Page 38 of 225
PDF/HTML Page 51 of 238
single page version
38 shrī pravachan ratno-1
‘jyāre ā jīv sarva padārthonā svabhāvane prakāshavāmān samartha evā kevaḷagnānane utpanna karanārī bhedagnānajyotino uday thavāthī’ ātmāmān rāg ūṭhayo, vikalpa ūṭhayo/ ‘bhedagnānajyoti’ em shabda vāparyo chhe. e rāgane sharīrane karmathī judo paṇ astitva enun chaitanyajyot-bhedagnānajyoti, evā bhedagnānajyotino uday thāy chhe pragaṭ thāy chhe, bhedagnānajyotithī kevaḷagnān utpanna thāy chhe. āhā... hā! ātmānī pūraṇ mokṣhadashā eṭale pūraṇ duḥkhathī rahit dashā ane pūraṇ atīndriyaānandane gnānanī dashā, e bhedagnānathī utpanna thāy chhe. vyavahāranā rāganā sambandhathī svataḥsiddha kevaḷagnān utpanna thatun nathī.
āhā... hā! dhīrānī vātun chhe bhaī ā to e ‘bhedagnānajyotino uday thavāthī’ , juo ā bhedagnānajyoti shuddhātma (dashā), ‘sarva paradravyothī chhūṭī’ - rāgādi badhān paradravyo enāthī chhūṭī ‘darshanagnānasvabhāvamān’ -darshan gnān... eno svabhāv, evun jenun nitya astitva, darshanane gnān evun jenun astitva hovāthī bhagavān ātmā draṣhṭāne gnātā, evī jenī hayāti chhe, maujudagī darshan ne gnānanī chhe. āvun ātmatattva enī sāthe ‘ekatvagatapaṇe varte’ -ekatvapariṇamanapaṇe andar varte āhāhā! rāgathī ne vikalpathī bhedagnānajyoti vaḍe judun pāḍī, ane kevaḷagnān utpanna karanārī to e chīj chhe. ek ja āhā...! vyavahār ratnayatra kevaḷagnān utpanna karavānun kāraṇ nathī. kyān’ ya kahyun hoy to upachārathī kathan (chhe). nishchay sāthe vyavahārano sahachar dekhīne sāthe dekhīne, eno enāmān upachār karyo hoy chhe. vastusthiti ‘ā’ chhe.
āhā... hā! ‘tyāre e darshanagnānachāritramān sthit hovāthī’ ātmatattva je darshan ne gnānanā astitvavāḷun tattva chhe, gnātā ne draṣhṭā e svabhāvavāḷun je astitva-maujudagīchīj tattva chhe. emān je... chhe ne! ‘ekatvagatapaṇe varte’...‘tyāre darshan-gnān-chāritramān sthit hovāthī’ svarūp chaitanya gnānane ānand enī hayātivāḷun tattva-maujudagī chīj emān ekapaṇe jyāre varte tyāre te darshanagnān chāritramān sthit hovāthī-tyāre te samyagdarshanagnān ne chāritramān sthit chhe. samajāy chhe kāī...? ā vātun āvī jhīṇī chhe!
āhā...! ‘tyāre e darshanagnānachāritramān sthit hovāthī’ ātmatattva je darshan ne gnānanā astitvavāḷun tattva chhe, gnātā ne draṣhṭā e svabhāvavāḷun je astitva-maujudagīchīj tattva chhe. emān je... chhe ne? ‘ekatvagatapaṇe varte’... ‘tyāre darshan-gnān-chāritramān sthit hovāthī’ svarūp chaitanya gnānane ānand enī hayātivāḷun tattva-maujudagī chīj emān ekapaṇe jyāre varte tyāre te darshanagnān chāritramān sthit hovāthī-tyāre te samyagdarshanagnān ne chāritramān sthit chhe. samajāy chhe kāī...?
ā vātun jhīṇī chhe! āhā...! jene kevaḷagnān eṭale mukti, mokṣha jene utpanna karavo chhe ene bhedagnānajyotithī te utpanna thāy chhe. e rāganā.., shraddhāgnānachāritranā vyavahār bhāv, enāthī bhed pāḍe, tyāre te bhedagnānajyoti vaḍe kevaḷagnān utpanna thāy, tethī te ātmāmān darshan, gnānane chāritramān sthit thāy chhe.
āhā... hā! jhīṇī vāto bahu! dharam bahu sūkṣhma bhāī! āhā... hā! ‘darshan-gnān-chāritramān sthit hovāthī’ juo...! pāṭhamān ‘चरित्तदंसणणाण’ hatun. paṇ... te padyamān rachanā karavā māṭe. e mūḷ hatun e padyamān em āvyun ane ṭīkākāre darshan-gnān-chāritra līdhun. amr̥utachandra āchārye paṇ em
Page 39 of 225
PDF/HTML Page 52 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 39 līdhun! ānhī em na līdhun chāritra-darshan-gnān.
shun kīdhun? ‘जीवो चरित्तदंसणणाण ठिदो’ em āvyun ne (mūḷ) pāṭhamān! eno artha evo karyo. ‘jīv jyāre potāmān ekatvapaṇe darshanagnānachāritramān sthit thaīne varte tyāre tene ātmā, svasamay ātmā kahevāmān āve chhe. to jevun jenun rūp hatun temān ī āvyo!
