Page 130 of 225
PDF/HTML Page 143 of 238
single page version
130 shrī pravachan ratno-1
samayasār! pañchotter gāthā. ‘have pūchhe chhe ke ātmā gnānasvarūp arthāt gnānī thayo em kaī rīte oḷakhāy? ānhī gnānī to thayo chhe, ene pudgalakarmanā sanyogathī rāgādi thāy, teno paṇ ‘jāṇanār’ chhe. evo gnānī kahyo chhe ne...! anādino to agnānī hato, ānhī to gnānīpaṇun kahevun chhe ne..! samyaggnān thayun chhe, ātmā parathī bhinna chhe ane vartamān paryāy gnānanī, ane rāgathī bhinna karīne, e paryāyane dravyamān vāḷī chhe ane jene antar samyaggnān thayun chhe- gnānanīparyāyamān pūraṇagney gnānamān jaṇāṇun chhe, ene ānhī gnānī kahevāmān āve chhe. samajāṇun...?
eṭale, ānhī nirvikalpa samādhimān hoy, tyāre ja gnānī kahevāy, ane vikalpa ūṭhe (e gnānī na kahevāy) (shrotāḥ) gnānī, sādhakane adhūrī dashā chhe! (uttaraḥ) chhatāny ene rāg hoy ja nahīn, em e kahe chhe, abuddhipūrvak hoy, buddhipūrvak hoy nahīn, ene gnānī kahevo-em eṇe kahyun chhe, (parantu) em nathī ahīnyā!
tethī to, pahelo prashna ā chhe (shiṣhyano) ke ātmā gnānasvarūp-gnānī thayo-dharmī thayo em kem oḷakhāy? enān chinha shun? enān endhāṇ shun? enun lakṣhaṇ shun? ‘tenun chinha kaho’ tenān lakṣhaṇ kaho, em pūchhe chhe. amr̥utachandra āchārya kahe chhe ho! ‘कथम् अयमात्मा ज्ञानिभूतो लक्ष्यत ईति चेत्’ – sanskr̥it (mān) chhe. e jayachand paṇḍitanun nathī. jhīṇī vāt chhe!
‘gnānī thayo thako’ kem oḷakhāy? tenun lakṣhaṇ shun? eṭale, chothāguṇ-sthānathī gnānī gaṇavāmān āvyo chhe, ī vāt pāṭh siddha kare chhe.
ण करेइ एयमादा जो जाणदि सो हवदि णाणी।। ७५।।
thāy chhe kharā rāgādi! ‘जाणदि सो हवदि णाणी’ shun kīdhun samajāṇun? rāg ādi thāy chhe, nirvikalpamān ja paḍayo chhe to ene je gnānī kahevo em nahīn. (gnānīne) rāgaādi thāy chhe, paṇ te rāgano ‘jāṇanār’ rahe chhe. rāg māro svabhāv nathī. hun enāthī bhinna chhun. em ‘jāṇanār’ rahe chhe, ane rāg hoy chhe.
tethī... rāgano ‘jāṇanār’ ne ‘rāganuñgnān’ chhe ne te ātmānun gnān chhe (gnānīne) em āvyun ne...! (pāṭhamān) to.. ānhī to rāg chhe buddhipūrvak! ruchipūrvak nahīn.
āhā... hā! dharmī-samyagdraṣhṭi, eṭale ke gnānī thāy, ene kem oīkhāy? tenun lakṣhaṇ shun? em pūchhayun chhe. samajāṇun kāī...? ā to pharīvār līdhun chhe.
pariṇām karma taṇun ane nokarmanun pariṇām je-te nav kare je, mātra jāṇe, te ja ātmā gnānī chhe. 7p.
āhā... hā! have, ṭīkā!
Page 131 of 225
PDF/HTML Page 144 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 131
‘nishchayathī’ - kharekhar ‘moh’ eṭale ke par taraphanī jarī rāganī dashā hoy, pahelun ‘samuchchay’ moh līdho chhe, paṇ mithyātva na levun. ke par taraphano hajī bhāv hoy chhe. e ‘moh’ samuchchay kahīe chāritramohanī vāt chhe. darshanamohanī vāt nathī ānhī. ī andar pariṇāmamān paṇ taraphanā valaṇavāḷo rāg hoy chhe e ‘moh’ enā peṭābhed, rāgaane dveṣh ane sukh, duḥkh - kalapanā thāy chhe sukh duḥanī, e ‘ādirūpe’ antaraṅgamān utpanna thatun, je karmanun pariṇām’ -dravyakarmane bhāvakarma bey bhegān līdhān. jaḍakarma je chhe e dravyakarma chhe ane enān nimittathī thatān paryāyamān moh, rāg, dveṣh, sukh, duḥkh chhe, e antaraṅgapariṇām e karmanā pariṇām chhe, e pudganā pariṇām chhe! āhā... hā! āvī vātun! ane, tamāro prashna hato ke dravyakarma āmān kyān āvyun? paṇ dravyakarma-bhāvakarma bey āvī gayun āmān.
