Page 120 of 225
PDF/HTML Page 133 of 238
single page version
120 shrī pravachan ratno-1
pañchoter gāthā. ānhīthī ‘pudgaladravya svatantra vyāpak hovāthī’ chhe ne...? shun kahe chhe? karma ane nokarma e pudgal chhe. e svatantrapaṇe vyāpak-karttā hovāthī, svatantrapaṇe vyāpak eṭale karttā hovāthī ‘pudgalapariṇāmano karttā chhe’ rāg ādino karttā pudgal chhe.
āhā...! ānhī to e siddha karavun chhe, nahitar to rāgādi chhe ī ātmānī paryāyamān, ātmānī paryāyathī eṭale ṣhaṭkārak pariṇamanathī thāy chhe. e to ene-paryāyane siddha karavī hoy tyāre... ane tenāthī.. e thavānun chhe em jyāre siddha karavun chhe, tyāre paṇ vikār chhe ī ātmānī paryāyamān thāy chhe eṭalun siddha karīne have,
ātmā, gnātā-draṣhṭā svabhāv chhe. e vītarāgasvarūp chhe. e... vītarāgasvarūpanun vpāpakapaṇe thaīne vyāpya rāg, enun kārya rāg na hoy! samajāṇun kāī..? je be vāt kīdhī e rākhīne ā vāt chhe. ahīnyān have e ātmā vītarāgasvarūp chhe-jinasvarūp chhe’ eṭale? gnātā-draṣhṭā svabhāv svarūp chhe!! teno vyāpak pote thaīne-prasarīne vyāpya je thāy, te vikār na thāy! ī gnātā-draṣhṭā svabhāv e karttā thaīne arthāt vyāpak thaīne kārya thāy-e jāṇavā-dekhavānā ne ānandanā pariṇām emān thāy. samajāṇun kāī...?
āhā... hā! āvī vāt chhe. eṭale ānhī kahe chhe ke vikārī pariṇām je thāy ane sharīranā paryāy thāy, e ‘pudgalapariṇāmane pudgaladravya svatantra vyāpak hovāthī pudgalapariṇāmano karttā te svatantrapaṇe kare (te karttā) em kahe chhe ahīnyā karma pote svatantra thaīne vikāranā pariṇāmano karttā thāy chhe!
āhā.. hā! ahīyān svabhāv eno je ātmāno (svabhāv) e to jinasvarūpī- vītarāgasvarūpī ja prabhu chhe. (e) vītarāgasvarūpī prabhunā pariṇām to vītarāgī thāy. āhā.. hā! enī-svabhāvanī draṣhṭi rākhīne, je svabhāv vītarāgapaṇe pariṇame-e svabhāv rāgapaṇe na pariṇame.. em siddha karavun chhe. āhā... hā! tethī te paryāyadraṣhṭimān je rāg ādi thāy chhe te svatantrapaṇe pudgalanā-nimittanā sambandhe thāy chhe māṭe pudgalakarma te karttā-vyāpak (ane) vikārīpariṇām tenun kārya eṭale vyāpya rāg ādi!
āhā.. hā! āvun chhe! keṭalā prakāro paḍe! apekṣhā na samaje ne.. upādānanī jyān vāt āve! ātmā ashuddha upādān paṇe eṭale vyavahārapaṇe-paryāyapaṇe-vikārapaṇe pariṇame chhe pote, karma to nimitta mātra chhe! karmane e vikār thatān karma enu aḍatun ya nathī em karmano uday chhe e rāgane aḍato ya nathī!
āhā... hā! tyāre te rāganā pariṇām enī paryāyamān svatantra ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī thāy em enāthī ja thāy em siddha karavun chhe, paṇ.. ahīnyā to,..‘svabhāv evo nathī (ātmāno)’!! āhā...! svabhāv je chhe ātmā je chhe e jinasvarūpī-vītarāgasvarūpī chhe.
āhā... hā! jinasvarūpī prabhu (ātmā chhe) enān pariṇām samyagdarshananā paṇ vītarāgīparyāy thāy.
Page 121 of 225
PDF/HTML Page 134 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 121
ko’ka kahe chhene.. samyagdarshan sarāg! e vastu bījī apekṣhā chhe. (ānhīto) vītarāg jinasvarūpī prabhu (ātmā) e vītarāgasvarūpī paryāy vītarāg thāy, e samyagdarshan paṇ vītarāgaparyāy chhe ane āgaḷ jatān chāritra thāy e paṇ vītarāgīparyāy chhe!
āhā...hā! e vītarāg svabhāvanun kārya, vītarāgasvabhāv vyāpak ane vyāpya vītarāgīparyāy chhe - eṭale bhed pāḍīne. kathan karavun epaṇ upachārathī chhe. e avikārī pariṇām tenā kartāne karma pariṇāmamān chhe!! paṇ ātmā eno vyāpak eṭale prasarīne thāy chhe e paṇ bhedanayanun kathan chhe. (tathā) vikārī pariṇāmano karttā ātmā ane vikārī pariṇām kārya- e paṇ upachārathī kathan chhe.