āhā... hā! bhagavān ātmā darshan-gnān enun rūp, enī hayāti e chhe. e bahāranā rāgādinā vikalpanā bhed pāḍī, ane potānā ātmatattvamān ekatvapaṇe āvyo! rāgaādimān jato to ene bagaḍatun, ‘ekaḍe ek ne bagaḍe be’ ī ātmatattva vastu chhe emān ekatvagatapaṇe, darshanagnānachāritramān sthit ī ekatva! puṇyane dayā-dānā rāgamān sthit, e to bepaṇun-bagaḍavāpaṇun chhe. ī karmamān sthit chhe. karmanā rasamān-rāgamān e sthit chhe.
ātmāmān darshan-gnān jeno ras chhe jeno svabhāv chhe temān te sthit nathī. āvī vāt chhe! āhā... hā! ‘tyāre darshan-gnān-chāritramān sthit hovāthī ‘yugapad svane ekatvapūrvak jāṇato’ ekasāthe ātmāne ekatvapaṇe jāṇato ane ‘sva-svarūpe ekatvapūrvak pariṇamato evo te’ joyun? jyāre ekatvagatapaṇe varte prabhu ātmāmān, tyāre te darshan-gnān-chāritramān sthit hovāthī’ jīv darshanagnānachāritramān sthit hovāthī yugapad ane ekatvapūrvak jāṇato’ ek sāthe potāne jāṇato ane svasvarūpe ekatvapūrvak pariṇamato, ‘jāṇato ne pariṇamato’ samayano artha karavo chhe ne...! ekasamaye jāṇe ne ekasamaye pariṇame, evī chīj hoy te ātmā chhe. bījīchīj pariṇame chhe paṇ jāṇatī nathī. eṭale kharekhar ‘samay’ ene kahīe ke pote potānā svarūpane jāṇato pariṇame ane pariṇamato jāṇe! e bey ekahāre hoy ene ātmā kahevāmān āve chhe.
āhā.. hā nishchayachāritra chhe e vyavahārachāritrathī prāpta thāy chhe (shrotāḥ) e pahoñchāḍe chhe! (uttaraḥ) pahoñchāḍe, e kāl āvyun’ tun ne...! (shrotāḥ) vyavahār chāritrathī nishchay chāritra chhe! (uttaraḥ) em chhe nahīn. (vyavahār) āve chhe. svarūpanī-ekatvagatanī, darshanagnānachāritranī sthitimān apūrṇa dashāmān vyavahāranā evā pañchamahāvratanā ādi vikalpo hoy chhe paṇ enāthī nishchayanī prāpti thāy chhe em nahīn ane em kyāy kahyun hoy to e nimittanun gnān karāvavā māṭe chhe. enāthī thāy chhe em kahevā māṭe nahīn.
āhā... hā! ānhī... kyāy keṭale pahoñchavun ene! āhā... ‘sva-rūpe ekatvapūrvak pariṇamato’ chhe ne...? ahīn samayano artha karyo, jāṇavun ne pariṇamavun i. pahelo karyo’ to ne...! ‘अय गतौ’ dhātu chhe eno gaman arthapaṇ chhe tethī ekasāthe ja (yugapad) jāṇavun tathā pariṇaman karavun’ e artha karyo to ne..! e pahelān artha āvī gayo. eno saravāḷo līdho ānhī.
āhā... hā! jāṇato... je samaye pariṇame chhe te samaye tene jāṇato! āhā... hā! athavā je samaye gnān thāy chhe te samaye ja tene jāṇato. āhā... hā! gāthā o to pahelī ‘bār’ mudanī chhe ne...! bahu ṭūṅkāmān... ekadam bharyun chhe! pachhī vistār karashe.
Page 40 of 225
PDF/HTML Page 53 of 238
single page version
40 shrī pravachan ratno-1
āhā...! ātmā darshanagnānamān hovāpaṇe ṭakyo chhe temān je ekatvapaṇe, parathī bhinna thaīne ekatvapaṇe darshanagnānamān sthit thāy, e jīv te ja samaye darshanagnānachāritrapaṇe pariṇamato ane te ja samaye tene jāṇato! samajāṇun kāī...? chhe ne sāme? ā to ogaṇasamī vār vañchāy chhe.
(shrotāḥ) badhā māṭe ogaṇasamī vār ke āpanā māṭe? (uttaraḥ) to ānhī hashe ke nahīn keṭalā’ ka! keṭalāy navā hoy! vāratahevāre āve ī na hoy. ānhī rahenārā hoy te hoy.
āhā... hā! ‘evo te ‘svasamay’ em pratītarūp karavāmān āve chhe’ āhā...! bhagavān... ātmā! darshanane gnānanī hayātivāḷun tattva jemān vikāranī hayāti traṇakāḷamān chhe nahīn. evo je bhagavān svabhāv! ī darshanagnānamān- jevun tattva chhe temān ekatvapaṇe eṭale rāgano sāth laīne nahīn, rāgathī bhinna paḍīne ekatvapaṇe āhāhā! tyān ā rāganun ekalāpaṇun laīne ahīnyān/rāgamand chhe tene laīne ahīnyān ekatva thāy chhe, em nathī. to to bekalāpaṇun/bepaṇun thaī gayun.