āhā...! bhagavān ātma, jyān pote rāgathī to bhinna paḍīne ne paryāyane-gnān paryāyane, antaramān-sāmānyamān paryāyane vāḷī chhe, eṭale āmān visheṣh paṇ āvī gyun ne sāmānya paṇ āvī gayun. shun kīdhun? rāg no āvyo. rāgathī bhinna paḍī ane gnānanī paryāy-visheṣh je chhe e visheṣh- guṇanī visheṣh e paryāyane, ām vāḷī sāmānyamān, eṭale visheṣh nesāmānya bey āvī gayun. rāg bhinna rahī gyo!! āhā... hā! samajāy chhe, jhīṇī vāt chhe bhāī..?
visheṣh je gnānaparyāy chhe, ene rāgathī to bhinna chhe paryāy! ethī rāgathī to bhinna karīne gnānaparyāy upar lakṣha karī, e paryāyane vāḷī dhruvamān!! utpād thayelī paryāy gnānanī chhe, ene- dhruvamān-vāḷī! eṭale ke dhruv sāmānya chhe, paryāyane-visheṣhane emān vaḷī eṭale visheṣhane sāmānya bey thaī gayun!
eṭale, olā vedāntī, em kahe ke visheṣh chhe ja nahīn. (ātmā) ekalo kūṭastha chhe. to kūṭasthano nirṇay karanār koṇ? āhāhā! samajāṇun kāī...?
vedānt, sarvavyāpakano.. moṭo bhāg atyāre chhe ne..! paṇ e ‘nishchayābhāsr̥u’ chhe. kem... ke vastu chhe ekasamayamān trikāḷ! eno nirṇay karanār dhruv kyān chhel eno nirṇay karanār visheṣh paryāy chhe. āhā... hā! e anitya chhe, paryāy chhe ī anitya chhe, e anitya chhe e nityane jāṇe chhe. ‘anitya chhe te nityano nirṇay kare chhe!’
āhā...hā...hā...! chhe ne...? āhā..! eṭale kahe chhe ke ‘kharekhar’ , āgaḷ 87 gāthāmān kaheshe. ke mithyātvanā be bhed chhe. ānhī pariṇām mithyātvanā! (ane) darshanamohanā rajakaṇ. evī rīte mithyātvanā be bhed, avratanā be bhed, agnānanā be bhed, krodhanādinā be bhed, em leshe. tyān to phakat benī bhinnatā siddha karavī chhe.
ānhī to have rāganī bhinnatā karīne gnān thayun chhe te gnān kevun hoy? ene ānhī siddhi karavun chhe! samajāṇun kāī...? (samayasār) 87 gāthā chhe ne...! samajāṇun kāī..?
(samayasār gāthā 87) ‘मिच्छतं पुणं दुविहं जीवमजीवं तहेव अणणाणं’ chhe ne...! be prakāranā mithyātva, ek ātmānā pariṇām mithyātva (ane bījun) darshanamoh-jaḍanā pariṇām mithyātva! jaḍanā-ajīvanā ne jīvanā - em bey bhinna pāḍīne, bhinna siddha karavun chhe.
ānhīyān to... bhinna paḍelun jene gnān thayun chhe, rāgathī bhinna paḍelī gnānaparyāy ane e paryāyane
Page 132 of 225
PDF/HTML Page 145 of 238
single page version
132 shrī pravachan ratno-1 jeṇe, ām-sāmānyamān vāḷī chhe- jene gnān thayun chhe e gnānanun lakṣhaṇ-endhāṇ shun? samajāṇun kāī?
āhā.. hā! gāthā bahu ūñchī chhe! bhāīe pharīvār levānun kahyun te... īnun ī āve evun kāī chhe?!
chhe to chothun, pāñchamun, chhaṭhṭhun, sātamun, ethī ānhī ā pratyakṣhane siddha kare chhe. ke rāg ādi hoy chhe. ane te sambandhīnun gnān, ānhī gnān kare chhe. /ī chhe to potānun gnān, e sambandhīnun e nimittathī kathan chhe. chhatān tyān rāg chhe tene ī jāṇe chhe, eṭale ke buddhipūrvak rāg chhe tene ī jāṇe chhe–eṭale ke khyālamān āve chhe ke rāg chhe em. ā sadbhūt upachārathī/khyālamān āve chhe ke rāg, chhatān gnānī, dharmajīv, e rāgane ‘jāṇanāro’ rahe chhe.
kemake ātmā gnānasvarūp chhe evun jyān antar bhān thayun tethī tenī paryāyamān gney je pūraṇagnāyak chhe tenun gnān thayun. e gnānanīparyāyanā kāḷamān, rāg je hoy chhe enun paṇ ī svaparapaṅkāshak paryāy hovāthī, ī gnānanī paryāy ṣhaṭkārakarūpe pariṇamatī utpanna thāy chhe! are... āvun chhe! jhīṇo mārag bhāī...!
kyān.. ya.. rāgathī pār ne ekasamayanī paryāyathī pār... bhinna andar? 73 mān āvyun ne...! anubhūti bhinna chhe!
āhā.. hā! kharekhar to ahīnyā gnānī-bhān thayun ātmānun- jene rāgathī bhinna paḍī ane paryāyane gnāyakatrikāḷī! gnāyakasvabhāv! dhruv svabhāv! trikāḷī ekarūp-gnāyakasvabhāv!! enun jene vartamān paryāyamān te taraph vāḷīne gnān thayun chhe tene ahīnyā gnānī kahevāmān āve chhe. ānhī koī ātmā ḍarī jāy to ja gnānī chhe, em chhe nahīn.
vastu ja evī ī to kahe chhe agnān chhe, bāramā sudhī agnān chhe ne..! paṇ ī to ajāṇapaṇeochhun gnān chhe em chhe, tyān koī viparīṇagnān chhe em nathī. samajāṇun kāī...? bāramā (guṇasthān) sudhī agnān kahyun chhe ī to ochhun gnān chhe em kīdhun chhe, viparīt gnān nathī.
ānhī chothe, samyagdarshan (thayun) ānhī to gnānī kem oḷakhāy? em prashna karyo chhe ne.. nirvikalpasamādhimān rahelo vītarāg kem oḷakhāy em nathī pūchhayun ahā...! jene ātmadharam! vastu shuddha chaitanyadhan! evun jene rāgathī bhinna paḍī ane paryayane antaramān vāḷī chhe. e... paṇ paryāy chhe ne vāḷun chhun evo bhed tyān nathī paṇ samajāvavāmān shun āve? .. samajāṇun kāī...? paryāy... je paralakṣhamān chhe e paryāyato tyān rahī gaī, pachhītī paryāy dravyamānthī thāy ne dravya taraph ḍhaḷe e samay ek ja chhe! āhā.. āre... āre... āvī vātun chhe.! vītarāg mārag bāpā, alaukik chhe bhāī...!