āhā.. hā! em dravyakarma ane parano karttā (ātmā), upachārathī paṇ nathī, tem karma, sharīr ke ātmāne vikārī pariṇāmano upachārathī paṇ karttā nathī. paṇ ahīnyā svabhāvanī draṣhṭithī kathan karavun chhe! āhā... hā! bhagavān ātmānā anantaguṇo chhe temān koī guṇ vikār paṇe pariṇame evo (koī) guṇ nathī. ethī e svabhāvīvastu, svabhāvanā pariṇāmapaṇe pariṇame ane e kāryavyāpya chhe em kahevāy, paṇ vikārapariṇāmanun kārya ātmānun chhe svabhāvadraṣhṭie em nathī. āhā... hā! have! āṭalī badhī apekṣhāo!!
āhā... hā! ānhī ‘padgaladravya svatantrapaṇe vyāpak eṭale kartā thaīne, svatantra e karttā chhe. to e svatantrapaṇe karttā thaīne pudgalapariṇāmano eṭale ke rāg-dveṣh ane puṇya-pāpanā bhāvano karttā chhe, ā draṣhṭie... āhāhā! samajāṇun kāī...?
‘ane pudgalapariṇām te vyāpak vaḍe’ - e rāgane, dveṣhane puṇya-pāpanā bhāv, e pudgalapariṇāmane ‘te vyāpak vaḍe’ eṭale karmanā vyāpak vaḍe ‘svayam vyapātun’ (eṭale) svayam thatun- svayam kārya thatun hovāthī te pudgalapariṇām te pudgalanun kārya chhe!
āhāhāhā...! āvī vāt chhe! kaī apekṣhāe kathan chhe e jāṇavun joīe. apekṣhā jāṇyā vinā... karamathī vikār thāy, karamathī vikār thāy! bhaī, paradravyathī thāy? em traṇakāḷamān na hoy.
paryāy to svatantra te samayanī potāthī thāy chhe, paṇ te jīvano svabhāv nathī tethī jīvanā svabhāvanī jyān draṣhṭi thaī tyāre te vikāranā pariṇāmanun kārya te svabhāv nathī. tyāre tenā kāryano karttā karma chhe em kahyun. joyun...? bhed pāḍī nākhyo, parathī ene jūdun pāḍī nākhyun!!
(shrotāḥ) ātmā kartā chhe ke gnātā? (uttaraḥ) gnātā chhe ne..! paṇ pariṇaman tarīke bhale karttā kaho! karttā (kahyo) paṇ karavālāyak chhe evī buddhipaṇe karttā nathī. āhā... hā! keṭalī... apekṣhā!
(gnānīne karttā kahe chhe) suḍatālīs nayamān em kahyun ke pariṇame chhe te gnānī karttā chhe, eno adhiṣhṭhātā chhe em karttā kahyo! kaī apekṣhāe? ā pravachanasār, nayaadhikār (mān kahyun) e gnānapariṇām enun chhe eṭalun batāvavā karttā, te pariṇame (chhe) te karttā em kahyun! paṇ... ahīnyān to svabhāvanī draṣhṭimānenun pariṇaman svabhāvanun hoy chhe. enun pariṇaman vikr̥ut chhe e karmanun kārya chhe em kahīne svabhāvanā pariṇamanathī ene jūdun pāḍī nākhyun chhe!
āvun... ane have āṭalun badhun!! bījī vāt hoy to... (samajāy!) ā vastu ja evī chhe!
Page 122 of 225
PDF/HTML Page 135 of 238
single page version
122 shrī pravachan ratno-1 paṇ meḷ thāvo joīe ne! emane em kahe-kathan kare to shī rīte meḷ thāy...!
āhā.. hā! ahīnyān to bhagavān em kahe chhe ke.. nishchay svabhāvanī draṣhṭie bhagavān ātmāno svabhāv to vītarāg chhe ne! ākaṣhāy svabhāv chhe ne! eṭale sva-bhāv darek guṇ shuddha chhe ne! e shuddha vyāpak thaīne vikārīparyāy (enun) vyāpya thāy em chhe nahīn.
eṭalun siddha karavā e vikārīpariṇāmanun vyāpak karma chhe ane vikārī pariṇām tenun vyāpya chhe, vyāpya nām kārya chhe. evun chhe have kyān! hajīto pudgal kaheshe, hajī to pudgalapariṇāmane pudgal kaheshe.
(juo! āgaḷ ṭīkāmān) ‘pudgalane ane ātmāne gneyagnāyakasambandh chhe’ (ām kahyun) āhāhāhā! e pudgal ja chhe! jīvadravya nahīn!! bhagavānanī bhaktino, stutino je rāg chhe eno karttā karma chhe em ānhī kahe chhe. āvun chhe!
(shrotāḥ) (rāgano) karttā karma chhe emān gnān nathī! (uttaraḥ) gnānasahit kyān paṇ pariṇame chhe? emān anantā-anantā guṇo chhe, koī guṇ vikārapaṇe pariṇame evo (koī) guṇ nathī (ātmāmān) e to paryāyamān thāy chhe māṭe paranā lakṣhe thayelī chhe māṭe par vyāpak ne te tenun vyāpya!! āhā... hā! bhagavān ātmā! nirmaḷ anantaguṇ vyāpak eṭale kartā ane vikārīparyāy vyāpya eṭale kārya, em bandhabesatun nathī!!
ko ‘bhāī! āvī badhī apekṣhāo ne ā badhun!! (shrotāḥ) anubhavathī jaṇāy! (uttaraḥ) anubhavathī... vāt sāchī! ā...hā...! ‘svayam vyapātun hovāthī’ eṭale svayam thatun--svayam kārya thatun-karmane laīne puṇya-pāpanā bhāv, bhakti ādinā bhāv, bhagavānanī stuti ādinā bhāv-e karma vyāpak thaīne vyapātun eṭale thatun kārya hovāthī te pudgalanun kārya chhe. āhā...hā...hā...hā..! bhāī, āvī gambhīr vastu chhe bāpu!
