द्रव्याणि च गुणाश्च पर्यायाश्च अभिधेयभेदेऽप्यभिधानाभेदेन अर्थाः । तत्र गुण- पर्यायानिय्रति गुणपर्यायैरर्यन्त इति वा अर्था द्रव्याणि, द्रव्याण्याश्रयत्वेनेय्रति द्रव्यैराश्रय- भूतैरर्यन्त इति वा अर्था गुणाः, द्रव्याणि क्रमपरिणामेनेय्रति द्रव्यैः क्रमपरिणामेनार्यन्त इति वा अर्थाः पर्यायाः । यथा हि सुवर्णं पीततादीन् गुणान् कुण्डलादींश्च पर्यायानियर्ति तैरर्यमाणं वा अर्थो द्रव्यस्थानीयं, यथा च सुवर्णमाश्रयत्वेनेय्रति तेनाश्रयभूतेनार्यमाणा वा अर्थाः तथाहि — अत्रैव देहे निश्चयनयेन शुद्धबुद्धैकस्वभावः परमात्मास्ति । कस्माद्धेतोः । निर्विकारस्वसंवेदन- प्रत्यक्षत्वात् सुखादिवत् इति, तथैवान्येऽपि पदार्था यथासंभवमागमाभ्यासबलोत्पन्नप्रत्यक्षेणानुमानेन वा ज्ञायन्ते । ततो मोक्षार्थिना भव्येनागमाभ्यासः कर्तव्य इति तात्पर्यम् ।।८६।। अथ द्रव्यगुणपर्याया- णामर्थसंज्ञां कथयति — दव्वाणि गुणा तेसिं पज्जाया अट्ठसण्णया भणिया द्रव्याणि गुणास्तेषां द्रव्याणां पर्यायाश्च त्रयोऽप्यर्थसंज्ञया भणिताः कथिता अर्थसंज्ञा भवन्तीत्यर्थः । तेसु तेषु त्रिषु द्रव्यगुणपर्यायेषु मध्ये गुणपज्जयाणं अप्पा गुणपर्यायाणां संबंधी आत्मा स्वभावः । कः इति पृष्टे । दव्व त्ति उवदेसो द्रव्यमेव स्वभाव इत्युपदेशः, अथवा द्रव्यस्य कः स्वभाव इति पृष्टे गुणपर्यायाणामात्मा
ટીકાઃ — દ્રવ્યો, ગુણો અને પર્યાયોમાં અભિધેયભેદ હોવા છતાં અભિધાનના અભેદ વડે તેઓ ‘અર્થ’ છે [અર્થાત્ દ્રવ્યો, ગુણો અને પર્યાયોમાં વાચ્યનો ભેદ હોવા છતાં વાચકમાં ભેદ ન રાખીએ તો ‘અર્થ’ એવા એક જ વાચક( – શબ્દ)થી એ ત્રણે ઓળખાય છે]. તેમાં (એ દ્રવ્યો, ગુણો ને પર્યાયો મધ્યે), જેઓ ગુણોને અને પર્યાયોને પામે — પ્રાપ્ત કરે — પહોંચે છે અથવા જેઓ ગુણો અને પર્યાયો વડે પમાય — પ્રાપ્ત કરાય — પહોંચાય છે એવા *‘અર્થો’ તે દ્રવ્યો છે, જેઓ દ્રવ્યોને આશ્રય તરીકે પામે — પ્રાપ્ત કરે — પહોંચે છે અથવા જેઓ આશ્રયભૂત દ્રવ્યો વડે પમાય — પ્રાપ્ત કરાય — પહોંચાય છે એવા ‘અર્થો’ તે ગુણો છે, જેઓ દ્રવ્યોને ક્રમપરિણામથી પામે — પ્રાપ્ત કરે — પહોંચે છે અથવા જેઓ દ્રવ્યો વડે ક્રમપરિણામથી (ક્રમે થતા પરિણામને લીધે) પમાય — પ્રાપ્ત કરાય — પહોંચાય છે એવા ‘અર્થો’ તે પર્યાયો છે.
જેમ દ્રવ્યસ્થાનીય ( – દ્રવ્ય સમાન, દ્રવ્યના દ્રષ્ટાંતરૂપ) સુવર્ણ પીળાશ વગેરે ગુણોને અને કુંડળ વગેરે પર્યાયોને પામે — પ્રાપ્ત કરે — પહોંચે છે અથવા (સુવર્ણ) તેમના વડે ( – પીળાશ વગેરે ગુણો અને કુંડળ વગેરે પર્યાયો વડે) પમાય — પ્રાપ્ત કરાય — પહોંચાય છે તેથી દ્રવ્યસ્થાનીય સુવર્ણ ‘અર્થ’ છે, જેમ પીળાશ વગેરે ગુણો સુવર્ણને આશ્રય તરીકે પામે — પ્રાપ્ત કરે — પહોંચે છે અથવા (તેઓ) આશ્રયભૂત સુવર્ણ વડે પમાય — પ્રાપ્ત કરાય *‘ऋ’ ધાતુમાંથી ‘अर्थ’ શબ્દ બન્યો છે. ‘ऋ’ એટલે પામવું, પ્રાપ્ત કરવું, પહોંચવું, જવું. ‘अर्थ’ એટલે