अथानिष्टकार्यकारणत्वमभिधाय त्रिभूमिकस्यापि मोहस्य क्षयमासूत्रयति —
मोहेण व रागेण व दोसेण व परिणदस्स जीवस्स ।
जायदि विविहो बंधो तम्हा ते संखवइदव्वा ।।८४।।
मोहेन वा रागेण वा द्वेषेण वा परिणतस्य जीवस्य ।
जायते विविधो बन्धस्तस्मात्ते संक्षपयितव्याः ।।८४।।
एवमस्य तत्त्वाप्रतिपत्तिनिमीलितस्य, मोहेन वा रागेण वा द्वेषेण वा परिणतस्य,
तृणपटलावच्छन्नगर्तसंगतस्य करेणुकुट्टनीगात्रासक्तस्य प्रतिद्विरददर्शनोद्धतप्रविधावितस्य च
सिन्धुरस्येव, भवति नाम नानाविधो बन्धः । ततोऽमी अनिष्टकार्यकारिणो मुमुक्षुणा
मोहरागद्वेषाः सम्यग्निर्मूलकाषं कषित्वा क्षपणीयाः ।।८४।।
૧૪૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
હવે, ત્રણે પ્રકારના મોહને અનિષ્ટ કાર્યનું કારણ કહીને તેનો ( – ત્રણે પ્રકારના
મોહનો) ક્ષય કરવાનું સૂત્રદ્વારા કહે છેઃ —
રે! મોહરૂપ વા રાગરૂપ વા દ્વેષપરિણત જીવને
વિધવિધ થાયે બંધ, તેથી સર્વ તે ક્ષયયોગ્ય છે. ૮૪.
અન્વયાર્થઃ — [मोहेन वा] મોહરૂપે, [रागेण वा] રાગરૂપે [द्वेषेण वा] અથવા દ્વેષરૂપે
[परिणतस्य जीवस्य] પરિણમતા જીવને [विविधः बन्धः] વિવિધ બંધ [जायते] થાય છે; [तस्मात्]
તેથી [ते] તેમને (મોહ -રાગ -દ્વેષને) [संक्षपयितव्याः] સંપૂર્ણ રીતે ક્ષય કરવાયોગ્ય છે.
ટીકાઃ — એ રીતે તત્ત્વ-અપ્રતિપત્તિથી ( – વસ્તુસ્વરૂપના અજ્ઞાનથી) બિડાઈ ગયેલા,
મોહરૂપે વા રાગરૂપે વા દ્વેષરૂપે પરિણમતા આ જીવને — ઘાસના થરથી ઢંકાયેલા ખાડાનો
સંગ કરતા હાથીની માફક, હાથણીરૂપી કૂટણીના ગાત્રમાં આસક્ત હાથીની માફક અને
વિરોધી હસ્તીને દેખતાં ઉશ્કેરાઈને (તેના તરફ) દોડતા હાથીની માફક — નાનાવિધ બંધ થાય
છે; માટે મુમ઼ુક્ષુએ અનિષ્ટ કાર્ય કરનારા આ મોહ, રાગ અને દ્વેષને બરાબર નિર્મૂળ નાશ
થાય એ રીતે ક્ષપાવવાયોગ્ય ( – ક્ષય કરવાયોગ્ય) છે.
मोहेण व रागेण व दोसेण व परिणदस्स जीवस्स मोहरागद्वेषपरिणतस्य मोहादिरहितपरमात्मस्वरूप-
परिणतिच्युतस्य बहिर्मुखजीवस्य जायदि विविहो बंधो शुद्धोपयोगलक्षणो भावमोक्षस्तद्बलेन जीव-
प्रदेशकर्मप्रदेशानामत्यन्तविश्लेषो द्रव्यमोक्षः, इत्थंभूतद्रव्यभावमोक्षाद्विलक्षणः सर्वप्रकारोपादेयभूतस्वा-
भाविकसुखविपरीतस्य नारकादिदुःखस्य कारणभूतो विविधबन्धो जायते । तम्हा ते संखवइदव्वा यतो