āhā... hā! ‘tethī pudgaladravya vaḍe karttā thaīne’ joyun...? pudgalakarma vaḍe karttā thaīne e ‘karmapaṇe karavāmān āvatun je samasta karmanokarma rūp pudgalapariṇām joyun...? e karmanā pariṇāmane nokarmanā pariṇām je sharīrādinā, bhāṣhādinā e pudgalapariṇām tene je ātmā, pudgalapariṇāmane ane ātmāne ghaṭ ane kumbhāranī jem ā dākhalo’ ye evo!!
‘pudgalapariṇāmane ane ātmāne’ (eṭale ke) je rāganā ne dveṣhanā pariṇāmane ane ātmāne ‘ghaṭ ane kumbhāranī jem’ kumbhāravyāpak ane ghaṭ enun vyāpya nathī! āhāhāhā! have! ā dhaḍo kumbhārathī karāto, kumbhārathī nathī thato, māṭīthī thāy chhe. bāpu! paradravyane shun sambandh chhe? paradravya nimitta mātra ho! paṇ ethī karīne enun kārya kem kare? āhāhā!
ghaṭ ne kumbhāranī jem. eṭale? rāg-dveṣhanā pariṇām ane ātmāne, ghaṭ ne kumbhāranī jem ‘vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe’ āhāhāhā! shun ṭīkā! ohohohoho!! gambhīr!
shun kahyun? ke dayā-dān-vratādinā-bhaktinā je (pariṇām), bhagavānanī stutinā je pariṇām chhe, e pariṇāmane ane ātmāne ghaṭ ne kumbhāranī jem. ghaṭ vyāpya ane kumbhār vyāpak em nathī tethī te pariṇām vyāpya ane ātmā vyāpak em nathī. ghaṭ-kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe
Page 123 of 225
PDF/HTML Page 136 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 123 āhā... hā! kumbhār vyāpak thaīne-prasarīne ghaṭanun kārya kare eno abhāv chhe em ātmā vyāpak thaīne prasarīne e vikāranā pariṇām kare eno abhāv chhe.
bahun! āvun ākarun chhe! (shrotāḥ) svabhāv eno evo chhe! (uttaraḥ) svabhāvanī vāt kīdhī ne....! vastusvabhāv chhe ne enī draṣhṭi thaī chhe, svabhāv chhe enī draṣhṭi thaī chhe to svabhāvanā pariṇamanamān vikārīpariṇām na hoy-e ānhī vāt levī chhe. ām āgaḷ to kaheshe mithyātva ne avrat ne pramādanā pariṇām jīvanā chhe, ane jaḍanā je chhe bey judān paḍī jāy chhe. gāthāmān chhe.
āhā... hā! ahīnyān to.... vastuno svabhāv, chaitanyamūrti bhagavān (ātmadravya) rāganā pariṇāmathī bhinna prabhuno svabhāv! evun jyān antar gnān thayun te gnānīne rāg tenun vyāpya ne ātmā teno vyāpak nathī. konī peṭhe? ghaṭane kumbhāranī peṭhe! kumbhār vyāpak ane ghaṭ tenun vpāpya-kārya nathī, em ātmā vyāpak thāy ane vikārī pariṇām vyāpya em nathī.
āhā... hā.! āvo.... mārag! vastunun svarūp āvun chhe!! (kahe chhe) ‘pudgalapariṇāmane ane ātmāne ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyāpakanā abhāvane līdhe kartā-karmapaṇānī asiddhi hovāthī’ ghaṭano karttā kumbhār enī asiddhi hovāthī, tem vikārīpariṇāmano karttā ātmā enī asiddhi hovāthī āhā... hā... hā!
‘paramārthe karato nathī, - ghaṭane jem kumbhār paramārthe karato nathī, em vikārīpariṇāmane ātmā svabhāvathī paramārthe karato nathī! āhāhā... hā!
bhāṣhā to sādī chhe! paṇ bāpu, bhāv to je chhe e chhe! bhāv... shun thāy...? ‘parantu mātra pudgalapariṇāmanā gnānane’ āhāhāhā! eṭale? je rāg ādi bhakti ādi, stuti ādi nā vikalpa je thāy, tenā gnānane pudgalapariṇāmanā gnānane, epaṇ nimittathī kathan chhe. eṭale je pariṇām thayā, tenā gnānane-tenun jāṇavun-tenā te samaye gnānanī paryāy, ṣhaṭkārakarūpe pariṇamatī gnānanī paryāy ūbhī thāy chhe, te pariṇāmanā gnānane - ām pariṇāmanā gnānane bhāṣhā ām chhe paṇ kharekhar to te gnānanī paryāy potāthī ṣhaṭkārarūpe pariṇame chhe a jene rāganā pariṇāmanun gnān, evī paṇ apekṣhā nathī. bhāī...!