āhā... hā! ānhī to rāganā vikalpanī game tevī vr̥utti hoy-dev guru shāstranī shraddhānī vr̥utti ho, ke shāstranā gnānano vikalpa ho, e badhānthī bhinnapaṇe... em chhe ne...? ekatvapūrvak jāṇato yugapad pariṇamato darshanagnānachāritrarūpe ane te samaye tene jāṇato-svarūpe ekatvapūrvak pariṇamato evo te ‘svasamay’ em pratīt karavāmān āve chhe. em shraddhāmān levāmān āve chhe, e vastu pote darshanagnānavastu emān ekatva thaīne shraddhāgnānane chāritramān sthit thāy ene ‘svasamay’ em pratīt karavāmān āve chhe. evo ātmā ī svasamay thayo- jevo hato tevo thayo. darshanagnānapaṇe hato evī ja paryāyamān darshanagnānanī pratītī darshanagnānanun gnān darshanagnānamān sthiratā.
āhā... hā! ‘yugapad svane ekatvapūrvak jāṇato tathā sva-rūpe ekatvapūrvak pariṇamato evo te ‘svasamay’ em pratītarūp karavāmān āve chhe’ pāṭhamān chhe ne ī ‘ससमयं जाणं’ pāṭh em chhe ne...! ‘स्वसमय जाण’ em kīdhun ne..! kundakundāchāryano shabdārtha ahīn līdho chhe tene svasamay jāṇ!
āvo svarūp te bhagavān, emān je ekatvapaṇe darshanagnānachāritramān, paranā sāth ane madad vinā, svarūpamān darshanagnānachāritramān, potānā astitvamān-darshanagnānachāritramān varte tene tun svasamay jāṇ eno ānhī artha karyo ke ‘em pratītarūp karavāmān āve chhe’ e ātmā āvo chhe e svasamay em jāṇavāmān-pratītarūp karavāmān āve chhe’
āhā... hā! have āvun! kyān pahoñchavun ene! vyavahāranī vātun ākho di’ kare! vyavahār... vyavahār! (sādhakadashāmān) vyavahār vachche āve!
paṇ ī vyavahār paṇ jene nishchayanī bhāvanā chhe, vyavahār nishchayamān pahoñchāḍe em. paṇ bhāvanā shun eno artha? āhā...! jhīṇī vātun bahu bhāī...!
bhūmikāne yogya vikār āve chhe, hoy to kharun ne... na hoy em nahīn. paṇ nishchayane pahoñchāḍe chhe ī? ekatvapaṇe hoy ī pahoñchāḍe chhe. bekalāpaṇun hāre laīne ī pahoñchāḍe chhe? āhā...! vyavahār āve chhe vachche ī bandhanun kāraṇ chhe. dev-guru-shāstranī shraddhā, pañchamahāvratadashā ādino bhāv, shāstranun-shāstrataraphano bhaṇavāno vikalpa e badho āve! paṇ chhe ī bandhanun kāraṇ, bandhanā kāraṇane hāre
Page 41 of 225
PDF/HTML Page 54 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 41 laīne nishchay pamāy em nathī. enāthī bhed pāḍīne, judo pāḍīne nishchay pamāy. enāthīnapamāy! chhatān e vyavahār āvyā vinā rahe nahīn. pūraṇ vastu na hoy tyān vyavahār āve, hoy paṇ ‘svasamay’ to āne kahīe.
āhā... hā! potānun pariṇaman darshanagnān svarūpanā astitvamān, shraddhāgnānane chāritra rūpe thayun tene ‘svasamay’ jāṇ em kīdhun.
āhā..! ‘evo te ‘svasamay’ pratīt karavāmān āve chhe.’ evā jīvane mokṣhamārga chhe em shraddhavāmān āve chhe. āhāhā! ī ek vāt thaī.
(gāthāmān) ‘जीवो चरित्त’ jīvo kahī ‘दंसणणाण ठिदो’ eṭale darshanagnānachāritramān sthit ‘तं हि ससमयं जाण’ te ‘स्वसमय’ jāṇ eṭalāno artha thayo! be padano have trījā padanī (vyākhyā)
‘paṇ jyāre te anādi avidyārūpī je keḷ’ āhā... hā! potānā puraṇ darshanagnānasvarūpī prabhu (ātmā) gnātādraṣhṭāthī hayātivāḷo bhagavān, enā agnānane laīne, e svarūpanā bhān vinā, ‘anādi avidyārūpī keḷ’ keḷ ā jemān keḷān thāy chhe ne...! ‘tenā mūḷanī gāṇṭh jevo’ keḷanī mūḷanī gāṇṭh! emānthī keḷ bahu pāke, phālyā ja kare! chhe ne keḷanī (gāṇṭhamānthī bachalān phūṭayāñj kare) āhā...!
agnānarūpī te keḷ tenā mūḷanī gāṇṭh jevo moh. jem keḷanī gāṇṭhamānthī anek keḷun (keḷanā bachalān) thāy, keḷanī gāṇṭh hoyane moṭī gāṇṭh, emān anek keḷ pāke. keḷanī vāt chhe keḷānnī vāt nathī. keḷun (pāke) em moharūpī gāṇṭh!