āhā...! kahe chhe, e pariṇām je karmanun chhe, puṇya ne pāp, dayā ne dān, vratane bhakti ādinā pariṇām thayān. paṇ e pariṇām karmanun pariṇām chhe, jīvanun nahīn. kemake jīv je chhe e anantaguṇano piṇḍ svabhāv shuddha chhe, to je anantaguṇ chhe e shuddha chhe, to shuddhanā pariṇām shuddha hoy- em ānhī siddha karavun chhe ne...! paryāyamān ashuddhatā chhe ī pachhī siddha karashe... samajāṇun kāī...? enāmān-paryāyamān ashuddhi pachhī siddha karashe.
āhā...! ānhī to je vastu chhe e shuddha chhe, anant, anant, anant guṇano piṇḍ sāgar prabhu!
Page 133 of 225
PDF/HTML Page 146 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 133 e badhā-anantaguṇo shuddha chhe ane tethī tenun pariṇaman paṇ shuddha chhe. āhā...! e guṇanun pariṇaman koī vikr̥ut chhe em hoī shake nahīn.
ethī vikr̥ut je chhe e nimittane ādhīn thaīne thāy chhe. enun ja e hovā chhatān agnānī ī mārān chhe em māne chhe. ane gnānī nimittane ādhīn thayel hovā chhatān, ene tenāmān rākhīne, pote tenun gnān/enī hayāti chhe māṭe kare chhe emey nahīn. tenun gnān enī gnānanī paryāyamān–svanun ane paranun gnān potāthī potāmān thayun chhe... tene te jāṇe chhe!
āhā...! rāgane jāṇe chhe em kaheshe.. paṇ kharekhar to ene ām jāṇe chhe. (shrotāḥ) enā thayelā gnānane jāṇe chhe! (uttaraḥ) gnānane jāṇe chhe. (shrotāḥ) aṭapaṭun chhe! (uttaraḥ) samajāy eṭalun samajavun bāpu! ā to vītarāg trilokanāth! tīrthaṅkar dev! jineshvaranī sākṣhāt vāṇī chhe!!
(kahe chhe keḥ) ‘nishchayathī-kharekhar moh, rāg, dveṣh, sukh, duḥkh ādirūpe antaraṅgamān-’ antaraṅgamān (kahyun) joyun? ī kahetā ‘tā ne kāl... ke khaṇḍavāmān sanāvadano bhāī chhe, ī kahe ā pariṇām chhe ī jaḍanā levān, jīvanā vikārī pariṇām no’ levā... kīdhun em nahīn, em nathī! āhā... hā... hā! ā to ‘antaraṅg utpanna thatun’ (kahyun chhe) e jīvanā pariṇām vikārī chhe, moh, rāg, dveṣh, sukh, duḥkh ādi, e karmanun pariṇām chhe. jīvanun nahīn, e jīvanā pariṇām nahīn.
(shrotāḥ) jīv to shuddha pariṇame! (uttaraḥ) jīv to shuddha chhe māṭe enā shuddha pariṇām hoy. e ānhī siddha karavun chhe. karttākarma, siddha karavun chhe ne...! to ātmā karttā thaīne karma thāy, e to shuddha thāy. kāraṇ shuddha! enān guṇo shuddha, pavitra, ānandakand chhe e to. (ātmā) to anant-anant guṇono pār nathī, evo bhaṇḍār chhe! chhatān anant guṇamān ekkey guṇ anantā- anantā-anantā- anantā-anantā... guṇamānthī ekkey guṇ rāgapaṇe thāy evo koī guṇ ja nathī.
(shrotāḥ) guṇ rāgapaṇe thāy to maṭe ja nahīn! (uttaraḥ) maṭe ja nahīn, guṇ koī rāgapaṇe thāy to, ī maṭe ja nahīn. ashuddha jo dravya thāy to koī di ‘maṭe nahīn. paryāyanī ashuddhatā hoy to maṭe chhe. dhruv (ātmadravya) ashuddha hoy to (ashuddhatā) maṭe ja nahīn, to to (ātmā) ashuddha kāyam rahe!
āhā...hā! dhīme.. thī... samajavānī vāt chhe bāpu ā to! vītarāg mārag chhe bhāī...! parameshvar trilokanāth! jineshvaranī vāṇī sīdhī chhe ‘ā’! santo dvārā, bahār āvī chhe.
āhā..! e karmanun pariṇām kīdhun, kone? jīvamān thatān gnānīne rāg-dayā-dān-vrat-bhakti- paramātmānī stuti, e badhān rāg antaraṅgakarmanā pariṇām chhe. ā.. hā.. hā.. !
ānhī dravyakarma, bhāvakarma bey bhegun! ī to bhāīe prashna karyo’ to ne pahelān (ke) jīv, dravyakarma-bhāvakarma-nokarmathī rahit chhe, to pachhī āmān bhāvakarma-nokarmathī rahit āvyun, dravyakarma kyān āvyun? paṇ... ī dravyakarma ja ahīn bhāvakarmapaṇe pariṇame chhe em levun chhe ānhī, eṭale dravya, bhāv, nokarma traṇey āvī gayā. āhā... hā..! are... re! āvī vāt! lokone maḷavī mushkel paḍe! samajavī to... āhāhā bhagavān ātmā, rāgathī bhinna paḍī ane paryāyane dravyamān vāḷī chhe! jenī gnānanī paryāyamān, ākhun-pūraṇ gneyanu gnān thayun chhe, e gnānīne gnānanun lakṣhaṇ shun hoy? em pūchhayun chhe.