āhā... hā! paṇ ānhī ene je samajāvavun chhe! eṭale kahe chhe ‘pudgalapariṇāmanā gnānane’ - eṭale ke je kāī dayā-dān-vrat-bhakti-stutino vikalpa thayo, te kāḷe ahīn gnān pote potānā svaparaprakāshamān potāthī pote pariṇame chhe te rāganā pariṇāmanā gnānanun- ‘gnānanā pariṇāmane karato ātmā’ āhā.. hā! chhe...? ‘rāganā pariṇāmanā gnānane karmapaṇe karato’ - e paṇ upachārathī chhe.
bhāī....! emān (kaḷashaṭīkāmān) kaḷash chhe ne...! temān nākhyun chhe. ‘gnānanī paryāyano karttā ātmāne karma gnān, e upachārathī chhe. bhed chhe ne....? āhā...! emān chhe bhāī! kaḷashaṭīkāmān chhe. parano to upachārathīye karttā nathī, rāgano ātmā upachārathī paṇ karttā nathī, svabhāvadraṣhṭie! paṇ ‘rāganun je gnān’ kahevāmān āve chhe, e paṇ apekṣhit! samajāvavā māṭe (kahevāy chhe) kharekhar to e vakhate gnānanī
Page 124 of 225
PDF/HTML Page 137 of 238
single page version
124 shrī pravachan ratno-1 paryāy svaparaprakāshakapaṇe svataḥ pariṇamanasvabhāv chhe. tethī ṣhaṭkārakapaṇe te gnānapariṇām pariṇame chhe, te gnānapariṇāmane ‘pudgalapariṇāmanā gnānane’ em kīdhun chhe. samajāṇun kāī....?
bahu gambhīr vastu chhe bāpu! āhā... hā! ‘parantu (mātra) pudgalapariṇāmanā gnānane ātmānā karmapaṇe- ātmā te gnānanā karmapaṇe pariṇame chhe! gnānanun kārya te paṇe pariṇame chhe! rāganun kārya tepaṇe pariṇamato nathī. āhā... hā! samajāy chhe?
bhāṣhā to bahu sādī! paṇ bhāv to chhe ī chhe ne bhāī...!! āhā... hā! āhīnto... prabhunī prabhutānun varṇan chhe. pāmaratā je thāy chhe ī prabhutānun kārya nathī! em kīdhun.
āhā....! prabhutvaguṇano dharanār! bhagavān (ātmā), anantaguṇanā prabhutvathī bharelo prabhu! e pote rāganā pariṇāmane vyāpak thaīne - karttā thaīne kare e kem bane? kem ke enān dravyamān nathī, enān guṇamān nathī! samajāṇun kāī?
āhā. hā! ‘e pudgalapariṇāmanā gnānane’ - āvī rīte! āvī bhāṣhā!! kharekhar to gnān je chhe e pudgalapariṇāmanun gnān chhe em kahevun e vyavahār chhe! e gnānano paryāy te kāḷe ṣhaṭkārakapaṇe svatantra svayam pariṇame chhe ke jene paranī apekṣhā to nathī paṇ dravya-guṇanī apekṣhā nathī!!
are! āvun tattva! ene loko kanīk-kāī draṣhṭie viparīt, pīṅkhī nākhe chhe potānī draṣhṭie ene...! āhā...!
āhā... hā. ! kaḷashamān līdhun chhe ho! pachhīno kaḷash āvashe ne! potānā gnānanā pariṇāmane kare, e paṇ upachārathī chhe, bhed chhe ne...! eṭalo! ‘pariṇām, pariṇāmane kare chhe’ e thayārtha chhe.
āhā... hā! shun kīdhun ī? ‘rāganun gnān’ eto nimittathī kathan chhe. ane e gnānanā pariṇāmane ātmā kare, e upachār (kathan) chhe. bākī gnānapariṇāmane pariṇām ṣhaṭkārakarūpe pariṇamīne kare chhe e nishchay chhe. juo! paṇḍitajī? samajamen ātā hai? āhā...! shun vāt chhe! bhāṣhā to sādī chhe! bhagavān, tārī mahattānī shī vātun!!
āhā... hā! prabhuttvaguṇathī bharelo bhagavān! e pāmar (evā) rāganā pariṇāmamān kem vyāpe? āvun tattva!! e rāganā pariṇāmanun gnān te ātmānun kārya e paṇ bhedathī kathan chhe.
“pariṇāme pariṇāmano karttā-kārya-pariṇām kāraṇ ne pariṇām kārya, e nishchay!! karttā kaho, kāraṇ kaho (ekārtha chhe)
(shrotāḥ) to ja svatantratā rahe ne! (uttaraḥ) svatantratā ja chhe. darek samayano paryāy, sat chhe tene hetun na hoy! āhā... hā! ‘chhe’ ene hetu shun? ‘chhe’ ī potāthī ‘chhe’ ne parathī chhe em kahevun? e rāg thayo enun je gnān thayun em kahevun ī vyavahār chhe, ane ī gnānanā pariṇāmane ātmā kare chhe em kahevun ī vyavahār chhe! āhāhāhāhā!