āhā... hā! ‘anādi avidyārūpī agnānarūpī je keḷ, e keḷanī gāṇṭh jevo moh puṣhṭa thayelo āhā! ‘moh.. tenā uday anusār’ ene karmano je uday chhe ene ‘anusāre pote pravarte ādhīnapaṇāthī’ e uday tene pravartāve chhe em nahīn paṇ udayanā anusāre pote pravartīne ādhīnapaṇāthī.
je ānhī svabhāvanā ādhīnapaṇe darshanagnānane chāritramān sthit thavun joīe em na karatān, nimitta je karmano uday ene anusāre pravr̥uttinā ādhīnapaṇāthī āhā.. hā! karmanā anubhāganā- nimittanā anusāre pravr̥uttinā ādhīnapaṇāthī-pote kare chhe. karma karāvatun nathī ene kāī...! āhāhā! ‘tenā uday anusār pravr̥uttinā ādhīnapaṇāthī, darshanagnānasvabhāvamān niyat vr̥uttirūp tyān kīdhun’ tun ne ‘niyatavr̥uttirūp astitva’ olāmān pravr̥utti kīdhī. āhā.. ‘niyat vr̥uttirūp ātmatattvathī’ darshanagnān svabhāvamān nishchay astitvarūp ātmatattva, ātmatattva ene kahīe je gnānadarshanamān astipaṇe rahe chhe. darshanagnān evun je nishchay-enun je ṭakavun, evun je ātmatattva.’ e darshanagnānamān ṭakelun ātmatattva chhe. samajāṇun kāī...?
āhā.. hā! darshanagnānasvabhāvamān niyat nishchay hovāpaṇārūp ātmatattva-darshanagnānasvabhāvamān nishchayapaṇe rahelun-hovārūpe rahelun ātmatattva, enāthī chhūṭī moh tenā uday anusār tenā ādhīnapaṇāthī-nimittanā udayanā ādhīnapaṇāthī ātmatattvathī chhūṭī, ī karamanā udayanā ādhīn te pravartato te ātamatattvathī chhūṭayo āhā.. hā! svarūp je darshanagnānasvarūp chhe. draṣhṭāne gnātā je ātmatattva chhe. enāthī chhūṭayo, ane moh je keḷanī gāṇṭh jevo moh ene anusāre pravartato, mithyā darshan
Page 42 of 225
PDF/HTML Page 55 of 238
single page version
42 shrī pravachan ratno-1 gnānane chāritrarūp pariṇamyo-mithyādarshan, mithyāgnānane mithyāchāritra-rāg (rūpe vartyo).
ā to antaranī vātun chhe bāpu kyāy atyāre to bahāramān to maḷe evun nathī ane bahāramān e chhe em kīdhun ne..! ī to darshanagnānasvabhāvanā astitvamān ātmatattva chhe. bhagavān ātma darshanagnānanī hayātivāḷun tattva ātmā chhe. e hayātivāḷāne chhoḍī daīne mohanāanusāre, ādhīnapaṇānī jenī pravr̥utti chhe te svadravyathī chyūt thaī jāy chhe. samajāṇun kāī...?
āhā... hā! ‘paradravyanā nimittathī svadravyathī chhūṭī nimittathī ho? ‘utpanna moharāgadveṣhādi’ nimittathī no arthaḥ nimitta ene (moharāg dveṣh) utpanna karāvatun nathī paṇ ānhī ā bājumān (svadravyamān) ekāgra nathī, tethī nimitta taraph ekāgra chhe. āhā... hā! ‘paradravyanā nimittathī’ ānhī jo amāre badhān (kahevā lāge ke) paradravyanā nimittathī thāy chhe juo nimittathī (ānhī kahyun!) eno artha shun? paradravya chhe enā taraphanā jhūkāvathī, svadravyathī chyūt thavāthī, ane paradravyanā nimittathī utpanna moharāgadveṣhādi bhāv/e ānhī ṭīkāmān to traṇ (bhāv) chhe. olāmān darshan-gnān-chāritra (tripuṭī) ane ānhī moh-rāg-dveṣh (tripuṭī), ātmatattvathī chhūṭī-darshan gnānanun hayātivāḷun prabhutva! enā āsthā, shraddhāgnānathī chhūṭī ane moh je chhe tene anusāre ādhīnapaṇe pravartatā- ‘nimittathī utpanna thatān moharāgadveṣhādi bhāvo sāthe mithyātva, rāg ane dveṣh, rati vāsanā vagere sāthe ekatvagatapaṇe-enī sāthe ekapaṇun mānīne ānhī ekatvagatapaṇeno artha ekapaṇun mānīne artha karyo-ekapaṇun mānīne varte chhe.
ātmā, vyavahār te mārī chīj chhe em mithyātvamān ekapaṇe varte chhe. ane rāgamān ekapaṇe varte chhe. dveṣhamān ekapaṇe varte chhe. je ātmā gnānadarshanamay, enāthī bhinna hovā chhatān rāgadveṣhamoh thatān temān ekapaṇe varte chhe. enun nām mithyātvane moh ne rāg-dveṣhādi chhe.
āhā... hā! tyāre... ekapaṇe varte chhe’ tyāre... pudgalakarmanā pradeshomān sthit hovāthī’ joyun? olā moharāg dveṣhamān varte chhe e pudgalapradeshomān sthit kahevāmān āve chhe. ānhī bhagavān ātmāmān sthit hatā je darshanagnān chāritramān te chhūṭīne nimittane ādhīn thaīne moh-rāg-dveṣhanā pradeshamāne pudgalakarmanāpradesh kahevāy. e moh-rāg-dveṣh e karmano ja bhāg chhe, karma taraphanā valaṇavāḷī upādhī chhe. e mithyātva ane rāgadveṣh/ bhagavān (ātmā) to nirupādhi tatva chhe, e to darshanagnānamay nirupādhi tattva chhe e nimittane ādhin upādhi tattva sāthe ekatvapaṇe varte chhe ene aṇātmā kahevāmān āve chhe. ene parasamay kahevāmān āve chhe. āhā... hā!
