juo, ātmāne gnānamātra kahyo tethī te ekasvarūp ja chhe em nahi, paṇ dravyaparyāyamay chhe em vastune jem chhe tem anekāntamay jāṇavī.
prashnaḥ– to samayasāranī chhaṭhṭhī gāthāmān hun-ātmā apramattey nahi ne pramattey nahi-em kahyun chhe ne? uttaraḥ– hā, tyān bījī vāt chhe. tyān draṣhṭino viṣhay ek gnāyak bhāv batāvavānun prayojan chhe. ahīn draṣhṭi ane draṣhṭino viṣhay-banne maḷī ek chaitanyavastu ātmā em pramāṇagnān karāvyun chhe. tethī kahe chhe ke-chaitanya paṇ vastu chhe, ane te dravyaparyāyamay chhe. āmān ahīn nirmaḷ paryāyanī vāt chhe hon, ashuddhatā e to shaktinun pariṇaman nathī. have kahe chhe-
‘te chaitanya arthāt ātmā anant shaktiothī bharelo chhe. ane kramarūp tathā akramarūp anek prakāranā pariṇāmanā vikāronā samūharūp anekākār thāy chhe to paṇ gnānane-ke je asādhāraṇ bhāv chhe tene-chhoḍato nathī, teno sarva avasthāo-pariṇāmo-paryāyo gnānamay ja chhe.
joyun? kahe chhe-ātmā anant shaktiothī bharapur bharelo chhe. keṭalī? to kahe chhe-jene gaṇatān anantakāḷey pār na āve eṭalī anant shaktiothī bharapur bharelo bhagavān ātmā chhe. ahā! anant shaktimay ja bhagavān ātmā chhe. gnānane antaramān vāḷatān anant shaktimay bhagavān ātmā anubhavamān āve chhe, ne sāthe shaktio nirmaḷapaṇe ūchhaḷe chhe-pariṇame chhe. ām nirmaḷ nirmaḷ pariṇamatān kevaḷagnān thāy tyāre anant shaktione tathā asaṅkhya pradeshone bhinna bhinna karīne pratyakṣha jāṇe. māṭe he bhāī, tārī anant chaitanya sampadāne. sākṣhāt dekhavī hoy to tārā gnānane rāgathī chhūṭun karīne andar svabhāvamān vāḷ, svabhāvamān antarlīn thaīne jāṇatān anant chaitanya sampadā sākṣhāt jaṇāī jāy chhe.
juo, vedāntavāḷā advait brahma-ek ja ātmā-brahma chhe em kahe chhe, teo guṇ-paryāyone svīkāratā nathī. ātmāno anubhav e vaḷī shun? -em dravya-paryāyarūp anekāntamay vastune mānatā nathī. parantu temanī evī mānyatā mithyā chhe, kemake vastumān-ātmāmān akramavartī guṇo ne kramavartī paryāyo sadāy varte chhe. vāstavamān akrame vartatā guṇo ne krame vartatī paryāyo-e benā samudāyarūp ja chaitanyavastu ātmā chhe. ahā! āvā ātmānā anant guṇamān gnān ek asādhāraṇ bhāv chhe je svane ane parane sarvane bhed pāḍīne jāṇe chhe. ā gnānabhāv vaḍe ātmānī badhī avasthāo-paryāyo gnānamay ja chhe. āvī vāt! samajāṇun kāī...?
‘ā anekasvarūp-anekāntamay-vastune jeo jāṇe chhe, shraddhe chhe ane anubhave chhe, teo gnānasvarūp thāy chhe’-evā āshayanun, syādvādanun phaḷ batāvatun kāvya have kahe chheḥ-
तत्त्वव्यवस्थितिमिति प्रविलोकयन्तः।
स्याद्वादशुध्दिमधिकामधिगम्य सन्तो
ज्ञानीभवन्ति जिननीतिमलङ्गयन्तः।। २६५।।
shlokārthaḥ– [इति वस्तु–तत्त्व–व्यवस्थितिम् नैकान्त–सङ्गत–दशा स्वयमेव प्रविलोकयन्तः] āvī (anekāntātmak) vastutattvanī vyavasthitine anekānt-saṅgat (-anekānt sāthe susaṅgat, anekānt sāthe meḷavāḷī) draṣhṭi vaḍe svayamev dekhatā thakā, [स्याद्वाद–शुध्दिम् अधिकाम् अधिगम्य] syādvādanī atyant shuddhine jāṇīne, [जिन–नीतिम् अलङ्गयन्तः] jinanītine (jineshvaradevanā mārgane) nahi ullaṅghatā thakā, [सन्तः ज्ञानीभवन्ति] satpuruṣho gnānasvarūp thāy chhe.