(shrotāḥ) rāganun gnān thayun e paṇ vyavahār chhe? (uttaraḥ) ānhīyān gnānanā pariṇāmane ātmā
Page 125 of 225
PDF/HTML Page 138 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 12p kare chhe e ya vyavahār chhe!
‘pariṇām pariṇāmane kare chhe’ rāganī apekṣha vinā, dravyaguṇanī apekṣhā vinā! tethī te kaḷashamān līdhun chhe, emān kaḷash chhe ne.... ogaṇapachās! vyāpya-vyāpak chhe ne... !
dravyapariṇāmī, potānā pariṇāmano karttā. vyāpya pariṇām. dravyatrikāḷī vyāpak temān āvo bhed karavāmān āvee to thāy, na karavāmān āve to nathī thato!
āhā... hā! jīvatattvathī pudgaladravyanun tattva to bhinna chhe! bhinna chhe tethī vyāpyavyāpak sabandh nathī. bhāvārtha ā chhe ke ātmā potānā pariṇāmano upachārathī karttā chhe.
āhā... hā! rāgano karttā to nahī, paṇ rāgasambandhīnun gnān kahevun, e nimitti chhe ane e gnānanā pariṇāmano karttā ātmā kahevo, e upachār chhe.
āhā... hā! kāraṇ ke pariṇaman-paryāy, ṣhaṭkārakathī svatantra pariṇame chhe, svatantrapaṇe pariṇame te karttā, eno bījo koī karttā-kāraṇ hoy nahīn! samajāy chhe kāī....? jhīṇun chhe bahun!
āhā... hā! e pahelun kīdhun na....! upachār mātrathī - potānā gnānanā pariṇāmane kare e upachār. e pariṇām dravyathī karāyelo tethī karttā, anyadravyano to upachāramātrathī paṇ nathī.
rāganā pariṇāmanun ānhī gnān thayun e to gnānanun gnān chhe! rāganā pariṇāmanun (gnān) nathī, chhatān e samajāvavun chhe tethī ā rāg thayo-bhagavānanī stutino ādie. te rāganun gnān thayun, e nimittanun kathan chhe, gnān gnānathī thayun chhe e rāgathī nathī (thayun) dravya–guṇathī nathī (thayun)
āhā... hā! evā gnānapaṇe svatantrapaṇe ṣhaṭkārakapaṇe paryāy pariṇame chhe ane dravya (ne) eno karttā kahevo-dravyasvabhāvane karttā kahevo epaṇ upachār ne vyavahār chhe.
āhāhā! samajāy evun chhe ho! jhīṇun chhe māṭe na samajāy evun nathī. samajāṇun? (kahe chhe keḥ) ‘parantu pudgalapariṇāmanā gnānane’ bhāṣhā chhe bhāī...! kharekhar to e pariṇām gnān ātmānā ya nathī. pariṇām pariṇāmanā chhe!! āhāhā... hā! paṇ... ānhī samajāvavun chhe eṭale shī rīte samajāvavun?
‘rāgano karttā nathī’ em samajāvavun chhe. tyāre. shun, sheno karttā chhe? ke rāgasambandhīnun gnān je potāthī potāmān thayun teno te karttā kahevāmān āve chhe. e paṇ bhedathī-vyavahār (kathan) chhe. gajab vāt chhe!! āvī vāt, sarvagna sivāy, santo-vītarāgī santo sivāy kyāy hoy nahīn.
āhā... hā! pudgalapariṇāmanā gnānane ātmānā karmapaṇe karatā evā potānā ātmāne jāṇe chhe’ joyrun? e to rāgane jāṇe chhe eme ya nahīn’ rāganā pariṇāmane ātmā karato, pariṇāmane jāṇe chhe, rāgane jāṇe chhe em nahīn. ‘vyavahār jāṇelo prayojanavān’ āve chhe ne...! e ahīn laī līdhun! paṇ ā to bāpā! ekek akṣhar āto sarvagnanī vāto chhe! sarvagnanā keḍāyato-santonī vātun bāpā! ā kāī kathā nathī! vāratā nathī!
(shun kahe chhe) ‘karmapaṇe karatā evā potānā ātmāne jāṇe chhe? joyun? (eṭale ke) ī olā pariṇāmane jāṇe chhe em rāgane jāṇe chhe em nahīn. vyavahāraratnatrayano vikalpa ūṭhayo! āhāhā! enun ānhī gnātāpaṇe gnān kare chhe paryāyamān. e paṇ vyavahārathī (kathan chhe) ane pariṇām potānā ātmāne
Page 126 of 225
PDF/HTML Page 139 of 238
single page version
126 shrī pravachan ratno-1 jāṇe chhe e pariṇām potānā chhe, rāganā nahīn ne rāgathī thayā nathī.
‘e rāgane jāṇato nathī e pariṇāmane jāṇe chhe. samajāṇun kāī...? ‘evā potānā ātmāne jāṇe chhe’ - ī paryāyane jāṇe chhe em. ātmāne jāṇe chhe nahi ke e rāgane jāṇe chhe.