‘tyāre pudgalakarmanā pradeshomān sthit hovāthī yugapad parane ekatvapūrvak jāṇato ānhī ‘jāṇato’ to līdho paṇ moh ne rāgadveṣhādine ekattvapaṇe jāṇato ane pariṇamato. olo bhinnapaṇe jāṇato ne pariṇamato.
āhā.. hā! ek ek shlokanī vāt! chhe kyān? madhyastha thaī. jue, dhīrajathī.. satyano shodhak banīne..? to āchīj chhe e bīje kyāy chhe nahi. yugapad āhā..! ekatvapūrvak jāṇato tathā pararūpe ekatvapūrvak pariṇamato’ samayano artha āpyo ne..! ‘ekasāthe jāṇe ne pariṇame’
to jyāre svasamayamān ekāgra chhe. tyāre te ja samaye jāṇe ne pariṇame. ane ānhī rāganī
Page 43 of 225
PDF/HTML Page 56 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 43 sāthe-mithyātva sāthe ekāgra chhe te te ja samaye jāṇato ne rāg mārān chhe em jāṇato ane erūpe ekatvapaṇe pariṇamato. āhā... hā! jāṇato’ to rākhyun paṇae jāṇavāmān visheṣhaṇ ā āpyun ā ‘ekatvapaṇe jāṇato’ mohane rāgadveṣhano pariṇāmane svabhāvamān-ātmāmān ekatvapaṇe jāṇato. āhā...! samajāṇun?
olun yugapad svane ekatvapaṇe jāṇato em hatun pahelāmān darshanagnānachāritramān sthit hovāthī yugapadsvane ekatvapaṇe jāṇato, ā parane ekatvapūrvak jāṇato. bas ām asti, nāsti karī chhe.
āhā... hā! yugapad ane ekatvapūrvak jāṇato tathā svarūpe ekatvapūrvak pariṇamato evo te svasamay em pratītarūp karavāmān āve chhe em pahelān kahyun hatun have ānhī ‘yugapad parane ekatvapūrvak jāṇato tathā pararūpe ekatvapūrvak pariṇamato evo te ‘parasamay’ em pratītarūp karavāmān āve chhe.’ ene nahīn, bījāne... e ātmā agnānī chhe, parasamay chhe, aṇātmā chhe, aṇātmāmān ekatvapaṇe varte chhe māṭe te parasamay chhe, em jāṇavāmān āve chhe. chhe ne...? ‘पोग्गलकम्मदेस छिदं चतं जानीहि’ chhe ne...! beyamān jāṇavun-jāṇavun beyamān ‘pratīt karavāmān āve chhe’ eno artha karyo chhe. eṭale ke jāṇavāmān em āve chhe.
āhā... hā! ‘ekatvapūrvak pariṇamato evo te ‘parasamay’ em pratītarūp karavāmān āve chhe’ eṭale ke jāṇavāmān ā ātmā, aṇātmā thayo em jāṇavāmān āve chhe. āhāhā! rāganā vikalpa sāthe ekatvapaṇe pariṇamato ane ekatvapaṇe jāṇato, jāṇato to rākhyun, paṇ ekapaṇe jāṇato tene parasamay em jāṇavāmān āve chhe e parasamay chhe. e aṇātmā chhe. e svarūpathī chyūt thaīne je enāmān nathī temān ī rahelo chhe māṭe parasamay kahevāmān āve chhe.
āhā... hā... hā! ā vāt vādavivāde kāī pār paḍe evun nathī! vastunī sthiti ja āvī chhe jyān! pachhī game teṭalān lakhāṇ shāstramān āve! koī vyavahār naye āve e to nimittanā gnān karavā māṭe āve chhe. vastusthiti to ānhīthī upāḍī chhe, eno ja pachhī badho vistār chhe.
āhā...! ‘ā rīte jīv nāmanā padārthane’ jīv nāmano padārtha to kahyo pahelo! guṇ paryāyavāḷo, utpādavyayadhruvavāḷo, gnānadarshanavāḷo, evā ‘jīv padārthane svasamay ane parasamay-evun dvividhapaṇun pragaṭ thāy chhe.’
āhā... hā! svasamayapaṇun, ekatvamān hoy to svasamay pragaṭ thāy chhe. rāgamān ekatva hoy to parasamayapaṇun pragaṭ thāy chhe. ekamān be-paṇun ām ūbhun thāy chhe. āhā..! vastu em darshanagnānamay prabhumān āvun paramān-rāgamān ekatā thavāthī parasamayapaṇun -dvividhapaṇun, svasamayapaṇun ne parasamayapaṇun dvividhapaṇun utpanna thāy chhe. ekamān bepaṇun utpanna thavun e ja nukasān kārak chhe.
āhā... hā! svamān ekatvapaṇe pragaṭ thavun te ātmāne lābhadāyak chhe. e bhagavān ātmā, darshanagnānamān hayātivāḷo prabhu! e rāgane puṇya-pāpanī hayātimān ekatvapaṇe svīkārato e ekamān bījāpaṇun-dvividhapaṇun ubhun thayun. svasamayapaṇun ne parasamayapaṇun ekamān bepaṇun ūbhun thayun! āhā.. hā! āmān kyāy em kahyun nathī ke karmanā udayanun jor chhe te pramāṇe ānhī varte chhe rāgamān-dveṣhamān evun to kāī
Page 44 of 225
PDF/HTML Page 57 of 238
single page version
44 shrī pravachan ratno-1 chhe nahīn. parane to nimitta kīdhun chhe. nimittane ādhīn thaīne pravarte chhe e mohane rāgadveṣhamān pravartatān parasamayamān gayo chhe ī svasamayamān rahyo nathī, em jāṇavāmān āve chhe.
