatāthī thāy chhe. parathī-karmathī te thāy chhe em chhe ja nahi.
pravachanasāramān 47 nayano adhikār chhe. temān ek ishvaranay kahyo chhe. tyān kahyun chhe-“ātmadravya ishvaranaye paratantratā bhogavanār chhe, dhāvanī dukāne dhavaḍāvavāmān āvatā musāpharanā bāḷakanī māphak.” ām jīv pote nimittane ādhīn thaīne paryāyamān parādhīn thaī vikārarūpe pariṇame evī tenāmān yogyatā chhe. karmane laīne vikār thāy chhe em chhe nahi.
ahīn kahe chhe-bhāī! tārī chījamān dhrauvya-utpād-vyayathī āliṅgit evā ek astitvamātramayī pariṇām- shakti chhe. shakti dhruv chhe te utpād-vyayarūpe paryāyamān pariṇame chhe. temān dhruv chhe te sadr̥ush ekarūp chhe, ane utpād- vyay chhe te visadr̥ush chhe. utpād-vyay ek sarakhā nathī, paraspar viruddha chhe māṭe tene visadr̥ush kahel chhe. dhavalamān temane (utpād-vyay-dhrauvyane) viruddha ane aviruddha kahyā chhe. utpād-vyay viruddha chhe, ane trikāḷī dhruv sadr̥ush te aviruddha chhe. vyay chhe te pūrva paryāyano abhāv chhe, ne utpād chhe te vartamān paryāyano bhāv chhe. ek bhāvarūp ne bījo abhāvarūp chhe, tethī utpād-vyay chhe te viruddha arthāt visadr̥ush chhe; ane dhrauvya chhe te aviruddha arthāt sadr̥ush chhe. dhruv kaho, ek kaho, sāmānya kaho, sadr̥ush kaho-badhu ek ja chhe.
ā samaje to janma-maraṇanā ant āvī jāy evī ā chīj chhe. dayā, dān, pūjā, bhakti ityādi bhāv to jīv anādithī karyā kare chhe, paṇ te kāī dharma nathī. andar ātmā shuddha chaitanyamūrti prabhu chhe, tenī antaramān draṣhṭi thayā vinā dharma thaī jāy evun svarūp nathī. are bhāī, ātmāmān koī evī shakti nathī ke vikār karāve, bhavabhramaṇ karāve. shakti ane shaktivān dravya trikāḷ dhruv pavitra paramātmasvarūp chhe, ne tene draṣhṭimān letā pavitratāno-nirmaḷ pariṇāmano utpād thāy chhe. ahīn nirmaḷ-pavitra pariṇāmanī ja vāt chhe, ahīn malinatānī vāt ja nathī. nirmaḷ pariṇām te kramavartī ane nirmaḷ guṇo te akramavartī-te badhāno samudāy te ātmā chhe em ahīn vāt chhe.
to niyamasār, gāthā 38mān trikāḷī dhruvane nishchay ātmā kahyo chhe? hā, tyān draṣhṭino viṣhay siddha karavo chhe. jenī draṣhṭi karī pariṇamatā nirmaḷ-nirmaḷ pariṇām thayā kare te draṣhṭino viṣhay tyān batāvavo chhe. tethī tyān trikāḷī dhruvane nishchay ātmā kahyo ne paryāy nirmaḷ ho topaṇ te vyavahār ātmā chhe em tyān kahyun chhe. dhyān rākhīne samajavun bāpu! ā viṣhay bahu sūkṣhma gambhīr chhe. koī nishchay- nishchay ek ekalun