āhā...! ‘te ātmā karmanokarmathī atyant bhinna’ - rāg ane sharīranā pariṇāmathī atyant bhinna! ‘gnānasvarūp thayo thako’ - gnānasvarūp thayo thako -jāṇavānā svabhāvapaṇe thayo thako bhinna chhe. samajāṇun?
āhāhāhā! ‘ā’ enī meḷe vāñche to, barābar bese evun nathī. āhā...! kānīkanun kāīk khatavī nākhe! evīvāt chhe!
shrotāḥ gnānapariṇāmane jāṇe chhe gnānī ke ātmāne? (uttaraḥ) e gnānapariṇāmane jāṇe chhe e ātmānā pariṇām chhe ethī ātmāne jāṇe chhe. ‘ā to rāgane jāṇato nathī em batāvavā’ ātmā potānā pariṇāmane jāṇe chhe te ātmā, ātmāne’ jāṇe chhe em kīdhun e pariṇām thayāne enā ‘potānā ātmāne jāṇe chhe’ āhā... hā!
kem ke te gnānanā pariṇām svagneyane jāṇe chhe ane paragneyane jāṇe chhe, em na kahetān te pariṇām svane jāṇe chhe ne par nām pariṇāmane jāṇe chhe- eṭale ‘ātmāne jāṇe chhe’ em kīdhun chhe.
“shun kahyun ī? te pariṇām svagneyane jāṇe chhe ane te pariṇām pariṇāmane jāṇe chhe, ethī ātmāne jāṇe chhe em kahevāmān āvyun chhe!!” āhāhā... hā! ākarun chhe! gāthā ja alaukik chhe!! samajaṇamān āve chhe ke nahīn?
āhā... hā! ‘atyant bhinna chhe’ lyo! rāgathī bhinna paṇ rāganun gnān je thayun chhe, e gnānapariṇāmathī paṇ (ātmadravya) bhinna chhe! ‘evo gnānī thayo thako, ātmā te gnānī chhe’ āhāhā! samajāṇun kāī...?
ṭīkā...! dhaṇī gambhīr chhe, dhaṇī gambhīr!! bahu ūṇḍī, ohohoho!! ‘pudgalapariṇāmanun gnān’ -bhāṣhā āve chhe! ‘ātmānun karma kaī rīte chhe’ - e rāganun thayelun gnān- chhe to gnānanun gnān-paṇ ānhī ene samajāvavun chhe ne...! ‘pudgalapariṇāmanun gnān’ eṭale ke dayā-dān-vrat-bhakti-stutino je vikalpa ūṭhayo, enun gnān! āhāhā! enun gnān ene ānhī thāy chhe ne! eṭale te chhe to potāthī svaparaprakāshak!!
paṇ, ‘āchhe’ em lokālokanun gnān kīdhun ne...! to lokālokanun gnān nathī kharekhar to gnānagnānanun chhe! samajāṇun kāī...? āhā. hā... hā!
(shrotāḥ) paraprakāshakagnān kevaḷagnānamān enun chhe ne...? (uttaraḥ) paraprakāshak e potāno svabhāv chhe. e parane laīne prakāshe chhe evun kevaḷagnān nathī. (shrotāḥ) parasambandhīnun kevī rīte kīdhun? (uttaraḥ) e parasambadhīnun kīdhun e potāne, potānun svatantra gnān chhe. sarvagna svarūpamān ‘ātmagna’ chhe. shaktimān līdhun chhe ne bhāī...! tyān. sarvagna ī ātmagna chhe’ ī paragna nahīn. āhāhāhā! sarvagna svabhāv ja svano svataḥ
Page 127 of 225
PDF/HTML Page 140 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 127 chhe. e paryāyamān sarvagnapaṇun āvyun, sarvagna eṭale paragna chhe em nahīn, e ‘ātmagna’ chhe. ī ātmagna, sarvagnane, ātmagna kahevāmān āve chhe. āhā... hā! have! āvī vātun kyān!!
āhā..! ‘pudgalapariṇāmanun gnān’ eṭale ke dayā-dān-vrat-bhakti ādinā pariṇām-rāg, enun ānhī gnān. e to gnānanun chhe ne....! gnān, rāg paranun nathī chhatān e to paranun gnān thayun em ene samajāve chhe.
‘e (pudgal) pariṇāmanun gnān’ (kīdhun paṇ) gnān pariṇāmanun nathī. gnān to gnānanun chhe. paṇ e sambandhīnun tyān jāṇavāmān āvyun tethī lokālok jāṇavāmān āvyo (tem kīdhun paṇ) lokālokanun (gnān) nathī, gnān gnānanun chhe!
āhāhā! ‘pudgalapariṇāmanun gnān’ ātmānun kārya kaī rīte chhe te samajāve chhe? āhā... hā.. hā! ‘paramārthe pudgalapariṇāmanā gnānane ane pudgalane ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvano abhāv hovāthī’ āhāhāhāhā!
‘pudgalapariṇāmanā gnānane’ eṭale rāg thayo je tenā gnānane ane pudgalane eṭale rāgane ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvano abhāv chhe!
āhā... hā! kumbhār vyāpak ane kaṭ vyāpya nathī. em rāganā gnānathī ātmā vyāpak chhe. paṇ pudgalanun-rāganun-pariṇāmanun gnān, māṭe rāg vyāpak chhe ne gnānapariṇām vyāpya chhe, em nathī. rāg kaho ke karma kaho-karma vyāpak thaīne ānhī gnān thayun ātmāne em nathī. āhāhāhā!