āhā... hā...! āvun svarūp chhe! āvun chhe ī sonagaḍhanun chhe em keṭalā’ ka kahe chhe. konun chhe ā? vastunun svarūpaj āvun chhe tyān...! kahe prabhu kahe, tun paṇ prabhu chhe! jethī darshanagnānavāḷun tattva emān ja rahe to to te samaye svane ekatvapaṇe jāṇato ane svane ekatvapaṇe pariṇamato e je samaye jāṇe te samaye pariṇame, je samaye pariṇame te samaye jāṇe. āhā.. hā.. hā!
ane bījo ātmā, avidyārūpī keḷ (nī gāṇṭh jevo je) moh, mohakarma-jaḍ enā anubhāgane anusāre pravartato, e jeṭalun karma uday āvyun te pramāṇe pravartato em nathī kahyun. tene anusāre pote pravartato (em kahyun chhe) potāno je chaitanyasvabhāv chhe, darshanagnānasvabhāv chhe em āvyun ne...! enā-paṇe na pravartato. pravartato te e ya pravarte ne olo ya pravarte! olo nimittane anusarīne thatān potānā pariṇām temān sthit thayo thako-svarūpathī bhraṣhṭa thayo thako, ene ‘parasamay’ jāṇ. em kahyun chhe ne...? em kahyun, parasamay pratīt karavāmān āve chhe. jāṇavāmān (chhe) ene parasamay kahī ene jāṇavāmān āve chhe.
āhā... hā... hā! ‘ā rīte jīv nāmanā padārthane svasamay ane parasamay evun dvividhapaṇun- dvi+vidh = be prakārapaṇun pragaṭ thāy chhe.
ā ṭīkāno artha karyo! sanskr̥it bhāṣhā hatī, bahu gambhīr! amr̥utachandrāchāryanī ṭīkā ghaṇī gambhīr! jem mūḷ shlok (gāthā) gambhīr chhe! evī ṭīkā gambhīr chhe! ene samajavā māṭe ghaṇo ja pakṣhapāt chhoḍīne madhyasthathī tene je kahevun chhe e rīte ene samajavun. je rīte kahevun chhe te rīte samajavun enun nām yathārtha samajaṇ kahevāmān āve chhe.
āhā...! potānī kalpanāthī enā artha kāḍhavā... e to viparītatā badhī chhe. keṭalun līdhun chhe āmān! e bhāvārthamān kahevāy chhe.
bhāvārthaḥ ‘jīvanī nāmanī vastune padārtha kahel chhe.’ vastu, vastu chhe e. ‘jīv evo akṣharono samūh te ‘pad’ chhe’ - padārtha chhe ne...! padārthanī vyākhyā karī padārtha! ‘jīv’ e akṣhar chhe eno vastu chhe ī padārtha chhe, padā... rtha! ‘jīv’ be akṣharanun pad chhe ‘jīv’ , e pad chhe. jīvavastu chhe ī eno artha padārtha chhe. vastu chhe. padano artha e vastu chhe! pad’ ene batāve chhe āhā... hā! ‘jīv’ evo akṣharono’ em kemake be akṣhar thayāne... ‘jīv’ eṭale be akṣhar chhe eṭale bahuvachan chhe. ‘jīv evo akṣharono samūh, be akṣharano samūh māṭe te pad chhe. ‘ane te padathī je dravyaparyāyarūp anekāntasvarūpapaṇun’ joyun? āvyun’ tun ne andar (ṭīkāmān) utpādavyayane dhrauvya, guṇaparyāy jeṇe aṅgīkār karyā chhe (vagere visheṣhaṇo chhe)
te padathī je dravyaparyāyarūp-vastu ane avasthāsvarūp ‘anekāntasvarūpapaṇun’ anekānt chhe. dravye ya chhe ne paryāye ya chhe. paryāy nathī em nahi. e 11mī gāthāmān paryāyane asat kīdhī chhe te paryāyane gauṇ karīne, tenun lakṣha chhoḍāvavā em kīdhun chhe. (jo paryāy nathī to kārya shun? paryāy siddha e ya paryāy chhe,
Page 45 of 225
PDF/HTML Page 58 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 4p mokṣhamārga paryāy, mokṣha e paryāy sansār paryāy-bandhamārga e paryāy chhe. ane vedan paryāyanun chhe. sansārīne duḥkhanun vedan paryāyamān chhe. mokṣhamārganun-ānandanun vedan paryāyamān chhe. siddhane pūrṇa ānandanun vedan paryāyamān chhe.
paryāy nathī em je kīdhun chhe eno arthaḥ gauṇ karīne, e uparathī lakṣha chhoḍāvavā trikāḷīne mukhya karīne, nishchay kahīne - nishchayakahīne, mukhya karīne em nahīn. gauṇ karīne vyavahār, vyavahār karīne gauṇ karyun em nahīn. em nishchay te mukhya em nahīn. mukhya te nishchay. kemake nishchay to traṇey nishchay chhe dravya, guṇ, ne paryāy-traṇey potānā māṭe nishchay chhe. ‘svaāshray te nishchay ne parāshray te vyavahār’ paṇ ānhīyān have traṇ potānā hovā chhatān mukhyane-dravyane karavun chhe tethī mukhyane nishchay kahyo ane paryāyane gauṇ karavun chhe māṭe tene vyavahār kahyo.
