2pa0ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 je anantānant chhe te badhāne jāṇanārī tārī gnānanī dashā te kharekhar tārun gney chhe. te dashā ekalī nahi, paṇ tārā dravya-guṇ-paryāy te badhun gney chhe. ahāhā...! te samastanun (-potānun) gnān te gnān, te samasta (-pote) gney ane pote gnātā-e traṇey vastu ekanī ek chhe, traṇ bhed nathī. āvī jhīṇī vāt! gnān-gnātā-gney traṇe bhāvo sahit vastumātra pote ek chhe.
ahāhā...! bahu saras bhāvārtha chhe; vastunā marmanun mākhaṇ chhe. kahe chhe-potānā dravya upar draṣhṭi āpatān pote ja gnātā, pote ja gnān ane pote ja gney chhe em anubhavāy chhe, chha dravya gney, hun gnān ane hun gnātā em anubhavātun nathī; kemake paramārthe par sāthe gney-gnāyak sambandh chhe ja nahi. āvī vāt!
kahe chhe-‘gnānamātra bhāv jāṇanakriyārūp hovāthī gnānasvarūp chhe.’ juo, shun kīdhun? ke gneyo jagatanā chhe tene jāṇavārūp jāṇanakriyā te gnān-svarūp chhe, gneyasvarūp nathī. gnānanī paryāyamān chha dravya jaṇāy chhe te kharekhar chha dravya jaṇātā nathī, paṇ chha dravya sambandhī potānun je gnān te jaṇāy chhe ane te kharekhar ātmānun gney chhe. paragney jaṇāy chhe em kahevun e to vyavahār chhe. gney sambandhī potānī gnānanī paryāy jāṇavārūp thaī te enun gney chhe, olun (paragney) nahi, kemake potāmān potānī gnānaparyāyanun astitva chhe (paranun nahi). ahāhā...! chha dravyane jāṇavānī gnānanī paryāy potānī chhe, tene chha dravyanun gnān kahevun te vyavahār chhe; gney-gnān gneyanun nathī, paṇ gnānanun gnān chhe, jāṇanakriyārūpabhāv gnānasvarūp chhe. pt.. jayachandajī e ja spaṣhṭa kare chhe-
‘vaḷī te pote ja nīche pramāṇe gneyarūp chhe. bāhya gneyo gnānathī judān chhe, gnānamān pesatān nathī; gneyonā ākāranī jhalak gnānamān āvatān gnān gneyākārarūp dekhāy chhe parantu e gnānanā ja kallolo (taraṅgo) chhe. te gnānakallolo ja gnān vaḍe jaṇāy chhe.’
ahāhā...! juo, bāhya gneyo-rāgādikathī māṇḍī chhae dravyo potānā ātmāthī (-potānā dravya-guṇ-paryāy traṇethī) judān chhe. jo te judān na hoy to ek hoy, paṇ em kadī banatun nathī, chhe nahi.
rāganun gnān thāy temān kāī rāg gnānanī paryāyamān āvato nathī. kevaḷīne lokālokanun gnān thayun to lokālok kāī gnānamān pesī gayā nathī. ghaṭano jāṇanār ghaṭ-rūpe thato nathī. vaḷī ghaṭano jāṇanār vāstavamān ghaṭane jāṇe chhe em nathī. svaparane jāṇavānā gnānarūpe svayam ātmā ja thāy chhe. ghaṭane jāṇavānā gnānarūpe ātmā thāy chhe; tethī ghaṭanun gnān nahi, paṇ ātmānun ja gnān chhe. potānāmān to potānā gnānapariṇāmanun astitva chhe, gneyanun nahi. ātmāno ‘gna’ svabhāv chhe, ne ‘gna’ svabhāvī ātmāmān jāṇanakriyā thāy te potāthī thatī potānī kriyā chhe, emān paragneyanun kāī ja nathī. ām gney sambandhī potānā gnānanun je pariṇaman thayun te gney pote, gnān pote ja, ne pote ja gnātā chhe. samajāṇun kāī...?
gneyonā ākāranī jhalak gnānamān āvatān gnān gneyākār dekhāy chhe, parantu e gnānanā ja kallolo chhe. juo, gnān gneyākār chhe em nahi, e to gneyane jāṇavā prati tevā gnānākāre gnān pote ja thayun chhe. gneyanun temān kāī ja nathī. gney gnānamān peṭhun chhe em chhe ja nahi; arthāt gnān gneyarūpe thāy chhe em chhe ja nahi. gnān gnānākār ja chhe, e gnānanā ja kallolo chhe.
ahāhā...! kevun bhedagnān karāvyun chhe! vītarāg mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! jarā dhīro thaīne sāmbhaḷ. kahe chhe- ātmā parane kare ke parathī ātmāmān kāī thāy e vāt to javā de, e vāt to chhe nahi, paṇ par gnānanī paryāyamān jaṇāy, gnān parane jāṇe ke paragney gnānanī paryāyamān āve-pese em paṇ chhe nahi. vastu-dravya ek gnāyakabhāvapaṇe chhe te pote gnānanī paryāyapaṇe, jāṇanakriyārūpe thāy chhe te potānī svaparaprakāshakanī kriyā chhe. emān par jaṇāy chhe em kahevun te vyavahār chhe bas. par jaṇātun nathī, potānī jāṇanakriyā jāṇavārūpe chhe te jaṇāy chhe.
bhagavān! tun āvaḍo ne āvo ja chhe; bījī rīte mān to tārā svabhāvano ghāt thashe. sarvagna parameshvar kahe chhe-lokālok jaṇāy evaḍī tārī paryāy nathī, tārī gnānaparyāyane tun jāṇ evun tārun svarūp chhe. lokālokane jāṇavun em kahevun e asadbhūt vyavahār chhe, jūṭho vyavahār chhe.