‘paramārthe pudgalapariṇāmanā gnānane ane pudgalane’ āhā.. hā.. hā! ‘ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvano abhāv hovāthī, karttākarmapaṇānī asiddhi chhe!
āhā...! kumbhār ghaṭano karttā nathī, em rāganā pariṇāmano ātmā karttā nathī. āhāhā.. āhā..! vyavahār ratnatrayanā rāgano karttā ātmā nathī em kahe chhe. āhā.. hā! (shrotāḥ) nishchay chhe? (uttaraḥ) kanthachit e vyavahār chhe. niyamasāramān kahyun chhe ne...! ī to em kahe chhe vyavahārathī parane jāṇe chhe ane vyavahārathī svane na jāṇe! paṇ vyavahārathī svane na jāṇe tanmay thaīne.
āvī vāt chhe bāpu! samayasār to samayasār chhe! tyān ī bījī vāt, chhe ja nahīn. āhā..! ‘paramārthe pudgalapariṇāmanā gnānane ane pudgalane’ joyun...? rāgane. gnānane ane rāgane ‘ghaṭ-kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvano abhāv hovāthī’ āhā... hā! ‘karttākarmapaṇānī asiddhi chhe ‘-karma karttā ane gnānanā pariṇām tenun kārya, eno abhāv chhe pudgalakarma karttā-rāgakarttā ane rāganun pariṇām tenun kārya, eno abhāv chhe.
jhīṇo viṣhay chhe āj dhaṇo! āhāhā! āvun chhe! shāntithī ā to pakaḍāy evun chhe. āhā... hā! ‘tem ātmapariṇāmane ane ātmāne vyāpyavyāk bhāvano sadbhāv hovāthī’ joyun? ātmānā pariṇāmane eṭale ke gnānanān pariṇām thayān tene ane ātmāne, vyāpyavyāpakabhāvano sadbhāv hovāthī - ātmā vyāpak chhe ane gnānanā, darshananā, ānandanā pariṇām je thayān te tenun vyāpya
Page 128 of 225
PDF/HTML Page 141 of 238
single page version
128 shrī pravachan ratno-1 chhe. teno sadbhāv chhe. ‘kartākarmapaṇun chhe’ eṭalun chhe’ eṭalun chhe. ātmā karttā ane gnānanā pariṇāmanun kārya enun vyāpya, eṭalun chhe! bhedathī.. āhāhā.. hā!
(kahe chhe ke) ‘ātmadravya svatantra vyāpak hovāthī’ -bhagavān ātmā karttā eṭale ke svatantrapaṇe karttā hovāthī-svatantrapaṇe vyāpak eṭale prasarato hovāthī-karttā hovāthī, vyāpak eṭale karttā ‘ātmapariṇāmano eṭale ke pudgalapariṇāmanā gnānano karttā chhe!
āhāhāhā! samajāvavāmān shun āve shailī! ‘ātmadravya svatantra vyāpak hovāthī’ ātmapariṇāmano eṭale vītarāgī pariṇām, gnānanā pariṇām, shraddhānā pariṇām, shāntinā pariṇām, ānandanā pariṇām-gnānanā pariṇām eṭale ā badhān pariṇām kīdhān e eṭale ke ‘pudgalapariṇāmanā gnānano karttā chhe’ - e rāganā gnānano ātmā karttā chhe. āhāhā! rāgano nahīn.
āhāhāhā! ‘ane pudgal pariṇāmanun gnān’ eṭale rāganun je gnān, samajāvavun chhe ne...! ‘te vyāpak vaḍe svayam vyapātun hovāthī’ āhā.. hā! ‘karma chhe - te ātmānun kārya chhe. ‘pudgalapariṇāmanuñgnān’ - eṭale bhagavānanī stuti ādinā rāganun gnān te vyāpak vaḍe svayam vyapātun hovāthī’ eṭale e ātmā vaḍe svayam karātun hovāthī vyapātun hovāthī eṭale kārya thatun hovāthī ‘karma-kārya chhe!!
jhīṇun bhāre āvyun bhāī āj to! (shrotāḥ) pharīne levun! (uttaraḥ) hen? āve chhe te shabdo pudgalanā! āhāhā! āvun chhe.
āhāhā! ‘vaḷī ā rīte gnātā pudgalapariṇāmanun gnān kare chhe’ bhagavān ātmā rāganun gnān kare chhe. ‘tethī em paṇ nathī ke pudgalapariṇām gnātānun vyāpya chhe’ - e rāganun gnān kare chhe māṭe rāg e pudgalapariṇām eṭale je rāg e gnātānun vyāpya em nathī. āhā.. hā! pharīne ‘ā rīte gnātā pudgalapariṇāmanun gnān kare chhe tethī em paṇ nathī ke pudgalakarma, gnātānun vyāpya chhe’ - rāganun gnān kare chhe māṭe rāg vyāpya chhe ātmānun em nathī. rāganun ānhī gnān kare chhe māṭe ātmānun vyāpya-utpanna thaīne rāgavyāpya chhe em nathī. (ane) rāg vyāpak-karmanā pariṇām vyāpak chhe ne gnān vyāpya chhe, em nathī.