āhā... hā! evun dravyane paryāy joḍalun chhe. vastu! svatantra vastu ene paranā sambandhanī koī apekṣhā nahīn. āhā...! e dravya, paryāyarūp anekānt, anekadharmasvarūpapaṇun chhe. dravyadharma paṇ eno, paryāyadharma paṇ eno-bey ene ṭakāvī rākhyun chhe. dharma eṭale... bhāv. dravyapaṇun ane paryāyapaṇun evun anekadharmapaṇun, anek dharma eṭale guṇo athavā anekapaṇun te ‘nishchit karavāmān āve te padārtha chhe’ dravyane paryāy-bepaṇe nishchit karavāmān āve te padārtha chhe. ekalā dravyane nishchit karavāmān āve chhe ne ekalī paryāyane em nahīn.
āhā... hā! ‘e jīvapadārtha utpād-vyay-dhrauvyamayī sattāsvarūp chhe’ ānhīthī upāḍayun jīvapadārtha utpādavyay ne dhruv svarūp chhe. ekalun dhruvasvarūp chhe em nathī ane ekalun utpādavyay paryāyasvarūp chhe em nathī. āhā... hā! utpādavyay/utpād pahelo līdho chhe. vyay pachhī, dhruv pachhī. paṇ evī ek sattā chhe hovāvāḷī vastu chhe. utpādavyayadhruvanun hovāvāḷun e padārtha chhe. ‘darshanagnānamayī chetanāsvarūp chhe’ - darshanagnānamay te chetanā pote vastu-gnātādraṣhṭāmay te vastu svarūp chhe, chetan padārtha!
‘anantadharmasvarūp dravya chhe.’ āvī gyun chhe ne bhāī pahelun emān! (ṭīkāmān) anantadharmasvarūp vastu ek chhe. anantadharma-guṇaparyāy anantā hovā chhatān, vastu tarīke dravya ek chhe. āhā... hā! āvun bhaṇatar!
‘anant dharmasvarūp dravya chhe’ anant shaktisvarūp padārtha chhe. ek ja shakti chhe saṅkhyāt- asaṅkhyāt shakti chhe em nahīn, anant shaktisvarūp te dravya chhe.
‘dravya hovāthī vastu chhe.’ dravya hovāthī vastu, vastu chhe. ā e vastunī ek phere moṭī charchā hālī hatī. rājakoṭ nevāsīnī sālamān ek vishāshrīmāḷī shvetāmbar ek (māṇas) rāṇaparano āvyo hato. adhyātmanun thoḍun vāñchyun hashe pachhī... ātmā, vastu na kahevāy ātmāne e kahe. nevāsīnī sāl!
e āvyo’ to, kāī ṭhekāṇān vinānān. ātmāne vastu na kahevāy kahe. moṭī charchā chālī hatī. kīdhun vastu kahevāy. vastu chhe. āvato vyākhyānamān besato! derāvāsī hato shvetāmbar juvān! jāṇe ke kanīk jāṇun chhun ātmāne evo ene ḍoḷ hato.
Page 46 of 225
PDF/HTML Page 59 of 238
single page version
46 shrī pravachan ratno-1
‘dravyahovāthī vastu’ vastu kem? antar shaktio andar vaselī chhe māṭe vastu kahevāmān āve chhe. ek ja chīj chhe ne ek ja guṇ chhe ne ek ja paryāy chhe em nathī. anantaguṇ ne anantīparyāy emān vaselī chhe. māṭe tene dravya ane vastu kahevāmān āve chhe.
āhā... hā! ‘guṇaparyāyavāḷo chhe’ ‘aṅgīkār karyā chhe’ e āvyun ‘tun ne...! guṇaparyāy jeṇe aṅgīkār karyā chhe. ātmāmān trikāḷī guṇ paṇ chhe ne vartamān paryāy paṇ chhe. guṇaparyāyavāḷun e tattva chhe. enā paryāy māṭe - hayātine māṭe bījān tattvone laīne ā paryāy chhe em nathī. chāhe avikārī ke vikārī ho! paṇ e guṇaparyāyavāḷun padārtha pote e rūpe rahelun chhe. parane laīne nathī.
āhā... hā! ‘guṇaparyāyavāḷo chhe’ ‘tenun svaparaprakāshak gnān’ ātmānun svaparaprakāshak gnān chhe? ‘anekākārarūp ek chhe’ e gnān... anek gneyone jāṇe, chhatān anekapaṇe kaṭakā-khaṇḍ thatā nathī. anekane jāṇe chhatān ekarūpagnānarūpe rahe chhe.
āhā... hā! āvī gyun chhe emān (ṭīkāmān) ā ātmā je chhe e gnānasvarūp prabhu chhe. pragnāsvarūp-gnānasvarūp prabhu! chaitanyaprakāshano puñj prabhu! e chaitanya parane-anek-anantapadārthane jāṇe chhatān te parapadārtha rūpe te gnān thatun nathī. e parapadārtha-anantane jāṇe tethī te gnānamān anant khaṇḍ paḍī jāy chhe anant gneyone jāṇatā e gneyākārorūp anant khaṇḍ thāy chhe em nathī, gnān to ekarūpe ja rahe chhe e anant jāṇavāmān ekarūpe rahe chhe. āhā... hā!
