248ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 abhed vastumān chār judā bhāg paḍī gayā. evun mānatān viparītatā thashe, arthāt vastu jevī akhaṇḍ chhe tevī raheshe nahi.
māṭe ā prakāre chheḥ kerī ek sparsha, ras, gandh, varṇayukta pudgalano piṇḍ chhe. tethī sparshamātrathī vichāratān (e ja kerī) sparshamātra chhe, rasamātrathī vichāratān (e ja kerī) rasamātra chhe, gandhamātrathī vichāratān (e ja kerī) gandhamātra chhe ane varṇathī vichāratān (e ja kerī) varṇamātra chhe. eṭale ke kerī (svabhāvathī) ekarūp chhe, akhaṇḍ chhe; tene sparshathī juo toy kerī, rasathī juo toy kerī, gandhathī juo toy kerī, ne varṇathī juo toy kerī ja chhe. (sparsha-ras-gandh-varṇa kerīthī judī chīj nathī)
em jīvadravyane (ek akhaṇḍ vastune) dravyathī juo toy e akhaṇḍ vastu chhe, kṣhetrathī juo toy e akhaṇḍ vastu chhe, kāḷathī juo toy e akhaṇḍ vastu chhe, ne bhāvathī juo toy e trikāḷī akhaṇḍ vastu chhe. ek akhaṇḍ chaitanyavastu dravyathī judī, kṣhetrathī judī, kāḷathī judī, ne bhāvathī judī em chhe nahi. dravya juo to kṣhetra-kāḷ-bhāv chhe, kṣhetra juo to dravya-kāḷ-bhāv chhe, kāḷathī juo to dravya-kṣhetra-bhāv chhe, ne bhāvathī juo to dravya-kṣhetra-kāḷ chhe. dravya-kṣhetra-kāḷ-bhāv chārey abhed ek vastu chhe.
gnānī kahe chhe-suvishuddha ek gnānamātra bhāv hun chhun. ek gnānamātra bhāv te hun em kahetān emān abhedapaṇe dravya-kṣhetra-kāḷ-bhāv āvī gayā; chār kāī judā chhe em chhe nahi.
‘shuddhanayathī jovāmān āve to shuddha chaitanyamātra bhāvamān dravya-kṣhetra-kāḷ-bhāvathī kāī paṇ bhed dekhāto nathī. māṭe gnānī abhedagnānasvarūp anubhavamān bhed karato nathī.’
shuddhanayathī jovāmān āve to eṭale ke abhed ek dravyane jovāmān āve to shuddha chaitanyamātra bhāvamān dravya- kṣhetra-kāḷ-bhāvathī kāī paṇ bhed dekhāto nathī; eṭale ke vastu abhed ja anubhavamān āve chhe. juo ā gnānīnī anubhūti! dharmī-gnānī puruṣh akhaṇḍ ek vastumān bhed pāḍato-joto nathī.
ek vastune dravya kaho toy e, kṣhetra kaho toy e, kāḷ kaho toy e, ne bhāv kaho toy e; gnānī potānī gnānamātra vastune ek-abhedapaṇe grahaṇ kare chhe, khaṇḍakhaṇḍ karī joto-anubhavato nathī. vastu-dravya kaho toy e dravya-kṣhetra kaho toy asaṅkhyāt pradeshī e dravya, kāḷ kaho toy e trikāḷī dravya, ne bhāv kaho toy e gnānamātra dravya-em chārethī jotān gnānī abhed ek nirvikalpa vastumātra ja dekhe chhe. antardraṣhṭimān bhed nathī, emān to ekalo abhedano ja anubhav chhe. āvī vāt! samajāṇun kāī...?
‘gnānamātra bhāv pote ja gnān chhe, pote ja potānun gney chhe ane pote ja potāno gnātā chhe-evā arthanun kāvya have kahe chheḥ
ज्ञेयो ज्ञेयज्ञानमात्रः स नैव।
ज्ञेयो ज्ञेयज्ञानकल्लोलवल्गन्
shlokārthaḥ– [यः अयं ज्ञानमात्रः भावः अहम् अस्मि सः ज्ञेय–ज्ञानमात्रः एव न ज्ञेयः] je ā gnānamātra bhāv hun chhun te gneyonā gnānamātra ja na jāṇavo; [ज्ञेय–ज्ञान–कल्लोल–वल्गन्] (parantu) gneyonā ākāre thatā gnānanā kallolorūpe pariṇamato te, [ज्ञान–ज्ञेय–ज्ञातृमत्–वस्तुमात्रः ज्ञेयः] gnān–gney–gnātāmay vastumātra jāṇavo (arthāt