270ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
‘agnānadashāmān ātmā svarūpane bhūlīne rāgadveṣhamān vartato hato, paradravyanī kriyāno kartā thato hato, kriyānā phaḷano bhoktā thato hato, -ityādi bhāvo karato hato;...’
shun kahyun? potānā shuddha chaitanyasvarūpane jāṇe nahi, ane puṇya-pāpane jāṇyā kare e agnānadashā chhe. ahā! āvī agnānadashāmān, nij gnātā-draṣhṭā svarūpane bhūlīne rāgadveṣharūp pravartavun te mithyātva chhe. ahāhā...! shuddha chidānandaghan prabhu pote chhe ene bhūlīne rāgadveṣharūp pravartavun te mithyādashā chhe. anant kāḷathī jīv āvī mithyādashā vaḍe duḥkhī chhe. ‘apane ko āp bhūlake herān ho gayā’. ahā! potāne bhūlīne jīv chaturgati-paribhramaṇ kare chhe.
ahā! potāne bhūlīne te paradravyanī kriyāno kartā thato hato. sharīr, man, vāṇī tathā shubhāshubh rāg e pudgalanā pariṇām chhe, e kāī potānī chīj nathī, chhatān eno hun kartā chhun-em pravartato hato. rāgādi bhāvono te agnānadashāmān kartā ne bhoktā thato hato. ahā! eṇe anant vār munivrat dhāraṇ karīne, rāganī kriyāo karī karīne, rāgathī bhinna nij chaitanyanī draṣhṭinā abhāvamān eṇe rāganun phaḷ je duḥkh tenun ja vedan karyun chhe. samajāy chhe kāī...?
‘parantu have gnānadashāmān te bhāvo kāī ja nathī em anubhavāy chhe.’ āvā arthanun kāvya pratham kahe chheḥ-
‘यस्मात्’ jenāthī (arthāt je parasanyogarūp bandhaparyāyajanit agnānathī) ‘पुरा’ pratham ‘स्व–परयोः द्वैतम् अभूत्’ potānun ane paranun dvait thayun (arthāt potānā ane paranā bheḷaseḷapaṇārūp bhāv thayo)...
kaḷash bahu mārmik-marmabharyo chhe. karmanā nimitte je rāgadveṣhamay paryāy utpanna thaī te bandhajanit paryāy chhe. bhāvabandh e bandhajanit paryāy chhe. e potānī chīj nathī chhatān ene potānī mānavī te agnān chhe, mithyābhāv chhe. ā bandhajanit paryāy karmanā kāraṇe utpanna thāy chhe em nahi, e potānā kāraṇe utpanna thāy chhe; ene karmajanit kahevī e vyavahāranay chhe. shāstramān evān vyavahāranayanān kathan āve chhe, gomaṭasārādimān ghaṇān āve chhe. ene nimittanun gnān karāvavā māṭenun vyavahāranayanun kathan samajavun joīe.
ahāhā...! shuddha chidānandaghan prabhu pote chhe. tene ghāt karī je vikārī paryāy potāmān utpanna thāy te potāthī potānā kāraṇe utpanna thāy chhe. ahā! ā vikārī dashāne nij chaitanyamān bheḷavavī-enāthī ekatā karavī te dvait chhe. ahāhā...! potānā abandhasvabhāvamān bandhabhāvane bheḷavavo te dvait chhe. shun kīdhun? ā mahāvratādino ke bhaktino vikalpa thāy te rāg chhe, vibhāv chhe, sanyogībhāv chhe; tene shuddha chaitanyasvabhāv sāthe ekapaṇe mānavo te dvait chhe, visamvād chhe. gāthā 3mān āve chhe ke-bhagavān ātmāne par-rāg sāthe sambandh kahevo e visamvād ubho karanārī kathā chhe. dravyasvabhāvamān ekatva pāmavun te badhe sundar chhe, paṇ ātmāne rāgathī ekapaṇāno sambandh mānavo te klesh utpanna karanārun chhe.
ahāhā...! jenā astitva-hovāpaṇāmān ekalo gnānānandano svabhāv bharyo chhe te nij sattānī draṣhṭi vinā rāg upar lakṣha jatān agnān utpanna thāy chhe. ahā! potānī chīj je ek gnāyakabhāvamay chhe emān rāgane bheḷavavo, rāgane potāno jāṇavo tyān, kahe chhe, dvait ūbhun thāy chhe. ahā! hun to ek chinmātra vastu chhun, ne rāg bhinna chhe em nahi jāṇatān, hun ane rāg ek chhīe em jāṇatān dvait khaḍun thāy chhe. are, anādithī ene sva-paranun dvait ja ūbhun thayun chhe. chhe ne andar! ‘स्व–परयोः द्वैतम् अभूत’ ahā! āchāryanī ghaṇī-gūḍh shailī chhe. gāgaramān sāgar bharyo chhe. ahā! kevaḷīnā keḍāyatī digambar santonī shī vāt! gnānamān rāg nathī, ne rāgamān gnān nathī. ahā! ā paramārtha satya chhe. chhatān anādi nigodathī māṇḍīne ene svaparanī ekatānā agnānathī dvait ūbhun thayun chhe. shuddha chaitanya to advait ekalun chhe, emān rāgane-parane bheḷavatān dvait thayun chhe. bhāī! āchārya tane jāgrat thavānān gāṇān gāy chhe ke- jāg nāth! jāg. ā rāg sāthe bhaḷatān to dvait ūbhun thayun chhe. arere! ekamān dvait thayun e to mahāduḥkh chhe. visamvād chhe.
ahāhā...! ‘यतः अत्र अन्तरं भूत’ dvaitapaṇun thatān jenāthī svarūpamān antar paḍayun,... ātmadravya gnān ne ānandathī bharelo sākṣhāt bhagavān chhe, ene pāmar rāg sāthe joḍī detān svarūpanun antar paḍī gayun chhe, svarūpanī prāptimān vighna