‘svaparaprakāshakagnān anekākārarūp ek chhe’ par āvyun ne emān? parane, anek jāṇavā chhatān svarūp to ekaj chhe. paryāyano dharma ja svaparaprakāshak! anant parane... anantapotānā guṇ hovāthī, beyane prakāshe chhatān te ekarūp rahenār chhe. gnānanā khaṇḍ ne bhed thatān nathī tyān! āhā... hā! ā ‘jīv’ nāmanā padārthanī vyākhyā kare chhe.
‘vaḷī te jīvapadārtha ākāshādithī bhinna’ ākāsh, paramāṇu jem bhinna chīj chhe judī evo prabhu (ātmā) ‘asādhāraṇ chaitanyaguṇasvarūp chhe’ jenāmān chaitanyaguṇ asādhāraṇ (chhe) eṭale ke bījān dravyomān to nathī... paṇ bījo evo guṇ nathī. evo asādhāraṇ chaitanyaguṇ svarūp chhe. enī sāthe anantāguṇo bījān bhegān chhe. paṇ chaitanyanī mukhyatāmān kāraṇake chaitanya potāne jāṇe, bījān guṇonī hayātine jāṇe! bījān guṇonī hayāti bījān guṇo na jāṇe! jaḍanī hayāti jaḍ na jāṇe! te gnān paranī hayātine jāṇe ane paranā-potānā gnān sivāy bījā anantā guṇane jāṇe! tethī tene mukhya chaitanyaguṇ svarūp kahevāmān asādhāraṇ (guṇ svarūp chhe) bījo koī enā jevo chhe nahīn guṇ!
āhā... hā! ā to jīv kevo? ke trasanī dayā pāḷe ne parane sukh āpe ne duḥkh āpe ne māre ne... jīvāḍe ne... e jīv! ā dhandho kare dhyān rākhīne e jīv! mārī nākhyā agnānīe... āhā... hā! dhandhānā pravīṇ thaīne... hushiyārī karīne dhandhā kare, dukānamān thaḍo sāchave, pāñch pachās nokaro hoy to badhāne kabajāmān rākhe! e jīv!
e tārī badhī vāt khoṭī. āhāhā! jīv to svane parane jāṇanāro jīv chhe. paranun kāī kare ne
Page 47 of 225
PDF/HTML Page 60 of 238
single page version
shrī pravachan ratno-1 47 paranī kāī vyavasthā kare e jīv chhe ja nahīn..
ānhī kahe chhe ke paradravya chhe ene prakāshe! ene karī shake nahīn enun! āhāhā... hā! ātmā sivāy anantapadārtha chhe enun kāī karī shake nahīn paṇ ene svamān rahīne potānī sattāthī anekane jāṇatān chhatān gnān ekarūp rahe anek- khaṇḍ-khaṇḍ na thāy! evo eno svabhāv chhe.
āhā... hā! āvī vāt chhe! āhā...! ‘ane anya dravyo sāthe ek kṣhetramān rahevā chhatān potānā svarūpane chhoḍato nathī’ kṣhetra bhale ek chhe. ā sharīr sharīramān ne ātmā ātmāmān judo! ā (sharīr) to māṭī-jaḍ-dhūḷ chhe. āhāhā...!
are...! ene kyān khabar chhe? hun koṇ chhun! emān oghe-oghe, āndhaḷe āndhaḷā... janmyā ne pachhī bāḷake ne yuvānane ne vr̥uddha pachhī marī jāy ne bījo bhav, thaī rahyun! pachhī tyān janamanī katār hālī... ekapachhī ek, ek pachhī ek janma-maraṇ, janamamaraṇ katār lāgī gaī chhe anādithī...!
āhā... hā! vastunī khabar nathī! ek kṣhetre rahyān chhatān potāmān sthit chhe. āhā...! ‘āvo jīv nāmano padārtha samay chhe jyāre te potānā svabhāvamān sthit hoy tyāre to svasamay chhe’ pahelānun (ṭīkānun) ṭūṅkun karī nākhyun chhe. ‘ane parasvabhāv-rāgadveṣhamoharūp thaīne rahe tyāre’ karmanā pradesh kīdhān’ tā eno artha ja rāgadveṣhamoh karyo! ṭīkāmān e ja līdhun chhe. āhā...! ‘parasvabhāv- rāgadveṣhamoharūp thaīne rahe tyāre parasamay chhe.
e pramāṇe jīvane dvividhapaṇun āve chhe. ekavastune be-paṇun āvun āve chhe. te bepaṇun shobhāyamān chhe nahīn.
visheṣh kaheshe... (pramāṇavachan gurudev)
chhe. bhāī! je paragney chhe te to vyavahāre gney chhe, vāstavamān nishchayathī to potānī gnānanī dashāmān je chha dravyanun gnān thāy chhe te ja potānun gney chhe, te ja potānun gnān chhe ane pote ātmā ja gnātā chhe. (adhyātma pravachan ratnatray pānun-166)
thaī nathī paṇ svaparane prakashatī thakī potāthī-potānā sāmarthyathī pragaṭ thaī chhe. māṭe potānī gnānanī paryāy ja potānun gney chhe. lyo; āvī khūb gambhīr vāt! (adhyātma pravachan ratnatray pānun-168)