āhā... hā..! ā samayasār!! (kahe chhe) ‘vyāpyarūp thatun hovāthī ā rīte gnātā-ātmā pudgalapariṇāmanun eṭale rāganun gnān kare chhe tethī ‘em paṇ nathī’ rāganun gnān kare chhe māṭe pudgalapariṇām ātmānun vyāpya chhe gnān kare chhe māṭe rāg ātmānun vyāpya chhe - rāganun gnān kare chhe māṭe rāg, ātmānun kārya-vyāpay chhe em nathī.
ko ‘bhāī...? āvun jhīṇun chhe!! samayasār! samayasār!! āhā.. hā! ‘ā rīte ātmā rāganun gnān kare chhe tethī, em paṇ nathī ke rāg-dveṣh pudgalapariṇām, gnātānun vyāpya chhe. āhāhā! gnātānun vyāpya to gnānanā pariṇām chhe, rāganun gnān māṭe e gnātānun vyāpya chhe em nathī.
āhā.. hā! (shrotāḥ) rāg to pudgalapariṇām chhe! (uttaraḥ) hen? e vāt pahelī kyān hatī? have ṭūṅkun karī nākhīne. pundgaladravya kahī dīdhun. (shrotāḥ) rāg karma thayun ne vyāpya nahīn? (uttaraḥ)
Page 129 of 225
PDF/HTML Page 142 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 129 rāganun... nahīn, ānhī rāganun gnān kare chhe ne...! em kīdhun ne...! rāganun gnān kare chhe ne..! rāganun gnān kare chhe, to rāg enun vyāpya thayun ke nahīn? nā. āhāhāhā!
āhā.. hā! āvī vātun chhe bāpu ākarī! em paṇ nathī ke pudgalapariṇām gnātānun vyāpya chhe samajāṇun? have, pudgalapariṇām kahyān atyār sudhī, have, pudgalapariṇāmane pudgal kahe chhe. ‘bhagavānanī bhaktinā bhāv-stutinā bhāv pudgal’ chhe’ āhāhāhā... hā! abhed karī nākhyun ne....? abhed karī kahe chhe. ‘kāraṇ ke pudgalane ane ātmāne’ - eṭale ke pudgalanā pariṇāmane je kahyun hatun te pudgalane em. e pudgal kīdhān e pudgalane ane ātmāne ‘gneyagnāyakasambandhano vyavahār mātra hovā chhatān’ āhā... hā!
shun kīdhun? rāgane eṭale pudgalane, ane ātmāne, gney rāg ane ātmā ‘gnāyak’ chhe, ‘evo gneyagnāyakano sambandh vyavahār mātra hovā chhatān’ āhā.. hā.. hā! ‘paṇ pudgalapariṇām jenun nimitta chhe’ konun? gnānanun. gnān thāy chhe ne tenun nimitta evun je gnān (arthāt) pudgalapariṇām jenun nimitta chhe evun je gnān’ āhāhāhā!
rāg... e pudgal! e gnānanā pariṇāmane nimitta chhe. ‘evun je gnān te ja gnātānun vyāpya chhe’-te ja gnātānun kāryane vyāpya chhe. āhā..! te tenī paryāy chhe, te tenun kārya chhe, te tenun vyāpya chhe!
āhā... hā! ‘māṭe te gnān ja gnātānun karma chhe’ lyo!! dhaṇun jamāvyun ho? āhāhā! shun kīdhun samajāṇun?
ke, ātmā gnātā chhe ne rāganun gnān chhe māṭe te rāganun-vyāpakapaṇun gnān paryāy vyāpak thayun ne...! rāganun gnān em kīdhun ne... māṭe rāg, vyāpak thayo, ānhī jāṇavānun thayun ne...! paṇ... gnātānā pariṇām te vyāpya te ātmānun vyāpya chhe. e paṇ bhedathī... chhe.
bākī to, pariṇām je gnātānā chhe, te rāganā nathī tem dravyaguṇanā nathī. āhā... hā! ‘te pariṇām pariṇāmanā chhe’ chhatān gnātānun e vyāpya chhe em kahevun e vyavahār chhe āhā... hā... hā!
rāg enun vyāpya chhe e to chhe ja nahīn. lyo! oho...! bahu saras! āhā... hā! ṭīkā te ṭīkā chhe ne!! amr̥utachandrāchārya! āvun! āhā...! vastunī sthiti evī chhe! vastunī maryādā!! āhā...!
maryādā puruṣhottam puruṣh ātmā! e potānā gnānapariṇāmano karttā!! rāganun gnān māṭe, rāganun vyāpyagnān em nahīn. ‘rāganun gnān’ em kīdhun ne...! vyavahār ratnatray chhe tenun gnān kīdhun ne...! eṭale ke rāg vyāpak ane gnānapariṇām vyāpya em nathī! āhā.. hā!
e to, gnānapariṇām vyāpya ane ātmā vyāpak! e kīdhun e siddha karyun chhe vyavahārathī, olun to vyavahārathī ya nahīn.
āhā... hā... hā! lyo! visheṣh kahevāshe... (pramāṇavachan gurudev!)