Page 134 of 225
PDF/HTML Page 147 of 238
single page version
134 shrī pravachan ratno-1
āhā...hā! to... kahe chhe ke sāmbhaḷ prabhu! e karma jaḍ chhe. ane enān nimittathī thayelān upādān/ashuddhaupādānathī paryāyamān-ātmāmān chhe, paṇ ānhī ashuddhaupādānanun kārya, karmanā nimittathī thatān, karmamān nākhī devun chhe.
ane ānhī shuddha upādān bhagavān ātmā! emān to shuddha-vītarāgī pariṇām hoy. āhāhā.. hā! eno ya kartā kaheshe ī upachārathī chhe. to... vikārano, pariṇāmano kartā to upachārathī paṇ nahīn.. samajāṇun kāī...?
āhā.. hā! ā to... gambhīr vāṇī chhe prabhu!! e karma pariṇām kīdhun. (have, kahe chhe) ‘ane sparsha-ā sharīramān chhe. sparsha, ras, gandh, raṅg ane shabdavāṇī, bandh- andar, sansthān, sthūlatā, sukṣhmatā eṭale paramāṇuo, ādirūpe bahār utpanna thatun- karmarūpe paryāy je thāy, sharīrarūpe paryāy je thāy, mananā paramāṇunrūpe paryāy thāy, vāṇīnā-shabdarūpe paramāṇurūpe paryāy thāy, e badhun bahār utpanna thatun/ olun antaraṅg pariṇāmamān, ā bahāramān- je nokarmanun pariṇām, sharīr ādi, vāṇīnā paryāy, ‘te badhun ya pudgalapariṇām chhe’ - bey! pahelān karmanā pariṇām kīdhān ne ā nokarmanā pariṇām, e pudgalanāpariṇām chhe. ātmānā nahī!
āhī..! gnānanī vyākhyā chhe ne ānhī..! ahā.. āhā.. hā! gnānī to gnānasvabhāvane jāṇyo chhe te rāgathī to bhinna jāṇyo chhe, bhinna jāṇyun chhe eṭale rāgano pariṇām te jīvanā pariṇām chhe em ānhī nathī.
āhā... hā! e bahār thatun nokarmanun pariṇām ‘te badhuy’ eṭale karmapariṇam ane nokarmanun pariṇām ‘te badhun ya pudgalapariṇām chhe’ pudgalanā pariṇām chhe, jaḍanā pariṇām chhe! āhā.. hā!
(kahe chhe) ‘paramārthe-kharekhar,’ nishchayathī līdhun’ tun ne pahelun enān prashna, paranān chhe em, em ‘paramārthe, jem ghaḍāne ane māṭīne ja vyāpyavyāpakabhāvano sadbhāv hovāthī’ shun kahe chhe? māṭī chhe te pote kartā chhe -vyāpak chhe ane dhaḍo chhe te tenun vyāpya chhe -karma chhe-tenun kārya chhe. samajāṇun kāī...? māṭī chhe e vyāpak chhe-prasare chhe, /em ānhī atyāre to em kahevun chhe ne, bākadhī to paryāy paryāyathī thāy chhe.
to māṭī vyāpak chhe eṭale kartā chhe eṭale ke badalanār chhe evī je māṭī ī vyāk chhe, ane ghaḍo tenun vyāpay-kārya-karma enī dashā chhe, dhaḍo e māṭīnī dashā chhe, e kumbhāranī dashā nahīn, kumbhāranun kārya nahīn. āhā.. hā! samajāy chhe?
kāl āvyun ‘tun e ja āve, evun kāī chhe! āhāhā.. āhā.. hā! ‘jem ghaḍāne ane māṭīne vyāpya/dekho vyāpya pahelun līdhun chhe. vyāpya- vyāpakabhāvano’ dekho! dhaḍo chhe te vyāpya chhe/ e shabda pahelo līdho chhe. dhaḍo vyāpya chhe vyāpya eṭale kārya, kārya eṭale ke paryāy chhe. konī...? māṭīnī, vyāpak eṭale māṭī. māṭī karttā ane māṭī vyāpak, eno dhaḍo vyāpya, ane kārya enun chhe ī māṭīnun! dhaḍo ī māṭīnun kārya chhe, ghaḍo ī kumbhāranun kārya nathī.
āhā... hā! āvo mārag chhe!
Page 135 of 225
PDF/HTML Page 148 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 13p
(shrotāḥ) paṇ kumbhār pariṇām karato dekhāy chhe ne...! (uttaraḥ) kumbhāranā pariṇāmano te e kartā. ghaḍanā pariṇāmano kartā, e kyāthī āve? paryāyane aḍato ya nathī ne kumbhār to ī ghaḍānī paryāyane aḍato ya nathī! ek bījāmān to abhāv chhe! āhāhā...! āhā.. !! ī to kharekhar to karmano uday chhe ene rāg aḍato nathī, tem rāg udayane aḍato nathī. em rāg svabhāvane ya aḍato nathī māṭe vibhāvanī utpatti karmathī thaī chhe em kīdhun chhe. bākī to karmano uday thyone ānhī rāg thyo evun kāī nathī, rāg chhe te uday-jaḍanā udayane aḍato nathī.
chhatān... svabhāvanun e kārya nathī, māṭe te vibhāvanun kārya, e karmanun kārya chhe em kahīne karmanā pariṇām kīdhān chhe! āhā.. hā! samajāṇun kāī...?
chhe ne sāme pustak? ā sāmbhaḷavānun maḷyun! kāle kahevāy gayun hatun ne..! pharīthī līdhun. ‘ā’ āhā... hā! ā sharīranī je cheṣhṭāo ne sharīranī je ākr̥uti chhe, e badhān paramāṇuonān pariṇām chhe. nokarma je sharīr chhe tenān pariṇām chhe. āhā..! ā sundaratā dekhāy ne ākarṣhit dekhāy, ī badhān pariṇām-paryāy-kārya, te sharīranā rajakaṇo chhe tenun e kārya chhe. (shrotāḥ) pudgalanā pariṇām chhe! (uttaraḥ) hā, enun kārya chhe, ī ene ākarṣhe chhe! sundar chhe sharīrane ā chhe, ā chhe.. rūpāḷun chhe, sundar chhe ne namaṇun chhe! paṇ e to jaḍanī paryāy chhe ne prabhu! e to pudagal-jaḍ-nokarmanī paryāy chhe. āhā.. hā! ane rāg dveṣh dayā-dān-vrat-bhaktinā pariṇām, e karmanā pariṇām chhe! ke paryāyamān utpanna thayelān, guṇamān ne dravyamān e nathī. to e paryāyamān utpanna thāy chhe, te nimittane ādhīn thayelān chhe te nimittanā chhe em kahevāmān āvyun chhe. āhā..! shuddha upādānane ādhīn thayelān e nathī.
