216ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 shaktiothī bharelo chhe ane kramarūp tathā akramarūp anek prakāranā pariṇāmanā vikāronā samūharūp anekākār thāy chhe topaṇ gnānane-ke je asādhāraṇ bhāv chhe tene-chhoḍato nathī, tenī sarva avasthāo-pariṇāmo-paryāyo gnānamay ja chhe. 264.
shaktiothī sārī rīte bharelo hovā chhatān... ,
vāsaṇamān dūdhanī jem ātmā nijashaktiothī bharapur bharelo chhe?
nā, dūdhamān jem dhoḷap bharelī chhe, vā sākaramān jem gaḷapaṇ bharelun chhe tem bhagavān ātmā nij shaktiothī bharapur bharelo chhe. ahāhā...! chaitanyamūrti prabhu ātmā anantashaktimay ja chhe. dūdhane vāsaṇ e to be pr̥uthak chīj chhe, evun āmān nathī. ātmā ane shaktio abhed ekarūp chhe; ātmā shaktimay ja chhe. samajāy chhe kāī...?
ahāhā...! kahe chhe-ām anant shaktio-guṇothī sārī peṭhe bharapur bharelo hovā chhatān ‘यः भावः ज्ञानमात्रमयतां न जहाति’ je bhāv gnānamātramayapaṇāne chhoḍato nathī, ‘तद्’ evun te, ‘एवं क्रम–अक्रम–विवर्ति– विवर्त–चित्रम्’ pūrvokta prakāre kramarūpe ane akramarūpe vartatā vivartathī (-rūpāntarathī, pariṇamanathī) anek prakāranun, ‘द्रव्यपर्ययमयम्’ dravyaparyāyamay ‘चिद् chaitanya (arthāt evo te chaitanyabhāv-ātmā) ‘इद’ ā lokamān ‘वस्तु अस्ति’ vastu chhe.
ahāhā...! joyun? anant guṇothī bharelo hovā chhatān je bhāv gnānamātrapaṇāne chhoḍato nathī arthāt jenā akrame vartatā guṇo ne krame vartatī paryāyomān gnān vyāpak chhe evo chaitanyabhāv vastu ātmā chhe. juo, ahīn akrame vartatā guṇo ane krame vartatī paryāyo te ātmā kahīne pramāṇagnān kīdhun chhe. ahā! pratyek guṇ-paryāyamān gnān vyāpak chhe tethī ja ene gnānamātra ātmā kahyo chhe. ahīn akrame vartatā guṇo ne krame vartatī paryāyo-erūp gnānamātra vastu ātmadravya līdhun chhe kemake anant guṇamān-pratyekamān pratisamay rūpāntar-pariṇaman thavun te eno svabhāv chhe. ām akrame vartatā guṇo ne krame vartatī-rūpāntar thatī paryāyo-em dravyaparyāyamay chaitanyabhāv te ātmā chhe; ane te lokamān vastu chhe. be-dravya-paryāy be thaīne ek vastu chhe, be bhinna-bhinna chīj nathī, be thaīne be vastu nathī.
ahāhā...! bhagavān! tun koṇ chho? to kahe chhe-anant shaktiothī bharapur bharel gnānamātra vastu ātmā chho. ahāhā...! tāro ātmā kāī vikār ke karmothī bharelo nathī, enāthī to bhinna shuddha chaitanyavastu tun ātmā chho. ahāhā...! vikārathī ne parathī judo evo ā chaitanya bhagavān, kahe chhe, gnānamātramayapaṇāne kadī chhoḍato nathī. ahā! dhumāḍāthī bhinna evī agni jem uṣhṇatāne kadī chhoḍatī nathī, tem parathī ne vikārathī bhinna shuddha chaitanyavastu potānā gnānamayapaṇāne kadī chhoḍatī nathī. māṭe he bhāī, gnānabhāv vaḍe tārī ātmavastune lakṣhamān laīne teno anubhav kar. juo, ā dharmanī rīt!
ahāhā...! antarmukh thaīne gnānabhāv vaḍe jeṇe nij chaitanya vastuno anubhav karyo te gnānī-dharmī chhe, te gnānabhāvamayapaṇe. ja sadāy varte chhe, te gnānabhāvane kadī chhoḍato nathī. ahā! āvo sādhak dharmī puruṣh em jāṇe chhe ke-māro ātmā sahaj ja kramaparyāyarūp ne akramaguṇarūp svabhāvavāḷo chhe. anant guṇ ek sāthe akramapaṇe vastumān tirachhā-tiryakprachayarūp rahelā chhe, ne paryāyo niyat kramapaṇe kramavartī-urdhvaprachayarūp thāy chhe. ahāhā...! mārā akramavartī guṇomān ne kramavartī paryāyomān hun sadāy gnānamātrabhāvapaṇe ja vartun chhun. āvā nirṇayamān gnānīne gnātāsvabhāvanā ālambanano puruṣhārtha varte chhe; kiñchit rāg chhe tene te gnānabhāvathī bahār paragneyapaṇe ja jāṇe chhe bas. lyo, ām gnānamātrabhāvapaṇe ja pariṇamato pariṇamato sādhak sādhya evā siddhapad prati hālyo jāy chhe. āvī vāt! samajāṇun kāī...?
‘koī em samajashe ke ātmāne gnānamātra kahyo tethī te ekasvarūp ja hashe parantu em nathī. vastunun svarūp dravyaparyāyamay chhe. chaitanya paṇ vastu chhe, dravyaparyāyamay chhe.’