204ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
vyākaraṇamān chha vibhakti āve chheḥ kartā, karma, karaṇ, sampradān, apādān ane adhikaraṇ. temān dhruvapaṇāmayī apādānashaktinā kāraṇe andar chidrūpanī paryāyamān prāpti thāy chhe; nirmaḷ dharmanī paryāy apādānashaktinā kāraṇe pragaṭe chhe; te bāhya nimittanā kāraṇathī, karmanā abhāvanā kāraṇathī, ke vyavahāranā kāraṇathī pragaṭ thāy chhe em nathī. badhī shaktimān ā apādānashakti param pradhān chhe, kemake emān upādān āve chhe, dhruv upādān ane kṣhaṇik upādān banne temān samāy chhe.
chiddavilāsamān (pānun 34) kahyun chheḥ “sāmānyatāthī nirvikalpa chhe; visheṣhatāthī shiṣhyane pratibodh karavāmān āve tyāre jem jem shiṣhya, gurunā pratibodhavāthī guṇanun svarūp jāṇī jāṇīne visheṣh-bhedī thato jāy tem tem te shiṣhyane ānandanā taraṅg ūṭhe, te samaye vastuno nirvikalpa āsvād kare. ā kāraṇe guṇ-guṇīno vichār yogya chhe. guṇanā visheṣhane (pariṇām) kahyā chhe; ā pariṇāmathī ja utpādavyay vaḍe vastunī siddhi chhe em kahīe chhīe.”
juo, vastu matalab vastunā dravya-guṇ-paryāy upādānathī siddha chhe, anyathā siddha nathī, nimitta ke vyavahārathī siddha nathī.
bhāī, tārā guṇamān ane tārī paryāyamān (upādān) shaktinī tākāt chhe tenāthī te nirmaḷ kārya pragaṭ thāy chhe; paranā-nimittanā kāraṇathī te kārya pragaṭ thatun nathī. paranā ne vyavahāranā kāraṇathī kārya thāy chhe em mānavun e to moṭun shalya chhe, mūḍhapaṇun chhe, parādhīn draṣhṭi chhe. guṇane dhruv upādān kahyun chhe, tenī paryāyane kṣhaṇik upādān kahyun chhe. ahā! pt.. shrī dīpachandajīe saras kām karyun chhe. āchāryadeve shaktinī vyākhyā lakhī chhe tenā visheṣh spaṣhṭīkaraṇ sahitanun varṇan shrī dīpachandajī sivāy bījā koīe khās karyun nathī. samayasār nāṭakamān thoḍun chhe, paṇ pañchasaṅgrah ane chidvilāsamān jevun spaṣhṭīkaraṇ chhe evun bīje nathī. temaṇe (shrī dīpachandajīe) em kahyun chhe ke-sarva shaktiomān ā apādānashakti param pradhān chhe.
bhagavān ātmānā dhruv svabhāvamān draṣhṭi devāthī, apādānashaktinā kāraṇathī kṣhaṇik paryāyamān samyagdarshan- gnān-chāritra ane ānandanī nirmaḷ paryāyo utpanna thāy chhe. bahu shāstra bhaṇyo māṭe gnānanī paryāy pragaṭ thāy chhe em nathī, tathā vyavahār-chāritra bahāramān chhe māṭe nishchay abhed ratnatrayarūp chāritra pragaṭe chhe em paṇ nathī. pariṇatimān je utpād-vyay thāy chhe te upādānathī thāy chhe. āvyun ne ke-vastu upādānathī siddha chhe. nishchayathī je nirmaḷ pariṇati thaī te potānā kāraṇathī utpanna thaī chhe, te ja tenun upādān chhe.
samyagdarshan-gnān-chāritranī nirmaḷ paryāy potānā kāraṇe svatantra pragaṭ thāy chhe; temān nimittanun ke bāhya vyavahāranun kāraṇapaṇun nathī, potānā dravya-guṇ paṇ kāraṇ nathī. ā vāt chidvilāsamān (pān 9p par) āpī chhe. “paryāyanun kāraṇ paryāy ja chhe. guṇ vinā ja (arthāt guṇanī apekṣhā vagar ja) paryāyanī sattā paryāyanun kāraṇ chhe, paryāyanun sūkṣhmatva paryāyanun kāraṇ chhe, paryāyanun vīrya paryāyanun kāraṇ chhe, paryāyanun pradeshatva paryāyanun kāraṇ chhe.” ahā! ātmāmān trikāḷ dhruvapaṇe chāritra guṇ chhe. tenī vartamān je nirmaḷ vītarāgī paryāy pragaṭ thaī te tenun vartamān kṣhaṇik upādān kāraṇ chhe. vyavahār kāraṇ nahi, ne dravya-guṇ paṇ kāraṇ nahi. ahā! āvī vastusthiti jāṇī je visheṣhane bhedī dhruvane avalambe chhe tene andar anākuḷ ānandanā taraṅg uṭhe chhe, andarano khajāno khulī jāy chhe, ne paryāyamān dhananā (nirmaḷ ratnatrayanā) ḍhagalā thāy chhe. aho! digambar santo ane gr̥uhastha paṇḍitoe adbhut alaukik spaṣhṭīkaraṇ karyun chhe. loko māne na māne e bījī vāt chhe, potānī chīj āvī ja chhe. ā to anādi paramparānī upadesh chhe. shrī dīpachandajī 200 varṣha pahelān bhāvadīpikāmān lakhī gayā chheḥ
ahā! āgamanī paramparā pramāṇenī shraddhāvāḷā koī dekhātā nathī. yathārtha shraddhāvāḷā koī vaktāy dekhātā nathī. mukhathī ā vāt kahīe to koī sāmbhaḷatā nathī. māṭe hun lakhī jāun chhun ke mārga āvo chhe. lyo, āvī vāt! samajāṇun kāī...?
samyagdarshan ādi je paryāy pragaṭ thaī tenā pradesh bhinna chhe. jarīk sūkṣhma vāt chhe. asaṅkhya pradeshomān paryāyanā pradesho bhinna chhe, dhruvanā pradesho bhinna chhe. jeṭalā kṣhetramānthī nirmaḷ paryāy uṭhe chhe eṭalā pradesh bhinna gaṇavāmān āvyā chhe. paryāyanun kāraṇ paryāyanā pradesh chhe, paryāyanī utpattimān dhruvanun kṣhetra kāraṇ nathī. paryāyanun kṣhetra paryāyanun kāraṇ chhe. utpādavyayathī paryāy āliṅgit chhe, māṭe utpād-vyay paryāyanun kāraṇ chhe, dhruv nahi.