āhā...hā! shuddha je gnātā-draṣhṭā, anant guṇano piṇḍ pavitra prabhu! ene ādhīn thayelān to shuddha hoy evī... ashuddhatānā pariṇām je chhe ashuddhanishchayanaye tene ānhī vyavahār kahīne, tene nimitta ādhīn thayelān kahīne, paramān nākhī dīdhā chhe.
āhā.. hā! bhāī.. āvun chhe! āhā.. hā! ā to ogāḷavā jevun chhe bāpu! ā to.. anantakāḷamān eṇe karyun nathī, are.. re! āvo manuṣhyabhav anantakāḷe maḷe, enī kimmatun karīne karavā jevun to ‘ā’ chhe āhā..! bākī to badhī agnānadashā!! kartākarma māne bahāramān rakhaḍashe. āhā..!
āhā.. hā! ‘paramārthe, jem ghaḍāne ane māṭīne ja’ -dhaḍo te vyāpya eṭale kām chhe, kārya chhe. māṭī kāraṇ chhe te vyāpak chhe. e kārya-kāraṇ bhavano ‘sadbhāv hovāthī’ -dhaḍo te kārya chhe ne māṭī te kāraṇ chhe. e sadbhāv hovāthī ‘kartākarmapaṇun chhe’ - māṭī kartā ne dhaḍo tenun kārya, kumbhār kartāne dhaḍo tenun kārya, em nathī. āvī vātun have! besāravī! roṭalī thāy chhe ā roṭalī, e roṭalīnā pariṇām, je loṭ chhe tenā chhe. e velaṇun chhe, tenāthī e roṭalīnā pariṇām thayā nathī. kāraṇ ke velaṇun chhe te loṭane aḍatun’ ya nathī.
kemake loṭanā paramāṇuo velaṇānnā paramāṇuo-bey vachche abhāv chhe. abhāv chhe tethī tene aḍatā nathī. āhā.. hā! tethī te roṭalīnā pariṇām, roṭalī paryāy chhe ne...! e pariṇāmano kartā loṭ, ā (roṭalī) loṭanā paramāṇuo chhe. ā strī kartā nahīn. tāvaḍī kartā nahīn, agni kartā nahīn, velaṇun kartā nahīn..
Page 136 of 225
PDF/HTML Page 149 of 238
single page version
136 shrī pravachan ratno-1
āhā... hā! āvī vāt! āvī chhe! vītarāg mārag bāpā! ā to sarvagnamān chhe, bīje kyāy chhe nahīn. vītarāg sarvagna sivāy, anyamatamān e vātanī gandhe’ ya nathī! āhā...! (atyāre to) jenā matamān chhe, ī ūpajyā chhe ene ya khabar nathī, ke shun chhe ‘ā mārga’!
āhā...! ‘ghaḍāne ane māṭīne vyāpya-vyāpakabhāvano vyāpay-vyāpakapaṇāno em līdhun chhe sadbhāv hovāthī kartākarmapaṇun chhe.
‘tene-pudgalapariṇāmane’-eṭale dayā-dān-puṇya-pāp-vrat-bhakti ādi rāgādinā pariṇām... ne ane sharīranā pariṇāmane. ‘ane pudgalane ja vyāpyavyāpakabhāvano sadbhāv hovāthī’ āhā.. hā!
jem māṭīne ane ghaḍāne kartākarmapaṇun chhe em rāg-dveṣhanā, puṇya-pāpanā bhāvane ane ‘pudgalane kartākarmapaṇun chhe’ -pudgalakartā ane rāgadveṣh enun kārya! pudgal vyāpak ane puṇya-pāpanā, dayā-dānanā, vrat-bhaktinā vikalpa e vyāpya, e enun pudgalanun kārya chhe!!
āhā. hā... hā..! ānhī to rāgathī bhinna paḍayun evun je gnān, e gnānīnun lakṣhaṇ shun? em pūchhayun chhe ne...! āhā..! dharmī je thayo-samyagdraṣhṭi thayo, enun shun lakṣhaṇ gnānanun? āne gnān thayun, enun endhāṇ shun?
ke je rāgādinā pariṇām thāy ane sharīranā pariṇām thāy-e badhān pudgalanā pariṇām chhe tene gnānī gnānamān rahīne rāgane aḍayā vinā ‘svaparaprakāshakapaṇe pariṇame chhe, te gnānanun pariṇām te gnānīnun kārya chhe, gnānīnun rāg kārya chhe’ -em nathī. āhā.. hā!
āhā...! ‘tem pudgalapariṇāmane’ eṭale puṇya-pāpanā bhāvane ane sharīranā pariṇāmane- beyane pudgalapariṇām kahyā chhe. ‘ane pudgalane’ (eṭale) karmanā paramāṇune ane ā sharīranā paramāṇune ‘vyāpyavyāpakabhāvano sadbhāv hovāthī kartākarmapaṇun chhe’ -pudgal-karma je jaḍ chhe te kartā chhe ane dayā-dān-rāgādi bhaktinā pariṇām te kartānun kārya chhe. (shrotāḥ) rāg-dveṣh ādine rūpī kahyā chhe?! (uttaraḥ) rūpī shun? jaḍ kahyā chhe, e to ‘pudgal’ ānhī kaheshe. ānhī hajī to pudgalapariṇām kīdhān, pachhī to ‘pudgal’ kaheshe.
āhā.. jīvadravya judo! paryāy nirmaḷ thaī te judun! rāgādibhāv judān! e pudgal chhe, evī vātun bāpā! vītarāg.. bhāgyashāḷīne to kāne paḍe tevī vāt chhe! bāpā!! ā.. vastusthiti chhe bāpā! (shrotāḥ) bīje kyāy nathī... (uttaraḥ) sāchī vāt chhe bāpā!
āhā.. hā! ‘pudgaladravya svatantra (paṇe)’ e karma je pudgal chhe, sharīr je pudgal chhe e svatantrapaṇe vyāpak hovāthī - e karma pudgal chhe ne sharīranā paramaṇu pudgal chhe-bey svatantrapaṇe vyāpak hovāthī, pudgalapariṇāmanā kartā chhe’ ātmāmān gnānīne je rāg-dveṣh thāy, e gnānīne thatān nathī, e pudgal pariṇām chhe te pudgalathī thayelān chhe! āhāhā! chhe? e pudgal svatantrapaṇe-kartā levun chhe.. ne!
karttā ene kahīe ke je svatantrapaṇe kare (te kartā) to karmanā pudgal, svatantrapaṇe puṇya-pāpane dāy-dān, vrat-bhaktinā pariṇām kare chhe, āhā.. hā! samajāṇun kāī...?
are! deh chhūṭī jashe, ekalo chālyo jashe. ā vāt sāchī nahīn samaje samyaggnān nahīn thāy te
Page 137 of 225
PDF/HTML Page 150 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 137 kyān raheshe bhaviṣhyamān!! chorāshīnā avatāramān, ajāṇyā dhare, ajāṇyā kṣhetre avatarashe!!
māṭe kahe chhe ke ‘ekavār jāṇ, tun tārā ātmāne’ āhā.. hā.. hā! bhagavān ātmā, shuddhaguṇ sampanna prabhu chhe ne bhāī..! e shuddhaguṇ sampannanun vikārī kārya shī rīte hoy? vikārī kārya je chhe e vyavahāraney ne ashuddhanaye chhe ne enāmān...! e vyahāranayano viṣhay je chhe e karmathī thayo chhe em ānhī siddha karavun chhe. ātmānā shuddhaguṇothī vikār shī rīte thāy?
eṭale ‘pudgal svatantrapaṇe’ (kare chhe) em kīdhun pāchhun. karmanā pudgalo svatantrapaṇe kartā thaīne e dayā-dān ne bhakti-vratanā (ādi) bhāv thāy chhe! samajāṇun kāī...? kartā siddha karavun chhe ne...! ā svatantrapaṇe kare te karttā ane karttānun iṣhṭa te karma! kartānun iṣhṭa-priy te tenun kārya!! to karma, kartā svatantrapaṇe chhe, tenun puṇya-pāpanā bhāv vikār tenun iṣhṭa kārya chhe.
āhā.. hā! ātmāne puṇya-pāpanā bhāv iṣhṭa nathī. dharmīne puṇya-pāp iṣhṭa nathī. ethī dharmīne te iṣhṭakārya je karmanun teno te ‘jāṇanār’ kahevo, e paṇ vyavahārathī chhe. (dharmī-gnānī) enān gnānanān pariṇāmane te jāṇe chhe, rāgane nahīn. āhā... hā.! āvun svarūp chhe!
thoḍun paṇ ene satya hovun joīe ne bāpu! paramātmā trilokanāth, jineshvaradev, parameshvaranun ā vachan chhe!!
āhā.. hā! īndro ne gaṇadharonī samakṣhamān, bhagavān birāje chhe, te vāṇī ā rīte karī rahyā chhe! āhā..! kundakundāchārya (tyān) gayā, ‘ā’ badhun sāmbhaḷyun, gnānī to hatā, visheṣh spaṣhṭa thayun!! āvīne ‘ā’ shāstra banāvyān! āhā...! bhagavānano ‘ā’ sandesh chhe. traṇalokanā nāth, tīrthaṅkaradev, sarvagnaprabhu! eno ‘ā’ sandesh chhe.. ke je koī dharmī ane gnānī thāy, tene je rāganā pariṇām thāy, te rāganā pariṇāmano karttā, pudgal chhe! ane te paṇ.. ātmānī kāī paṇ apekṣhā rākhyā vinā, pudgal svatantrapaṇe karttā thaīne, te bhagavānanī stutino bhāv, bhaktino bhāv, rāgano bhāv svatantrapaṇe kare chhe. samajāṇun kāī...?
āhā..! e’ pudgalapariṇām!! (kahe chhe keḥ) ‘pudgaladravya svatantrapaṇe vyāpak hovāthī pudgalapariṇāmano kartā chhe svatantra kīdho ne...! ‘ane pudgalapariṇām te vyāpak vaḍe svayam vyapātun hovāthī āhā.. hā!
e dayā-dān-vratanā-bhaktinā, bhagavānanī bhaktino, je stutino je rāg, e pudgal pariṇām te vyāpak vaḍe svayam vyapātun hovāthī - e pudgal pariṇām-rāgabhāv vyāpak evo je enāthī svayam vyapātun hovāthī svayam kārya thatun hovāthī-pudgalamān svayam kārya thatun hovāthī, āhā.. hā... hā ā kāl to āvī gayun chhe.
shun kahyun..? ke gnānī.. dharmī.. ene kahīe, ke jene rāgādinā pariṇām, dayā-dān-bhakti (ādinā) āve te pariṇāmane svatantrapaṇe karma kartā hovāthī, (eṭale) te puṇya-pāpanā bhāvakarmanun kārya karmanun chhe e dharmīnun kārya nahīn, e samyagdraṣhṭi jīvanun e kārya nahīn. āhā.. hā.
ek bāju em kahevun ke ‘pañchāstikāyamān’ (kahyun chhe ke) jeṭalā dayā-dān-vrat-bhakti, kām- krodhanān
Page 138 of 225
PDF/HTML Page 151 of 238
single page version
138 shrī pravachan ratno-1 pariṇām thāy, te ṣhaṭkārakapaṇe jīvanī paryāyamān paryāyathī thāy chhe. tyān astikāy enun svatantrapaṇun siddha karavun chhe -parathī bhinnapaṇun siddha karavun chhe. 62 gāthā. vikāranā pariṇām ṣhaṭkārakapaṇe (ūbhā thāy chhe) dravyaguṇanī apekṣhā vinā, nimittanī apekṣhā paṇ nahīn, e vikāranā pariṇām ṣhaṭkārakapaṇe paryāyamān svatantrapaṇe (upanna thāy chhe) vikārapariṇām kartā, vikārapariṇām kārya, vikār (pote ja) sādhan, vikār apādān (sampradān) vikār enāthī, pote rākhyun, vikāranā ādhāre vikār e ṣhaṭkārak, evā ṣhaṭkārak chhe ‘pañchāstikāy-62 gāthā’
moṭī charchā, varṇījīnī hāre thaī’ tī. bāvīs varṣha pahelān, īsarī. kīdhunḥ ā pramāṇe chhe, to te kahe nahīn, nahīn, nahīn, e to abhinnanī vāt chhe. abhinnanī eṭale shun kīdhun. e vikārī pariṇām ek samayamān mithyātvanā thāy chhe e paṇ rāg-dveṣhanā pariṇām (utpanna thāy chhe) e ṣhaṭkārakanun pariṇaman paryāyanun paryāyamān chhe e paryāyane dravyaguṇanī apekṣhā nathī, e vikārane karmanā nimittanī apekṣhā nathī. āhā.. hā! eṭalun tyān siddha karavun chhe, enāmān chhe. ek!
(bījun) ‘pravachanasāranī 102 gāthāmān’ e vikārī pariṇām thāy, te.. te, te samaye teno utpanna thavāno kāḷ chhe, jīvamān je samaye je kāī mithyātva-rāgādi thāy, te samaye te utpanna thavāno te janmakṣhaṇ chhe, utpattino te kāḷ chhe, em siddha karyun chhe. be!
trījun, e kāḷalabdhine kāraṇe jīvane te, te prakāranā rāg nā pariṇām thāy, te kāḷe ja thāy, te kāḷalabdhi chhe em kīdhun chhe. traṇ!
chothun ‘ā’ teto tenun astitva tenāmān chhe em siddha karyun. have gnānī je thayo, te gnānī chhe te rāganā pariṇāmathī bhinna paḍīne potānī gnānanī paryāyane gnāyakamān vāḷīne.... āhā... hā! e kāī ochho puruṣhārtha chhe! (shrotāḥ) ananto puruṣhārtha chhe! (uttaraḥ) āhā.. hā! jenī dashānī dishā pharī gaī, jenī gnānaparyāyanī dashānī dishā pharī gaī, andar gaī!!!
āhāhā! evā gnānīne je kāī rāg enā pariṇāmamān dekhāy chhe-dayā... dānanā... bhaktinā.. vratanā... stutinā... pūjānā e pariṇāmane, pudgalakarma svatantrapaṇe vyāpak hovāthī, paranī ene koī apekṣhā nathī/nabaḷāī karmanī chhe ātmānī māṭe ānhī thayā e ānhīn apekṣhā nathī. (e pariṇāmane pudgalakarma svatantrapaṇe kare chhe)
āhā.. hā! e paṇ ānhī gnānīthī vāt līdhī chhe, ānhī kāī nirvikalpa samādhivāḷo chhe enī ānhī vāt līdhī ja nathī, ānhī gāthā! ‘karttā-kam’ mān e badho adhikār chhe koī em kahe chhe nirvikalpa samādhimānthī khasyo eṭale gnān nahīn agnān!
bhāī...! māragaḍā andar judā!! āhā.. hā.. hā! āhā.. hā! ‘ane pudgalapariṇām te vyāpak vaḍe svayam vyapātun hovāthī’ -shun kīdhun? pahelun kartā kahyun ke pudgaladravya je karma chhe te svatantra vyāpak thaīne pudgalapariṇām ūbhā thāy chhe to (have) karma siddha karavun chhe. ‘ane pudgalapariṇām te vyāpak vaḍe’ eṭale karmanā-pudgalanā prasaravā vaḍe-kartā vaḍe ‘svayam vyapātun hovāthī’ - e rāg ādi puṇya-dayā-dān ādinā bhāv e svayam pote potānun kārya thayun hovāthī-
Page 139 of 225
PDF/HTML Page 152 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 139 vyāpyarūp thatun hovāthī karma chhe. āhā.. hā... hā! (shrotāḥ) pudgalanun kārya kahyun? (uttaraḥ) e pudgalanun kārya chhe. bhagavānanī stuti karavī kahe chhe. par chhe ne...! eno rāg.. e karmanun kārya chhe! karma svatantrapaṇe karīne kartā thayelo chhe, ī enī (jīvanī) nabaḷāī chhe māṭe thayelo chhe em nathī.
ahīnyān to gnānīne gnānanī sabaḷāī chhe. ‘jāṇanār-dekhanār’ ūbho thayo chhe ethī te rāganā pariṇāmane karmanun kārya gaṇī, rāganun gnān karanāro gnānī chhe em kahevun ī paṇ vyavahār chhe (ane) e gnānanā pariṇāmane kare chhe em kahevun hajī e ya vyavahār chhe. ‘gnānapariṇām gnān kare chhe’ te nishchay chhe.
āhā... hā! āvo chhe bāpu mārag! bahu ūṇḍo mārag chhe! āhā..! ūṇḍo ne gambhīr!! āhāhā! (agnānī kahe) vyavahārathī nishchay thāy, are bāpu! ā shun kahe chhe? evun hoy! nirūpaṇ kare, jagatamān badhun hoy chhe anek mat, sampradāy chhe! e hoy chhe enun kāī nahīn! āhā.. hā!
ānhī to... paramātmā! traṇalokanā nāth! enī vāṇīmān āvyun, e santo āḍatiyā thaīne jagatane jāher kare chhe! ‘māl’ bhagavānanā dharano chhe, tīrthaṅkaradev parameshvarano, ī santoe e ‘mālane’ keṭalo’ ka līdho chhe ane e anubhavī thaīne vāt kare chhe, pūraṇ to sarvagna chhe!
āhā... hā! ‘ane pudgaladravya vaḍe svayam vyapātun thakun’ joyun? e vikāranā pariṇām svayam kārya karmanun thāy chhe. ohoho! chovīs tīrthaṅkaranī stuti karī chhe ‘svayambhūstotra’ mān samantabhadraāchārye, paṇ kahe chhe ke paranī stuti chhe te vikalpa chhe. tyān lakhyun chhe pāchhun. āhā..! e... rāganā pariṇāmanun vyāpya thavāthī, vyāpak pudgalanun te kārya chhe. āhā...! are..! ā mārag evo bāpā shun thāy? bhāī...? samajāy chhe ‘ā’ e mumbaī-mumbaīmān kyāy na maḷe! tamārā vepār dhandhāmān, paisā- baisāmān! karoḍapati kahevāy, karoḍopatine ā badhun lāmbulapasīndar... karoḍapati! loko kahe, pati.. ne paṇ e karoḍano ne...! jaḍano.. ne! jaḍano pati to jaḍ hoy, bhensano dhaṇī pāḍo hoy!! (shrotāḥ) duniyāmān ene ḍāhyā kahe chhe! (uttaraḥ) duniyāmān gāṇḍā badhā! to emān to bol bolā ja hāle ne...!
āhā... hā! ‘svayam vyapātun hovāthī’ vyāpyarūp thatun hovāthī karma chhe’ ‘tethī pudgaladravya vaḍe kartā thaīne’ , - e karma vaḍe kartā thaīne, sharīr vaḍe kartā thaīne, ‘karmapaṇe karavāmān āvatun’ (arthāt) kāryapaṇe je karavāmān āvatun samasta karmanokarmarūp pudgalapariṇām’ -samasta rāgādinā pariṇām ī karmanā ane sharīranā pariṇām ī nokarmanā e pudgalapariṇām ‘tene je ātmamā, - āhā...! tene je ātmā! pudgalapariṇāmane ane ātmāne’ āhā.. hā! bākī baheshe thoḍun ‘ka, paramadi’ pāchhā āvavānā chhe. kāl to āṭham chhe ne...! e āvavānā chhe ne badhā, enā sāṭu bākī chhe ne kāl!
āhā...! shun kīdhun? ‘karmanokarmarūp pudgal pariṇām’ eṭale rāganā dayānā, bhaktinā, stutinā pariṇām, e karmanā pariṇām, ātmānā nahīn. ane sharīranī hālavā-chālavānī paryāy, bolavānī paryāy eno kartā paramāṇun enān (sharīranā-nokarmanā) e pudagalapariṇām, tene je ātmā pudgalapariṇāmane ane ātmāne ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyapakabhāvano abhāv (hovāthī)’ joyun? pahelā sadbhāv kahyo pachhe pāchhun abhāv kahyo!
Page 140 of 225
PDF/HTML Page 153 of 238
single page version
140 shrī pravachan ratno-1
jem māṭīne ane ghaḍāne sadbhāv sambandh chhe, em ātmāne ane rāgane kartākarmapaṇāno sadbhāv sambandh nathī. āhā.. hā!
e vāte vāte pher! āvo mārag! manuṣhyapaṇun hālyun jashe! bāpā! enī sthiti pūrī thashe ke khalās! pachhī ten shun karyun? e pariṇām tārā tārī hāre raheshe! āhā..! ānhī to pāñch, pachīs, pachās varas chhe dhūḷamān...! anantakāḷ bhaviṣhyamān chhe! ī ā rāganā pariṇām mārun kārya chhe ne shun kartā e agnānabhāv chhe!
kemake prabhu (ātmadravya) shuddha chhe, tyān kartākarmapaṇun kyāthī āve (vikāranun) ? shuddha chhe to shuddhanun kārya ashuddhatā hoy shī rīte? e apekṣhāe ashuddhanun kārya ashuddhanishchanaye kahī, vyavahār kahīne nimitta pudgal chhe te pudgal rāg kare chhe em kahyun!
āhā.. hā! ‘ghaṭ ane kumbhāranī jem’ ī pudgalapariṇāmane ane ātmāne, e dayā-dān- vrat-bhakti-stuti ādinā pariṇāmane ane ātmāne, ghaṭ ane kumbhāranī jem vyāpyavyāpakabhāvano abhāv hovāthī, āhā.. hā! e vyāpya nām kārya, jem ghaṭ vyāpya ane kumbhār vyāpak nathī, em pudgalapariṇām e vyāpya ane ātmā vyāpak em nathī.
e.. pudgal vyāpak ane rāgādi tenun vyāpya chhe. samajāṇun kāī..? āhā.. hā! have āve chhe! ‘kartākarmapaṇānī asiddhi hovāthī’ -kartākarmapaṇānī asiddhi, to paramārthe ātmā karato nathī. āhā.. hā! e dayā-dān ne bhaktine stutinā pariṇāmano paramārthe- sāchīdraṣhṭithī ātmā kartā nathī.
visheṣh kahevāshe... (pramāṇ vachan gurudev!)